Εμμανουήλ Ζωνουδάκης: Ένας άγνωστος ήρωας, στη Θράκη της απελευθέρωσης

*Ο θάνατος του Ζωνουδάκη στην εφημερίδα "Μακεδονία"

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Κρητικός ανθυπολοχαγός Εμμανουήλ Ζωνουδάκης, είναι ένας άγνωστος ήρωας, που έχασε τη ζωή του με τρόπο βασανιστικό, όταν η Ελλάδα, ήταν έτοιμη να απελευθερώσει το καλοκαίρι του 1920 την Ανατολική Θράκη. Σήμερα, κανένας δεν γνωρίζει τη θυσία του. Κανένας δεν τον μνημονεύει πλέον…

               Βέβαια, τον Αύγουστο 1920, η πόλη της Αδριανούπολης, περίπου 40 μέρες μετά την απελευθέρωσή της τίμησε τη μνήμη των παλληκαριών, που έδωσαν τη ζωή τους τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς, για να πνεύσει άνεμος ελευθερίας, μετά από σκλαβιά σχεδόν 600 ετών. Η Αδριανούπολη, η μητρόπολη του Θρακικού Ελληνισμού και η ΙΧ Μεραρχία τέλεσαν το μνημόσυνο των πεσόντων, με μεγάλη επισημότητα. Τότε μετά την κατάθεση στεφάνων στο κενοτάφιο που είχε στηθεί, έγινε προσκλητήριο νεκρών και ανάμεσα στα άλλα ακούσθηκε και το όνομα του ανθυπολοχαγού Ζωνουδάκη.

               Στο μνημόσυνο εκείνο είχαν παραστεί ο ύπατος αρμοστής Αντώνιος Σαχτούρης, ο διοικητής της IX Μεραρχίας υποστράτηγος Λεοναρδόπουλος, ο γενικός πρόξενος Αθανάσιος Χαλκιόπουλος, ο δήμαρχος Αδριανούπολης, ο μουφτής Χιλμή, ο τέως δήμαρχος Αδριανούπολης Σεφκέτ Μπέης. Το μνημόσυνο τέλεσε ο μητροπολίτης Πολύκαρπος.

               Στο ιστορικό εκείνο μνημόσυνο εκφωνήθηκε δεύτερο κατά το προσκλητήριο νεκρών το όνομα «Ζωνουδάκης Εμμανουήλ, ανθυπολοχαγός του 2^ου Λόχου Πολυβόλων, έπεσε γενναίως μαχόμενος κατά την μάχην της 8^ης Ιουλίου εν Καραγάτς». Το πρώτο όνομα ήταν το όνομα του λοχαγού Νικόλαου Διαμάντη. Όμως αυτό δεν ήταν αληθές για τον ανθυπολοχαγό Ζωνουδάκη. Προφανώς επικράτησαν κάποιοι λόγοι σκοπιμότητας και ανάγκης των καιρών. Η αλήθεια όμως για το θάνατο του Κρητικού ανθυπολοχαγού ήταν διαφορετική.

 

Τι συνέβη με τον ανθυπολοχαγό Ζωνουδάκη;

 

               Ο Εμμανουήλ Ζωνουδάκης υπήρξε παράτολμος νέος αξιωματικός. Ευρισκόμενος με τις ελληνικές δυνάμεις στην δυτική όχθη του ποταμού Έβρου, ανέμενε και αυτός την απελευθέρωση της Αδριανούπολης και της Ανατολικής Θράκης.

               Ενόψει της έναρξης των επιχειρήσεων αναζητούσε πληροφορίες για τους αντιπάλους του. Για το λόγο αυτό, πέρασε πολλές φορές με βάρκα τον ποταμό Έβρο και εισέδυσε στις γραμμές των Τούρκων. Δεν γνωρίζουμε σε ποιο ύψος, αλλά μάλλον κάπου στο τμήμα μεταξύ του Καραγάτς και του Πυθίου όπου είχε αναπτυχθεί η ΙΧ Μεραρχία, που είχε απελευθερώσει το Καραγάτς. Ήταν τολμηρός και οι φήμες, που είχαν κυκλοφορήσει τότε, ανέφεραν ότι υπήρξε περίπτωση που έπεισε και Τούρκους στρατιώτες να αυτομολήσουν και να παραδοθούν στις ελληνικές δυνάμεις.

               Υπήρξε όμως και άτυχος, γιατί μάλλον στις 6 Ιουνίου 1920, έπεσε σε ενέδρα Τούρκων και συνελήφθη. Μαζί του στη βάρκα που πέρασαν τον ποταμό ήταν και δύο πολίτες, οι οποίοι κατόρθωσαν να διαφύγουν. Η σύλληψη του έγινε αμέσως γνωστή και ακολούθησε αψιμαχία μεταξύ των ελληνικών και τουρκικών προφυλακών.

               Ο στρατιωτικός διοικητής του Καραγάτς που πληροφορήθηκε το περιστατικό αξίωσε από τους Τούρκους την άμεση απελευθέρωση του συλληφθέντος Ζωνουδάκη. Ο Τούρκος διοικητής τη Προκάλυψης απαντώντας στο έγγραφο του Έλληνα στρατιωτικού διοικητή, ισχυρίσθηκε μέσω του Γάλλου λοχαγού Ζαμπά, ότι ο Ζωνουδάκης σκοτώθηκε στην επακολουθήσασα συμπλοκή και ετάφη την επομένη στην Αδριανούπολη.

               Ο λοχαγός Ζαμπά, παρεμπιπτόντως, έπαιξε ύποπτο ρόλο στην Ανατολική Θράκη εκ μέρους των Γαλλικών μυστικών υπηρεσιών, προωθώντας την ιδέα της αυτονόμησης και όχι της απελευθέρωσης της Ανατολικής Θράκης, ώστε να καταστεί γαλλικό προτεκτοράτο.

               Ας επανέλθουμε όμως στην περίπτωση του Ζωνουδάκη.

               Ο τουρκικός ισχυρισμός ήταν καταφανώς ψευδής, δεδομένου ότι η συμπλοκή ελληνικών και τουρκικών δυνάμεων σημειώθηκε πολύ μετά τη σύλληψη του ανθυπολοχαγού. Υπήρξαν μάλιστα δημοσιογραφικές πληροφορίες, ότι οι Τούρκοι του καθεστώτος του Τζαφέρ Ταγιάρ, τον υπέβαλαν σε άγρια βασανιστήρια για να του αποσπάσουν στρατιωτικά μυστικά και μετά τον τουφέκισαν!

               Αυτό ήταν το δραματικό τέλος ενός ηρωικού Κρητικού ανθυπολοχαγού για τις συνθήκες του θανάτου του στα χέρια των Τούρκων, δεν έχουν διασωθεί δυστυχώς περισσότερες  πληροφορίες.

               Ο Ζωνουδάκης, με Κρητική καταγωγή, υπήρξε άγνωστος ήρωας στη εδάφη της Θράκης. 

*Από την εφημερίδα "Πατρίς"

Και άλλα θύματα των Τούρκων

 

               Οι μέρες εκείνες μεταξύ της 14^ης Μαΐου και της 12^ης Αυγούστου 1920, δεν ήταν αποκλειστικά μέρες χαράς, αφού απελευθερώθηκε στο διάστημα αυτό η Δυτική Θράκη και έφτασε η ώρα της απελευθέρωσης και της Ανατολικής Θράκης. Ήταν μέρες τρόμου, αφού δρούσαν έντονα κατά του Ελληνισμού, Βούλγαροι κομιτατζήδες, αλλά και Τούρκοι άτακτοι, μαζί με τα στρατεύματα του συνταγματάρχη Τζαφέρ Ταγιάρ.

               Χαρακτηριστική είναι η πολύνεκρη επίθεση συνασπισμένων Τουρκοβουλγάρων ατάκτων στο χωριό Πετρωτά του Βορείου Έβρου στις 17 Μαΐου 1920 (βλέπετε σχετικές λεπτομέρειες στο https://sitalkisking.blogspot.com/2018/02/1920.html).

               Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδα «Πατρίς» στις 24 Μαΐου 1920 οι Τούρκοι κατακρεούργησαν εννέα  Έλληνες εφέδρους του ελληνικού στρατού, τους οποίους είχαν συλλάβει προ ημερών. Τους κατηγόρησαν για διενέργεια κατασκοπείας. Τα πτώματά τους τα τοποθέτησαν μέσα σε σάκους μαζί με πέτρες και τα έριξαν στον ποταμό Άρδα. Όταν αποκαλύφθηκε το έγκλημα, αναγνωρίσθηκε μόνο το πτώμα του έφεδρου λοχία Βασίλ.  Κωνσταντίνου.

*Η "Εφημερίς" για τη σφαγή των Αινιτών

               Κατά την «Εφημερίδα» της 21^ης Ιουνίου 1920, κάποιοι αλιείς, που έφτασαν στο Δεδέαγατς προερχόμενοι από την Αίνο, ανέφεραν ότι οι Τούρκοι είχαν κατασφάξει έξω από την παραλιακή πόλη δέκα Έλληνες Αινίτες.

               Κατά την «Μακεδονία» (5 Ιουνίου 1920) από τους σφαγέντες στην Αδριανούπολη έφεδρους του ελληνικού στρατού που τα πτώματά τους είχαν ριχτεί στον ποταμό Άρδα αναγνωρίστηκαν οι Β. Αγγελάκης χωροφύλακας, Ν. Δαμπαντσής, Γ. Δεμερτζής και Κ. Κασάπης που προέρχονταν από τη Μεραρχία Αρχιπελάγους.

               Σε  μια άλλη περίπτωση, κατά την «Εφημερίδα» της 24^ης Ιουνίου 1920, Βούλγαροι που είχαν ενταχθεί στις δυνάμεις του Τζαφέρ Ταγιάρ κατέσφαξαν στο προάστιο Ιλδιρίμ της Αδριανούπολης πολίτες, τους αδελφούς Μπαχάρη και τους Στέργιο Κουπρούδη, Κώστα Τσιακιρούδη, Σωτήριο Γκουτζιλιανούδη, Γ. Καπανούδη, και Δ. Γιαννάκη.

               Επίσης κατά την «Εφημερίδα» πάλι (27 Ιουνίου 1920) Ταγιαρικοί κατέβασαν τρείς μέρες νωρίτερα από το τρένο στο σταθμό του Ουζούν Κιοπρού (Μακρά Γέφυρα) τον ομογενή Ι. Σωκράτη προερχόμενο από την Κωνσταντινούπολη και του ζήτησαν 5.000 λίρες Τουρκίας, που νόμιζαν ότι τις μεταφέρει. Αυτός είχε και τους πρόσφερε μόνο 3.000 λίρες. Έξαλλοι οι δολοφόνοι τους κατακρεούργησαν και επάνω στο πτώμα του άφησαν ένα σημείωμα στο οποίο είχαν γράψει «Αφού δεν είχες να συμπληρώσεις το ποσόν, παίρνουμε το αίμα σου».

               Η απαρίθμηση τέτοιων περιστατικών, δεν είναι πλήρης. Είναι απλώς ενδεικτική.  Καθήκον όλων των Θρακών είναι, να διασώσουν τη μνήμη όσων έχασαν τη ζωή τους για την απελευθέρωση της Θράκης. Είναι οφειλή, που πρέπει να εξοφληθεί…

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων «Μακεδονία» Θεσσαλονίκης, «Πατρίς» και «Εφημερίς» Αθηνών 1920, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.