Κατοχή 1942: Κραυγή από τον Έβρο. «Τσολάκογλου παραιτήσου»!!!

*Η πρώτη σελίδα της ανέκδοτης επιστολής του νομάρχη Σταύρου Ευταξία

 

 

*Αδημοσίευτα  στοιχεία

για  τις βουλγαρικές ωμότητες

*Ο νομάρχης Έβρου καλεί

τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

                Η Βουλγαρική κατοχή στην Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία, από το 1941 έως το 1944, ήταν από τις χειρότερες που δοκίμασε ο πληθυσμός των άτυχων αυτών περιοχών. Ασκήθηκε κάθε είδους βαρβαρότητα, χωρίς έλεος με αντικειμενικό στόχο να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της περιοχής εθνογραφικά. Όπως είναι γνωστό, ο νομός Έβρου εξαιρέθηκε και παρέμεινε υπό Γερμανική κατοχή με ελληνικές πολιτικές αρχές (νομάρχης, δήμαρχοι και πρόεδροι κοινοτήτων). Σ΄ αυτό το κρίσιμο διάστημα, πρωτεύουσα του νομού  Έβρου, είχε καταστεί το Διδυμότειχο.

                Νομάρχης Έβρου είχε σταλεί από την κυβέρνηση της Αθήνας ο δημοσιογράφος Σταύρος Ευταξίας, μετά τη δολοφονία από αντάρτες του ΕΛΑΣ, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης του προκατόχου του Ιωάννη Φραγκούλη. Οι νομάρχες, είχαν ως αποστολή μεταξύ άλλων να ενισχύουν ποικιλότροπα τον  Ελληνισμό των κατεχομένων από τους Βουλγάρους περιοχών. Έτσι είχαν επαφές, όσες μπορούσαν να έχουν στις συνθήκες της Κατοχής και να ενισχύουν τους συμπατριώτες μας. Κυρίως στη διατήρηση των ελληνικών σχολείων και στην αποφυγή της εγγραφής Ελλήνων στους καταλόγους των Βουλγάρων, με βουλγαρικά ονόματα πλέον!!! Ήταν οι λεγόμενοι περιφρονητικά «βουλγαρογραμμένοι».

                Στα έγγραφα της συλλογής Vlanton εντόπισα άγνωστες επιστολές του νομάρχη Έβρου Σταύρου Ευταξία προς τον πρωθυπουργό της συνθηκολόγησης Γεώργιο Τσολάκογλου. Προέρχονται τα έγγραφα των Αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που ενημέρωναν την Ουάσιγκτον για την δραματική κατάσταση της Ελλάδας. Οι Αμερικανοί πράκτορες αποκαλούσαν σχεδόν σε όλες τις αναφορές τους τον στρατηγό Τσολάκογλου «Πρωθυπουργό μαριονέτα» (puppet Prime Minister).

 

*Ο νομάρχης Σταύρος Ευταξίας σε περιοδεία του, συνοδευόμενος από έφιππους χωροφύλακες

Κεραυνοί προς Τσολάκογλου από τον Έβρο

 

                Στις 4 Νοεμβρίου 1942 οι Αμερικανοί πράκτορες στέλνουν στην υπηρεσία τους μια επιστολή του νομάρχη Σταύρου Ευταξία προς τον πρωθυπουργό Γεώργιο Τσολάκογλου, με την διευκρίνιση ότι  «δεν έχουμε κανένα λόγο να αμφιβάλλουμε για την αυθεντικότητά της επιστολής μας, αν και η πηγή μας είναι στην κατεχόμενη Ελλάδα». Σε άλλο σημείωμα διευκρινίζεται ότι η πηγή δεν αποκάλυψε, πώς απέκτησε αυτή την επιστολή. Σήμερα δεν γνωρίζουμε αν αυτή η επιστολή, υπεκλάπη ή διέρρευσε από το γραφείο του νομάρχη στο Διδυμότειχο ή αν υπεκλάπη στην Αθήνα από το γραφείο του πρωθυπουργού. Γιατί μάλλον αποκλείεται να διέρρευσε από εκεί… Αυτά όμως είναι λεπτομέρειες, γιατί το περιεχόμενο της επιστολής έχει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον για την φοβερή κατάσταση που άρχισε να επικρατεί στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές. Από την επιστολή προκύπτει ότι ο νομάρχης Ευταξίας με άδεια των γερμανικών αρχών πήγε στην Αλεξανδρούπολη αρκετές φορές και είχε ενημερώσει την κυβέρνηση ζητώντας να γίνει κάτι για την ανακούφιση του καταπιεζόμενου άγρια ελληνικού πληθυσμού.

                Επειδή όμως έως το τέλος της μισητής Κατοχής η κατάσταση σταδιακά εκτραχύνονταν, αντί να εξομαλύνεται,  συμπεραίνουμε ότι οι Γερμανοί δεν έκαναν τίποτα για να ικανοποιήσουν τον πρωθυπουργό τους αν τους ζήτησε κάτι σχετικό και άφηναν τους Βούλγαρους συμμάχους τους ανενόχλητους.

 

Ολόκληρη η επιστολή του νομάρχη Έβρου. Τσολάκογλου παραιτήσου!!!

 

Ας δούμε όμως ολόκληρο το κείμενο της εξαιρετικής επιστολής του Ευταξία, που κυριολεκτικά «βγάζει γλώσσα» στον πρωθυπουργό- μαριονέττα των Γερμανών, αυτός ένας νομάρχης διορισμένος από το ίδιο τον Τσολάκογλου:

 4 Νοεμβρίου 1942

Αγαπητέ κύριε Πρωθυπουργέ,

Πριν από λίγο καιρό, με άδεια των τοπικών γερμανικών αρχών, επισκέφτηκα την πρωτεύουσα Αλεξανδρούπολη, η οποία βρίσκεται τώρα υπό βουλγαρική κατοχή.

Σας έχω ήδη περιγράψει λεπτομερώς στις αναφορές μου τις άθλιες συνθήκες και το απερίγραπτο μαρτύριο, που υφίσταται ο ελληνικός πληθυσμός του τμήματος της Θράκης το οποίο οι Βούλγαροι έχουν καταλάβει υπό την φτέρνα του άτιμου και δειλού εισβολέα.

 Αλλά είναι άλλο πράγμα να το ακούς από μακριά και άλλο να το βλέπεις επί τόπου. Όπου κι αν πήγαινα, γυναίκες και παιδιά μου φιλούσαν τα χέρια και πολλοί έσκυβαν για να φιλήσουν τα χρώματα της ελληνικής σημαίας, την οποία φορούσα περήφανα στην κομβιοδόχη μου. Δύο λέξεις ψιθύριζε κάθε στόμα: «Σώστε μας».

Παρά την προσεκτική παρακολούθηση στην οποία υποβλήθηκα από τις βουλγαρικές αρχές, παρά την ασφυκτική ατμόσφαιρα στρατιωτικής κατοχής που με περιέβαλλε, κατάφερα να επισκεφτώ ακόμη και τα «περίχωρα», συνοδευόμενος από τον Γερμανό Λιμενάρχη της Αλεξανδρούπολης, κ. Wik.

Δεν παρέλειψα να διαμαρτυρηθώ έντονα για την άθλια κατάσταση των Ελλήνων κατοίκων, την κατάσχεση της κινητής και κτηματικής τους περιουσίας, την ατίμωση τόσων πολλών οικογενειών, την στέρηση ψωμιού και εργασίας, και για τόσα άλλα πράγματα που είναι αδύνατον να περιγραφούν, ακόμη και σε εκείνους των Βουλγάρων αξιωματούχων, που με προσέγγισαν κρυφά, ιδιαίτερα στον ταγματάρχη, ο οποίος είναι Διοικητής της πόλης, και σε έναν Επίτροπο ονόματι Ίλκωφ, έναν δηλαδή συνταξιούχο ανώτερο αξιωματικό.

Εξοχότατε, λυπάμαι για το συμπέρασμα στο οποίο αναγκάστηκα να καταλήξω, και σας ζητώ συγγνώμη που πήρα το θάρρος να σας πω ότι είναι αδύνατο να υπάρχει ελληνική κυβέρνηση στην Αθήνα σε μια εποχή όπου χιλιάδες από τον λαό μας βρίσκονται υπό την κυριαρχία του βάρβαρου Βουλγάρου, και σε μια στιγμή που ελληνικό αίμα ποτίζει το έδαφος της Θράκης, το οποίο έχει αιματοβαφεί τόσο συχνά στο παρελθόν. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να υποβάλει μια πολύ έντονη διαμαρτυρία στη γερμανική κυβέρνηση σχετικά με τα τεκταινόμενα και να απαιτήσει την άμεση λήψη μέτρων για την προστασία των Ελλήνων στη Θράκη, που βρίσκονται υπό βουλγαρική κατοχή.

Εάν η απάντηση είναι αρνητική ή μη ικανοποιητική, παρακαλώ συγχωρήστε με που εκφράζω την πεποίθηση ότι η κυβέρνηση πρέπει να παραιτηθεί. Μια ελληνική κυβέρνηση που δεν μπορεί να προστατεύσει τα συμφέροντα του λαού της είναι ανάξια του ονόματός της. Πολεμήσαμε σαν ήρωες εναντίον δύο αυτοκρατοριών.

Ηττηθήκαμε, αλλά δεν επιτρέπεται στην ηρωική μας ήττα για την οποία μιλάει όλος ο κόσμος, να δεχτούμε την ατίμωση της Φυλής μας από έναν βάρβαρο λαό.

Με τιμή και σεβασμό

Σταύρος Ευταξίας

Νομός Έβρου.

                Πρόκειται για επιστολή- κόλαφο αν αναλογισθεί κανείς τις συνθήκες της Κατοχής. Άγνωστη έως σήμερα, αλλά χαρακτηριστική για την κλίμακα αξιών που υπήρχε στην ελληνική κοινωνία.

*Η επιστολή με την άρνηση του νομάρχη Σταύρου Ευταξία

 

«Όχι» του Ευταξία στον Τσολάκογλου

 

                Η απειθαρχία όμως του Ευταξία προς την κυβέρνηση της Αθήνας συνεχίσθηκε.  Τα βράδυ της 14^ης Νοεμβρίου 1942, έφτασε κυβερνητική διαταγή, μέσω της Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας να μεταβούν κάποιοι νομάρχες της Βορείου Ελλάδος στην Αθήνα.

                Την επομένη ο νομάρχης Σταύρος Ευταξίας έστειλε επιστολή στον πρωθυπουργό Γεώργιο Τσολάκογλου με τη οποία εξηγεί τους λόγους που δεν του επιτρέπουν να αφήσει τον νομό του και να επισκεφτεί την Αθήνα. Ιδιαίτερη επισήμανση κάνει στον κίνδυνο  των Βούλγαρων κομιτατζήδων που εμφανίσθηκαν στην ύπαιθρο και τρομοκρατούσαν τον πληθυσμό. Την επιστολή αυτή που διασώθηκε στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία, παρέδωσε σε πράκτορες των ΗΠΑ η ίδια πηγή, όπως και την προηγούμενη επιστολή. Η επιστολή αυτή είχε γραφεί από τον Ευταξία στις Φέρες.

15-11-1942

Αγαπητέ κύριε Πρωθυπουργέ,

Έλαβα την τηλεγραφική σας διαταγή με αριθμό 66369 προς τη Γενική Διοίκηση της Μακεδονίας μόλις χθες το βράδυ και σπεύδω να απαντήσω.Η επιδείνωση των συνθηκών στη Θράκη, οι δραστηριότητες των συμμοριών  των κομιτατζήδων και η αβέβαιη στάση των γειτονικών χωρών με εμποδίζουν να έρθω στην Αθήνα προς το παρόν.Η αναχώρησή μου θα προκαλούσε φόβουςστους ειρηνικούς κατοίκους και θα προκαλούσε επεισόδια, αν όχι αναταραχές,μεταξύ των πολιτών.

Τα εγκληματικά στοιχεία, δυστυχώς υποστηριζόμενα από τους τοπικούς, προσπαθούν εδώ και καιρό να δημιουργήσουν μια άνομη κατάσταση, η οποία θα ενίσχυε τα άτιμα εθνικά τους σχέδια.

                Ο Ευταξίας αναφέρεται και στη δράση μαυραγοριτών, καταγγέλλοντας μάλιστα ότι συνέλαβε και έστειλε πίσω στην Αθήνα με συνοδεία δημόσιο υπάλληλο για τέτοια παράνομη δράση. Ο συγκεκριμένος υπάλληλος είχε διορισθεί από την κυβέρνηση στο Διδυμότειχο. Γνωστοποιεί επίσης ότι συνελήφθησαν παρά τη μικρή δύναμη της Χωροφυλακής 25 άτομα επικίνδυνα, επειδή είχαν έρθει σε επαφή με τους κομιτατζήδες. Και συνέχιζε: 

«Εκτός από όλα τα παραπάνω, η θέση όλων των Ελλήνων στην περιοχή της Θράκης υπό βουλγαρική κατοχή, έχει γίνει ακόμη πιο κρίσιμη τις τελευταίες ημέρες, ιδιαίτερα από τότε που η επαρχία της Αλεξανδρούπολης διοικήθηκε από έναν Βούλγαρο Μακεδόνα, ο οποίος ήταν νομάρχης της Δράμας κατά τη διάρκεια της φρικτής σφαγής των Ελλήνων. (σ.σ. εννοεί τη φοβερή σφαγή του Δοξάτου τον Οκτώβριο του 1941). Χθες το πρωί έλαβα μια διαμαρτυρία από τους Έλληνες της Αλεξανδρούπολης, οι οποίοι μου λένε ότι οι Βούλγαροι κατακτητές τους, αφού κατάσχεσαν όλη την κινητή περιουσία τους και τα χωράφια τους, τους πέταξαν έξω στους δρόμους. Δυστυχώς δεν έχουν την απαραίτητη οικονομική βοήθεια από την κυβέρνηση».

             Ο Ευταξίας εξηγεί ότι δεν υπήρχε πλέον ενημέρωση για την τύχη πολλών οικογενειών, που διώχθηκαν από τους Βούλγαρους, αν και πολλές οικογένειες είχαν σφαγιασθεί στα σύνορα των νομών.

*Το Διδυμότειχο με τη σβάστικa στην πλατεία του

Μόνο μια κουβέρτα

 

Εν τω μεταξύ, από μια πηγή άγνωστης αξιοπιστίας, οι Αμερικανοί έλαβαν μια αναφορά με ημερομηνία 15 Δεκεμβρίου 1942, σχετικά με τη Θράκη, που κατεχόταν από τους Βούλγαρους. Υπήρχαν ορισμένες πληροφορίες για τις βουλγαροκρατούμενες περιοχές και κυρίως για την Αλεξανδρούπολη.

Ο Βούλγαρος νομάρχης της Αλεξανδρούπολης είχε απαλλαγεί οριστικά από τη θέση του και μετατέθηκε, λόγω διαφωνίας του σχετικά με την πολιτική που ακολουθούσε ο Γερμανός Στρατιωτικός Διοικητής. Ο νομάρχης επέμενε στην υιοθέτηση των αυστηρών μέτρων, που είχε εφαρμόσει κατά τη διάρκεια της θητείας του.

Η βουλγαρική μετανάστευση συνεχίζονταν, αλλά σε μικρότερο βαθμό από ό,τι τους τελευταίους μήνες. Ελληνικές οικογένειες στην ευρύτερη περιοχή της Αλεξανδρούπολης αναζητούσαν καταφύγιο στον Έβρο για να αποφύγουν  τα καταπιεστικά μέτρα που έλαβαν οι Βουλγαρικές αρχές. Κατά την αναχώρησή τους, επετράπη να πάρουν μόνο μια κουβέρτα και κανένα άλλο προσωπικό τους περιουσιακό στοιχείο. Σαράντα πέντε τέτοιες οικογένειες είχαν διασκορπισθεί σε διάφορα χωριά του νομού Έβρου και η δεινή τους θέση είχε καταστεί  τραγικότερη.

Ο δημοσιογράφος Σταύρος Ευταξίας, γόνος πολιτικής οικογένειας, διέφυγε τελικά στην Μέση Ανατολή μέσω Τουρκίας στις 18 Μαΐου 1943, όταν αντελήφθη ότι οι Γερμανοί ετοιμάζονται να συλλάβουν για τις διάφορες δραστηριότητές του υπέρ του Ελληνισμού.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η συλλογή Vlanton φωτίζει πτυχές της ζωής στην Κατεχόμενη Θράκη του 1942

*Ένα από τα χαρακτηριστικά έγγραφα της συλλογής Vlanton.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

                Το Ελληνικό Λογοτεχνικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) σε συνεργασία με το Μορφωτικό  Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, προχώρησαν σε μια σημαντική πρωτοβουλία, που θα βοηθήσει αποφασιστικά τους ερευνητές, που ασχολούνται με την ιστορία της Γερμανικής Κατοχής στη Ελλάδα. Συγκεκριμένα ψηφιοποίησε τα χιλιάδες έγγραφα της συλλογής Vlanton και τα διαθέτει ελεύθερα στο Διαδίκτυο.

            Η συλλογή Vlanton αποτελείται από έγγραφα των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών, τα οποία αφορούν την Ελλάδα κατά την περίοδο της Κατοχής και τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση. Περιλαμβάνονται μαρτυρίες σχετικές με εγκλήματα των Ναζί, αναφορές πληροφοριοδοτών για τα σχέδια και τη δράση κομμουνιστικών και ακροδεξιών οργανώσεων και εμπιστευτικές εκτιμήσεις των Αμερικανών για τις παρεμβάσεις των Βρετανών στις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Η συλλογή συγκροτήθηκε από τον ερευνητή Elias Vlanton (Ηλίας Βλαντανόπουλος) ο οποίος μελετά στις ΗΠΑ, επί τέσσερις και πλέον δεκαετίες, τα αποχαρακτηρισμένα αμερικανικά έγγραφα, που αφορούν την Ελλάδα.

            Οι επιμέρους πληροφορίες που μπορεί να αντλήσει κανείς μελετώντας τα πολύτιμα αυτά ντοκουμέντα, βοηθούν αποφασιστικά να ανασυσταθεί η ζοφερή ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης σε όλο τον ελληνικό χώρο που είχα κατακτηθεί, είχε τεμαχιστεί και είναι διανεμηθεί σε Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους.

            Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιοχή της Θράκης, δύο νομοί της οποίας, η Ξάνθη και η Ροδόπη, μαζί με νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας είχαν παραχωρηθεί στη Βουλγαρία, ενώ ο νομός Έβρου παρέμεινε υπό την στρατιωτική διοίκηση των Γερμανών, ενώ οι πολιτικές αρχές (νομάρχης και δήμαρχοι) είχαν αφεθεί στους Έλληνες. Η περιοχή της Αλεξανδρούπολης ειδικά παραχωρήθηκε στους Βουλγάρους για να έχουν διέξοδο στο Αιγαίο. Πρωτεύουσα του νομού κατέστη το Διδυμότειχο.

 

 

*Οι δολοφονηθέντες, νομάρχης Έβρου Ιωάννης Φραγκούλης (αριστερά) και δήμαρχος Σουφλίου Πασχάλης Νάνος (δεξιά)

Οι φοβερές πολιτικές δολοφονίες του 1942

 

            Το λαό του Έβρου το 1942, πέραν των επιμέρους γεγονότων, συντάραξαν δύο πολιτικές δολοφονίες, που δυστυχώς οφείλονταν σε χέρια ελληνικά και οι δράστες των ειδεχθών αυτών πράξεων καθώς και οι ηθικοί αυτουργοί τους, δεν συνελήφθησαν για να πληρώσουν. 

            Επρόκειτο για τη δολοφονία του νομάρχη Έβρου Ιωάννη Φραγκούλη το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, όταν επέστρεψε στο σπίτι του από την Ακολουθία των 12 Ευαγγελίων. Η δεύτερη ήταν η δολοφονία του δημάρχου Σουφλίου Πασχάλη Νάνου στις 3 Αυγούστου.

            Εν τω μεταξύ άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες αντιστασιακές ομάδες στο χωριά και στα ορεινά του νομού Έβρου.

            Το έτος 1942 ήταν δραματικό για όλους τους Έλληνες. Στις μεγάλες πόλεις θέριζε τον κόσμο η πείνα. Νεκροί από έλλειψη φαγητού στους δρόμους… Αλλά και νεκροί από τα βάρβαρα αντίποινα των Γερμανών. Φρίκη παντού…

*Έλληνες φαντάροι στη Μέση Ανατολή (Φωτογραφία Χρήστου Κιογλή)

Αρχίζουν οι διαφυγές προς τη Μέση Ανατολή

               

                Με βάση λοιπόν τα έγγραφα της συλλογής Vlanton θα επιχειρήσουμε για άλλη μια φορά να ζήσουμε στην ατμόσφαιρα της Κατοχής στο νομό Έβρου.

            Στα μέσα του 1942- χαρακτηριστικό ήταν αυτό φαινόμενο πατριωτισμού- είχαν ενταθεί οι διαφυγές Ελλήνων πατριωτών από τον ποταμό Έβρο προς Τουρκία για να φτάσουν στη Μέση Ανατολή. Οι Γερμανοί θέλησαν να ελέγξουν το φαινόμενο. Τον Ιούλιο του 1942 βρίσκουμε να ειδοποιούν τις αρχές Χωροφυλακής να επιβάλουν απαγόρευση κυκλοφορίας μετά τις 8 μ.μ. εκτός αν υπάρχει άδεια των γερμανικών αρχών. Όσοι συλλαμβάνονταν χωρίς τέτοια άδεια θα τιμωρούνταν για ανυπακοή σε στρατιωτικές διαταγές. Η Αστυνομία υποχρεώνονταν να καταρτίσει καταλόγους των ξένων, που έμεναν στα ελληνικά παραποτάμια χωριά.

            Προς τα τέλη του Αυγούστου 1942 οι Αμερικανικές υπηρεσίες Πληροφοριών , γνωστοποιούσαν στις ΗΠΑ ότι οι διάφορες γερμανικές φρουρές στον Έβρο στελεχώνονταν από Αυστριακούς στρατιώτες παλαιοτέρων κλάσεων ή από Αυστριακούς στρατιώτες που είχαν τραυματιστεί και είχαν αναρρώσει. Οι Αυστριακοί, έλεγαν οι πληροφορίες,  συμπεριφέρονταν καλύτερα στον πληθυσμό από ό,τι οι Γερμανοί και είχαν την άποψη ότι η ρωσική αντίσταση δεν θα κατατροπωθεί και ότι η Γερμανία θα ηττηθεί.

*Ανακοινώσεις του νομάρχη Σταύρου Ευταξία προς τους αγρότες του Έβρου

Ο φόρος της δεκάτης

                Ο Σεπτέμβριος ήταν ο μήνας που είχαν ήδη συγκεντρωθεί από τους δήμους μεγάλες ποσότητες δημητριακών, από τον λεγόμενο φόρο της δεκάτης. Με το ισχύον τότε φορολογικό σύστημα οι αγρότες έδιναν το 1/10 της παραγωγής τους στην αυτοδιοίκηση ως φόρο. Ο νομάρχης Σταύρος Ευταξίας (που αντικατέστησε τον δολοφονηθέντα Ιωάννη Φραγκούλη) με εγκύκλιό του στους προέδρους των κοινοτήτων ζητούσε  να σχηματισθούν ομάδες πολιτοφυλακής από κατάλληλα άτομα, σε συνεργασία με τις τοπικές αστυνομικές αρχές για τη φύλαξη των αποθηκών που περιείχαν τη συγκεντρωμένη δεκάτη.

                Επίσης ζητούσε να επαληθεύσουν τυχόν στρέμματα που καλλιεργούνται πέραν του ορίου, για συμπληρωματικές εισπράξεις. Εφιστούσε επίσης  την προσοχή στη μη τήρηση του ορίου των επιτρεπόμενων ξένων καλλιεργειών.

                Ο νομάρχης Ευταξίας προειδοποιούσε τους αλευρόμυλους, να μην επιτρέπουν την άλεση οποιωνδήποτε δημητριακών χωρίς την προσκόμιση της απόδειξης για την δεκάτη της παραγωγής. Επιπλέον απαγόρευσε την εξαγωγή ζώων από τις Γερμανοκρατούμενες περιοχές στη Βουλγαρία. Ο αστυνομικός διοικητής Διδυμοτείχου Δρεμπέλας, διευκρίνιζε στις υπηρεσίες του, ότι όχι μόνο απαγορεύεται η εξαγωγή ζώων  στη Βουλγαρία, αλλά απαγορεύεται ακόμα και η βόσκηση τους!!!

                Ο Σεπτέμβριος είναι και ο μήνας που ανοίγουν τα σχολεία. Στις μεγάλες πόλεις  Βουλγαροκρατούμενης Θράκης άνοιξαν από ένα ή δύο σχολεία για τα παιδιά των Βουλγάρων αξιωματούχων και των στρατιωτικών και όσων Αρμενίων ήθελαν να στείλουν τα παιδιά τους.

*Το Γερμανικό έγκλημα εις βάρος της Θράκης

 

Οι πιέσεις για να γραφούν οι Έλληνες ως Βούλγαροι

 

                Εν τω μεταξύ στα μέσα του μηνός οι Αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ειδοποιούσαν ότι στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές άρχισαν οι διώξεις. Οι Βούλγαροι ασκούσαν πιέσεις στο ελληνικό στοιχείο να επιλέξει τη βουλγαρική υπηκοότητα. Μάλιστα για να τους δοθεί το «προνόμιο» αυτό, όπως το θεωρούσαν, έπρεπε να πληρώσουν 2.000 λέβα. Οι διώξεις του ελληνικού στοιχείου που δεν επέλεγε τη βουλγαρική υπηκοότητα άρχισαν να αυξάνονται και υπήρχαν επιπλέον στοιχεία για λεηλασίες και τρομοκρατία. Τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα φυλάσσονταν στενά, τα συνοριακά φυλάκια είχαν αυξηθεί και οι περιπολίες ήταν συχνές. Η μετακίνηση κατοίκων από τη μία περιφέρεια στην άλλη, ή πιο συγκεκριμένα από τον ένα νομό στον άλλον, απαγορεύονταν αυστηρά. Η κυκλοφορία των κατοίκων σε εξωτερικούς χώρους απαγορεύονταν μετά τις 6.30 μ.μ.  Ταυτόχρονα μειώθηκε στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές και η μερίδα του ψωμιού κατ’ άτομο για τους Έλληνες, ημερησίως.

                *Στην Αλεξανδρούπολη έδιναν 45 δράμια της οκάς, την ημέρα.

                *Στην Κομοτηνή, την Ξάνθη και τη Δράμα 60 δράμια την ημέρα.

                *Στις Σέρρες 75 δράμια την ημέρα.

                Το φθινόπωρο του 1942 ήταν εμφανής και η έλλειψη διαφόρων άλλων ειδών. Στα Αμερικανικά έγγραφα της συλλογής Βλάντον διαβάζουμε ότι στο νομό Έβρου υπήρξε έλλειψη ελαιολάδου, αφού ελιές δεν καλλιεργούνταν πλην της Μάκρης, η οποία ανήκε πλέον στους Βούλγαρους. Τυπικά ήταν αδύνατο να προμηθευτεί κανείς στην περιοχή του  Έβρου ελαιόλαδο. Αντίθετα εύρισκε κανείς δημητριακά, φασόλια κ.λπ. Η συγκομιδή φασολιών εκτιμήθηκε στην περιοχή του Έβρου σε περίπου 25.000 τόνους.

            Μια άλλη πληροφορία που έφτασε στους Αμερικανούς από τα δίκτυα κατασκοπεία, στις 15 Σεπτεμβρίου 1942 ανέφερε ότι στο Διδυμότειχο κλήθηκαν για υποχρεωτική εργασία άνδρες της κλάσης του 1920. Επρόκειτο για 250 άτομα, ανάμεσα στο οποία υπήρχαν και 50 Εβραίοι. Εν μεταξύ έγινε γνωστό ότι οι Γερμανοί ετοίμασα λίστα με 20-25 ονόματα ανδρών που ήθελαν να τα στείλουν στη Γερμανία για εργασία. Ανάμεσά τους υπήρχαν και Αρμένιοι. 

            Από τον Οκτώβριο του  1942 και νωρίτερα, οι Βούλγαροι είχαν εγκαταστήσει γραφείο των μυστικών υπηρεσιών τους στα γερμανοκρατούμενα Μαράσια. Γερμανοί τελωνειακοί εγκαταστάθηκαν στο Πύθιο, τη Νέα Βύσσα, τα Μαράσια και τα Δίκαια. 

Πληροφορίες για τα πρώτα αντάρτικα

 

                Τον ίδιο μήνα στις συμμαχικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής έφταναν αναφορές του συνταγματάρχη Ξένου για το οπλισμό των ανταρτών, σε όλο τον ελληνικό χώρο. Οι ελληνικές αντάρτικες δυνάμεις- κατά τον Ξένο- είχαν άφθονο απόθεμα τυφεκίων και πυρομαχικών, που έμειναν στους αγρότες όταν ο Ελληνικός Στρατός υποχώρησε. Πιθανότατα-έγραφε- είναι αρκετά καλά εξοπλισμένοι με ελαφρά πολυβόλα και πιθανώς έχουν ένα αρκετά μεγάλο απόθεμα πυρομαχικών για αυτά τα όπλα. Ωστόσο, είναι αμφίβολο αν έχουν πολλά βαριά  πολυβόλα  και πιθανώς σχεδόν καθόλου τα ανάλογα  πυρομαχικά. Κατά πάσα πιθανότητα δεν υπάρχει καθόλου πυροβολικό, στους αντάρτες.

            Υπάρχουν αρκετά τρόφιμα στα ορεινά χωριά για να εφοδιάσουν τις ομάδες των ανταρτών, ειδικά επειδή όλοι οι αγρότες θα τους βοηθήσουν στα όρια της δύναμής τους. Η κατάσχεση τροφίμων σε αυτές τις ορεινές περιοχές είναι πολύ δύσκολη για τις δυνάμεις κατοχής του Άξονα.

                Ο ανταρτοπόλεμος διεξάγονταν, κατά τον συνταγματάρχη Ξένο, σύμφωνα με τον παραδοσιακό ελληνικό τρόπο, σχεδόν το ίδιο είδος πολέμου, που διεξήγαγαν οι κλέφτες εναντίον των Τούρκων.

            Η κατοχή ήταν η εποχή τον μαυραγοριτών, οι οποίοι επινοούσαν διάφορα κόλπα για να κερδίζουν εις βάρος των άλλων. Σε μια περίπτωση όπως ανέφεραν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, ένας μαυραγορίτης έμπορος παρακάμπτοντας τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις όταν πληροφορήθηκε πως οι Γερμανοί θα μάζευαν για τις ανάγκες τους 100.000 οκάδες αμυγδάλων, πήγε στα γύρω χωριά και  συγκέντρωσε την παραγωγή αμυγδάλων. Στους Γερμανούς παρέδωσε την ποσότητα που ήθελαν χωρίς υπερβολική τιμή. Τα υπόλοιπα όμως τα πούλησε στη μαύρη αφορά, κερδίζοντας μεγάλα ποσά!!!

            Τον Νοέμβριο του 1942 παρατηρήθηκε αύξηση του ρυθμού εποικισμού οικογενειών από τη Βουλγαρία, που τις εγκαθιστούσαν στις περιοχές της Αλεξανδρούπολης και της Καβάλας. Κάποιες ομάδες εποίκων κατευθύνθηκαν προς την Κομοτηνή, τις Σάπες και τη Δράμα. Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος του βουλγαρικού εποικισμού με στόχο να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της περιοχής, σε ένα έγγραφο αναφέρεται ότι στο σταθμό της Κομοτηνής στις 2 Οκτωβρίου είχαν φτάσει 1.000 Βούλγαροι και προσεχώς αναμένονταν άλλες 6.000. Επρόκειτο για πάμπτωχους Βούλγαρους, που τους εγκαθιστούσαν σε σπίτια ελληνικών οικογενειών.

            Το πρόγραμμα των Βουλγάρων ήταν να αλλοιώσουν πληθυσμιακά τις κατεχόμενες περιοχές, με την συνεχή μεταφορά εποίκων. Στις 9 Δεκεμβρίου 1942 σύμφωνα με μια έγκυρη πηγή, οικογένειες Βουλγάρων μεταναστών είχαν εγκατασταθεί στα ακόλουθα χωριά: Άβας, Ποταμός, Αμφιτρίτη, Μάκρη, Απαλός, Νέα Χηλή και Συκαράγη. Σε αυτούς τους μετανάστες είχε χορηγηθεί δάνειο ύψους 50.000 λέβα, για μια περίοδο δέκα ετών, άτοκο, καθώς και τους δόθηκαν σπόροι και ζώα, για να αρχίσουν να καλλιεργούν.

            Η καταναγκαστική εργασία ήταν εφεύρημα των Βουλγάρων. Έστελναν ομαδικά εργάτες σε βαριές εργασίες στη Βουλγαρία. Τα απαίσιας μνήμης «ντουρντουβάκια». Στη συλλογή Βλάντον εντοπίσαμε ένα τηλεγράφημα της 28ης Δεκεμβρίου 1942 σταλμένο από πράκτορες της OSS, που έλεγε ότι οι Βούλγαροι υποχρεώνουν  Έλληνες χωρικούς να εργάζονται νυχθημερόν στα καταναγκαστικά έργα τους. Από το νομό Έβρου πήραν 176 εργάτες και τους έστειλαν να εργασθούν υποχρεωτικά στη Γερμανία. Ανάμεσά τους ήταν και 6 γυναίκες. Όλοι τους έφυγαν μέσω Σβίλεγκραντ.

 

Οι εγγλέζικες λίρες και ποιοι τις καρπώθηκαν

 

                Ευρύτατες συζητήσεις για πολλά χρόνια και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε προκαλέσει το θέμα της χρηματικής βοήθειας, που οι Άγγλοι είχαν χορηγήσει στη ελληνική αντίσταση, δεξιά και αριστερή, και μάλιστα σε χρυσές λίρες. Ταυτόχρονα οι Έλληνες είχαν επιφυλάξεις για την Αγγλική πολιτική στην Ελλάδα. Πίστευαν μάλιστα τότε το 1942 ακόμα, ότι σημειώθηκε μια σειρά από «περιττές και επικίνδυνες εμπειρίες με τη Βρετανική Ιντέλιτζενς Σέρβις».

                Έλεγαν οι Αμερικανοί ότι ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός, είχε πει πως οι Βρετανοί επικοινώνησαν με κάθε άτομο που προσποιήθηκε ότι είχε έστω και ένα ίχνος πληροφορίας και διένειμαν μεγάλα ποσά σε «υποκριτές και «λάθος άτομα», μέχρι που «η απάτη της αφαίμαξης των Βρετανών» έγινε αστείο μεταξύ των Ελλήνων στην Αίγυπτο!!! Δεν έλαβαν καμία συμβουλή από κανέναν αξιωματούχο Έλληνα ούτε για το τι να κάνουν, ούτε πώς να «προχωρήσουν» ούτε σε ποιον να απευθυνθούν. Οι πράκτορές τους εργάστηκαν ανεξάρτητα από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες και συχνά, ντροπιαστικά και για αντικρουόμενους σκοπούς. Δεν υπήρξε ανταλλαγή πληροφοριών ούτε καν για σκοπούς ελέγχου. Αν και ο πρωθυπουργός δεν διευκρίνισε συγκεκριμένες περιπτώσεις, δήλωνε ότι υπήρξαν σοβαρά λάθη, υπονοώντας και απώλεια ζωών.

                Πάντως δεν ήταν και λίγοι αυτοί που επωφελήθηκαν από τις αγγλικές λίρες για την αντίσταση και αυτό φάνηκε στον καιρό της ειρήνης αργότερα, όταν ξεφύτρωναν από το πουθενά δουλειές και χρηματοδοτήσεις.

                Αυτή ήταν η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην κατεχόμενη Ελλάδα και κυρίως στη Θράκη. Αλλά θα χρειαστεί να συνεχίσουμε με το επόμενο έτος 1943.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Στη Θράκη των ονείρων, του 1920, με άλλη ματιά

*Τα ελληνικά στρατεύματα εισέρχονται στην Αδριανούπολη. Στιγμες ιστορικές.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

                Το 1920, ήταν η χρονιά, που πήραν σάρκα και οστά τα όνειρα 500 και πλέον χρόνων, στην υποταγμένη στους Οθωμανούς Θράκη. Τα κύρια γεγονότα, που οδήγησαν στην απελευθέρωση διαδοχικά των μεγάλων πόλεων, είναι λίγο πολύ γνωστά. Άρχισαν από τις 14 Μαΐου 1920 με την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης και ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο με την απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης.

                Σήμερα θα επιχειρήσουμε μια διαφορετική προσέγγιση σε εκείνες τις δοξασμένες μέρες, με κάποια γεγονότα, όπως είχαν καταγραφεί από τον ελληνικό και διεθνή Τύπο και μας μεταφέρουν την ατμόσφαιρα που επικρατούσε τότε στη Θράκη, όπου οι πάντες αδημονούσαν να δουν την πατρίδα τους ελεύθερη.

Το ευτύχημα είναι ότι ο τόπος και ο πληθυσμός του, δεν ταλαιπωρήθηκαν από μακρές πολυήμερες και αιματηρές μάχες, διότι οι δύο δυνάστες του, Τούρκοι και Βούλγαροι, ως σύμμαχοι των Κεντρικών Αυτοκρατοριών της Τριπλής Συμμαχίας (Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Ιταλία) ήταν ηττημένοι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και δεν είχαν δυνάμεις αντιπαράθεσης στον προελαύνοντα ελληνικό στρατό. Ωστόσο υπήρξαν και περιστατικά ένοπλων συγκρούσεων, που δεν έκριναν το τελικό αποτέλεσμα ως προς τις ελληνικές απελευθερωτικές προσδοκίες. Όπως για παράδειγμα η αντίσταση που επιχείρησε από την Αδριανούπολη ο Τζαφέρ Ταγιάρ και είχε άδοξη και κωμικοτραγική κατάληξη, η αιματηρή επίθεση Τουρκοβουλγάρων κομιτατζήδων της συνεργασίας Φουάτ Μπαλκάν και Τάνε Νικολώφ στο χωριό Πετρωτά, η μάχη στη γέφυρα της Αδριανούπολης κ.λπ.

*Από την επίθεση τουρκοβούλγαρων κομιτατζήδων στο χωριό Τοκμάκιοϊ (σημερινοί Μεταξάδες) τις μέρες της Απελευθέρωσης (Εφημερίδα "Εστία")

Ας αρχίσουμε την προσέγγισή μας από το φημισμένο Καραγάτς το οποίο απελευθέρωσε στις 15 προς  16 Μαΐου 1920 η Μεραρχία Ξάνθης,  που διοικούσε ο υποστράτηγος Λεοναρδόπουλος.

Το Καραγάτς γιόρτασε την ελευθερία του με  μια σπουδαία πρωτοβουλία. Άλλαξε την ονομασία του με μια νέα ονομασία, που ανταποκρίνονταν στις ιστορικές του ρίζες. Η κίνηση αυτή επισημάνθηκε αμέσως από τον Τύπο. Κάποιες εφημερίδες έγραψαν ότι η πόλη που το όνομά της θυμίζει… ξέσχισμα του χασέ (!!!) επανέρχεται εις την ελευθερίαν με το παλαιό ωραίο της όνομα: Ορέστεια. Με αυτό το όνομα είδαν το φως της δημοσιότητας τότε διάφορες ανταποκρίσεις. Η Ορέστεια, που στη πορεία της έγινε Ορεστιάδα.

Ναζιστική Κατοχή. Η κατάσταση που επικρατούσε στον νομό Έβρου

*Η πρώτη σελίδα του ενδιαφέροντος κειμένου για τον νομό  Έβρου

 

*Ανέκδοτα στοιχεία

*Δρούσαν 570 ένοπλοι αντάρτες

*Μία ασπιρίνη 1.000 δραχμές

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Μια αδρή εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε στον νομό Έβρου τον Απρίλιο του 1944 και υπό τον ζυγό της Ναζιστικής Κατοχής, μας δίνει ένα ανυπόγραφο χειρόγραφο κείμενο έξι σελίδων, που γράφτηκε στην Αδριανούπολη, στις 3 του μηνός, προφανώς προς χρήση του Ελληνικού Προξενείου της πόλης και των υπαλλήλων του, που εργάζονταν εκεί. Δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τον συντάκτη του κειμένου, το οποίο επιγράφεται «Η παρούσα κατάσταση εν Έβρω- Ανταρτικά».

               Για να κατανοήσει κανείς σήμερα τα γεγονότα εκείνων των ημερών θα πρέπει να εξηγήσουμε, ότι το κείμενο αυτό, γράφτηκε μετά την άγρια εκτέλεση του ταγματάρχη Γεώργιου Σταθάτου με εντολή του καπετάν Οδυσσέα, αρχηγού των ανταρτών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στα ορεινά της Δαδιάς (23/12/1943), και την έλευση στον Έβρο του Αθηνόδωρου Κατσαβουνίδη (με καταγωγή από τις Φέρες) ο οποίος ως απεσταλμένος του ΚΚΕ από την Θεσσαλονίκη μεθόδευσε την σύλληψη και εκτέλεση του Οδυσσέα, με απόφαση του ανταρτοδικείου. Ο Έβρος έβγαινε μέσα από ένα φοβερό τούνελ τρομοκρατίας που είχε επιβάλει ο Οδυσσέας (Για τα γεγονότα αυτά και για καλύτερη αντίληψη της κατάστασης διαβάστε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2021/01/1943.html και στο https://sitalkisking.blogspot.com/2019/05/1944.html#more).

Το κλίμα στην Αδριανούπολη λίγο πριν από την απελευθέρωση του 1920.

*Ο Γεώργιος Τσαγρής

 

 

*Ανέκδοτες πληροφορίες

*Ο άτυχος Γεώργιος Τσαγρής

*Οι Γάλλοι ήθελαν προτεκτοράτο

 

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Γεώργιος Τσαγρής, έφεδρος υπίατρος το 1920, κατά την εποχή δηλαδή της απελευθέρωσης της Θράκης υπηρετούσε αποσπασμένος στον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, στην Αδριανούπολη. Εκτός από τα κύρια καθήκοντα του για την περίθαλψη ασθενών και παροχή φαρμάκων ενημέρωνε κρυφά και τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις για την κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή όπου υπηρετούσε. Επιπλέον στήριξε αποφασιστικά τον Μητροπολίτη Πολύκαρπο ενόψει της εισόδου του ελληνικού στρατού στην Αδριανούπολη, τον Ιούλιο του 1920.

               Ο Απρίλιος εκείνης της χρονιάς παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Είχε αρχίσει με διακήρυξη του Τούρκου συνταγματάρχη Τζαφέρ Ταγιάρ, ότι κηρύσσει την ανεξαρτησία της Θράκης και δεν αναγνωρίζει πλέον την κυβέρνηση του σουλτάνου, η οποία είχε υπογράψει της ανακωχή με τους συμμάχους της Αντάντ.

               Στις 11 Απριλίου όμως, οι ειδήσεις, έδιναν  σάρκα και οστά στα όνειρα των Θρακών. Η Συνδιάσκεψη των πρωθυπουργών στο Σαν Ρέμο, συζήτησε και καθόρισε τα σύνορα των ευρωπαϊκών εδαφών της Τουρκίας. Σε επίσημη ανακοίνωση, η Ελλάδα έπαιρνε ολόκληρη τη Θράκη έως τη γραμμή της Τσατάλτζας καθώς και την Χερσόνησο της Καλλίπολης, η οποία θα αποτελούσε μέρος της κυριαρχίας της, αλλά θα τελούσε υπό τον έλεγχο της Διεθνούς Επιτροπής των Δαρδανελίων. Στην Κωνσταντινούπολη εγκαταστάθηκαν Ύπατοι Αρμοστές των Συμμαχικών Δυνάμεων.

               Στη φάση αυτή ο ρόλος του Τσαγρή, φαίνεται τώρα από σημειώματά του, που βρέθηκαν σε διάφορες καίριες υπηρεσίας και θα αναπτυχθούν παρακάτω.

Ο Γεώργιος Τσαγρής γεννήθηκε στο χωριό Βισταγή του Ρεθύμνου και σταδιοδρόμησε σαν γιατρός.  Έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην απελευθέρωση της Αδριανούπολης τον Ιούλιο του 1920 μαζί με τον Μητροπολίτη Πολύκαρπο Μετά την απελευθέρωση της Θράκης εξελέγη βουλευτής Αδριανούπολης, την 1^η Νοεμβρίου 1920. Τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 όταν εκδιώχθηκε ο Ελληνισμός από τα εδάφη της Ανατολικής Θράκης, ο Τσαγρής μαζί με τους άλλους Θράκες βουλευτές είχε κινηθεί και αυτός σε διάφορες ενέργειες για να προληφθεί αυτή η απώλεια. Είχε αγαπήσει τη Θράκη…

 Επανεξελέγη βουλευτής Ρεθύμνης το 1923- 1925. Διορίσθηκε νομάρχης Ρεθύμνου το 1941.

Υπήρξεν όμως άτυχος. Σκοτώθηκε από βομβαρδισμό των Γερμανών στις 22 Μαΐου 1941, κατά τη διάρκεια της μάχης της Κρήτης.

Και άλλο αποκαλυπτικό έγγραφο για τη συμπεριφορά του Τουρκικού όχλου κατά την εκδίωξη των Ελλήνων από την Ανατολική Θράκη

*Η περιγραφή επιθέσεων κατά τρένων και σιδηροδρομικών σταθμών

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Η ιστορική έρευνα συνήθως είναι ανεξάντλητη και πολύ συχνά φέρνει στο φως πάντα νέα στοιχεία, που πλουτίζουν τις δέλτους της, αλλά και την δική μας γνώση. Η περιπέτεια που έζησε η Ανατολική Θράκη το 1922, όταν παραδόθηκε αμαχητί στους Τούρκους από τις Μεγάλες Δυνάμεις της Αντάντ, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Διότι η περίπτωση αυτής της ιστορικής περιοχής του Ελληνισμού δεν μελετήθηκε εξαντλητικά από τους ιστορικούς.

Έσχατο παράδειγμα η δημοσιοποίηση αναφορών των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών, που έδρευαν τότε στην Ανατολική Θράκη και διατάχτηκαν να περάσουν δυτικά του ποταμού Έβρου, δηλαδή στη Δυτική Θράκη. Οι αναφορές αυτές αποτελούν σημαντικά αυθεντικά ντοκουμέντα.

Ντοκουμέντα με μεγάλο ενδιαφέρον, αποτελούν και τα δημοσιογραφικά κείμενα αν και ενίοτε μπορούν να εντοπισθούν υπερβολές για λόγους εντυπωσιασμού ή αποκρύψεις πτυχών των γεγονότων για λόγους πολιτικούς ή άλλους. Ντοκουμέντα μπορούν να χαρακτηρισθούν και ορισμένα λογοτεχνικά κείμενα που περιγράφουν την ατμόσφαιρα κάποιας εποχής, αλλά και εκεί μπορούν να εντοπισθούν ανακρίβειες και υποκειμενισμοί. Τα υπηρεσιακά έγγραφα και ιδίως τα στρατιωτικά συνήθως αποτελούν αυθεντικότερες πηγές. Οι αξιωματικοί που τα υπογράφουν οφείλουν να είναι ακριβείς κατά το δυνατόν, τόσο γιατί έχουν καθήκον, όσο και γιατί οι αναφορές τους αποτελούν και αυτές στοιχεία της περαιτέρω προαγωγής. Πόσο μάλιστα όταν, πρόκειται για αναφορές που σχετίζονται με κρίσιμα γεγονότα…

        Η συνεχής έρευνα λοιπόν, έχει τώρα να παρουσιάσει κάποιες δραματικές πτυχές του Ελληνισμού, όταν το 1922 εκδιώχθηκε βίαια από την Ανατολική Θράκη, όπου ήταν ριζωμένος από χιλιάδες χρόνια. Στις 23 Φεβρουαρίου η ιστοσελίδα αυτή δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Λεπτομερειακή περιγραφή εγκλημάτων του Τουρκικού όχλου κατά των διωγμένων Ελλήνων, τον Οκτώβριο του 1922, στην Ανατολική Θράκη». Νέα έρευνα αποκαλύπτει ένα επί πλέον έγγραφο προερχόμενο από το ΙΙΙ Επιτελικό Γραφείο της Στρατιάς Θράκης. Το έγγραφο αυτό αναφέρεται σε επιθέσεις Τούρκων ατάκτων κατά των συγκοινωνιών, σιδηροδρομικών σταθμών κ.λπ. από τις αρχές Σεπτεμβρίου μέχρι 14 Νοεμβρίου 1922. Από την ανάγνωση της έκθεσης αυτής προκύπτει ότι σε ορισμένες επιθέσεις, συνέπρατταν και Βούλγαροι κομιτατζήδες.

        Η έκθεση αυτή, που συντάχθηκε στις 17 Νοεμβρίου 1922, προφανώς στην Αλεξανδρούπολη, όπου είχε εγκατασταθεί η Στρατιά Θράκης, με διοικητή τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Νίδερ, βρίσκεται σήμερα στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών. 

*Εικόνα της βίαιης εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης

        Το πλήρες περιεχόμενό της, άγνωστο μέχρι σήμερα, είναι το ακόλουθο:  

 

ΣΤΡΑΤΙΑ ΘΡΑΚΗΣ

ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΝ

ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΙΙΙον           

Ε Κ Θ Ε Σ Ι Σ

Των γενομένων υπό Τούρκων ατάκτων προσβολών κατά συγκοινωνιών, σιδ/κών συρμών κ.λπ. από αρχών Σ/βρίου μέχρι 14 Ν/βρίου ε.έ.

-----

9^ην Σεπτεμβρίου. Επιβατική αμαξοστοιχία Αδριανουπόλεως – Δεδέαγατς επυροβολήθη  παρά 200μελούς συμμορίας μεταξύ Σουφλίου και σιδ/κού σταθμού Μπιντικλί (χιλ. 59, σ.σ. πρόκειται για το σημερινό Τυχερό). Ετραυματίσθησαν 7 πολίται, 1 στρατιώτης. Εις χιλ. 59.500 ανευρέθησαν δύο βόμβαι τοποθετημέναι επί σιδηροδρομικής γραμμής και παραπλεύρως χειροβομβίδες και Τουρκικαί εφημερίδες.

*Αναχώρηση στρατού και λαού από το Αλπουλού Ανατολικής Θράκης

9^ην Σεπτεμβρίου. Νύκτα 20 συμμορίται επετέθησαν καθ’ ημετέρου φυλακίου  σιδ/κής γραμμής Αν. Καρίκιοϊ μεταξύ Κούλελη και Αλπουλού. Εφονεύθη είς των συμμοριτών (καταγόμενος εκ Χαριουπόλεως) ετραυματίσθη ελαφρώς είς στρατιώτης.

10^ην Σεπτεμβρίου. 11^ην ώραν άμαξα  ταχυδρομική Ανακτορίου - Μηδείας συνοδευομένη υπό 7 χωρικών, 4 οπλιτών υπέστη αιφνιδιαστικήν επίθεσιν ενεδρευόντων κομιτατζήδων Αν. Ανηλίου. Εις βοήθειαν προσέτρεξαν φυλάκιον Ανηλίου και Αστυνομική δύναμις  Σουλτάν Μπακτσέ. Αποτέλεσμα αιφνιδιασμού φόνος ενός χωροφύλακος, τραυματισμός δύο και εξαφάνισις τετάρτου και ενός διόπου. Δύναμις επιτεθέντων 35 ένοπλοι ομοιομόρφων ενδεδυμένοι., οίτινες μετά επίθεσιν κατηυθύνθησαν προς όγκον Στράγγα Βαλκά.

16^ην Σεπτεμβρίου. Άγνωστοι επυροβόλησαν δια κυνηγετικού όπλου σκοπόν μας παρά χιλ. 12.200 σιδ/κής γραμμής Δεδέαγατς - Αδριανουπόλεως άνευ αποτελέσματος. Αντιπυροβοληθέντες ετράπησαν εις φυγήν.

20^ην Σεπτεμβρίου. Απόσπασμα 61^ου Συντάγματος συνεπλάκη προς τετραμελή συμμορίαν περί το χωρίον  Μπουρουνσούζ (10 χιλ. Β. του Παυλίκοϊ). Αποτέλεσμα φόνος δύο , σύλληψις αρχηγού και ενός συμμορίτου εισέτι. Είς των συλληφθέντων απέθανεν είτα εκ των τραυμάτων του.

22^αν Σεπτεμβρίου. Συμμορία 50 ανδρών ενεδρεύουσα 4 περίπου χιλιόμετρα Β.Α. Σουλτάν Μπαξέ (Μηδείας) επετέθη  κατά αμάξης εφ΄ ής επέβαινον δύο στρατιώται. Ετραυμάτισε τον ένα και εφόνευσε δύο Οθωμανούς και ένα Έλληνα.

*Έφευγαν όπως- όπως!!!

29^ην Σεπτεμβρίου. Δεκαμελής περίπου ομάς κομιτατζήδων επετέθη κατά ημετέρου φυλακίου σιδ/κής γραμμής 5 χιλ. Ανατ. Κίρκα. Μετά συμπλοκήν μιας περίπου ώρας ομάς απεσύρθη. Ετραυματίσθη είς στρατιώτης. Κάτοικοι χωρίου Καρά Καγιά απουσίαζον άπαντες κατά συμπλοκήν. Μετά μεσονύκτιον 29^ης εικοσαμελής συμμορία Κομιτατζήδων επεδόθη εις υπονόμευσιν γραμμής και τραβερσών παρά γέφυραν  5 χιλ. Αν. σταθμούς Κίρκα. Σκοπός φυλακίου γεφύρας αντιληφθείς κρότον σκαπάνης έσπευσεν προς τα εκεί, οπόθεν πυροβοληθείς αντεπυροβόλησε.

30^ην Σεπτεμβρίου. Νύκτα ημέτερον φυλάκιον σιδ/κής γραμμής 6 χιλ Ν.Α. Ποροΐων συνεπλάκη προς τριμελή συμμορίαν. Αποτέλεσμα τραυματισμός συμμορίτου.

3^ην Οκτωβρίου. Οθωμανοί επετέθησαν κατά Ελλήνων  προσφύγων και απεπειράθησαν να καταστρέψωσι ξυλίνην γέφυραν παρά χωρίον Δογατζέ (Β. Σιδ/κής Γραμμής).

2^αν ώραν φυλάκιον σιδ/κής γραμμής μεταξύ Αλπουλού και Παυλίκιοϊ επυροβολήθη παρ’ αγνώστων, οίτινες αντιπυροβοληθέντες ετράπησαν εις φυγήν.

5^ην Οκτωβρίου. Κάτοικοι χωρίου Τσερκέζ Μουσελίμ (10 χιλ. Β. Χαιρεπόλεως) προσέβαλον κινουμένους πρόσφυγας φονεύσαντες τινάς εξ αυτών.

6^ην Οκτωβρίου. Εις Μακράν Γέφυραν αφίκετο αστυνομικός σταθμάρχης Τσερκέζ Μουσελίμ μετά δύο χωροφυλάκων άπαντες τραυματισμένοι παρά κατοίκων Οθωμανών, απελευθερωθέντες παρ’ αδειούχων στρατιωτών,

7^ην Οκτωβρίου. Φάλαγξ αυτοκινήτων μεταβαίνουσα εκ 40 Εκκλησιών εις Βιζύην επυροβολήθη παρά χωρίον Πυργιαλί υπό κατοίκων άνω χωρίου.

11^ην Οκτωβρίου, 11^ην ώραν ομάς ενόπλων επιχειρήσασα εισέλθη χωρίον  Σκοπόν συνεπλάκη μετά εκεί Αστυνομικού σταθμού. Απώλεια αυτής είς νεκρός, δύο τραυματίαι και 4 αιχμάλωτοι.

12^ην Οκτωβρίου. Εξαμελής ομάς επετέθη κατά του υπ΄ αριθμ. 30 φυλακίου σιδ/κης γραμμής μεταξύ Κίρκα και Μπόντιμα.

*Ο φοβερός Οκτώβριος του 1922, στην Ανατολική Θράκη

13^ην Οκτωβρίου. 5^ην ώραν ομάς διακοσίων περίπου ατάκτων επετέθη κατά του φυλακίου σιδ/κης γραμμής  παρά το 236 χιλ. Δυτ. Μάνδρας. Αποσταλείσα ενίσχυσις εβλήθη εκ του  χωρίου Κατράτζας.

23^ην Οκτωβρίου. Περί 20^ην ώραν άγνωστοι ένοπλοι επετέθησαν κατά ανδρών 37^ου φυλακίου 307 σιδ/κής γραμμής. Επηκολούθησε συμπλοκή άνευ αποτελέσματος.

Δέκα άγνωστοι επετέθησαν κατά φυλακίου σήραγγος σιδ. γραμμής 4 χιλ. Δυτ. Μπουκίων αποκρουσθέντες.

2^αν Νοεμβρίου. Ημέτερα φυλάκια υπ΄ αρ. 37 και 38 από Κιρκά προς Ποταμόν προσεβλήθησαν υπό 50μελούς συμμορίας ώραν 22^αν  ως και σοδ/κον σταθμόν Κιρκά. Διερχομένη αμαξοστοιχία προσεβλήθη φονευθέντος ενός πρόσφυγος και τραυματισθέντων επτά.

15^ην Νοεμβρίου 24^ην ώραν βόμβα εκραγείσα  επί σιδ/κής γραμμής 2 χιλ. Βορ. Φερρών κατέστρεψε  ράβδους επί μήκους τριών μέτρων ανορυχθείσης τάφρου βάθους ενός μέτρου.

Εν Στρατηγείω τη 17^η Νοεμβρίου 1922

Το

ΙΙΙον Γραφείον Στρατιάς

(Υπογραφή δυσανάγνωστη)

*Το τέλος του ιστορικού εγγράφου της Στρατιάς Θράκης

        Συμπέρασμα: Βασικά το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης, αλλά και όλοι οι άλλοι θεσμικοί φορείς της περιοχής, οφείλουν να ενθαρρύνουν και ειδικά μέσω των νέων επιστημόνων και ιστορικών, την συνεχή, εντατική και εις βάθος έρευνα της ιστορίας της ενιαίας Θράκης και την διάχυση αυτών των εργασιών σε σχολεία, μουσεία και συλλόγους, αλλά και στις βιβλιοθήκες των σπιτιών. Η ιστορία της Θράκης, στο παρελθόν δεν αξιοποιήθηκε όπως έπρεπε από την εθνική ιστοριογραφία, τώρα πρέπει να σπάσει τα κελύφη, που την κρατούσαν αγνοημένη και να γίνει κοινό κτήμα.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η ΧΙΙ Μεραρχία για τον διωγμό των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης. «…ίνα διασώσωσιν την ζωήν και την τιμήν των»!!!

*Η μνημειώδης έκθεση της ΧΙΙ Μεραρχίας 

*Μακρές οδοιπορίες, γυμνοί και νήστεις

*Η τρομερή Οδύσσεια της Ανατολ. Θράκης 

*Η αγαπημένη Μεραρχία των Θρακών  

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης  

 

 

               H ιστορική XII Μεραρχία, που υφίσταται και σήμερα με την ονομασία ΧΙΙ Μηχανοκίνητη Μεραρχία Πεζικού «Έβρου» και εδρεύει στην Αλεξανδρούπολη, είναι ο μεγάλος στρατιωτικός σχηματισμός, που από το 1920 και μετά, συνδέθηκε με ακατάλυτους δεσμούς με τη Θράκη και το λαό της, τόσο σε καιρούς πολέμου, όσο και σε καιρούς της ειρήνης.

          Το Μάιο του 1920, αρχίζει η μεγάλη αγάπη και η σύνδεση της ΧΙΙ Μεραρχίας με τη Θράκη. Η Μεραρχία αυτή που προϋπήρχε από το 1913, συμμετείχε στην της Δυτικής Θράκης, μετά από σκλαβιά περίπου 550 ετών.

            Τον Ιούνιο του 1920 η Μεραρχία μεταφέρθηκε στη Μικρά Ασία και πήρε μέρος σε επιχειρήσεις εναντίον Τούρκων ατάκτων. Τον επόμενο μήνα μεταφέρθηκε στην Θράκη. Από τις 23 Απριλίου 1920 είχε πλέον έδρα την Ξάνθη με διοικητή τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Μαζαράκη- Αινιάν και συμμετείχε μαζί με άλλες μονάδες του ελληνικού στρατού στην απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης. Τότε- μήνας Ιούλιος- ήταν που εισήλθε θριαμβευτικά στην Αδριανούπολη ο Ελληνικός στρατός και ο βασιλεύς των Ελλήνων Αλέξανδρος. Αμέσως μετά την απελευθέρωση άρχισαν να στατεύονται και οι Θράκες. Η ΧΙΙ Μεραρχία είχε επανδρωθεί κυρίως με Θράκες οπλίτες.

          Γρήγορα όμως, ως ετοιμοπόλεμη επαναφέρθηκε στη Μικρά Ασία και πήρε μέρος  σε πολλές μάχες, φθάνοντας έως τον ποταμό Σαγγάριο. Το Μάιο του 1921 (από 29 Μαΐου έως τις 10 Ιουλίου 1921) η Μεραρχία είχε διοικητή τον πρίγκιπα Ανδρέα, παππού του σημερινού βασιλιά της Αγγλίας Κάρολου.

Μετά την άδοξη εγκατάλειψη της Μικράς Ασίας, η ΧΙΙ Μεραρχία διασπάσθηκε και ένα τμήμα της έφθασε στην Ανατολική Θράκη και κυρίως στις περιοχές της Χαιρέπολης (Χαϋράμπολου σήμερα) και της Τυρολόης (Τσορλού σήμερα). Από εκεί, έφτασε στις Φέρες όπου ανασυγκροτήθηκε και παρέμεινε εκεί μέχρι της υπογραφής της συνθήκης Ειρήνης, το 1923. Στη συνέχεια ανέλαβε τον τομέα προκάλυψης στη ζώνη του Διδυμοτείχου. Αργότερα και μέχρι το έτος 1940, αλλά και μέχρι σήμερα η ΧΙΙ Μεραρχία παρέμεινε στη Θράκη.