Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Κατοχή. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Κατοχή. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Δευτέρα 25 Αυγούστου 2025

Κατοχή 1942: Κραυγή από τον Έβρο. «Τσολάκογλου παραιτήσου»!!!

*Η πρώτη σελίδα της ανέκδοτης επιστολής του νομάρχη Σταύρου Ευταξία


 

 

*Αδημοσίευτα  στοιχεία

για  τις βουλγαρικές ωμότητες

*Ο νομάρχης Έβρου καλεί

τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί

 

 


Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 


                Η Βουλγαρική κατοχή στην Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία, από το 1941 έως το 1944, ήταν από τις χειρότερες που δοκίμασε ο πληθυσμός των άτυχων αυτών περιοχών. Ασκήθηκε κάθε είδους βαρβαρότητα, χωρίς έλεος με αντικειμενικό στόχο να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της περιοχής εθνογραφικά. Όπως είναι γνωστό, ο νομός Έβρου εξαιρέθηκε και παρέμεινε υπό Γερμανική κατοχή με ελληνικές πολιτικές αρχές (νομάρχης, δήμαρχοι και πρόεδροι κοινοτήτων). Σ΄ αυτό το κρίσιμο διάστημα, πρωτεύουσα του νομού  Έβρου, είχε καταστεί το Διδυμότειχο.

                Νομάρχης Έβρου είχε σταλεί από την κυβέρνηση της Αθήνας ο δημοσιογράφος Σταύρος Ευταξίας, μετά τη δολοφονία από αντάρτες του ΕΛΑΣ, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης του προκατόχου του Ιωάννη Φραγκούλη. Οι νομάρχες, είχαν ως αποστολή μεταξύ άλλων να ενισχύουν ποικιλότροπα τον  Ελληνισμό των κατεχομένων από τους Βουλγάρους περιοχών. Έτσι είχαν επαφές, όσες μπορούσαν να έχουν στις συνθήκες της Κατοχής και να ενισχύουν τους συμπατριώτες μας. Κυρίως στη διατήρηση των ελληνικών σχολείων και στην αποφυγή της εγγραφής Ελλήνων στους καταλόγους των Βουλγάρων, με βουλγαρικά ονόματα πλέον!!! Ήταν οι λεγόμενοι περιφρονητικά «βουλγαρογραμμένοι».

                Στα έγγραφα της συλλογής Vlanton εντόπισα άγνωστες επιστολές του νομάρχη Έβρου Σταύρου Ευταξία προς τον πρωθυπουργό της συνθηκολόγησης Γεώργιο Τσολάκογλου. Προέρχονται τα έγγραφα των Αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που ενημέρωναν την Ουάσιγκτον για την δραματική κατάσταση της Ελλάδας. Οι Αμερικανοί πράκτορες αποκαλούσαν σχεδόν σε όλες τις αναφορές τους τον στρατηγό Τσολάκογλου «Πρωθυπουργό μαριονέτα» (puppet Prime Minister).

 

*Ο νομάρχης Σταύρος Ευταξίας σε περιοδεία του, συνοδευόμενος από έφιππους χωροφύλακες


Κεραυνοί προς Τσολάκογλου από τον Έβρο

 

                Στις 4 Νοεμβρίου 1942 οι Αμερικανοί πράκτορες στέλνουν στην υπηρεσία τους μια επιστολή του νομάρχη Σταύρου Ευταξία προς τον πρωθυπουργό Γεώργιο Τσολάκογλου, με την διευκρίνιση ότι  «δεν έχουμε κανένα λόγο να αμφιβάλλουμε για την αυθεντικότητά της επιστολής μας, αν και η πηγή μας είναι στην κατεχόμενη Ελλάδα». Σε άλλο σημείωμα διευκρινίζεται ότι η πηγή δεν αποκάλυψε, πώς απέκτησε αυτή την επιστολή. Σήμερα δεν γνωρίζουμε αν αυτή η επιστολή, υπεκλάπη ή διέρρευσε από το γραφείο του νομάρχη στο Διδυμότειχο ή αν υπεκλάπη στην Αθήνα από το γραφείο του πρωθυπουργού. Γιατί μάλλον αποκλείεται να διέρρευσε από εκεί… Αυτά όμως είναι λεπτομέρειες, γιατί το περιεχόμενο της επιστολής έχει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον για την φοβερή κατάσταση που άρχισε να επικρατεί στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές. Από την επιστολή προκύπτει ότι ο νομάρχης Ευταξίας με άδεια των γερμανικών αρχών πήγε στην Αλεξανδρούπολη αρκετές φορές και είχε ενημερώσει την κυβέρνηση ζητώντας να γίνει κάτι για την ανακούφιση του καταπιεζόμενου άγρια ελληνικού πληθυσμού.

                Επειδή όμως έως το τέλος της μισητής Κατοχής η κατάσταση σταδιακά εκτραχύνονταν, αντί να εξομαλύνεται,  συμπεραίνουμε ότι οι Γερμανοί δεν έκαναν τίποτα για να ικανοποιήσουν τον πρωθυπουργό τους αν τους ζήτησε κάτι σχετικό και άφηναν τους Βούλγαρους συμμάχους τους ανενόχλητους.

 

Ολόκληρη η επιστολή του νομάρχη Έβρου. Τσολάκογλου παραιτήσου!!!

 

Ας δούμε όμως ολόκληρο το κείμενο της εξαιρετικής επιστολής του Ευταξία, που κυριολεκτικά «βγάζει γλώσσα» στον πρωθυπουργό- μαριονέττα των Γερμανών, αυτός ένας νομάρχης διορισμένος από το ίδιο τον Τσολάκογλου:

 4 Νοεμβρίου 1942

Αγαπητέ κύριε Πρωθυπουργέ,

Πριν από λίγο καιρό, με άδεια των τοπικών γερμανικών αρχών, επισκέφτηκα την πρωτεύουσα Αλεξανδρούπολη, η οποία βρίσκεται τώρα υπό βουλγαρική κατοχή.

Σας έχω ήδη περιγράψει λεπτομερώς στις αναφορές μου τις άθλιες συνθήκες και το απερίγραπτο μαρτύριο, που υφίσταται ο ελληνικός πληθυσμός του τμήματος της Θράκης το οποίο οι Βούλγαροι έχουν καταλάβει υπό την φτέρνα του άτιμου και δειλού εισβολέα.

 Αλλά είναι άλλο πράγμα να το ακούς από μακριά και άλλο να το βλέπεις επί τόπου. Όπου κι αν πήγαινα, γυναίκες και παιδιά μου φιλούσαν τα χέρια και πολλοί έσκυβαν για να φιλήσουν τα χρώματα της ελληνικής σημαίας, την οποία φορούσα περήφανα στην κομβιοδόχη μου. Δύο λέξεις ψιθύριζε κάθε στόμα: «Σώστε μας».

Παρά την προσεκτική παρακολούθηση στην οποία υποβλήθηκα από τις βουλγαρικές αρχές, παρά την ασφυκτική ατμόσφαιρα στρατιωτικής κατοχής που με περιέβαλλε, κατάφερα να επισκεφτώ ακόμη και τα «περίχωρα», συνοδευόμενος από τον Γερμανό Λιμενάρχη της Αλεξανδρούπολης, κ. Wik.

Δεν παρέλειψα να διαμαρτυρηθώ έντονα για την άθλια κατάσταση των Ελλήνων κατοίκων, την κατάσχεση της κινητής και κτηματικής τους περιουσίας, την ατίμωση τόσων πολλών οικογενειών, την στέρηση ψωμιού και εργασίας, και για τόσα άλλα πράγματα που είναι αδύνατον να περιγραφούν, ακόμη και σε εκείνους των Βουλγάρων αξιωματούχων, που με προσέγγισαν κρυφά, ιδιαίτερα στον ταγματάρχη, ο οποίος είναι Διοικητής της πόλης, και σε έναν Επίτροπο ονόματι Ίλκωφ, έναν δηλαδή συνταξιούχο ανώτερο αξιωματικό.

Εξοχότατε, λυπάμαι για το συμπέρασμα στο οποίο αναγκάστηκα να καταλήξω, και σας ζητώ συγγνώμη που πήρα το θάρρος να σας πω ότι είναι αδύνατο να υπάρχει ελληνική κυβέρνηση στην Αθήνα σε μια εποχή όπου χιλιάδες από τον λαό μας βρίσκονται υπό την κυριαρχία του βάρβαρου Βουλγάρου, και σε μια στιγμή που ελληνικό αίμα ποτίζει το έδαφος της Θράκης, το οποίο έχει αιματοβαφεί τόσο συχνά στο παρελθόν. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να υποβάλει μια πολύ έντονη διαμαρτυρία στη γερμανική κυβέρνηση σχετικά με τα τεκταινόμενα και να απαιτήσει την άμεση λήψη μέτρων για την προστασία των Ελλήνων στη Θράκη, που βρίσκονται υπό βουλγαρική κατοχή.

Εάν η απάντηση είναι αρνητική ή μη ικανοποιητική, παρακαλώ συγχωρήστε με που εκφράζω την πεποίθηση ότι η κυβέρνηση πρέπει να παραιτηθεί. Μια ελληνική κυβέρνηση που δεν μπορεί να προστατεύσει τα συμφέροντα του λαού της είναι ανάξια του ονόματός της. Πολεμήσαμε σαν ήρωες εναντίον δύο αυτοκρατοριών.

Ηττηθήκαμε, αλλά δεν επιτρέπεται στην ηρωική μας ήττα για την οποία μιλάει όλος ο κόσμος, να δεχτούμε την ατίμωση της Φυλής μας από έναν βάρβαρο λαό.

Με τιμή και σεβασμό

Σταύρος Ευταξίας

Νομός Έβρου.

                Πρόκειται για επιστολή- κόλαφο αν αναλογισθεί κανείς τις συνθήκες της Κατοχής. Άγνωστη έως σήμερα, αλλά χαρακτηριστική για την κλίμακα αξιών που υπήρχε στην ελληνική κοινωνία.

*Η επιστολή με την άρνηση του νομάρχη Σταύρου Ευταξία
 

«Όχι» του Ευταξία στον Τσολάκογλου

 

                Η απειθαρχία όμως του Ευταξία προς την κυβέρνηση της Αθήνας συνεχίσθηκε.  Τα βράδυ της 14ης Νοεμβρίου 1942, έφτασε κυβερνητική διαταγή, μέσω της Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας να μεταβούν κάποιοι νομάρχες της Βορείου Ελλάδος στην Αθήνα.

                Την επομένη ο νομάρχης Σταύρος Ευταξίας έστειλε επιστολή στον πρωθυπουργό Γεώργιο Τσολάκογλου με τη οποία εξηγεί τους λόγους που δεν του επιτρέπουν να αφήσει τον νομό του και να επισκεφτεί την Αθήνα. Ιδιαίτερη επισήμανση κάνει στον κίνδυνο  των Βούλγαρων κομιτατζήδων που εμφανίσθηκαν στην ύπαιθρο και τρομοκρατούσαν τον πληθυσμό. Την επιστολή αυτή που διασώθηκε στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία, παρέδωσε σε πράκτορες των ΗΠΑ η ίδια πηγή, όπως και την προηγούμενη επιστολή. Η επιστολή αυτή είχε γραφεί από τον Ευταξία στις Φέρες.

15-11-1942

Αγαπητέ κύριε Πρωθυπουργέ,

Έλαβα την τηλεγραφική σας διαταγή με αριθμό 66369 προς τη Γενική Διοίκηση της Μακεδονίας μόλις χθες το βράδυ και σπεύδω να απαντήσω.Η επιδείνωση των συνθηκών στη Θράκη, οι δραστηριότητες των συμμοριών  των κομιτατζήδων και η αβέβαιη στάση των γειτονικών χωρών με εμποδίζουν να έρθω στην Αθήνα προς το παρόν.Η αναχώρησή μου θα προκαλούσε φόβουςστους ειρηνικούς κατοίκους και θα προκαλούσε επεισόδια, αν όχι αναταραχές,μεταξύ των πολιτών.

Τα εγκληματικά στοιχεία, δυστυχώς υποστηριζόμενα από τους τοπικούς, προσπαθούν εδώ και καιρό να δημιουργήσουν μια άνομη κατάσταση, η οποία θα ενίσχυε τα άτιμα εθνικά τους σχέδια.

                Ο Ευταξίας αναφέρεται και στη δράση μαυραγοριτών, καταγγέλλοντας μάλιστα ότι συνέλαβε και έστειλε πίσω στην Αθήνα με συνοδεία δημόσιο υπάλληλο για τέτοια παράνομη δράση. Ο συγκεκριμένος υπάλληλος είχε διορισθεί από την κυβέρνηση στο Διδυμότειχο. Γνωστοποιεί επίσης ότι συνελήφθησαν παρά τη μικρή δύναμη της Χωροφυλακής 25 άτομα επικίνδυνα, επειδή είχαν έρθει σε επαφή με τους κομιτατζήδες. Και συνέχιζε

«Εκτός από όλα τα παραπάνω, η θέση όλων των Ελλήνων στην περιοχή της Θράκης υπό βουλγαρική κατοχή, έχει γίνει ακόμη πιο κρίσιμη τις τελευταίες ημέρες, ιδιαίτερα από τότε που η επαρχία της Αλεξανδρούπολης διοικήθηκε από έναν Βούλγαρο Μακεδόνα, ο οποίος ήταν νομάρχης της Δράμας κατά τη διάρκεια της φρικτής σφαγής των Ελλήνων. (σ.σ. εννοεί τη φοβερή σφαγή του Δοξάτου τον Οκτώβριο του 1941). Χθες το πρωί έλαβα μια διαμαρτυρία από τους Έλληνες της Αλεξανδρούπολης, οι οποίοι μου λένε ότι οι Βούλγαροι κατακτητές τους, αφού κατάσχεσαν όλη την κινητή περιουσία τους και τα χωράφια τους, τους πέταξαν έξω στους δρόμους. Δυστυχώς δεν έχουν την απαραίτητη οικονομική βοήθεια από την κυβέρνηση».

             Ο Ευταξίας εξηγεί ότι δεν υπήρχε πλέον ενημέρωση για την τύχη πολλών οικογενειών, που διώχθηκαν από τους Βούλγαρους, αν και πολλές οικογένειες είχαν σφαγιασθεί στα σύνορα των νομών.

*Το Διδυμότειχο με τη σβάστικa στην πλατεία του


Μόνο μια κουβέρτα

 

Εν τω μεταξύ, από μια πηγή άγνωστης αξιοπιστίας, οι Αμερικανοί έλαβαν μια αναφορά με ημερομηνία 15 Δεκεμβρίου 1942, σχετικά με τη Θράκη, που κατεχόταν από τους Βούλγαρους. Υπήρχαν ορισμένες πληροφορίες για τις βουλγαροκρατούμενες περιοχές και κυρίως για την Αλεξανδρούπολη.

Ο Βούλγαρος νομάρχης της Αλεξανδρούπολης είχε απαλλαγεί οριστικά από τη θέση του και μετατέθηκε, λόγω διαφωνίας του σχετικά με την πολιτική που ακολουθούσε ο Γερμανός Στρατιωτικός Διοικητής. Ο νομάρχης επέμενε στην υιοθέτηση των αυστηρών μέτρων, που είχε εφαρμόσει κατά τη διάρκεια της θητείας του.

Η βουλγαρική μετανάστευση συνεχίζονταν, αλλά σε μικρότερο βαθμό από ό,τι τους τελευταίους μήνες. Ελληνικές οικογένειες στην ευρύτερη περιοχή της Αλεξανδρούπολης αναζητούσαν καταφύγιο στον Έβρο για να αποφύγουν  τα καταπιεστικά μέτρα που έλαβαν οι Βουλγαρικές αρχές. Κατά την αναχώρησή τους, επετράπη να πάρουν μόνο μια κουβέρτα και κανένα άλλο προσωπικό τους περιουσιακό στοιχείο. Σαράντα πέντε τέτοιες οικογένειες είχαν διασκορπισθεί σε διάφορα χωριά του νομού Έβρου και η δεινή τους θέση είχε καταστεί  τραγικότερη.

Ο δημοσιογράφος Σταύρος Ευταξίας, γόνος πολιτικής οικογένειας, διέφυγε τελικά στην Μέση Ανατολή μέσω Τουρκίας στις 18 Μαΐου 1943, όταν αντελήφθη ότι οι Γερμανοί ετοιμάζονται να συλλάβουν για τις διάφορες δραστηριότητές του υπέρ του Ελληνισμού.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Δευτέρα 18 Αυγούστου 2025

Η συλλογή Vlanton φωτίζει πτυχές της ζωής στην Κατεχόμενη Θράκη του 1942

*Ένα από τα χαρακτηριστικά έγγραφα της συλλογής Vlanton.

 

 



Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

                Το Ελληνικό Λογοτεχνικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) σε συνεργασία με το Μορφωτικό  Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, προχώρησαν σε μια σημαντική πρωτοβουλία, που θα βοηθήσει αποφασιστικά τους ερευνητές, που ασχολούνται με την ιστορία της Γερμανικής Κατοχής στη Ελλάδα. Συγκεκριμένα ψηφιοποίησε τα χιλιάδες έγγραφα της συλλογής Vlanton και τα διαθέτει ελεύθερα στο Διαδίκτυο.

            Η συλλογή Vlanton αποτελείται από έγγραφα των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών, τα οποία αφορούν την Ελλάδα κατά την περίοδο της Κατοχής και τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση. Περιλαμβάνονται μαρτυρίες σχετικές με εγκλήματα των Ναζί, αναφορές πληροφοριοδοτών για τα σχέδια και τη δράση κομμουνιστικών και ακροδεξιών οργανώσεων και εμπιστευτικές εκτιμήσεις των Αμερικανών για τις παρεμβάσεις των Βρετανών στις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Η συλλογή συγκροτήθηκε από τον ερευνητή Elias Vlanton (Ηλίας Βλαντανόπουλος) ο οποίος μελετά στις ΗΠΑ, επί τέσσερις και πλέον δεκαετίες, τα αποχαρακτηρισμένα αμερικανικά έγγραφα, που αφορούν την Ελλάδα.

            Οι επιμέρους πληροφορίες που μπορεί να αντλήσει κανείς μελετώντας τα πολύτιμα αυτά ντοκουμέντα, βοηθούν αποφασιστικά να ανασυσταθεί η ζοφερή ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης σε όλο τον ελληνικό χώρο που είχα κατακτηθεί, είχε τεμαχιστεί και είναι διανεμηθεί σε Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους.

            Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιοχή της Θράκης, δύο νομοί της οποίας, η Ξάνθη και η Ροδόπη, μαζί με νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας είχαν παραχωρηθεί στη Βουλγαρία, ενώ ο νομός Έβρου παρέμεινε υπό την στρατιωτική διοίκηση των Γερμανών, ενώ οι πολιτικές αρχές (νομάρχης και δήμαρχοι) είχαν αφεθεί στους Έλληνες. Η περιοχή της Αλεξανδρούπολης ειδικά παραχωρήθηκε στους Βουλγάρους για να έχουν διέξοδο στο Αιγαίο. Πρωτεύουσα του νομού κατέστη το Διδυμότειχο.

 

 

*Οι δολοφονηθέντες, νομάρχης Έβρου Ιωάννης Φραγκούλης (αριστερά) και δήμαρχος Σουφλίου Πασχάλης Νάνος (δεξιά)


Οι φοβερές πολιτικές δολοφονίες του 1942

 

            Το λαό του Έβρου το 1942, πέραν των επιμέρους γεγονότων, συντάραξαν δύο πολιτικές δολοφονίες, που δυστυχώς οφείλονταν σε χέρια ελληνικά και οι δράστες των ειδεχθών αυτών πράξεων καθώς και οι ηθικοί αυτουργοί τους, δεν συνελήφθησαν για να πληρώσουν. 

            Επρόκειτο για τη δολοφονία του νομάρχη Έβρου Ιωάννη Φραγκούλη το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, όταν επέστρεψε στο σπίτι του από την Ακολουθία των 12 Ευαγγελίων. Η δεύτερη ήταν η δολοφονία του δημάρχου Σουφλίου Πασχάλη Νάνου στις 3 Αυγούστου.

            Εν τω μεταξύ άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες αντιστασιακές ομάδες στο χωριά και στα ορεινά του νομού Έβρου.

            Το έτος 1942 ήταν δραματικό για όλους τους Έλληνες. Στις μεγάλες πόλεις θέριζε τον κόσμο η πείνα. Νεκροί από έλλειψη φαγητού στους δρόμους… Αλλά και νεκροί από τα βάρβαρα αντίποινα των Γερμανών. Φρίκη παντού…

*Έλληνες φαντάροι στη Μέση Ανατολή (Φωτογραφία Χρήστου Κιογλή)


Αρχίζουν οι διαφυγές προς τη Μέση Ανατολή

               

                Με βάση λοιπόν τα έγγραφα της συλλογής Vlanton θα επιχειρήσουμε για άλλη μια φορά να ζήσουμε στην ατμόσφαιρα της Κατοχής στο νομό Έβρου.

            Στα μέσα του 1942- χαρακτηριστικό ήταν αυτό φαινόμενο πατριωτισμού- είχαν ενταθεί οι διαφυγές Ελλήνων πατριωτών από τον ποταμό Έβρο προς Τουρκία για να φτάσουν στη Μέση Ανατολή. Οι Γερμανοί θέλησαν να ελέγξουν το φαινόμενο. Τον Ιούλιο του 1942 βρίσκουμε να ειδοποιούν τις αρχές Χωροφυλακής να επιβάλουν απαγόρευση κυκλοφορίας μετά τις 8 μ.μ. εκτός αν υπάρχει άδεια των γερμανικών αρχών. Όσοι συλλαμβάνονταν χωρίς τέτοια άδεια θα τιμωρούνταν για ανυπακοή σε στρατιωτικές διαταγές. Η Αστυνομία υποχρεώνονταν να καταρτίσει καταλόγους των ξένων, που έμεναν στα ελληνικά παραποτάμια χωριά.

            Προς τα τέλη του Αυγούστου 1942 οι Αμερικανικές υπηρεσίες Πληροφοριών , γνωστοποιούσαν στις ΗΠΑ ότι οι διάφορες γερμανικές φρουρές στον Έβρο στελεχώνονταν από Αυστριακούς στρατιώτες παλαιοτέρων κλάσεων ή από Αυστριακούς στρατιώτες που είχαν τραυματιστεί και είχαν αναρρώσει. Οι Αυστριακοί, έλεγαν οι πληροφορίες,  συμπεριφέρονταν καλύτερα στον πληθυσμό από ό,τι οι Γερμανοί και είχαν την άποψη ότι η ρωσική αντίσταση δεν θα κατατροπωθεί και ότι η Γερμανία θα ηττηθεί.

*Ανακοινώσεις του νομάρχη Σταύρου Ευταξία προς τους αγρότες του Έβρου


Ο φόρος της δεκάτης


                Ο Σεπτέμβριος ήταν ο μήνας που είχαν ήδη συγκεντρωθεί από τους δήμους μεγάλες ποσότητες δημητριακών, από τον λεγόμενο φόρο της δεκάτης. Με το ισχύον τότε φορολογικό σύστημα οι αγρότες έδιναν το 1/10 της παραγωγής τους στην αυτοδιοίκηση ως φόρο. Ο νομάρχης Σταύρος Ευταξίας (που αντικατέστησε τον δολοφονηθέντα Ιωάννη Φραγκούλη) με εγκύκλιό του στους προέδρους των κοινοτήτων ζητούσε  να σχηματισθούν ομάδες πολιτοφυλακής από κατάλληλα άτομα, σε συνεργασία με τις τοπικές αστυνομικές αρχές για τη φύλαξη των αποθηκών που περιείχαν τη συγκεντρωμένη δεκάτη.

                Επίσης ζητούσε να επαληθεύσουν τυχόν στρέμματα που καλλιεργούνται πέραν του ορίου, για συμπληρωματικές εισπράξεις. Εφιστούσε επίσης  την προσοχή στη μη τήρηση του ορίου των επιτρεπόμενων ξένων καλλιεργειών.

                Ο νομάρχης Ευταξίας προειδοποιούσε τους αλευρόμυλους, να μην επιτρέπουν την άλεση οποιωνδήποτε δημητριακών χωρίς την προσκόμιση της απόδειξης για την δεκάτη της παραγωγής. Επιπλέον απαγόρευσε την εξαγωγή ζώων από τις Γερμανοκρατούμενες περιοχές στη Βουλγαρία. Ο αστυνομικός διοικητής Διδυμοτείχου Δρεμπέλας, διευκρίνιζε στις υπηρεσίες του, ότι όχι μόνο απαγορεύεται η εξαγωγή ζώων  στη Βουλγαρία, αλλά απαγορεύεται ακόμα και η βόσκηση τους!!!

                Ο Σεπτέμβριος είναι και ο μήνας που ανοίγουν τα σχολεία. Στις μεγάλες πόλεις  Βουλγαροκρατούμενης Θράκης άνοιξαν από ένα ή δύο σχολεία για τα παιδιά των Βουλγάρων αξιωματούχων και των στρατιωτικών και όσων Αρμενίων ήθελαν να στείλουν τα παιδιά τους.

*Το Γερμανικό έγκλημα εις βάρος της Θράκης

 

Οι πιέσεις για να γραφούν οι Έλληνες ως Βούλγαροι

 

                Εν τω μεταξύ στα μέσα του μηνός οι Αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ειδοποιούσαν ότι στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές άρχισαν οι διώξεις. Οι Βούλγαροι ασκούσαν πιέσεις στο ελληνικό στοιχείο να επιλέξει τη βουλγαρική υπηκοότητα. Μάλιστα για να τους δοθεί το «προνόμιο» αυτό, όπως το θεωρούσαν, έπρεπε να πληρώσουν 2.000 λέβα. Οι διώξεις του ελληνικού στοιχείου που δεν επέλεγε τη βουλγαρική υπηκοότητα άρχισαν να αυξάνονται και υπήρχαν επιπλέον στοιχεία για λεηλασίες και τρομοκρατία. Τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα φυλάσσονταν στενά, τα συνοριακά φυλάκια είχαν αυξηθεί και οι περιπολίες ήταν συχνές. Η μετακίνηση κατοίκων από τη μία περιφέρεια στην άλλη, ή πιο συγκεκριμένα από τον ένα νομό στον άλλον, απαγορεύονταν αυστηρά. Η κυκλοφορία των κατοίκων σε εξωτερικούς χώρους απαγορεύονταν μετά τις 6.30 μ.μ.  Ταυτόχρονα μειώθηκε στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές και η μερίδα του ψωμιού κατ’ άτομο για τους Έλληνες, ημερησίως.

                *Στην Αλεξανδρούπολη έδιναν 45 δράμια της οκάς, την ημέρα.

                *Στην Κομοτηνή, την Ξάνθη και τη Δράμα 60 δράμια την ημέρα.

                *Στις Σέρρες 75 δράμια την ημέρα.

                Το φθινόπωρο του 1942 ήταν εμφανής και η έλλειψη διαφόρων άλλων ειδών. Στα Αμερικανικά έγγραφα της συλλογής Βλάντον διαβάζουμε ότι στο νομό Έβρου υπήρξε έλλειψη ελαιολάδου, αφού ελιές δεν καλλιεργούνταν πλην της Μάκρης, η οποία ανήκε πλέον στους Βούλγαρους. Τυπικά ήταν αδύνατο να προμηθευτεί κανείς στην περιοχή του  Έβρου ελαιόλαδο. Αντίθετα εύρισκε κανείς δημητριακά, φασόλια κ.λπ. Η συγκομιδή φασολιών εκτιμήθηκε στην περιοχή του Έβρου σε περίπου 25.000 τόνους.

            Μια άλλη πληροφορία που έφτασε στους Αμερικανούς από τα δίκτυα κατασκοπεία, στις 15 Σεπτεμβρίου 1942 ανέφερε ότι στο Διδυμότειχο κλήθηκαν για υποχρεωτική εργασία άνδρες της κλάσης του 1920. Επρόκειτο για 250 άτομα, ανάμεσα στο οποία υπήρχαν και 50 Εβραίοι. Εν μεταξύ έγινε γνωστό ότι οι Γερμανοί ετοίμασα λίστα με 20-25 ονόματα ανδρών που ήθελαν να τα στείλουν στη Γερμανία για εργασία. Ανάμεσά τους υπήρχαν και Αρμένιοι. 

            Από τον Οκτώβριο του  1942 και νωρίτερα, οι Βούλγαροι είχαν εγκαταστήσει γραφείο των μυστικών υπηρεσιών τους στα γερμανοκρατούμενα Μαράσια. Γερμανοί τελωνειακοί εγκαταστάθηκαν στο Πύθιο, τη Νέα Βύσσα, τα Μαράσια και τα Δίκαια. 


Πληροφορίες για τα πρώτα αντάρτικα

 

                Τον ίδιο μήνα στις συμμαχικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής έφταναν αναφορές του συνταγματάρχη Ξένου για το οπλισμό των ανταρτών, σε όλο τον ελληνικό χώρο. Οι ελληνικές αντάρτικες δυνάμεις- κατά τον Ξένο- είχαν άφθονο απόθεμα τυφεκίων και πυρομαχικών, που έμειναν στους αγρότες όταν ο Ελληνικός Στρατός υποχώρησε. Πιθανότατα-έγραφε- είναι αρκετά καλά εξοπλισμένοι με ελαφρά πολυβόλα και πιθανώς έχουν ένα αρκετά μεγάλο απόθεμα πυρομαχικών για αυτά τα όπλα. Ωστόσο, είναι αμφίβολο αν έχουν πολλά βαριά  πολυβόλα  και πιθανώς σχεδόν καθόλου τα ανάλογα  πυρομαχικά. Κατά πάσα πιθανότητα δεν υπάρχει καθόλου πυροβολικό, στους αντάρτες.

            Υπάρχουν αρκετά τρόφιμα στα ορεινά χωριά για να εφοδιάσουν τις ομάδες των ανταρτών, ειδικά επειδή όλοι οι αγρότες θα τους βοηθήσουν στα όρια της δύναμής τους. Η κατάσχεση τροφίμων σε αυτές τις ορεινές περιοχές είναι πολύ δύσκολη για τις δυνάμεις κατοχής του Άξονα.

                Ο ανταρτοπόλεμος διεξάγονταν, κατά τον συνταγματάρχη Ξένο, σύμφωνα με τον παραδοσιακό ελληνικό τρόπο, σχεδόν το ίδιο είδος πολέμου, που διεξήγαγαν οι κλέφτες εναντίον των Τούρκων.

            Η κατοχή ήταν η εποχή τον μαυραγοριτών, οι οποίοι επινοούσαν διάφορα κόλπα για να κερδίζουν εις βάρος των άλλων. Σε μια περίπτωση όπως ανέφεραν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, ένας μαυραγορίτης έμπορος παρακάμπτοντας τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις όταν πληροφορήθηκε πως οι Γερμανοί θα μάζευαν για τις ανάγκες τους 100.000 οκάδες αμυγδάλων, πήγε στα γύρω χωριά και  συγκέντρωσε την παραγωγή αμυγδάλων. Στους Γερμανούς παρέδωσε την ποσότητα που ήθελαν χωρίς υπερβολική τιμή. Τα υπόλοιπα όμως τα πούλησε στη μαύρη αφορά, κερδίζοντας μεγάλα ποσά!!!

            Τον Νοέμβριο του 1942 παρατηρήθηκε αύξηση του ρυθμού εποικισμού οικογενειών από τη Βουλγαρία, που τις εγκαθιστούσαν στις περιοχές της Αλεξανδρούπολης και της Καβάλας. Κάποιες ομάδες εποίκων κατευθύνθηκαν προς την Κομοτηνή, τις Σάπες και τη Δράμα. Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος του βουλγαρικού εποικισμού με στόχο να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της περιοχής, σε ένα έγγραφο αναφέρεται ότι στο σταθμό της Κομοτηνής στις 2 Οκτωβρίου είχαν φτάσει 1.000 Βούλγαροι και προσεχώς αναμένονταν άλλες 6.000. Επρόκειτο για πάμπτωχους Βούλγαρους, που τους εγκαθιστούσαν σε σπίτια ελληνικών οικογενειών.

            Το πρόγραμμα των Βουλγάρων ήταν να αλλοιώσουν πληθυσμιακά τις κατεχόμενες περιοχές, με την συνεχή μεταφορά εποίκων. Στις 9 Δεκεμβρίου 1942 σύμφωνα με μια έγκυρη πηγή, οικογένειες Βουλγάρων μεταναστών είχαν εγκατασταθεί στα ακόλουθα χωριά: Άβας, Ποταμός, Αμφιτρίτη, Μάκρη, Απαλός, Νέα Χηλή και Συκαράγη. Σε αυτούς τους μετανάστες είχε χορηγηθεί δάνειο ύψους 50.000 λέβα, για μια περίοδο δέκα ετών, άτοκο, καθώς και τους δόθηκαν σπόροι και ζώα, για να αρχίσουν να καλλιεργούν.

            Η καταναγκαστική εργασία ήταν εφεύρημα των Βουλγάρων. Έστελναν ομαδικά εργάτες σε βαριές εργασίες στη Βουλγαρία. Τα απαίσιας μνήμης «ντουρντουβάκια». Στη συλλογή Βλάντον εντοπίσαμε ένα τηλεγράφημα της 28ης Δεκεμβρίου 1942 σταλμένο από πράκτορες της OSS, που έλεγε ότι οι Βούλγαροι υποχρεώνουν  Έλληνες χωρικούς να εργάζονται νυχθημερόν στα καταναγκαστικά έργα τους. Από το νομό Έβρου πήραν 176 εργάτες και τους έστειλαν να εργασθούν υποχρεωτικά στη Γερμανία. Ανάμεσά τους ήταν και 6 γυναίκες. Όλοι τους έφυγαν μέσω Σβίλεγκραντ.

 

Οι εγγλέζικες λίρες και ποιοι τις καρπώθηκαν

 

                Ευρύτατες συζητήσεις για πολλά χρόνια και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε προκαλέσει το θέμα της χρηματικής βοήθειας, που οι Άγγλοι είχαν χορηγήσει στη ελληνική αντίσταση, δεξιά και αριστερή, και μάλιστα σε χρυσές λίρες. Ταυτόχρονα οι Έλληνες είχαν επιφυλάξεις για την Αγγλική πολιτική στην Ελλάδα. Πίστευαν μάλιστα τότε το 1942 ακόμα, ότι σημειώθηκε μια σειρά από «περιττές και επικίνδυνες εμπειρίες με τη Βρετανική Ιντέλιτζενς Σέρβις».

                Έλεγαν οι Αμερικανοί ότι ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός, είχε πει πως οι Βρετανοί επικοινώνησαν με κάθε άτομο που προσποιήθηκε ότι είχε έστω και ένα ίχνος πληροφορίας και διένειμαν μεγάλα ποσά σε «υποκριτές και «λάθος άτομα», μέχρι που «η απάτη της αφαίμαξης των Βρετανών» έγινε αστείο μεταξύ των Ελλήνων στην Αίγυπτο!!! Δεν έλαβαν καμία συμβουλή από κανέναν αξιωματούχο Έλληνα ούτε για το τι να κάνουν, ούτε πώς να «προχωρήσουν» ούτε σε ποιον να απευθυνθούν. Οι πράκτορές τους εργάστηκαν ανεξάρτητα από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες και συχνά, ντροπιαστικά και για αντικρουόμενους σκοπούς. Δεν υπήρξε ανταλλαγή πληροφοριών ούτε καν για σκοπούς ελέγχου. Αν και ο πρωθυπουργός δεν διευκρίνισε συγκεκριμένες περιπτώσεις, δήλωνε ότι υπήρξαν σοβαρά λάθη, υπονοώντας και απώλεια ζωών.

                Πάντως δεν ήταν και λίγοι αυτοί που επωφελήθηκαν από τις αγγλικές λίρες για την αντίσταση και αυτό φάνηκε στον καιρό της ειρήνης αργότερα, όταν ξεφύτρωναν από το πουθενά δουλειές και χρηματοδοτήσεις.

                Αυτή ήταν η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην κατεχόμενη Ελλάδα και κυρίως στη Θράκη. Αλλά θα χρειαστεί να συνεχίσουμε με το επόμενο έτος 1943.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Τρίτη 24 Ιουνίου 2025

Η ζωή στον Έβρο κατά τη διάρκεια της Κατοχής

*Γερμανοί αξιωματικοί στο Διδυμότειχο (Αρχείο Γ. Αγγέλη)
 


 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Η παρουσία κατακτητών στη χώρα που γεννήθηκες αποτελεί σε κάθε περίπτωση τραυματική εμπειρία για κάθε λαός, όταν μάλιστα στο διάβα της ιστορίας αποδείχτηκε ότι δεν υπήρξε εθελόδουλος. Αντίθετα μάλιστα πίστευε πάντα στη ελευθερία του και πάντα αγωνίζονταν γι’ αυτήν θυσιάζοντας ζωές και περιουσίες.

Η τελευταία οδυνηρή κατάκτηση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βουλγάρους από το 1941 έως το 1944 έχει σωρεύσει απαίσιες μνήμες. Ο νομός Έβρου αποτελεί μια ιδιότυπη περίπτωση διότι γλίτωσε κατά την ομολογία όλων των  Βορειοελλαδιτών τα χειρότερα γιατί παρέμεινε υπό Γερμανική Κατοχή και δεν παραδόθηκε στους Βουλγάρους όπως οι άλλοι νομοί της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας. Κοινή πεποίθηση: Καμιά Κατοχή δεν είναι καλή, αλλά η Βουλγαρική ήταν τρισχειρότερη!!!

Ας αναλογισθούμε αυτό με κάποια δόση υπερβολής, πίκρας και ειρωνείας αυτό που έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες: Δυοίν κακοίν προκειμένοιν το μη χείρον, βέλτιστον…

Η ζωή στον Έβρο κατά τη διάρκεια της Κατοχής δεν έπαψε να έχει τις δυσκολίες της και τα καθημερινά της προβλήματα. Αυτός ο νομός απέκτησε ξαφνικά πανελλήνιο  ενδιαφέρον γιατί όλοι ήθελαν να φτάσουν εκεί διασχίζοντας Γερμανοκρατούμενες και Βουλγαροκρατούμενες περιοχές, για να διασχίσουν τον ποταμό, να βρεθούν στην Τουρκική επικράτεια και να προωθηθούν στη Μέση Ανατολή, όπου ήδη η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, πολεμούσε με τους συμμάχους, τον ναζισμό. Άλλοι πάλι έφταναν εκεί για να προμηθευτούν γεωργικά προϊόντα για τη διατροφή τους, κυρίως αλεύρι, καλαμπόκι, ηλιέλαιο κ.λπ.

*Η πλατεία του Διδυμοτείχου κατά την Κατοχή. Διακρίνεται στα δεξιά το αρτοποιείο Παναγιώτη Ψωμά (Αρχείο Μιλτιάδη Δημητριάδη)


Οι διαρροές από το ποτάμι

 

                Οι διαρροές από τον ποταμό  Έβρο προς των Τουρκία, άρχισαν νωρίς. Είτε επρόκειτο για μεμονωμένα άτομα, είτε επρόκειτο για οργανωμένες ομαδικές διαφυγές. Όλοι ήθελαν να βρεθούν στη Μέση Ανατολή να τεθούν στη διάθεση της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και να πολεμήσουν το φασισμό και τον ναζισμό.

                Η Τουρκία όπως προκύπτει από αναρίθμητα περιστατικά, έπαιζε το ρόλο του «επιτήδειου ουδέτερου». Έτσι πολλές φορές, οι μεθοριακές αρχές της, διευκόλυναν τους διαφεύγοντες για να τα έχουν καλά με τους συμμάχους, ενώ άλλες φορές παρέδιδαν διαφεύγοντες στους Γερμανούς!!! Υπάρχουν πάμπολλες σχετικές αφηγήσεις. Στο Διδυμότειχο δρούσε οργάνωση πατριωτών, που συντόνιζε τις διαφυγές προς Μέση Ανατολή μέσω του ποταμού Έβρου. 

                Όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της διαφυγής ομάδας 20 εθελοντών, στις 30 Αυγούστου 1941, που αναγκάσθηκαν να φτάσουν έως και την Κωνσταντινούπολη, όπου διέμειναν τέσσερις μέρες, για να πάρουν θεωρήσεις στα διαβατήριά τους. Και οι υπηρεσίες επικαλούνταν άγνοια των διαδικασιών που θεσπίστηκαν τότε εκτάκτως, ενώ απουσίαζαν σκόπιμα ο νομάρχης και ο αστυνομικός διευθυντής.

Η επόμενη ομάδα των 70 ατόμων πέρασε στην Τουρκία στις 17  Σεπτεμβρίου 1941, συμπτωματικά την ημέρα που επέστρεψε ο αστυνομικός διευθυντής Αδριανούπολης.  Αυτός από την πρώτη στιγμή άρχισε να αντιδρά και με διάφορα προσχήματα, κράτησε την αποστολή εθελοντών στην Αδριανούπολη για οκτώ επιπλέον μέρες, αγνοώντας τις διευθετήσεις που είχε κάνει το προξενείο με τον νομάρχη Αδριανούπολης. Όταν τελικά κανονίσθηκε το ζήτημα με επέμβαση ακόμα και της ελληνικής πρεσβείας της Άγκυρας δόθηκαν διαταγές όχι μόνο να επιτραπεί η περαιτέρω αποστολή των διαφευγόντων προς την Αδριανούπολη, αλλά να διευκολυνθούν για τη μετάβασή τους στην Αίγυπτο και όσοι είχαν καταφύγει από τα νησιά στην Μερσίνα, όπως και όσοι μεμονωμένα κατέφθαναν στην Τουρκία. Ειδικά στην Αδριανούπολη Τούρκοι μυστικοί αστυνομικοί είχαν διασκορπισθεί στην περιοχή, φθάνοντας έως τις Καστανιές για να ανακαλύψουν κρυμμένους Έλληνες.

Μια άλλη αποστολή εθελοντών για τη Μέση Ανατολή έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου. Αλλά και σ’ αυτήν την περίπτωση η στάση της  Αστυνομίας ήταν αρνητική. Διαρκώς πρόβαλε διάφορα προσκόμματα και περιέφερε την αποστολή στους κεντρικούς δρόμους της Αδριανούπολης για να δημιουργεί αρνητικές εντυπώσεις κατά των διαφευγόντων, παρά την προσπάθεια του προξενείου να γίνονται οι αποστολές με πλήρη μυστικότητα. Είχε μισθώσει μάλιστα και ένα οίκημα κατάλληλο για την προσωρινή παραμονή των εθελοντών, σε απομακρυσμένο σημείο της πόλης.

Ο αστυνομικός διευθυντής της Αδριανούπολης ήταν ένα φανατικός γερμανόφιλος, ο οποίος στις συζητήσεις με τον Έλληνα πρόξενο Νικόλαο Καμπαλούρη τάσσονταν υπέρ της γερμανικής νίκης και της καταστροφής των συμμάχων!!!

*Εικόνα από το Σουφλί κατά την Κατοχή


Με λίρες Τουρκίας μόνον;

 

Γύρω από το θέμα της χρηματοδότησης της αντίστασης με χρυσές λίρες Αγγλίας υπάρχει μια αρκετά ανεπτυγμένη μυθολογία, αλλά στοιχεία γύρω από αυτά τα ζητήματα συνήθως δεν υπάρχουν ή δεν εμφανίζονται. Είναι όμως ομολογημένο το γεγονός της ποικίλης βοήθειας που έλαβαν οι αντάρτες του Έβρου μέσω του Ελληνοαμερικανού πράκτορα της OSS, Αλέκου Γεωργιάδη, ο οποίος δρούσε με την κάλυψη του ελληνικού προξενείου της Αδριανούπολης, λόγω του ονόματός του.

Είναι γνωστές εξάλλου δύο μεγάλες περιπτώσεις προώθησης όπλων για τους αντάρτες του Έβρου, που είναι απίθανο να μην περιλάμβαναν και χρυσές λίρες Αγγλίας για τις ανάγκες του αγώνα.

Η πρώτη γνωστή περίπτωση αναφέρεται στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία. Πράγματι στις 15 Μαΐου 1944, βρετανικό αεροπλάνο έκανε ρίψεις οπλισμού σε πεδίο που είχε διαμορφωθεί στα ορεινά της Λευκίμης, στην τοποθεσία Γιαγκίν Αλάν, ανάμεσα στους ορεινούς όγκους της Γκύμπραινας και του Ίντσαλι.

Η άλλη γνωστή μεγάλη αποστολή οργανώθηκε από τους Αμερικανούς. Με την μεσολάβηση του αξιωματικού του Ναυτικού Τζων Άθενς, που δρούσε στο Κάιρο, φορτώθηκε από την Κύπρο ένα καΐκι, το οποίο έφερε όπλα στις εκβολές του ποταμού Έβρου. Εκεί πήγαν πολλά βοϊδάμαξα Εβριτών αγροτών, φόρτωσαν τα όπλα και τα μετέφεραν στα αντάρτικα λημέρια. Συνολικά από αέρα και θάλασσα συγκεντρώθηκαν 750 ατομικά τυφέκια και εξοπλίστηκαν με αυτά νέοι αντάρτες από τη Δαδιά, την Κορνοφωλιά, το Σουφλί και από άλλα μέρη του Έβρου.

Η ίδια η Ελλάδα, χώρα κατεχόμενη με εξόριστη κυβέρνηση, διέθεσε και αυτή χρήματα για τον αγώνα. Χρήματα ελάχιστα. Ειδικά στο νομό Έβρου τα χρήματα που δίνονταν ήταν… χάρτινες λίρες Τουρκίας!!!

Από κάποια στοιχεία που έγιναν γνωστά, στην Αδριανούπολη λειτουργούσε Κέντρο Επαφής με το νομό Έβρου. Μέσω αυτού οι σύμμαχοι και η Ελληνική κυβέρνηση από το Κάιρο πραγματοποιούσαν τις συνεργασίες με πρόσωπα και ομάδες που δρούσαν κατά των  Γερμανών στον όμορο νομό. Η αγγλική υπηρεσία της Κωνσταντινούπολης  χρηματοδοτούσε το Κέντρο Επαφής της Αδριανούπολης δαπανώντας  9.000 λίρες Τουρκίας μηνιαίως από τα κονδύλια του μυστικού πολέμου. Η ελληνική κυβέρνηση έδινε 300 λίρες Τουρκίας για τον αγώνα κατά των Γερμανών και 1.000 λίρες Τουρκίας για να βοηθά οικογένειες εκτελεσμένων αγωνιστών του Έβρου από τους Γερμανούς. Οι Άγγλοι πολύ σύντομα περιέκοψαν αυτά τα κονδύλια κατά το ένα τρίτο. Τελικά έγινε γνωστό ότι από την 1η Σεπτεμβρίου 1944 οι αγγλικές μυστικές υπηρεσίες θα αποχωρούσαν από τη Θράκη και η δικαιοδοσία τους θα περιέρχονταν στις αντίστοιχες αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες.

Από τα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία είναι γνωστό άλλωστε ότι ο Ελληνοαμερικανός πράκτωρ Αλέκος Γεωργιάδης που περνούσε κρυφά στον Γερμανοκρατούμενο νομό Έβρου στις 3 Δεκεμβρίου 1943, μιλώντας στα αντάρτικα λημέρια είχε υποσχεθεί ως μέλος της Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ ότι μπορεί να τους εφοδιάζει «με χρήματα και είδη πρώτης ανάγκης ή άλλο τι, το οποίον θα ηδυνάμην να αγοράσω εις Τουρκίαν και να τους το αποστείλω» ανέφερε στο ελληνικό προξενείο.

Από την καθημερινή αλληλογραφία της ελληνικής πρεσβείας με το υπουργείο Εξωτερικών στο Κάιρο προκύπτουν γνωστοποιήσεις, ότι η συμμαχική υπηρεσία Αδριανούπολης επιχορηγούσε το αντάρτικο Έβρου.

 

Το στρατόπεδο προσφύγων στη Μακρά Γέφυρα

 

Στη Μακρά Γέφυρα, οι Τούρκοι δημιούργησαν ένα στρατόπεδο όπου διέμεναν τελικά οι διαφεύγοντες έως ότου ρυθμισθεί η προώθησή τους προς την Αίγυπτο ή την Παλαιστίνη. Αλλά και από αυτό το στρατόπεδο οι Τούρκοι, τον Ιούλιο του 1942 παρέδωσαν στους Γερμανούς τους Έλληνες Σταμάτιο Λύρη και Χρ.  Καραολάνη. Εκείνες τις μέρες μερικοί διαφεύγοντες συνελήφθησαν από την αστυνομία και παραπέμφθηκαν στις δικαστικές αρχές και καταδικάσθηκαν για παράνομη διάβαση των συνόρων. Πάντως η συμπεριφορά των υπευθύνων στο στρατόπεδο της Μακράς Γέφυρας ήταν σαφώς καλύτερη από τη συμπεριφορά του νομάρχη και του αστυνομικού διευθυντή Αδριανούπολης.

Ο νομάρχης ήταν αγγλόφιλος και ο αστυνομικός διευθυντής γερμανόφιλος και μεταξύ τους συνεχώς υπέβοσκε μια αντιπαλότητα γιατί φοβόταν ο ένας μήπως τον παρεξηγήσει ο άλλος και τανάπαλιν και προκύψουν μεγαλύτερα προβλήματα καριέρας γι’ αυτούς του δύο!!!

*Κατοχή, στην Ορεστιάδα


Άγνωστοι ήρωες του Έβρου

 

Υπήρξαν ήρωες για τους οποίους δεν μάθαμε ποτέ τίποτα. Ένας τέτοιος ήρωας που αξίζει να ξέρουμε το όνομά του και να το μνημονεύουμε, είναι ο Σταμάτιος Μηντιούρης από τα Λάβαρα, ο οποίος έδρασε εθνικά, συνελήφθη και βασανίσθηκε.  Παρά τις φοβερές πιέσεις των Γερμανών επέδειξε θάρρος και αξιοθαύμαστο πατριωτισμό. Δεν αποκάλυψε κανένα μυστικό της οργάνωσης στην οποία ανήκε και δρούσε. Τελικά εκτελέσθηκε τον Ιούλιο του 1943.

Σε μια περίπτωση, εντελώς ξεχασμένη σήμερα, στις 23 και 24 Ιουνίου του ίδιου έτους  οι Γερμανοί εκτέλεσαν στο Διδυμότειχο συνολικά οκτώ άτομα, τα οποία συμμετείχαν σε αντιστασιακές οργανώσεις. Μεταξύ των εκτελεσθέντων ήταν και ένας από τους συνεργάτες του προξενείου της Αδριανούπολης. Το όνομά του παρέμεινε άγνωστο γιατί δεν γράφτηκε σε κανένα έγγραφο.  Όμως έγινε αναφορά ότι «καθ’ όλον το διάστημα της προς τον τόπον εκτελέσεως πορείας του, εζητωκραύγαζεν υπέρ της Ελλάδος και απέθνησκεν με τας λέξεις «Ζήτω η Ελλάς». Τιμημένο παλληκάρι του Έβρου….

*Γερμανοί στρατιώτες γυαλίζουν τις μπότες τους σε λούστρους, στην πλατεία Διδυμοτείχου (Αρχείο Μ. Δημητριάδη)


Γερμανικές μπαγαμποντιές και άλλες αθλιότητες.

 

Τον Νοέμβριο του 1943- σύμφωνα με πληροφορίες που είχαν φτάσεις στην εξόριστη κυβέρνηση στο Κάιρο- άγνωστοι τοποθέτησαν εκρηκτικές ύλες στη σιδηροδρομική γέφυρα που υπήρχε μεταξύ Ορεστιάδος και Θουρίου, ενώ επρόκειτο να περάσει τουρκική αμαξοστοιχία. Πρόλαβαν οι Γερμανοί και βρήκαν τα καψούλια, τα καλώδια και τον δυναμίτη.

Μεταξύ του πληθυσμού όμως διαδίδονταν ότι η γέφυρα υπονομεύθηκε από τους ίδιους τους Γερμανούς και για πολιτικούς λόγους, αλλά και το κυριότερο, να υποχρεώσουν τους κατοίκους να φυλάγουν τη σιδηροδρομική γραμμή σε όλο το μήκος της εκεί. Γεγονός που άρχισε αμέσως, με υποχρέωση φύλαξης της σιδηροδρομικής  γραμμής από άνδρες των κλάσεων 1940 και 1941.

Έκαναν όμως οι Ναζί και άλλες αθλιότητες.

Στις 15 Νοεμβρίου 1943 πάλι στο Θούριο δύο Γερμανοί στρατιώτες του Φρουραρχείου Ορεστιάδας υποβοηθούμενοι και από έναν «Έλληνα» συνεργάτη τους τον Αλ. Μ. παρέσυραν έξω από το χωριό τη δασκάλα δήθεν για να την μεταφέρουν στο Διδυμότειχο για εργασία που είχε και αφού ασέλγησαν επάνω της όλη τη νύχτα, την παράτησαν στα χωράφια.  Καθάρματα…

 

Τα γουρουνόπουλα της Νέας Βύσσας και των Καστανεών

 

Οι κατακτητές, που φρόντιζαν να καλοτρώνε ακόμα και εις βάρος των λαών που κατακτούσαν, φαίνεται πως από το 1942 τουλάχιστον είχαν ανακαλύψει ότι τα γουρουνόπουλα της Νέας Βύσσας και των Καστανεών, ήταν ιδιαιτέρως νόστιμα και άρχισαν να απαιτούν να τους παραδοθούν από τη Νέα Βύσσα 50 χοίρο , από τις Καστανιές άλλοι  35 κλπ.

Εκείνη τη χρονιά, στις 16 Νοεμβρίου ένας Γερμανός αξιωματικός της Γκεστάπο κατέφθασε στη Νέα Βύσσα και συναντήθηκε με τον δήμαρχο Παπαναστασίου. Μεταξύ άλλων ζήτησε να μάθει, αν οι κάτοικοι του Έβρου γενικά είχαν πληροφορηθεί ότι οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί πούλησαν την Ελλάδα στην συνάντηση των ηγετών των συμμάχων στη Μόσχα, στους… Ρώσους και ότι ο νομός Έβρου θα παραχωρηθεί από τους Ρώσους στους Βουλγάρους. Και τελικά ζήτησε από τον Παπαναστασίου να συστήσει στους κατοίκους… να συνεργάζονται με τους Γερμανούς για το συμφέρον τους!!! Χοντροκομμένη προπαγάνδα…

                Αυτά που περιγράφηκαν εδώ, είναι μικρά περιστατικά της οδυνηρής κατοχικής καθημερινότητας. Η πραγματική, η μεγάλη και συνολική ιστορία για την Κατοχή στον νομό Έβρου δεν έχει γραφεί ακόμα. ‘Ο,τι έχει γραφεί είναι ευπρόσδεκτη συμβολή.

 Η ζωή στο νομό  Έβρου κυλούσε πάντα με προβλήματα, αλλά και με άσβεστες ελπίδες για την πολυπόθητη λευτεριά. Η οποία ήρθε πολύ νωρίς. Το Διδυμότειχο απελευθερώθηκε με μάχη που έδωσαν οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, στις 29 Αυγούστου, πολύ νωρίτερα μάλιστα και από ευρωπαϊκές πόλεις.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

 

 

ΠΗΓΕΣ

*Eθνικά Αρχεία OSS, ΗΠΑ

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών

*Βαγγέλης Κασάπης (Κρίτων) «Στον Κόρφο της Γκύμπρενας» Εκδόσεις Κάλβος, 1977.

 

Πέμπτη 29 Μαΐου 2025

Ναζιστική Κατοχή. Η κατάσταση που επικρατούσε στον νομό Έβρου


*Η πρώτη σελίδα του ενδιαφέροντος κειμένου για τον νομό  Έβρου


 


*Ανέκδοτα στοιχεία

*Δρούσαν 570 ένοπλοι αντάρτες

*Μία ασπιρίνη 1.000 δραχμές


 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Μια αδρή εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε στον νομό Έβρου τον Απρίλιο του 1944 και υπό τον ζυγό της Ναζιστικής Κατοχής, μας δίνει ένα ανυπόγραφο χειρόγραφο κείμενο έξι σελίδων, που γράφτηκε στην Αδριανούπολη, στις 3 του μηνός, προφανώς προς χρήση του Ελληνικού Προξενείου της πόλης και των υπαλλήλων του, που εργάζονταν εκεί. Δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τον συντάκτη του κειμένου, το οποίο επιγράφεται «Η παρούσα κατάσταση εν Έβρω- Ανταρτικά».

               Για να κατανοήσει κανείς σήμερα τα γεγονότα εκείνων των ημερών θα πρέπει να εξηγήσουμε, ότι το κείμενο αυτό, γράφτηκε μετά την άγρια εκτέλεση του ταγματάρχη Γεώργιου Σταθάτου με εντολή του καπετάν Οδυσσέα, αρχηγού των ανταρτών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στα ορεινά της Δαδιάς (23/12/1943), και την έλευση στον Έβρο του Αθηνόδωρου Κατσαβουνίδη (με καταγωγή από τις Φέρες) ο οποίος ως απεσταλμένος του ΚΚΕ από την Θεσσαλονίκη μεθόδευσε την σύλληψη και εκτέλεση του Οδυσσέα, με απόφαση του ανταρτοδικείου. Ο Έβρος έβγαινε μέσα από ένα φοβερό τούνελ τρομοκρατίας που είχε επιβάλει ο Οδυσσέας (Για τα γεγονότα αυτά και για καλύτερη αντίληψη της κατάστασης διαβάστε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2021/01/1943.html και στο https://sitalkisking.blogspot.com/2019/05/1944.html#more).

Τετάρτη 3 Μαΐου 2023

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΘΗΣΑΥΡΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΖΙ

*Από τα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ.


 



 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 


               Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, με τις τεράστιες απώλειες ανθρώπινων ζωών και τις πρωτοφανείς καταστροφές σε έργα υποδομής, με τα τραγικά ολοκαυτώματα και την απέραντη δυστυχία που σκόρπισε υπήρξε ολέθριος για την ανθρωπότητα. Μια πτυχή αυτού του ολέθρου ήταν και οι λεηλασίες και οι καταστροφές πολιτιστικών αγαθών. Η Ελλάδα, υπήρξε θύμα, όλων των μορφών ολέθρου που «πρόσφερε» στην ανθρωπότητα αυτός ο φοβερός πόλεμος. Ιδιαίτερα όμως δοκιμάστηκε σε ότι αφορά την κλοπή πολιτιστικών θησαυρών από τα μουσεία της και τους αρχαιολογικούς χώρους.

               Οι Γερμανοί ναζιστές εμφανίζονταν ως λάτρεις του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, αλλά δεν δίστασαν να αρπάξουν ό,τι μπορούσαν ως ανεξέλεγκτοι κατακτητές ή να καταστρέψουν.

               Στο άρθρο αυτό θα δώσουμε ορισμένα, αριθμητικά λίγα, περιστατικά τέτοια βάναυσης συμπεριφοράς, προς έργα τέχνης και μνημεία. Δεν πρόκειται για συνολική αποτίμηση της λεηλασίας αρχαίων ελληνικών  θησαυρών. Αυτό το έργο έγινε μετά τη λήξη του πολέμου από τις αρμόδιες υπηρεσίες και τον καθηγητή Σπύρο Μαρινάτο. Το σημερινό άρθρο αφορά ένα επιμέρους εύρημα, όπως διασώθηκε  στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ

               Πρόκειται για ένα τηλεγράφημα στις 14 Μαΐου 1943 από τις Ελληνικές Υπηρεσίες Πληροφοριών του Καΐρου προς την ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον που περιείχε τις ακόλουθες πληροφορίες για τη λεηλασία αρχαιοτήτων, έργων τέχνης κ.λπ. και την αντιμετώπιση των ιστορικών μνημείων, από τις αρχές των δυνάμεων του Άξονα στην Ελλάδα.

               Το Σεπτέμβριο του 1941 η Ιταλική διοίκηση των Κυκλάδων με ένα αντιτορπιλικό που προσορμίστηκε στη Δήλο μετέφερε τα πιο πολύτιμα εκθέματα του μουσείου. Η κυβέρνηση μαριονέτα ζήτησε εξηγήσεις από τους Ιταλούς, αλλά αυτοί απάντησαν ότι αυτές οι αρχαιότητες συγκεντρώθηκαν για τους σκοπούς της διασφάλισής τους.

Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου 2023

Τα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία για τα «ντουρντουβάκια» του 1941-1944 σε Ανατολική Μακεδονία και Θράκη

 

*Απόσπασμα από τα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία για τη Βουλγαρική Κατοχή


 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 


               Η Βουλγαρία βαρύνεται ιστορικά με σειρά εγκλημάτων, μερικά από τα οποία- δυστυχώς- δεν δικαιώθηκαν ποτέ. Ένα από αυτά ήταν η καταναγκαστική εργασία που επέβαλε, σε κατακτημένες περιοχές. Καταναγκαστική εργασία, με κρυφό στόχο την εξόντωση χιλιάδων ανθρώπων. Ο απάνθρωπος αυτός θεσμός, έμεινε στη μνήμη των γειτονικών προς τη Βουλγαρία χωρών με την ονομασία «ντουρντουβάκια». Θύματα αυτού του θεσμού, υπήρξαν χιλιάδες Θράκες και Μακεδόνες.

            Η λέξη «τα ντουρντουβάκια» είναι εξελληνισμένη  παραφθορά της βουλγαρικής λέξης трууJдови войски (τρούντοβι βόιτσκι) που σημαίνει τάγματα εργασίας ή του трууJдов войник (τρούντοβ βόινικ) δηλαδή φαντάρος για αγγαρείες.

Βασικά κατά τα έτη 1916-1918, δηλαδή κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου θεσμοθετήθηκε από το Βουλγαρικό κράτος η καταναγκαστική εργασία, με ελάχιστο φαγητό και νερό. Εργάζονταν σε τρομερές συνθήκες άνδρες από τις κατεχόμενες περιοχές, ηλικίας από 16 μέχρι 60 χρονών, που τους οδηγούσαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Βουλγαρία.  Οι συνθήκες θύμιζαν τα παρόμοια στρατόπεδα συγκέντρωσης που λειτούργησαν αργότερα από τους Χιτλερικούς ή τα τάγματα εργασίας, τα λεγόμενα «Αμελέ Ταμπουρού» των Τούρκων στη Μικρά Ασία, που και αυτά έγιναν με εισήγηση Γερμανών συμβούλων.

Οι Βούλγαροι, που δεν τιμωρήθηκε ποτέ για τα εγκλήματα στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, επανέλαβαν την ίδια τακτική όταν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κατέλαβαν τη Δυτική Θράκη (πλην του νομού Έβρου) και την Ανατολική Μακεδονία, κατά παραχώρηση των Χιτλερικών, χωρίς δηλαδή να πολεμήσουν.

Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2022

Οι τραγικές εκτελέσεις αυτοδιοικητικών παραγόντων στο νομό Έβρου κατά την ναζιστική Κατοχή

*Το συνοδευτικό έγγραφο με το οποίο υποβλήθηκε στο υπουργείο Εσωτερικών η κατάσταση με τα ονόματα των εκτελεσθέντων αυτοδιοικητικών παραγόντων του νομού Έβρου 


 



 

*Ανέκδοτος κατάλογος με ονόματα

Από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους

 




Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Οι εκφραστές της τοπικής αυτοδιοίκησης στο νομό Έβρου, κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής 1941-1944, πλήρωσαν και αυτοί βαρύ φόρο αίματος, τόσο από τους κατακτητές Γερμανούς όσο και από τους ‘Έλληνες ταξικούς αντιπάλους, που αποσκοπούσαν στην κατάληψη της εξουσίας αμέσως μετά την απελευθέρωση.

               Το 1946 είχαν ζητηθεί από το υπουργείο Εσωτερικών στοιχεία για τους εκτελεσθέντες κατά την Κατοχή αυτοδιοικητικούς, δημάρχους προέδρους κοινοτήτων, γραμματείς κλπ. όλης της χώρας.

               Ο νομάρχης Έβρου Ιωάννης Βούρβουλης συνέταξε στις 5 Σεπτεμβρίου 1946 ένα τέτοιο κατάλογο και τον υπέβαλε στη Διεύθυνση Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο υπουργείο Εσωτερικών και τον  κοινοποίησε στη Γενική Διεύθυνση του υπουργείου Βορείου Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη και στη Γενική Διοίκηση Θράκης στην Κομοτηνή.

               Ένα αντίγραφο με τα ονόματα των θυμάτων της Κατοχής από την τοπική αυτοδιοίκηση του νομού Έβρου διασώζεται σήμερα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Από την μελέτη του πίνακα αυτού προκύπτει ότι τα περισσότερα θύματα εκτελέσεων σημειώθηκαν προς τα τέλη του 1943 και στις αρχές του 1944. Στον πίνακα αυτό δεν υπάρχει το όνομα του νομάρχη Έβρου Ιωάννη Φραγκούλη, που δολοφονήθηκε Μεγάλη Πέμπτη του 1942 στο Διδυμότειχο, που τότε ήταν έδρα νομαρχίας γιατί η Αλεξανδρούπολη είχε παραχωρηθεί από τους Ναζί στους Βουλγάρους.

Δυστυχώς κατά τη διάρκεια της Κατοχής σημειώθηκαν στον Έβρο, εκτελέσεις αυτοδιοικητικών παραγόντων, οι περισσότερες από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, που τον καθοδηγούσε αποκλειστικά το ΚΚΕ, οποίο δεν επέτρεψαν ανάπτυξη άλλου αντάρτικου στο νομό (περίπτωση δολοφονίας Γεωργίου Σταθάτου)  και λιγότερες από τους κατακτητές Γερμανούς.

LinkWithin

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...