Αδριανούπολη 1885: Ένας Φράγκος προτρέπει τους Έλληνες… να μην «φραγκέψουν»!!!

*Απόσπασμα του ποιήματος του Λαφφόν από την εφημερίδα "Ήλιος"

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η Αδριανούπολη πάντα φημίζονταν για τα ονομαστά σχολεία της και το υψηλό επίπεδο Παιδείας και πολιτισμού που παρείχε όχι μόνο στους μόνιμους κατοίκους της αλλά και στους παρεπιδημούντες. Σημαντική ήταν και η λειτουργία του σιδηρόδρομου, που έφερνε σε επαφή του Αδριανουπολίτες με τις νέες τάσεις οι οποίες επικρατούσαν στην Ευρώπη, τόσο στο πεδίο των ιδεών όσο και στην καθημερινότητα. Εξίσου σημαντική ήταν και η παρουσία μεγάλου αριθμού ξένων προξενείων λόγω της σημαντικής γεωστρατηγικής και διπλωματικής θέσης της πόλης, που θεμελιώθηκε στη συμβολή τριών ποταμών.

               Η έκπληξη όμως που δοκιμάζει όποιος ασχολείται με την ιστορία της Αδριανούπολης, είναι πως ανακαλύπτει ότι ένας Γάλλος (Φράγκους τους αποκαλούσαν τότε) το 1885, καλούσε τους Έλληνες να μην… Φραγκέψουν!!! Ήδη από την εποχή εκείνη είχε αναφανεί η τάση να φορούν γυναίκες και άνδρες, ευρωπαϊκά ρούχα και να εγκαταλείπουν τις παραδοσιακές τοπικές φορεσιές. Τότε εμφανίσθηκαν και τα… χωριστά ραφεία.  Τα αμπατζίδικα συνέχισαν να ράβουν τοπικές ενδυμασίες κυρίως πουτούρια, ενώ ευρωπαϊκά ρούχα έραβαν οι φραγκοράφτες.

               Εν προκειμένω η έκπληξη προέρχεται από τον Γουσταύο Λαφφόν (Gustave Adolphe Marie Laffon) που υπηρετούσε ως πρόξενος της Γαλλίας στην Αδριανούπολη.

Ο Λαφφόν από τα νεανικά του χρόνια λάτρεψε την Ελληνική Παιδεία και επιδόθηκε με πάθος στην ποίηση. Γεννήθηκε στη Λάρνακα το 1835. Φοίτησε στο Ελληνικό Σχολαρχείο της Λευκωσίας και σε ηλικία 15 χρονών πήγε στην Βηρυττό, όπου σπούδασε ξένες γλώσσες στο Κολλέγιο Ιησουϊτών. Ακολούθησαν σπουδές στο Παρίσι. Σε ηλικία 19 χρονών διορίστηκε διερμηνέας  του Γαλλικού στρατού στην Κριμαία (1854-1856) και εν συνεχεία τοποθετήθηκε στο γαλλικό υποπροξενείο στην Κρήτη (1861). Στη συνέχεια υπηρέτησε ως διπλωμάτης στα Ιεροσόλυμα, στη Λάρνακα και στη Σμύρνη, από το 1864 έως το 1874,  υποπρόξενος στον Πειραιά  το 1877, πρόξενος στην Αδριανούπολη το 1885-1886, και στη Χιλή το 1888.

1913: Όταν οι Βούλγαροι πήραν την Αδριανούπολη. Μαρτυρίες αυτοπτών

*Το Σερβικό Ιππικό εισέρχεται στον Αδριανούπολη, από τα δυτικά.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

 

           Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 υπήρξαν μέγιστο πολιτικοστρατιωτικό γεγονός, που οδήγησε σε μεγάλες γεωστρατηγικές ανακατατάξεις στη Χερσόνησο του Αίμου. Η σημασία έγκειται στο γεγονός ότι Χριστιανικά νεόκοπα κράτη συνασπίσθηκαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και απέσπασαν εδάφη της. Η Θράκη και η Μακεδονία βρέθηκαν τότε στο επίκεντρο των πολεμικών γεγονότων.

               Μια από τις σημαντικότερες μάχες, έγινε για την κατάληψη της Αδριανούπολης μετά από πολιορκία πέντε μηνών και έθρεψε τα όνειρα των Βουλγάρων ότι μπορεί να μπούνε και στην Κωνσταντινούπολη!!!

Οι Βούλγαροι κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις 4 Οκτωβρίου 1912. Σύμμαχοί τους ήταν οι Έλληνες, οι Σέρβοι και οι Μαυροβούνιοι. Η πρώτη εύκολη επιτυχία για τα βουλγαρικά στρατεύματα, ήταν η κατάληψη του Μουσταφά Πασά (σήμερα Σβίλεγκραντ), γιατί οι Τούρκοι το εγκατέλειψαν, μετά από μάχη, υποχωρώντας.

            Στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών έγιναν πολύνεκρες μάχες. Επικεφαλής των Βουλγαρικών δυνάμεων ήταν ο στρατηγός Δημήτριεφ. Οι Σαράντα Εκκλησίες καταλήφθηκαν μετά από πείσμονες μάχες στις 11 Οκτωβρίου 1912, ενώ ο τουρκικός στρατός υποχωρούσε προς τη Βιζύη. Οι Βούλγαροι απωθώντας τους Τούρκους, προέλασαν κατά μήκος των δύο οχθών του Έβρου και μαχόμενοι ακόμα και σώμα με σώμα με τις εφ’ όπλου λόγχες τους έφτασαν  μπροστά στις πρώτες οχυρώσεις της Αδριανούπολης. Από τις πρώτες περιμετρικές οχυρές τοποθεσίες, που κατέλαβαν οι Βούλγαροι, ήταν το Τσιρμέν (σήμερα Ορμένιο) και έτσι προωθήθηκαν ως τις όχθες του ποταμού Άρδα. Μαζί τους πολεμούσαν και συμμαχικά Σερβικά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Στεπάν Στεπάνοβιτς. Οι Βούλγαροι προωθούσαν τις θέσεις τους πιέζοντας προς την κατεύθυνση της Αδριανούπολης. Έτσι κατόρθωσαν να καταλάβουν και τα υψώματα των Μαρασίων. Σύντομα μπόρεσαν να καταλάβουν και το Καραγάτς. Απέβλεπαν να απομονώσουν την Αδριανούπολη.

Στα πρόθυρα της Αδριανούπολης γίνονταν σφοδρές μάχες από τα μέσα του Οκτωβρίου. Η συνολική εξωτερική οχύρωση της Αδριανούπολης είχε κυκλικό σχήμα.

Πέτρος Λεβαντής: Φυλακίσθηκε στην ελληνική Αδριανούπολη, το 1921. Αποφυλακισμένος, περιέγραψε τη βίαιη εκκένωσή της, το 1922.

*Ο αείμνηστος Πέτρος Ξ. Λεβαντής 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Πέτρος Ξ. Λεβαντής, υπήρξε ένας λαμπρός δημοσιογράφος με έντονη δημοσιογραφική, κοινωνική, αλλά και πολιτική δράση. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1892 και πέθανε στη Θεσσαλονίκη, στις 22 Νοεμβρίου 1957. Απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής, άρχισε να δημοσιογραφεί στην πόλη που γεννήθηκε. Λόγω πιέσεων και απειλών των Τούρκων δραπέτευσε στην Ελλάδα, κατατάχτηκε εθελοντής στον ελληνικό στρατό και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος, αρχισυντάκτης και διευθυντής στη εφημερίδα «Μακεδονία», από το 1912.

               Διώχθηκε κατ΄ επανάληψη για την μαχητική του αρθρογραφία, ενώ κατηγορήθηκε  και φυλακίστηκε για τη συμμετοχή του στο βενιζελικό κίνημα του 1935. Τον Ιούνιο του επόμενου έτους 1936, εξέδωσε την εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς» με τη συμπαράσταση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Η εφημερίδα διέκοψε την έκδοσή της μετά την επιβολή της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά και ο εκδότης της Πέτρος Λεβαντής εξορίσθηκε στη  Ζάκυνθο. Η εφημερίδα του επανεκδόθηκε το 1945, υποστηρίζοντας τους Φιλελεύθερους, και το 1952 τον Ελληνικό Συναγερμό του Παπάγου και αργότερα υποστήριξε την ΕΡΕ, του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο Λεβαντής είχε πολιτευθεί αρχικά με το Κόμμα των Φιλελευθέρων και εκλέχτηκε κατ’ επανάληψη βουλευτής Θεσσαλονίκης  από το 1929 έως το 1936. Χρημάτισε υπουργός Προνοίας και Υγιεινής στην κυβέρνηση Πλαστήρα το 1945. Υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπάγου (1954). Στην κυβέρνηση Καραμανλή υπηρέτησε ως υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας και αργότερα Παιδείας ως τον Μάιο του 1957, που παραιτήθηκε για λόγους  υγείας.

               Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συμμετείχε  στις αντιστασιακές οργανώσεις ΠΑΟ και ΕΔΕΣ. Υπήρξε πρόεδρος του ΠΑΟΚ από το 1931 ως το 1933.

Εμμανουήλ Ζωνουδάκης: Ένας άγνωστος ήρωας, στη Θράκη της απελευθέρωσης

*Ο θάνατος του Ζωνουδάκη στην εφημερίδα "Μακεδονία"

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Κρητικός ανθυπολοχαγός Εμμανουήλ Ζωνουδάκης, είναι ένας άγνωστος ήρωας, που έχασε τη ζωή του με τρόπο βασανιστικό, όταν η Ελλάδα, ήταν έτοιμη να απελευθερώσει το καλοκαίρι του 1920 την Ανατολική Θράκη. Σήμερα, κανένας δεν γνωρίζει τη θυσία του. Κανένας δεν τον μνημονεύει πλέον…

               Βέβαια, τον Αύγουστο 1920, η πόλη της Αδριανούπολης, περίπου 40 μέρες μετά την απελευθέρωσή της τίμησε τη μνήμη των παλληκαριών, που έδωσαν τη ζωή τους τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς, για να πνεύσει άνεμος ελευθερίας, μετά από σκλαβιά σχεδόν 600 ετών. Η Αδριανούπολη, η μητρόπολη του Θρακικού Ελληνισμού και η ΙΧ Μεραρχία τέλεσαν το μνημόσυνο των πεσόντων, με μεγάλη επισημότητα. Τότε μετά την κατάθεση στεφάνων στο κενοτάφιο που είχε στηθεί, έγινε προσκλητήριο νεκρών και ανάμεσα στα άλλα ακούσθηκε και το όνομα του ανθυπολοχαγού Ζωνουδάκη.

               Στο μνημόσυνο εκείνο είχαν παραστεί ο ύπατος αρμοστής Αντώνιος Σαχτούρης, ο διοικητής της IX Μεραρχίας υποστράτηγος Λεοναρδόπουλος, ο γενικός πρόξενος Αθανάσιος Χαλκιόπουλος, ο δήμαρχος Αδριανούπολης, ο μουφτής Χιλμή, ο τέως δήμαρχος Αδριανούπολης Σεφκέτ Μπέης. Το μνημόσυνο τέλεσε ο μητροπολίτης Πολύκαρπος.

               Στο ιστορικό εκείνο μνημόσυνο εκφωνήθηκε δεύτερο κατά το προσκλητήριο νεκρών το όνομα «Ζωνουδάκης Εμμανουήλ, ανθυπολοχαγός του 2^ου Λόχου Πολυβόλων, έπεσε γενναίως μαχόμενος κατά την μάχην της 8^ης Ιουλίου εν Καραγάτς». Το πρώτο όνομα ήταν το όνομα του λοχαγού Νικόλαου Διαμάντη. Όμως αυτό δεν ήταν αληθές για τον ανθυπολοχαγό Ζωνουδάκη. Προφανώς επικράτησαν κάποιοι λόγοι σκοπιμότητας και ανάγκης των καιρών. Η αλήθεια όμως για το θάνατο του Κρητικού ανθυπολοχαγού ήταν διαφορετική.

Η Αδριανούπολη της Ιστορίας και του ακμαίου Ελληνισμού

  

*Η Αδριανούπολη

           Τον Ιούλιο του 2022 το δραστήριο Κέντρο Μικρασιατικού Πολιτισμού, παρουσίασε την έκδοση ενός τόμου 610 σελίδων με τίτλο «1922-2022, 100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή- Ο τραγικός ξεριζωμός των Χριστιανικών Πληθυσμών της Ανατολής- Οι διαδρομές σωτηρίας προς την Ελλάδα».

             Ο τόμος αυτός αποτελεί συλλογική έκδοση 50 συγγραφέων  για 47 πόλεις της καθ’ ημάς Ανατολής, που είχαν αποτελέσει εστίες πολιτισμού και παιδείας, κέντρα ανάπτυξης και εμπορίου, σημεία ανεξίτηλα του διάσπαρτου Ελληνισμού. Την ευθύνη για τη σημαντική αυτή έκδοση είχε ο πρόεδρος του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Λουκάς Χριστοδούλου.

Για όσους θέλουν να διαβάσουν ηλεκτρονικά ολόκληρο το βιβλίο, έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ, στις εκδόσεις του (https://kemipo-neaionia.gr/.../XERIZOMOS_1922_2022_KEMIPO...).

Είχα την τιμή να συμμετάσχω στην έκδοση αυτή με ένα κείμενό μου για την μητρόπολη του Θρακικού Ελληνισμού, την ιστορική Αδριανούπολη.

Στον σημαντικό αυτό τόμο, γίνεται αναφορά και σε άλλες τρείς πόλεις της Ανατολικής Θράκης. Του Καραγάτς (συγγραφείς Δημήτριος Κιηγμάς και Γεώργιος Ρυζιώτης) της Ραιδεστού (συγγραφέας Φάνης Μαλκίδης) και των Σαράντα Εκκλησιών (συγγραφέας Ελευθέριος Χατζόπουλος).

Αναδημοσιεύω σήμερα το κείμενο αυτό για την Αδριανούπολη, για τους συμπατριώτες μου Θράκες, που δεν είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν τον πολύτιμο τόμο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Ο σημαντικός τόμος του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.

 

Η ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ

Η Αδριανούπολη, ήταν πάντα, η μητρόπολη του Θρακικού Ελληνισμού, αρχόντισσα, πανέμορφη και ιστορική. Η σπουδαιότερη πόλη της Θράκης από το πανάρχαια χρόνια, έως τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα. Πολυεθνική και φυσικά πολυπολιτισμική στη σύνθεσή της, με κυρίαρχο πάντα και άκρως ακμαίο και δυναμικό, το Ελληνικό στοιχείο, πλούσια στο εμπόριο, προχωρημένη στα γράμματα, πρωτοπόρα στον πολιτισμό.

Στην πόλη αυτή, στις 14 Σεπτεμβρίου 1829, μετά από τον νικηφόρο πόλεμο των Ρώσων εναντίον των Τούρκων, υπεγράφη η ομώνυμη συνθήκη, με το άρθρο 10 της οποίας, η Τουρκία αποδέχθηκε χωρίς όρους όλες τις διατάξεις της συνθήκης του Λονδίνου, που αποτέλεσαν την αφετηρία της αναγνώρισης της Ελλάδας, ως ανεξάρτητου κράτους, μετά την νικηφόρα Επανάσταση του 1821.

Βασιλεύς Αλέξανδρος: Πορεία νίκης και ελευθερίας από Σμύρνη, σε Πάνορμο, σε Ραιδεστό, σε Δεδέαγατς και Αδριανούπολη, το 1920.

*Ο βασιλεύς Αλέξανδρος παρακολουθεί από τον "Αβέρωφ" την απόβαση των ελληνικών δυνάμεων στη Ραιδεστό 

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η μεγάλη περιοδεία, που έκανε στις αρχές του Ιουλίου 1920, ο βασιλεύς Αλέξανδρος ήταν μια αλησμόνητη πορεία νίκης και ελευθερίας. Ξεκίνησε από το Παλαιό Φάληρο επιβαίνοντας στο θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» πήγε μόνο στο λιμάνι της Σμύρνης, επισκέφθηκε τον αρχιστράτηγο Λεωνίδα Παρασκευόπουλο στην Πάνορμο, παρέστη στην απόβαση απελευθέρωσης της Ραιδεστού, πήγε σε Αλεξανδρούπολη και Κομοτηνή και μέσω Διδυμοτείχου έφτασε στο Καραγάτς για να εισέλθει στην Αδριανούπολη, μια μέρα μετά την απελευθέρωσή της. Το έθνος ζούσε τότε μοναδικές και αλησμόνητες στιγμές σε όλα τα μέτωπα.

               Τον Ιούλιο του 1920 ο βασιλεύς Αλέξανδρος είχε πρόθεση να επισκεφθεί τη Σμύρνη και το Μικρασιατικό Μέτωπο. Από την πλευρά όμως των Μεγάλων Δυνάμεων διατυπώθηκαν αντιρρήσεις για την επίσκεψη αυτή. Η κυβέρνηση Βενιζέλου φαίνεται πώς θορυβήθηκε και αποφάσισε να μην γίνει η επίσκεψη αυτή, παρά το γεγονός ότι ο λαός της Σμύρνης  είχε αρχίσει προετοιμασίες για μεγάλη υποδοχή.

               Τελικά στις 10 μ.μ. στις 2 Ιουλίου ο Αλέξανδρος φορώντας στολή ναυάρχου πήγε στο Φάληρο και  επιβιβάσθηκε στο θωρηκτό «Αβέρωφ» για να αναχωρήσει. Τον συνόδευαν οι υπασπιστές του Σούτσος, Σκουμπουρδής, Μελάς και Σοφιανός, καθώς και ο αρχηγός του Στρατιωτικού του Οίκου στρατηγός Κόρακας.

               Στην πλατεία του Φαλήρου ο κόσμος τον χειροκρότησε και ζητωκραύγαζε:

-Και στην Πόλη!!!

Στις 4 Ιουλίου έκπληκτος ο λαός διάβαζε στις εφημερίδες ότι οι Βούλγαροι κομιτατζήδες συνέχιζαν στην Θράκη τις εγκληματικές τους δραστηριότητες εις βάρος των Ελλήνων, παρά την παρουσία εκεί ελληνικού στρατού.

Η Παιδεία στην περιφέρεια της Αδριανούπολης το 1901-1902

*Σχολική γιορτή στην Αδριανούπολη το 1902

 

 

*Έκθεση του επισκόπου Μυρέων Στέφανου

προς τον ‘Έλληνα πρόξενο Μιχαήλ Νικολάου

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η Παιδεία στις περιοχές του αλύτρωτου Ελληνισμού, ήταν το μέγιστο ζητούμενο στα τέλη του 19^ου αιώνα και στις αρχές του 20^ου. Σημαντικός εθνικός στόχος για να διατηρηθεί η εθνική ταυτότητα των υπόδουλων Ελλήνων. Υπήρξαν σημαντικές επιτυχίες, αλλά και εξίσου σημαντικές αδυναμίες στην προσπάθεια αυτή. Πρωτεύουσα θέση στις προσδοκίες του Θρακικού Ελληνισμού κατείχε η Παιδεία.

Μετά τα μαύρα χρόνια που ακολούθησαν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, οι Θράκες άρχισαν σταδιακά να στρέφονται προς την Παιδεία, προσπαθώντας να βελτιώσουν την καθημερινότητά τους, να διατηρήσουν τον εθνισμό τους, την γλώσσα τους και την πίστη τους. Οι δυσκολίες ήταν τεράστιες. Έτσι αναπτύχθηκε το λεγόμενο «κρυφό σχολειό». Όσο και αν επιχειρήθηκε να αμφισβητηθεί αυτός ο θρύλος, η ύπαρξή του στη Θράκη είναι αδιαμφισβήτητη. Ακόμα και πολλά χρόνια μετά την επανάσταση του 1821. Μιλάμε π.χ. για το 1880. Υπάρχουν ιστορικά τεκμήρια. Θα αναφέρω μόνο ένα. Στα Αρχεία της Βιβλιοθήκης της Βουλής υπάρχει μια «Στατιστική έκθεση» για την εκπαίδευση στα χωριά της Θράκης περί το 1880. Περιέχει δραματικές διαπιστώσεις για την ελληνική εκπαίδευση, έξω από τα αστικά κέντρα, δεδομένου ότι στις πόλεις, υπήρχαν αξιόλογα εκπαιδευτήρια, χάρη στις προσπάθειες φιλογενών Ελλήνων. Ειδικότερα, η έκθεση γράφει:

«Η δημοτική εκπαίδευσις εν τη Θράκη είναι τοσούτον οικτρά, ώστε δύναται να θεωρηθεί ως μη υπάρχουσα. Εις πολλά μεν των χωρίων, ουδέν υπάρχει περί την των γραμμάτων διδασκαλίαν. Εις πλείστα η δημοτική εκπαίδευσις συνίσταται εις την υπό αγραμμάτων ιερέων ή ψαλτών ή κανδηλαναπτών διδασκαλίαν της Οκτωήχου και του Ψαλτηρίου».

Βέβαια, αυτό αφορούσε τα πολύ μικρά χωριά. Στα μεγάλα αστικά κέντρα είχαμε το εκ διαμέτρου αντίθετο φαινόμενο. Ονομαστά σχολεία ήταν: Το «Ζάππειο» στην Αδριανούπολη. Τα «Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια» και η «Μαράσλειος Σχολή στη Φιλιππούπολη. Τα «Θεοδωρίδεια» και το «Γεωργιάδειον» στη Ραιδεστό. Τα «Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια» στους Επιβάτες. Η «Φωτάκειος Σχολή στις Μέτρες (Τσατάλτζα). Η «Τσανάκλειος Σχολή» στην Κομοτηνή. Η «Λεονταρίδειος Αστική Σχολή Αρρένων» στην Αλεξανδρούπολη και πολλά άλλα σχολεία σε διάφορες πόλεις της Θράκης.

Η ανάπτυξη σημαντικών σχολείων, εν μέρει ήταν και αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων, που επέβαλαν οι Ευρωπαίοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι γνωστές με τη  λέξη Τανζιμάτ και συνδέθηκαν στενά με την Οθωμανική Αυτοκρατορία του 19ου αιώνα. Αναφέρονται σε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονιστικές απόπειρες, με στόχο την αναδιοργάνωση σε επίπεδο διοίκησης, οικονομίας και σχέσεών της με τους υπηκόους της. Τα Τανζιμάτ εξελίχθηκαν χρονικά στο διάστημα 1839-1876. Η λέξη Τανζιμάτ, στην τουρκική γλώσσα σημαίνει αναδιοργάνωση, ενώ για τους δυτικούς, ερμηνεύτηκε ως εκσυγχρονισμός. Τα Τανζιμάτ στο διάστημα αυτό, υπήρξαν η ελπίδα των υπόδουλων λαών, αν και δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα.

Αδριανούπολη 1919: Ένα βαρυσήμαντο υπόμνημα στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων

*Εικόνα της Αδριανούπολης με την γέφυρα επί του Έβρου

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               Ένα άγνωστο- και εξ όσων γνωρίζω και ανέκδοτο- υπόμνημα των Αδριανουπολιτών το 1919, δείχνει το ενδιαφέρον των πολιτών της, όχι μόνο για την απελευθέρωσή τους από τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά και για τις εδαφικές διευθετήσεις που επρόκειτο να γίνουν μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ώστε η περιοχή, που είχε παρακμάσει λόγω των πολέμων, να αποκτήσει ενδοχώρα, ικανή να συντελέσει στην τροφοδοσία και στην ανάπτυξη της φημισμένης αυτής πόλης και των κατοίκων της.

               Το ιστορικό αυτό υπόμνημα, συνέταξαν στην Αθήνα εκπρόσωποι των Αδριανουπολιτών, που δεν γνωρίζουμε αν πήγαν εκτάκτως στην Αθήνα για την περίσταση ή αν ήταν εκτοπισμένοι από την περίοδο των διωγμών των Νεοτούρκων.  Οι εκπρόσωποι των Αδριανουπολιτών στην Αθήνα- που σήμερα δεν γνωρίζουμε τα ονόματά τους- συνέταξαν το υπόμνημα στα τέλη Φεβρουαρίου 1919 και το υπέβαλαν στην Κεντρική Επιτροπή των Αλυτρώτων (προεδρεύων ο Σ. Σαραντίδης), για να προωθηθεί στο πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο στο Παρίσι, όπου διεξάγονταν οι εργασίες της Συνδιάσκεψης για την Ειρήνη.

Η Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, με τις νικήτριες δυνάμεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, να συνεδριάζουν για να αποφασίσουν για την νέα μεταπολεμική μορφή της Ευρώπης με τα σύνορα και τις νέες προοπτικές, και τους θεσμούς που θα διασφάλιζαν την μελλοντική ειρήνη, αναζωπύρωσε τις προσδοκίες των αλύτρωτων Ελλήνων για ελευθερία, που κινήθηκαν όπως μπορούσαν.

               Αντίγραφο του υπομνήματος των αντιπροσώπων των Αδριανουπολιτών, σώζεται στο πολύτιμο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών.

               Οι Αδριανουπολίτες αντιπρόσωποι αναφέρονται αρχικά στα δεινά της πατρίδας τους υπογραμμίζοντας χαρακτηριστικά: 

Ο κεραυνός, που χτύπησε την ιστορική γέφυρα της Αδριανούπολης το 1923

*Η ιστορική γέφυρα της Αδριανούπολης

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Ένας κεραυνός που έπεσε στη γνωστή  γέφυρα της Αδριανούπολης το Μάιο του 1923 και προκάλεσε μια μεγάλη έκρηξη πυρομαχικών, αναστάτωσε την περιοχή, αλλά και την Αθήνα, όπου πολλοί φαντάστηκαν ότι άρχισαν εχθροπραξίες μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και οι εφημερίδες έκαναν έκτακτες εκδόσεις.

               Αξίζει όμως να έχουμε κατά νουν την πολιτική κατάσταση της εποχής εκείνης. Η Τουρκία, λόγω της ήττας της Γερμανίας και των συμμάχων της στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο   είχε υποχρεωθεί να δεχθεί την εγκατάσταση αρμοστών των νικητριών Δυνάμεων στην Κωνσταντινούπολη. Η Ελλάδα, ηττημένη στο μέτωπο της Μικράς Ασίας, είχε οδηγηθεί σε διαπραγματεύσεις με την Τουρκία στη Λωζάννη, ενώ παράλληλα αναδιοργάνωνε το στρατό της στον Έβρο. Αυτή η αναδιοργάνωση απασχολούσε τους Τούρκους, οι οποίοι θεωρούσαν ότι από εκεί θα δεχθούν επίθεση. Τα πνεύματα ήταν εξημμένα εκατέρωθεν με τους φιλοπόλεμους στρατηγούς.

               Το περιστατικό της Αδριανούπολης, ήταν ικανό να θεωρηθεί ως έναρξη νέου πολέμου μεταξύ των δύο χωρών. Αλλά πόλεμος τελικά, δεν συνέβη…

1919-1922 – Ιστορικά Φύλλα με την «Κ»: Έκτακτη χαρμόσυνη είδηση από Βορράν (Απελευθέρωση Αδριανούπολης)

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

https://www.kathimerini.gr/society/561733594/1919-1922-istorika-fylla-me-tin-k-ektakti-charmosyni-eidisi-apo-vorran/

 

Η έκτακτη είδηση, που έφτασε τα ξημερώματα της 12ης Ιουλίου 1920 και δημοσιεύθηκε στην τελευταία σελίδα του φύλλου της ημέρας εκείνης, είχε τίτλο: «Ο στρατός μας εισήλθεν εις Αδριανούπολιν;». Στον τίτλο σημειωνόταν «ώρα 5η πρωινή» και υπήρχε ερωτηματικό, καθώς «μέχρι της 3ης και ημισείας πρωινής εις το Γραφείον του Τύπου ουδεμία υπήρχε επιβεβαίωσις της ειδήσεως ταύτης».

Σε διπλανές στήλες γινόταν αναφορά σε «φήμη για την Αδριανούπολιν», με την υποσημείωση, όμως, ότι «η ως άνω φήμη φαίνεται πρόωρος παρ’ ουδεμιάς επισήμου αρχής αναγγελθείσα, χωρίς να αποκλείεται όμως η ταχεία πάντως παράδοσις της πόλεως εις τον Ελληνικόν στρατόν».

Αναφερόταν επίσης: «Ο Βασιλεύς Αλέξανδρος ευρίσκεται εις το Στρατηγείον του στρατηγού Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη, παρακολουθών τον αγώνα. Η μάχη προκαλεί ζωηρότατον το ενδιαφέρον του Βασιλέως, όστις πιστεύεται ότι θα αναμείνη όπως εισέλθη και εις Αδριανούπολιν».

Δεν επρόκειτο για φήμη. Πράγματι, στις 12 Ιουλίου 1920 ο ελληνικός στρατός απελευθέρωνε την Αδριανούπολη. Και μία ημέρα μετά, ο βασιλιάς Αλέξανδρος εισερχόταν θριαμβευτικά στην πόλη, συνοδευόμενος από τον διοικητή της Στρατιάς Θράκης, στρατηγό Ζυμβρακάκη.

Στη Θράκη του 1910. Αγκαλιά με τον τρόμο, αλλά και την ελπίδα

*Το κτίριο της Αστυνομίας στην Αδριανούπολη. Κτίριο μεγάλο, αποτελεσματικότητα μικρή....

 

 

*Τα κρυμμένα όπλα στη Σαμοθράκη

*Η ληστρική επίθεση στα Μαράσια

*Ο οπλαρχηγός Θεόδωρος Αμπατζόπουλος

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Η ζωή στη Θράκη, είχε πάντα δυσκολίες. Οι κάτοικοί της πάντα ζούσαν σε κλίμα καταπίεσης από τους Οθωμανούς και σε κλίμα φόβου από τους Βουλγάρους μετά το 1878. Μετά το 1908 και την επανάσταση των Νεοτούρκων πολλοί είχαν ελπίσει ότι θα βελτιωθεί το κλίμα. Οι ελπίδες τους τα επόμενα χρόνια διαψεύστηκαν οικτρά. Ταυτόχρονα από την πλευρά της Βουλγαρίας είχε δημιουργηθεί ατμόσφαιρα φόβου από την εγκληματική παρακρατική δράση των κομιτατζήδων. Η κατάσταση της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης, ποτέ δεν ήταν καλή. Ποτέ όμως δεν έλειψε η ελπίδα της απελευθέρωσης.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα και έως τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913 η κατάσταση για τον Ελληνισμό της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης ήταν τραγική. Αυτό τα βόρεια διαμερίσματα του Ελληνισμού, δεν είχαν ενωθεί ακόμη με την Ελλάδα και ήταν στόχοι των ορέξεων Αλβανών, Τούρκων και Βουλγάρων. Είναι γνωστό ότι ιδιαίτερα στη Μακεδονία και τη Θράκη δρούσαν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες που καθημερινά έσπερναν τον τρόμο στους αυτόχθονες ελληνικούς πληθυσμούς ζητώντας να αποκηρύξουν την ελληνική τους καταγωγή και να ενταχθούν στην βουλγαρική σχισματική Εξαρχία. Οι Θράκες κράτησαν σαν πολύτιμο φυλαχτό, την εθνική τους ταυτότητα, την Ορθόδοξη πίστη τους και την Ελληνική τους γλώσσα.  

Μια εικόνα της ζωής της Θράκης το 1910, που στην περιοχή δεν υπήρχαν πολεμικές συγκρούσεις, θα δούμε με βάση τα διάσπαρτα στοιχεία.

*Οι πλημμύρες της Αδριανούπολης

Αρχικά αξίζει να πούμε ότι οι Θράκες εκτός από τους Τούρκους και τους Βουλγάρους συχνά έπρεπε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν και τα στοιχεία της φύσης. ‘Όπως για παράδειγμα στις αρχές Ιουνίου εκείνης της χρονιάς όταν σημειώθηκαν μεγάλες πλημμύρες στην Αδριανούπολη. Ολόκληρες συνοικίες είχαν κατακλυσθεί από τα νερά των τριών ποταμών της περιοχής, που συνέκλιναν εκεί. Του Έβρου, του Άρδα και του Τούντζα. Οι στρατιωτικές φυλακές είχαν καταρρεύσει και πολλοί κρατούμενοι είχαν χάσει τη ζωή τους, μετέδωσε τότε το Αθηναϊκό Πρακτορείο ειδήσεων, μέσω Κωνσταντινούπολης, σε μια σπάνια μετάδοση για τη Θράκη.

Η εκπαίδευση στην Αδριανούπολη το 1906

*Η κεφαλίδα της σημαντικής έκθεση του πρόξενου Κωνσταντίνου Δημαρά

 

 

 

*Τα ελληνικά σχολεία, 

φυτώρια εθνικού φρονήματος

*Υψηλό επίπεδο Παιδείας

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Μια σοβαρή περιπέτεια της υγείας μου με κράτησε μακριά από την παρούσα ιστοσελίδα μου. Την τελευταία προσωπική ανάρτηση είχα κάνει στις 5 Δεκεμβρίου 2021. Συν Θεώ, τέλος καλό, όλα καλά. Από σήμερα επανέρχομαι στην προσπάθειά μου να καταστήσω γνωστές όλο και περισσότερες άγνωστες πτυχές της Νεώτερης Ιστορίας της Θράκης.

Παντελής Αθανασιάδης

Η Παιδεία και τα φημισμένα σχολεία της, παραμένουν ακόμα και σήμερα το μέγιστο ιστορικό πλεονέκτημα της Αδριανούπολης στην περίοδο του αλυτρωτισμού. Η παρακαταθήκη της Παιδείας  αυτής της πόλης, φάνηκε και κατά την περίοδο του Θρακικού και Μακεδονικού Αγώνα, αλλά και κατά την περίοδο της απελευθέρωσης.

Στην περίοδο του Θρακικού και Μακεδονικού Αγώνα όταν ο Ελληνισμός υφίστατο την τρομοκρατία του Βουλγαρικού εθνικισμού, τα σχολεία της Αδριανούπολης θέρμαιναν το εθνικό φρόνημα των παιδιών. Αργότερα, όταν η Θράκη απελευθερώθηκε  δημιουργήθηκαν ελληνικά σχολεία σε όλα τα χωριά. Η στελέχωση με δασκάλες κυρίως, των σχολείων των μικρών θρακικών πόλεων και των χωριών, επειδή δεν υπήρχε επαρκές προσωπικό, έγινε με απόφοιτες των εκπαιδευτηρίων της Αδριανούπολης, γιατί κρίθηκε ότι είχαν εξαιρετικό μορφωτικό επίπεδο και ήταν άξιες να αναλάβουν την μόρφωση των Ελληνοπαίδων.

Σήμερα, μεταξύ άλλων πηγών, μπορούμε να έχουμε μια εικόνα για το έργο στα σχολεία της Αδριανούπολης, από μια έκθεση που είχε υποβάλει στην Επιτροπή Ενισχύσεως της Ελληνικής Εκκλησίας και Παιδείας, ο Έλληνας πρόξενος στην Αδριανούπολη Κωνσταντίνος Δημαράς. Η έκθεση, που βρίσκεται στο σημαντικό Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, έχει ημερομηνία 23 Ιουνίου 1906. Την είχε συντάξει δηλαδή ο Δημαράς λαμβάνοντας υπόψη τις ετήσιες εξετάσεις των σχολείων στις οποίες κατά κανόνα παρευρίσκονταν και ο ίδιος, αλλά αφού είχε μελετήσει και ανάλογη έκθεση του Γυμνασιάρχη Αδριανούπολης Αλέξανδρου Ζουμετίκου. 

Αδριανούπολη 1877: Ουδέν άλλο έβλεπέ τις ή αγχόνας και πτώματα κρεμάμενα επ’ αυτών

*Απαγχονισμός Βούλγαρoυ στην Αδριανούπολη (από το Illustrated London News, Σεπτεμβρίου 1877) 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1878, παρά το βραχύ της Ρωσικής κατοχής, που γιγάντωσε την ιδεολογία του παμβουλγαρισμού, προκάλεσε μεγάλη αναταραχή και στον ελληνικό πληθυσμό της Θράκης, που είχε να αντιμετωπίσει τους Βούλγαρους οι οποίοι  ήθελαν τα πάντα, αλλά και τους αφηνιασμένους από την ήττα Οθωμανούς.

               Έχουν διασωθεί ως πολύτιμα ιστορικά ντοκουμέντα των παθών του Ελληνισμού της Θράκης, οι προξενικές αναφορές, οι οποίες μαρτυρούν τα μύρια όσα, που υπέστησαν όσοι θεωρούνταν ραγιάδες από τους εξουσιαστές, παλαιούς και νέους.

               Τα βάσανα άρχισαν από το 1877, όταν οι Ρώσοι ενισχυμένοι και με Βούλγαρους εθελοντές, διέβησαν τα Στενά της Σίπκα στο όρος Αίμος και άρχισαν να προελαύνουν προς τα νότια μέσα στο έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τότε όπως είναι γνωστό έφτασαν στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης και οι Τούρκοι αναγκάσθηκαν ηττημένοι να υπογράψουν το 1878 τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Ο πληθυσμός ζούσε ημέρες ζόφου…

Ο «Νεολόγος» της Κωνσταντινούπολης έγραφε για τους πρόσφυγες από τη Θράκη, κυρίως Μουσουλμάνους, που κατέφευγαν σε Κωνσταντινούπολη κυρίως:

        «Ρακένδυτοι και πειναλέοι πάντες, γυμνοί δε πλείστοι εξ αυτών και άπαντες πάντα των κακουχιών, στερήσεων και πικριών τα δεινά συγκομίζοντες, αποβαίνουσι καθ’ εκάστην είτε εις Σιρκετζί Ισκελεσί οι δια του σιδηροδρόμου αφικνούμενοι, είτε εις τας πλείστας του Γαλατά και του Βυζαντίου αποβάθρας οι δια θαλάσσης εκ Πύργου ενταύθα ερχόμενοι ζητήσαι άσυλον».

Ήταν πρόσφυγες που ταξίδεψαν ακόμα και σε ανοιχτά βαγόνια επί 26 ώρες με θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν, για να φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη.

Παράπλευρες απώλειες των Θρακών, από την πολιτική των Νεοτούρκων, κατά το «Μαύρο Πάσχα» από το 1914 έως το 1919

 
*Και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, είχε εκδώσει Μαύρη Βίβλο για τους διωγμούς και τα μαρτύρια του Ελληνισμού κατά τα έτη 1914-1918

 

 

*Ανέκδοτα στοιχεία για τους διωγμούς

των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Τα πάθη των Θρακών, δεν έχουν τελειωμό. Σε όλες τις περιόδους της Ιστορίας αντιμετώπισαν διωγμούς, καταστροφές, δηώσεις, αίμα και φονικό. Ακόμα και όταν άρχισε να ανατέλλει ο ήλιος της ελευθερίας πολλοί εκτοπισμένοι Θράκες μάζευαν τα κουρέλια τους και προσπαθούσαν να βρουν τρόπο να γυρίσουν στα χωριά τους. Πώς όμως θα γύριζαν; Αφού δεν θα εύρισκαν ούτε τα σπίτια τους να μείνουν, όταν τα ζώα τους να καλλιεργήσουν τη γη;

               Η ελληνική κυβέρνηση αντιμετώπιζε το πιεστικό πρόβλημα να μπορεί να αποδείξει ότι τα εδάφη που διεκδικεί στη Δυτική και την Ανατολική Θράκη είχαν ελληνικό πληθυσμό και δεν υπερτερούσαν Βούλγαροι και Τούρκοι. Μα, είχαν έρθει δίσεκτοι καιροί και οι δυο γειτονικοί λαοί είχαν φροντίσει να εκδιώξουν με κάθε τρόπο το ελληνικό στοιχείο για να διεκδικούν αυτές τις περιοχές, αν και η λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου τις βρήκε να είναι με την πλευρά των ηττημένων. Παρ’ όλα αυτά σήκωναν κεφάλι και διεκδικούσαν….

Νωρίτερα από το Δεκέμβριο του 1919, την ελληνική κυβέρνηση είχε αρχίσει να απασχολεί το ζήτημα της παλιννόστησης των Θρακών, εν όψει της απελευθέρωσης της Θράκης, ως συνέπεια των εξελίξεων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η εκτόπιση των Ανατολικοθρακιωτών από τους Νεότουρκους, που θα μας απασχολήσει εδώ, είχε αρχίσει δειλά- δειλά από το 1912- 1913 με αφορμή τους Βαλκανικούς Πολέμους και εντάθηκε με χαρακτηριστικά απόλυτης εθνοκάθαρσης και στοιχεία ακόμα και γενοκτονικά από το 1914, με συμβολική ημερομηνία την 6^η Απριλίου, που συνέπιπτε με τον εορτασμό του Πάσχα, εκείνη τη χρονιά. Έκτοτε οι Θράκες τιμούν τα θύματα εκείνων των φοβερών διωγμών με τη συμβολική ονομασία «Το Μαύρο Πάσχα των Θρακών». Τότε, πολλοί Θράκες εκτοπίσθηκαν σε άλλα μέρη της Ελλάδας και όχι μόνο. Όταν όμως άρχισε να γλυκοχαράζει η ελπίδα της απελευθέρωσης, όλοι οι εκτοπισμένου εκδήλωσαν ενδιαφέρον να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, στη γη των πατέρων τους. Το βασικότερο πρόβλημα, ήταν να βρεθούν σπίτια να στεγάσουν τους παλιννοστούντες, γιατί τα σπίτια τους είχαν καταληφθεί από Μουσουλμάνους πρόσφυγες, αλλά και εντόπιους Τούρκους. Αλλά και να τους δοθούν ζώα και άλλα εφόδια για τις καλλιέργειές τους, ώστε να μην υπάρξει επιπλέον επισιτιστικό πρόβλημα.

Σε δίκη μαθητής από τις Καστανιές, γιατί διάβαζε για την Επανάσταση του 1821 μέσα στην Αδριανούπολη του 1912

*Το Ελληνικό Γυμνάσιο, σε φωτογραφία του 1936 (Αρχείο Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως  

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης   

 

 

               Η ζωή των Ελλήνων στις αλύτρωτες περιοχές, ποτέ δεν ήταν ειδυλλιακή. Πάντα υπήρχε η αίσθηση της καταπίεσης και αυτή ήταν έντονη ιδίως στις περιοχές της Θράκης, όπου οι κατακτητές Οθωμανοί αισθάνονταν ισχυροί. Κατά διαστήματα ένα μεγάλο μέρος των απηνών διωγμών οφείλονταν και στους Βουλγάρους, οι οποίοι με τους κομιτατζήδες επιχειρούσαν να μειώσουν και να απαξιώσουν τον Ελληνισμό. Όμως η Οθωμανική καταπίεση εκδηλώνονταν σε όλα τα επίπεδα. Από τον σουλτάνο, έως τον έσχατο στρατιώτη… Από το πιο σημαντικό ζήτημα έως το πιο ασήμαντο.

               Σήμερα θα αφηγηθούμε ένα περιστατικό, που δείχνει συμπερασματικά, τον τρόμο που προκαλούσε στους απλούς Τούρκους η ανάμνηση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

               Βρισκόμαστε στο 1912. Στη διοίκηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας βρίσκονταν οι Νεότουρκοι, οι οποίοι είχαν δώσει με την Επανάστασή τους πολλές υποσχέσεις για ισοπολιτεία, ανεξιθρησκεία και πολιτικά δικαιώματα. Οι μειονότητες αρχικά έκαναν πιστευτές τις υποσχέσεις των Νεοτούρκων. Κάτι που στο τέλος με τους διωγμούς και τις γενοκτονίες αποδείχθηκε τραγικά απατηλό .

               Τον Απρίλιο του 1912 ένα μαθητής του περίφημου Γυμνασίου της Αδριανούπολης, με καταγωγή από το γειτονικό Τσερέκιοϊ (τις σημερινές Καστανιές) το όνομα του οποίου δεν γνωρίζουμε, γιατί δεν αναφέρεται στη σχετική αλληλογραφία που διασώθηκε στο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, πήγε σε ένα βιβλιοπωλείο που φαίνεται ότι ανήκε σε Τούρκο και αγόρασε ένα βιβλίο της Ιστορίας του καθηγητή Νικόλαου Βραχνού. Ο Βραχνός ήταν αναγνωρισμένος ιστορικός συγγραφέας της Αθήνας, που είχε κυκλοφορήσει πολλά βιβλία Ελληνικής Ιστορίας, τα οποία μάλιστα αποτελούσαν εγκεκριμένη σχολικά βοηθήματα. Η αγορά του βιβλίου που έγινε στην Αδριανούπολη από τον μαθητή, ήταν απολύτως νόμιμη, δεδομένου ότι κυκλοφορούσε νόμιμα και ελεύθερα. Στην περιπέτεια αυτή ενεπλάκησαν τελικά ο Γυμνασιάρχης  Ζουμετίκος και ο καθηγητής Τούσας.

               Η περιπέτεια καθηγητών και μαθητή άρχισε τις πρώτες μέρες του Απριλίου 1912. Ο μαθητής του Γυμνασίου Αδριανούπολης, με καταγωγή από το Τσερέκιοϊ (Καστανιές) είχε πάει στο στρατιωτικό διοικητήριο για κάποια υπόθεση. Και ενώ περίμενε έξω από ένα γραφείο, τον πλησίασε ένας στρατιώτης φύλακας και άρπαξε από τα χέρια του παιδιού ένα εικονογραφημένο ταχυδρομικό δελτάριο, το οποίο απεικόνιζε διάσημους πολιτικούς και στρατιωτικούς άνδρες της ελληνικής Επανάστασης του 1821.

               Άρπαξε μάλιστα και τον… κονδυλοφόρο του μαθητή και τον εξέτασε με προσοχή και προφυλάξεις φοβούμενος μήπως αυτό το μαθητικό αντικείμενο, είναι… εκρηκτικό μηχάνημα!!!

Κατοχή: Η διαφυγή προς την Τουρκία από τον Έβρο και τα προβλήματά της

*Σημερινή φωτογραφία του ελληνικού προξενείου της Αδριανούπολης 

στην οδό Şükrüpaşa Mah. Sok. 123, No: 2, παρμένη από τους χάρτες της Google.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Η περιοχή του νομού Έβρου, κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου απέκτησε καίρια σημασία για τους Έλληνες, που ήθελαν να ακολουθήσουν την εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου στο αγώνα κατά της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας.

Ήταν η μοναδική διέξοδος προς τη Μέση Ανατολή, λόγω των ποτάμιων συνόρων (συν το χερσαίο τμήμα του Καραγάτς). Άλλωστε υπήρχε στην Αδριανούπολη ελληνικό προξενείο, αλλά και κάποιος υποτυπώδης άτυπος σταθμός βοήθειας στους διαφεύγοντες στις Σαράντα Εκκλησίες. Υπήρχε βέβαια και η θαλάσσια οδός διαφυγής, από τα νησιά μας.

Η Τουρκία θέλοντας να διατηρεί καλές σχέσεις με τους Άγγλους και τους άλλους συμμάχους, επέτρεπε την είσοδο Ελλήνων στο έδαφος της και την προώθησή τους στη Μέση Ανατολή, μέσω της Νίγδης. Καλές σχέσεις όμως διατηρούσε και με τους παραδοσιακούς φίλους της τους Γερμανούς. Έτσι πολλές φορές συλλαμβάνονταν Έλληνες διαφεύγοντες και παραδίδονταν στους Γερμανούς.

Είναι γνωστό, ότι η Τουρκία όταν εξερράγη ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, είχε αδιαμφισβήτητο φιλογερμανικό προσανατολισμό, ιστορικά και πρακτικά αποδεδειγμένο. Η τουρκική πολιτική υποκριτικά εμφανίζονταν να επιμένει στην "ουδετερότητα". Κατά βάθος περίμενε γερμανική νίκη, ώστε μέσα σε ένα νέο πλαίσιο ανακατανομής ζωνών επιρροής να μπορέσει να ανασυστήσει την Οθωμανική αυτοκρατορία, με σύμφωνη γνώμη και των Γερμανών του Χίτλερ.

Η βασική σκόπευση της Τουρκίας ήταν να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας σε περίπτωση νίκης της τελευταίας στο μέτωπο του Καυκάσου. Η νίκη αυτή, θα άνοιγε το δρόμο της κατάκτησης της Μέσης Ανατολής. Με άλλα λόγια θα άνοιγε για τον Χίτλερ ο δρόμος και για τα πετρέλαια της Μοσούλης.

Οι Δυτικοί σύμμαχοι προσπαθώντας να κερδίσουν την Τουρκία της πρόσφεραν ακόμα και οπλικά συστήματα, έως τον Δεκέμβριο του 1944! Αυτά τα συμμαχικά όπλα η Τουρκία φυσικά δεν τα χρησιμοποίησε ποτέ εναντίον της Ναζιστικής Γερμανίας.

Όταν οι Βούλγαροι απήγαγαν τον Έλληνα υποπρόξενο Σπαθάρη στο Δεδέαγατς, το 1913

*Το ελληνικό πρόξενείο του Δεδέαγατς, σε καρτ ποστάλ του 1908

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

    Η Αλεξανδρούπολη κατά τις παραμονές της πρώτης απελευθέρωσής της από τον Παύλο Κουντουριώτη, έζησε τραγικές στιγμές εξαιτίας της βάρβαρης, ανεκδιήγητης και εκδικητικής συμπεριφοράς των Βουλγάρων, οι οποίοι κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο απώθησαν τους Τούρκους και κατέλαβαν την Δυτική Θράκη.

    Η κατάσταση για τα Βουλγαρικά στρατεύματα έγινε δύσκολη όταν εξαιτίας της προκλητικότητάς τους και του αδηφάγου χαρακτήρα τους, από σύμμαχοι της Ελλάδας έγιναν αντίπαλοι και έτσι άρχισε ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος.

    Οι άμεσες νίκες των Ελλήνων σε όλα τα μέτωπα κυρίως της Ανατολικής Μακεδονίας και η ραγδαία προέλασή τους κατέστησαν τους Βουλγάρους απηνείς διώκτες των ελληνικών πληθυσμών στις περιοχές τις οποίες κατείχαν και τις εκκένωναν.

    Η Αλεξανδρούπολη, που τότε ακόμα ονομάζονταν Δεδέαγατς, δοκιμάσθηκε από πρωτοφανείς θηριωδίες, εις βάρος του πληθυσμού της, χριστιανικού και μουσουλμανικού.

Αδριανούπολη 1878: "Ρουσλάρ γκελίορ"!!!!

*Ρώσοι κατακτητές επισκέπτονται το τέμενος Σουλτάν Σελήμ

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η Αδριανούπολη, η μητρόπολη του Θρακικού Ελληνισμού, κατά την ιστορική διαδρομή της, υπήρξε στόχος ποικίλων κατακτητών. Η αίγλη που είχε αποκτήσει κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η σπουδαία γεωστρατηγική της θέση στη συμβολή τριών ποταμών, η άκρως παραγωγική περιφέρειά της την είχαν καταστήσει αντικείμενο του πόθου βαρβάρων κατακτητικών φύλων. με αποτέλεσμα να πολλές ιστορικές πολιορκίες και κατακτήσεις.
Σημαντική ήταν η κατάκτησή της από τους Ρώσους κατά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878, όταν οι Ρώσοι έφτασαν έως τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης, αναγκάζοντας τους Τούρκους να υπογράφουν την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου.  
"Η Αδριανούπολις υπήρξεν επί χιλίους περίπου ενιαυτούς, το μήλον της έριδος απάντων των εγχωρίων και ξένων λαών, όσοι αλληλοδιαδόχως επέδραμον εις την χερσόνησον του Αίμου. Την αυτήν και η Φιλιππούπολις υπέστη τύχην" είχε γράψει τον Ιανουάριο του 1878 ο "Νεολόγος" της Κωνσταντινούπολης.

Από τα πάθη του Ελληνισμού: Η φοβερή πολιορκία της Αδριανούπολης το 1912-13

*Αδριανούπολη: Το οχυρό Αϊβάζ Μπαμπά

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Δραματική, αιματηρή και άκρως οδυνηρή για τους κατοίκους της υπήρξε η πολιορκία της Αδριανούπολης από τους Βουλγάρους κατά τους Βαλκανικούς πολέμου του 1912-13. Η Αδριανούπολη λόγω της εγγύτητας προς τη Βουλγαρία, αλλά και της στρατηγικής σημασίας της υπήρξε εκ των πρώτων στόχων, εκείνων των πολέμων.

            Οι Βούλγαροι κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις 4 Οκτωβρίου 1912. Η πρώτη εύκολη επιτυχία για τα βουλγαρικά στρατεύματα, ήταν η κατάληψη του Μουσταφά Πασά (σήμερα Σβίλεγκραντ), γιατί οι Τούρκοι το εγκατέλειψαν, μετά από μάχη, υποχωρώντας.

            Πολύνεκρες μάχες έγιναν και στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών. Επικεφαλής των Βουλγαρικών δυνάμεων ο στρατηγός Δημήτριεφ. Οι Σαράντα Εκκλησίες κατελήφθηκαν μετά από πείσμονες μάχες στις 11 Οκτωβρίου 1912, ενώ ο τουρκικός στρατός υποχωρούσε προς τη Βιζύη. Κατά την φυγή των Τούρκων ο Μεχμέτ Μουχτάρ Πασάς, δεν πρόλαβε να πάρει ούτε τις ατομικές αποσκευές του! Οι Βούλγαροι όμως κυρίευσαν επτά πυροβολαρχίες ταχυβόλων πυροβόλων, μεγάλη ποσότητα φυσιγγίων, 18 τηλεβόλα και 12 τοπομαχικά, καθώς και μεγάλες ποσότητες ζωοτροφών και άλλα εφοδίων. Μαζί με αυτά πήραν και… δύο αεροπλάνα που δεν μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν οι Τούρκοι!

Η Θράκη και ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1878

*Απεικόνιση του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1878

«Αρχίνισε ο πόλεμος, έρχονται και οι Ρώσοι,

φεύγει ο τούρκικος στρατός, χαλάει η Ρωμυλία, 

κι ο κόσμος πήρε είδηση, φεύγουνε στα μπαλκάνια».

  

Δημοτικό τραγούδι της Βόρειας Θράκης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Μια από τις εντελώς άγνωστες πτυχές της Θρακικής Ιστορίας, αφορά την εποχή του Ρωσοτουρκικού  πολέμου του 1878. Τότε οι κάτοικοι της Θράκης βρέθηκαν ανάμεσα στις μυλόπετρες των αντιμαχόμενων Ρώσων και Τούρκων, αλλά και ανάμεσα στις μυλόπετρες Βουλγάρων και Τούρκων.

          Η θέση των Θρακών κατέστη δυσχερής όταν οι Ρώσοι κατανικώντας τους Τούρκους, διέβησαν με υπεράνθρωπες προσπάθειες και φονικές μάχες την οροσειρά του Αίμου κατέκλυσαν τα εδάφη της Βόρειας Θράκης, στη συνέχεια μπήκαν στην Αδριανούπολη, κατέλαβαν την Δυτική Θράκη και βάδιζαν ολοταχώς προς την Κωνσταντινούπολη.

          Γνωρίζουμε ότι η προέλαση αναχαιτίσθηκε μόνο όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέγραψε την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, με βαρείς και υποτιμητικούς όρους, ενώ οι Ρώσοι δημιουργούσαν τη λεγόμενη «Μεγάλη Βουλγαρία».

Ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1878 έθαψε όλες τις ελπίδες, που μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες για απελευθέρωση από τους Ρώσους το λεγόμενο «ξανθό γένος». Αντίθετα η κατάσταση εκτραχύνθηκε όταν οι Ρώσοι κατέλαβαν τη Θράκη και άρχισαν να στηρίζουν τη βουλγαρική παρουσία, με κάθε μέσον θεμιτό και αθέμιτο.

          Για την ταχύτητα της προέλασης των Ρώσων η «Νέα Εφημερίδα της Τεργέστης» έγραφε στις αρχές Ιανουαρίου μετά τη διάβαση της Πλεύνας:

«Εις την Φιλιππούπολιν και  εις την Αδριανούπολιν, εις την καρδίαν της Μακεδονίας, εις τα πρόθυρα της Καλλιπόλεως, η προέλασίς των δεν είναι πλέον πορεία, αλλά πτήσις. Αι σπουδαιόταται μεγαλοπόλεις, τα κραταιότατα προπύργια του κράτους πίπτουσιν  αμαχητί ενώπιόν των και η Τουρκία ομοιάζει προς ανυπεράσπιστον πτώμα, όπερ σπαράσσουσιν ανηλεώς οι γαμψώνυχες του δικεφάλου αετού».