Ναζιστική Κατοχή. Η κατάσταση που επικρατούσε στον νομό Έβρου

*Η πρώτη σελίδα του ενδιαφέροντος κειμένου για τον νομό  Έβρου

 

*Ανέκδοτα στοιχεία

*Δρούσαν 570 ένοπλοι αντάρτες

*Μία ασπιρίνη 1.000 δραχμές

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Μια αδρή εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε στον νομό Έβρου τον Απρίλιο του 1944 και υπό τον ζυγό της Ναζιστικής Κατοχής, μας δίνει ένα ανυπόγραφο χειρόγραφο κείμενο έξι σελίδων, που γράφτηκε στην Αδριανούπολη, στις 3 του μηνός, προφανώς προς χρήση του Ελληνικού Προξενείου της πόλης και των υπαλλήλων του, που εργάζονταν εκεί. Δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τον συντάκτη του κειμένου, το οποίο επιγράφεται «Η παρούσα κατάσταση εν Έβρω- Ανταρτικά».

               Για να κατανοήσει κανείς σήμερα τα γεγονότα εκείνων των ημερών θα πρέπει να εξηγήσουμε, ότι το κείμενο αυτό, γράφτηκε μετά την άγρια εκτέλεση του ταγματάρχη Γεώργιου Σταθάτου με εντολή του καπετάν Οδυσσέα, αρχηγού των ανταρτών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στα ορεινά της Δαδιάς (23/12/1943), και την έλευση στον Έβρο του Αθηνόδωρου Κατσαβουνίδη (με καταγωγή από τις Φέρες) ο οποίος ως απεσταλμένος του ΚΚΕ από την Θεσσαλονίκη μεθόδευσε την σύλληψη και εκτέλεση του Οδυσσέα, με απόφαση του ανταρτοδικείου. Ο Έβρος έβγαινε μέσα από ένα φοβερό τούνελ τρομοκρατίας που είχε επιβάλει ο Οδυσσέας (Για τα γεγονότα αυτά και για καλύτερη αντίληψη της κατάστασης διαβάστε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2021/01/1943.html και στο https://sitalkisking.blogspot.com/2019/05/1944.html#more).

*Ο Γεώργιος Σταθάτος με τη σύζυγό του Ελένη

               Ο συντάκτης του κειμένου αυτού δείχνει να έχει γνώση της κατάστασης και εκφράζει απόψεις, όπως:

1)      Ο κόσμος που ήταν τρομοκρατημένος από τις εκτελέσεις επί αρχηγίας του καπετάν Οδυσσέα, εξακολουθούσε ακόμη να δυσπιστεί και απέφευγε να πάρει ενεργό μέρος στα «Ανταρτικά». Κυρίως οι συντηρητικοί και δημοκρατικοί πολίτες,

2)      Υπήρχαν ακόμα διάφορες ανεξάρτητες οργανωμένες ομάδες, που ήταν κατά της κομμουνιστικής αρχηγίας του ΕΛΑΣ. Ανάμεσά τους είχαν διεισδύσει πράκτορες των Γερμανών και των Βουλγάρων «οίτινες κεντρίζουν τους δυσαρεστημένους. Το τοιούτον πιθανόν να προκαλέση συντόμως ταραχάς».

3)      Οι Γερμανοί μετέφεραν τότε (Απρίλιος 1944) μισθοφόρους από τη Θεσσαλονίκη στον  Έβρο.

4)      Οι Γερμανοί ενέτειναν την προπαγάνδα τους κατά του κομμουνισμού, γεγονός που έδειχνε να αποτελεί τέχνασμα, για να συνδυάσουν τη δυσαρέσκεια του εντόπιου πληθυσμού κατά της δράσης των ανταρτών υπό τον Οδυσσέα.

5)      Οι Γερμανοί μετακινούν δυνάμεις από τη μια πόλη στην άλλη διαδίδοντας ότι ορισμένα χωριά θα καταστραφούν τελείως διότι είναι κομμουνιστικά και υποστηρίζουν τους κομμουνιστές, όπως ονόμαζαν τότε τους αντάρτες.

6)      Η απροθυμία των κομμουνιστών να εγκαταλείψουν την αρχηγία του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ «και η έλλειψη σθένους πάντων των πιθανών αρχηγών των αποκαλουμένων «Δημοκρατικών» εν Έβρω, οίτινες θα ηδύναντο να αναδειχθούν και να επισπεύσουν τη λύση. Εάν παρουσιάζετο  τοιούτος αρχηγός, πιστεύω ότι θα επιτύγχανε να ισορροπήσει τας δυνάμεις και το ΕΑΜ- ΕΛΑΣ θα επανέκτα αυτομάτως γόητρον και εμπιστοσύνην παρά τοις ενταύθα κατοίκοις ών το ηθικόν είναι ακόμη λίαν ακμαίον παρ’ όλα όσα υπέστησαν εις το παρελθόν και από μέρους του εχθρού και από το Αρχηγείον των Ανταρτικών.

*Ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Οδυσσέας (Γαλεάδης) υπεύθυνος για το λουτρό αίματος στον Έβρο

Ο εφιάλτης των εκτελέσεων επί Οδυσσέως

 

Έχει ενδιαφέρον το τμήμα του χειρογράφου, που αναφέρει τον εφιαλτικό αριθμό των εκτελέσεων από το καθεστώς του καπετάν Οδυσσέα.

«Τελικώς υπολογίζεται- γράφει- ότι εν Έβρω εφονεύθησαν περί τα 800 πρόσωπα εις χρονικόν διάστημα ενός έτους. Εξ αυτών 275 ήσαν Γερμανοί  και Βούλγαροι πληροφορηταί. Οι υπόλοιποι εφονεύθησαν λόγω προσωπικών αντιζηλιών και προηγουμένων διαφορών (μίση, φθόνοι) καθώς επίσης και περίπου 150 δια μαύρην αγοράν και εκμετάλλευσιν της δυστυχίας και της πτώχειας του λαού».

Ο συντάκτης του κειμένου, θεωρεί αναγκαία την ύπαρξη προσώπων ικανών και ψύχραιμων , στερημένων από κάθε πολιτική υστεροβουλία για να αναλάβουν την ηγεσία της εθνικής αντίστασης στον Έβρο, αλλά όπως διαπίστωνε τότε «δυστυχώς  δεν υπάρχουν τοιαύτα πρόσωπα ή ίσως υπάρχουν αλλ’ έχουν αποσυρθή είς τα «κελύφη» των και αρνούνται να εξέλθουν. Είναι κρίμα ότι οι περισσότεροι εκ των πλέον φωτισμένων  (μορφωμένων) ανθρώπων εγκατέλειψαν την περιοχήν  δια να μεταβούν εν ασφαλεία εις Μέσην Ανατολήν».

*Εικόνα από τη βουλγαρική Κατοχή στην Αλεξανδρούπολη

Ο αριθμός των ανταρτών στον Έβρο

 

Σύμφωνα με το ίδιο κείμενο η συνολική δύναμη του ΕΛΑΣ στο νομό Έβρου ανέρχονταν σε περίπου 570 άνδρες οπλισμένους και περίπου 5.000 οργανωμένους, που αποτελούσαν τις εφεδρείες, παρέμεναν στα σπίτια τους έως ότου οπλισθούν και χρειαστούν για κάποια αποστολή.

Οι οπλισμένοι ήταν διαιρεμένοι σε ομάδες των 10-25 ανδρών και σκορπισμένοι ανά τον  Έβρο εκτελώντας διάφορα καθήκοντα για το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ. Ζητούσαν να βρεθούν αξιωματικοί για να τους διοικήσουν και να τους οργανώσουν όπως στο παλαιό 81^ο Σύνταγμα Πεζικού της Αλεξανδρούπολης. Χρειάζονταν όμως βοήθεια γιατί δεν έχουν ούτε τα απαραίτητα για το έργο τους. Κάθε ομάδα έχει επικεφαλής ένα πρώην υπαξιωματικό του Ελληνικού Στρατού. Οι περισσότεροι αντάρτες τότε, είχαν υπηρετήσει στην Αλβανία και στη Δυτική Μακεδονία όσο διαρκούσε η Ιταλική και η Γερμανική εισβολή. Τα πολιτικά τους φρονήματα ήταν κυρίως δημοκρατικά με την εξαίρεση των λιγότερων κομμουνιστών. Οι κομμουνιστές στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν υπερέβαιναν τους 100, αλλά κρατούσαν τα ηνία.

*Εικόνα της Κατοχής από την Ορεστιάδα

Η προσωπική γνώμη του συντάκτη του κειμένου ήταν πως όταν εμφανισθούν στις εκεί ακτές οι συμμαχικές δυνάμεις «θα εξαφανισθεί τελείως η «κομμουνιστική λύσις. Οι κάτοικοι γενικώς είναι υπέρ των Συμμάχων και ελπίζουν  (ανυπομονούν) να ίδουν τας συμμαχικάς δυνάμεις ερχομένας να απελευθερώσουν αυτούς  εκ του βαρβάρου ζυγού των Γερμανών και Βουλγάρων. Οι αντάρται θα επεθύμουν πολύ να εργασθούν κατά του εχθρού (Γερμανού και Βουλγάρου) λαμβάνοντες διαταγάς εκ του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Επιθυμούν σφοδρώς να αναγνωρισθούν και οπλισθούν  ούτως ώστε να δύνανται να υπηρετήσουν όσον χρειάζονται και καθ’ οιονδήποτε τρόπον ήθελον διαταχθή. Πιστεύω ότι είναι ειλικρινείς εις τούτο και το να δοθή προσοχή εις αυτούς υπό των αρμοδίων αρχών θα εβοήθει σημαντικώς την κατάταξίν των παρά το πλευρόν των Συμμάχων».

*Ενα χρήσιμο έγγραφο με σημαντικές ημερομηνίες

 

Η οικονομική κατάσταση

 

Η οικονομική κατάσταση στον Έβρο κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής απασχόλησε τον συντάκτη αυτού του σημαντικού κειμένου.

Είναι γεγονός και το γνωρίζουμε και από άλλες πηγές, αλλά και από αφηγήσεις των κατοίκων, η περιοχή αυτή επλήγη ίσως λιγότερο από άλλα μέρη της χώρας αν και οι γενικότερες συνθήκες ήταν δυσμενείς. Η περιοχή παρήγε άφθονα φασόλια, σιτάρι, αυγά, γάλα και κρέας (σχετικά διαβάστε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2017/05/blog-post_26.html).

 Επιφανειακά το γεγονός αυτό φαίνονταν πολύ ικανοποιητικό για τα δεδομένα εκείνη της άγριας εποχής. Αλλά η πραγματικότητα ήταν κάπως διαφορετική. Το χρήμα δεν είχε πλέον καμιά αξία. Το εμπόριο διεξάγονταν με βάση πρωτόγονα ανταλλακτικά συστήματα, που τα εκμεταλλεύονταν οι μαυραγορίτες, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις ενθαρρύνονταν από τις Γερμανικές δυνάμεις κατοχής και μερικές φορές συνεργάζονταν μαζί τους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα παραδείγματα τιμολόγησης διαφόρων ειδών. Ακόμα και αν έχει κάποιος μεγάλο απόθεμα σιταριού αυτό εξαντλείται τάχιστα γιατί ανταλλάσσονταν 40 κιλά σιταριού με ένα κιλό σαπουνιού. Επίσης 40 κιλά σιταριού ανταλλάσσονταν με ένα κιλό ελαιολάδου. Μία ασπιρίνη κόστιζε 1.000 δραχμές. Κινίνο και attebrine (σ.σ. φάρμακα για την ελονοσία) ήταν λίαν δυσεύρετα. «Οι άνθρωποι και κυρίως τα παιδιά αποθνήσκουν καθημερινώς λόγω ελλείψεως φαρμάκων» τονίζονταν στην έκθεση αυτή.  

Ο συντάκτης της έκθεσης, καταλήγοντας επισημαίνει:

«Λυπούμαι διότι δεν έχω την ικανότητα να περιγράψω καλύτερον την κατάστασιν των καλών αυτών ανθρώπων εις μίαν περιοχήν της Ελλάδος τόσον σκληρά από αιώνων δοκιμαζομένων λόγω της θέσεως αυτής πλησίον των συνόρων τριών διαπληκτιζομένων εθνών. Συμπεραίνων επιθυμώ να δηλώσω ότι οι άνθρωποι αυτοί, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και η αδιοργάνωτη μάζα, δύνανται να αποδώσουν κάτι καλόν εις τον κοινόν  κατά του εχθρού αγώνα εάν καθοδηγηθούν δεόντως και κατά τον πρέποντα τρόπον».   

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Το κλίμα στην Αδριανούπολη λίγο πριν από την απελευθέρωση του 1920.

*Ο Γεώργιος Τσαγρής

 

 

*Ανέκδοτες πληροφορίες

*Ο άτυχος Γεώργιος Τσαγρής

*Οι Γάλλοι ήθελαν προτεκτοράτο

 

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Γεώργιος Τσαγρής, έφεδρος υπίατρος το 1920, κατά την εποχή δηλαδή της απελευθέρωσης της Θράκης υπηρετούσε αποσπασμένος στον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, στην Αδριανούπολη. Εκτός από τα κύρια καθήκοντα του για την περίθαλψη ασθενών και παροχή φαρμάκων ενημέρωνε κρυφά και τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις για την κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή όπου υπηρετούσε. Επιπλέον στήριξε αποφασιστικά τον Μητροπολίτη Πολύκαρπο ενόψει της εισόδου του ελληνικού στρατού στην Αδριανούπολη, τον Ιούλιο του 1920.

               Ο Απρίλιος εκείνης της χρονιάς παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Είχε αρχίσει με διακήρυξη του Τούρκου συνταγματάρχη Τζαφέρ Ταγιάρ, ότι κηρύσσει την ανεξαρτησία της Θράκης και δεν αναγνωρίζει πλέον την κυβέρνηση του σουλτάνου, η οποία είχε υπογράψει της ανακωχή με τους συμμάχους της Αντάντ.

               Στις 11 Απριλίου όμως, οι ειδήσεις, έδιναν  σάρκα και οστά στα όνειρα των Θρακών. Η Συνδιάσκεψη των πρωθυπουργών στο Σαν Ρέμο, συζήτησε και καθόρισε τα σύνορα των ευρωπαϊκών εδαφών της Τουρκίας. Σε επίσημη ανακοίνωση, η Ελλάδα έπαιρνε ολόκληρη τη Θράκη έως τη γραμμή της Τσατάλτζας καθώς και την Χερσόνησο της Καλλίπολης, η οποία θα αποτελούσε μέρος της κυριαρχίας της, αλλά θα τελούσε υπό τον έλεγχο της Διεθνούς Επιτροπής των Δαρδανελίων. Στην Κωνσταντινούπολη εγκαταστάθηκαν Ύπατοι Αρμοστές των Συμμαχικών Δυνάμεων.

               Στη φάση αυτή ο ρόλος του Τσαγρή, φαίνεται τώρα από σημειώματά του, που βρέθηκαν σε διάφορες καίριες υπηρεσίας και θα αναπτυχθούν παρακάτω.

Ο Γεώργιος Τσαγρής γεννήθηκε στο χωριό Βισταγή του Ρεθύμνου και σταδιοδρόμησε σαν γιατρός.  Έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην απελευθέρωση της Αδριανούπολης τον Ιούλιο του 1920 μαζί με τον Μητροπολίτη Πολύκαρπο Μετά την απελευθέρωση της Θράκης εξελέγη βουλευτής Αδριανούπολης, την 1^η Νοεμβρίου 1920. Τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 όταν εκδιώχθηκε ο Ελληνισμός από τα εδάφη της Ανατολικής Θράκης, ο Τσαγρής μαζί με τους άλλους Θράκες βουλευτές είχε κινηθεί και αυτός σε διάφορες ενέργειες για να προληφθεί αυτή η απώλεια. Είχε αγαπήσει τη Θράκη…

 Επανεξελέγη βουλευτής Ρεθύμνης το 1923- 1925. Διορίσθηκε νομάρχης Ρεθύμνου το 1941.

Υπήρξεν όμως άτυχος. Σκοτώθηκε από βομβαρδισμό των Γερμανών στις 22 Μαΐου 1941, κατά τη διάρκεια της μάχης της Κρήτης.

Η ΧΙΙ Μεραρχία για τον διωγμό των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης. «…ίνα διασώσωσιν την ζωήν και την τιμήν των»!!!

*Η μνημειώδης έκθεση της ΧΙΙ Μεραρχίας 

*Μακρές οδοιπορίες, γυμνοί και νήστεις

*Η τρομερή Οδύσσεια της Ανατολ. Θράκης 

*Η αγαπημένη Μεραρχία των Θρακών  

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης  

 

 

               H ιστορική XII Μεραρχία, που υφίσταται και σήμερα με την ονομασία ΧΙΙ Μηχανοκίνητη Μεραρχία Πεζικού «Έβρου» και εδρεύει στην Αλεξανδρούπολη, είναι ο μεγάλος στρατιωτικός σχηματισμός, που από το 1920 και μετά, συνδέθηκε με ακατάλυτους δεσμούς με τη Θράκη και το λαό της, τόσο σε καιρούς πολέμου, όσο και σε καιρούς της ειρήνης.

          Το Μάιο του 1920, αρχίζει η μεγάλη αγάπη και η σύνδεση της ΧΙΙ Μεραρχίας με τη Θράκη. Η Μεραρχία αυτή που προϋπήρχε από το 1913, συμμετείχε στην της Δυτικής Θράκης, μετά από σκλαβιά περίπου 550 ετών.

            Τον Ιούνιο του 1920 η Μεραρχία μεταφέρθηκε στη Μικρά Ασία και πήρε μέρος σε επιχειρήσεις εναντίον Τούρκων ατάκτων. Τον επόμενο μήνα μεταφέρθηκε στην Θράκη. Από τις 23 Απριλίου 1920 είχε πλέον έδρα την Ξάνθη με διοικητή τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Μαζαράκη- Αινιάν και συμμετείχε μαζί με άλλες μονάδες του ελληνικού στρατού στην απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης. Τότε- μήνας Ιούλιος- ήταν που εισήλθε θριαμβευτικά στην Αδριανούπολη ο Ελληνικός στρατός και ο βασιλεύς των Ελλήνων Αλέξανδρος. Αμέσως μετά την απελευθέρωση άρχισαν να στατεύονται και οι Θράκες. Η ΧΙΙ Μεραρχία είχε επανδρωθεί κυρίως με Θράκες οπλίτες.

          Γρήγορα όμως, ως ετοιμοπόλεμη επαναφέρθηκε στη Μικρά Ασία και πήρε μέρος  σε πολλές μάχες, φθάνοντας έως τον ποταμό Σαγγάριο. Το Μάιο του 1921 (από 29 Μαΐου έως τις 10 Ιουλίου 1921) η Μεραρχία είχε διοικητή τον πρίγκιπα Ανδρέα, παππού του σημερινού βασιλιά της Αγγλίας Κάρολου.

Μετά την άδοξη εγκατάλειψη της Μικράς Ασίας, η ΧΙΙ Μεραρχία διασπάσθηκε και ένα τμήμα της έφθασε στην Ανατολική Θράκη και κυρίως στις περιοχές της Χαιρέπολης (Χαϋράμπολου σήμερα) και της Τυρολόης (Τσορλού σήμερα). Από εκεί, έφτασε στις Φέρες όπου ανασυγκροτήθηκε και παρέμεινε εκεί μέχρι της υπογραφής της συνθήκης Ειρήνης, το 1923. Στη συνέχεια ανέλαβε τον τομέα προκάλυψης στη ζώνη του Διδυμοτείχου. Αργότερα και μέχρι το έτος 1940, αλλά και μέχρι σήμερα η ΧΙΙ Μεραρχία παρέμεινε στη Θράκη.

Λεπτομερειακή περιγραφή εγκλημάτων του Τουρκικού όχλου κατά των διωγμένων Ελλήνων, τον Οκτώβριο του 1922, στην Ανατολική Θράκη

*Η έκθεση της III Μεραρχίας με τα συγκλονιστικά ντοκουμέντα

*Ντοκουμέντο της ΙΙΙ Μεραρχίας 

*Το σύνθημα «γιάγμα, κεσίμ γιασίμ».

*Ακατάσχετη λεηλασία σε ελληνικά σπίτια

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η III Μεραρχία, που τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 βρέθηκε στην Ανατολική Θράκη, εκτός από την καταπληκτική σε αφήγηση λεπτομερειακή περιγραφή των τραγικών γεγονότων  της εκκένωσης, από τον Μέραρχο Βλάση Τσιρογιάννη (Βλέπε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2025/02/blog-post_16.html) έχει αφήσει ως ιστορική παρακαταθήκη και ένα άλλο ντοκουμέντο μεγάλης αξίας.

Πρόκειται για μια αναλυτική περιγραφή των εγκλημάτων, που πραγματοποίησε ο τουρκικός όχλος εις βάρος των Ελλήνων, οι οποίοι είτε με τα βοϊδάμαξα είτε με τα πόδια προσπαθούσαν να περάσουν τον ποταμό Έβρο, για να βρεθούν διωγμένοι στην ελεύθερη Ελλάδα.

Είναι γνωστό με τη συνθήκη των Μουδανιών, που λειτούργησε ως ταφόπετρα της Μεγάλης Ιδέας, αποφασίσθηκε οι στρατοί Ελλάδας και Τουρκίας να μην βρεθούν αντιμέτωποι στην Ανατολικής Θράκη, για να μην επαναληφθούν οι συγκρούσεις. Για το λόγο αυτό αναπτύχθηκαν συμμαχικές στρατιωτικές δυνάμεις για λόγους τάξης και ασφάλειας. Όμως καμία τάξη δεν υπήρξε και καμία ασφάλεια. Άλλωστε όλοι οι παράγοντες στρατιωτικοί και πολιτικοί αντιλαμβάνονταν ότι οι δυνάμεις αυτές δεν ήταν επαρκείς ούτε ικανές να εξασφαλίσουν την ευταξία στη διαδικασία της εκκένωσης. Γιατί οι σύμμαχοί στρατηγοί στα Μουδανιά, θέλοντας να παραδώσουν περιοχή αυτή στον Μουσταφά Κεμάλ, δεν υπολόγισαν έναν άγνωστο γι’ αυτούς παράγοντα, τον Τουρκικό όχλο!!!

Είναι γνωστό, ότι οι Τούρκοι μεταβάλλονται πολύ γρήγορα από φιλήσυχοι πολίτες σε επιθετική μάζα με αρπακτικά και δολοφονικά ένστικτα. Και αυτό φάνηκε από την πρώτη μέρα της εκκένωσης, όταν από τα χωριά από τα οποία περνούσαν οι φάλαγγες των άτυχων προσφύγων ξεπρόβαλλαν αγριεμένοι Τούρκοι, για να αρπάξουν ότι βρουν, να ατιμάσουν και αν χρειαστεί να σκοτώσουν. Ιστορικά την τάση αυτή των Τούρκων έχει απεικονίσει ένα σύνθημα τριών λέξεων που χρησιμοποιήθηκε στα χρόνια των διωγμών κατά των Ελλήνων. «Γιάγμα, γιασίμ, κεσίμ». (Yagma, kesim, yasim). Η τρομακτική αυτή φράση στα χείλη του όχλου σήμαινε «Λεηλασία, σφαγή, καταστροφή».  Ένα εφιαλτικό σύνθημα, που πήγαζε θα έλεγε κανείς από τα σπλάχνα τους, από τα βάθη του DNA τους, όταν διαμορφώνονταν οι κατάλληλες συνθήκες.

Ανατολική Θράκη: Έφυγαν με φοβερή βροχή… «άλλαι δε γεννώσι καθ’ οδόν». Σε μια νύχτα υπό βροχή γέννησαν έξι γυναίκες στην Τυρολόη!!!

* Η κεφαλίδα της συγκλονιστικής έκθεσης του Μέραρχου Βλάση Τσιρογιάννη

 

* Η συγκλονιστική έκθεση Τσιρογιάννη

*Δάκρυσε και ο Νάνσεν στην Θράκη

*Γεννούσαν στο ύπαιθρο υπό βροχή

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               Ο Βλάσης Τσιρογιάννης, υπήρξε ένας εξαίρετος αξιωματικός, που πολέμησε  για να μεγαλώσει η Ελλάδα. Αλλά με πόνο ψυχής έζησε τον Οκτώβριο του 1922 και τα γεγονότα, που συρρίκνωσαν την Ελλάδα, με την ουσιαστική παράδοση της Ανατολικής Θράκης στους Τούρκους, που δεν πολέμησαν για να την πάρουν. Παράδοση, που ανέλαβαν και διεκπεραίωσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής.

               Ο Τσιρογιάννης, που γεννήθηκε στην Αμφιλοχία το 1872, κατατάχθηκε αρχικά ως εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό και πήρε μέρος στον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897. Φοίτησε σε στρατιωτικές σχολές και το 1904 πήγε στη Μακεδονία όπου έδρασε στην περιοχή της Στρώμνιτσας με το ψευδώνυμο Ντάλης.

               Πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους ως ταγματάρχης, ενώ στην Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν διοικητής μεικτού αποσπάσματος στην κατάληψη της Κιουτάχειας, Ως αρχηγός Πεζικού της ΙΧ Μεραρχίας πολέμησε στα Σαγγάριο και στη συνέχεια απομακρύνθηκε από το Στράτευμα για λόγους πολιτικούς. Επανήλθε το 1922 όταν οι συνταγματάρχες Πλαστήρας και Γονατάς ανέτρεψαν την κυβέρνηση της Αθήνας και τοποθετήθηκε ως διοικητής της ΙΙΙ Μεραρχίας Πεζικού στη Θράκη. Πέθανε το 1928.

               Όταν όλα είχαν τελειώσει στη Δυτική Θράκη και το Στράτευμα μαζί με τους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης, είχαν περάσει δυτικά του Έβρου, οι διοικητές των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών συνέταξαν εκθέσεις για την τραγωδία της εκδίωξης του Ελληνισμού από εκείνο το κομμάτι που σήμερα στους χάρτες το ονομάζουν Ευρωπαϊκή Τουρκία!!! «Ευρωπαϊκή»…

               Ο Τσιρογιάννης, υπέβαλε στο Β’  Σώμα Στρατού με ημερομηνία 20 Νοεμβρίου έκθεση για τις θυσίες και τα δεινοπαθήματα των Θρακών, που διώχτηκαν από τις πατρίδες τους.

               Η έκθεση αυτή ίσως είναι, από καλύτερα κείμενα που έχουν γραφεί για την απώλεια της Ανατολικής Θράκης. Με ακριβείς περιγραφές για τα επιμέρους γεγονότα, με συγκινητική προσέγγιση στα βάσανα του κόσμου αποτελεί ένα μνημειώδες ντοκουμέντο, αυθεντικό, αλλά και σπαρακτικό. Φυλάσσεται στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών και θα ήταν ευχής έργο να παραχωρηθούν αντίγραφά του σε όλα τα Μουσεία που λειτουργούν στη Θράκη, ώστε να εκτίθεται καδραρισμένο στους επισκέπτες.

               Ο εμπειροπόλεμος Μέραρχος Βλάσης Τσιρογιάννης, με βλέμμα διεισδυτικό, περιγράφει με λεπτομέρειες τα τραγικά γεγονότα, συναγωνιζόμενος τους έμπειρους δημοσιογράφους της εποχής του.

               Οι θεσμικοί φορείς της Θράκης, έχουν καθήκον να φροντίσουν ώστε οι εκθέσεις των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών για τα γεγονότα του φοβερού Οκτωβρίου 1922, θα γίνουν κοινό κτήμα των Θρακών. Η διαφύλαξη τέτοιων αυθεντικών ντοκουμέντων υπήρξε πράξη επαινετέα. Αλλά τώρα που έχουν εκλείψει οι γενιές που έζησαν εκείνα τα γεγονότα, είναι χρήσιμο τα ντοκουμέντα αυτά, να φτάσουν στα σπίτια των Θρακών για να διαβάζονται. Από τις βιβλιοθήκες των πλούσιων, έως τα ράφια των φτωχών σπιτιών.

               Η καταπληκτική αυτή και αδημοσίευτη έκθεση, συνετάχθη στις 20 Νοεμβρίου και υποβλήθηκε στη Στρατιά Θράκης.

               Από αυτή την ταπεινή ιστοσελίδα προτρέπω όλους τους φίλους να διαβάσουν την έκθεση του Μέραρχου Τσιρογιάνη. Γιατί πραγματικά αξίζει: 

Στρατηγός Κ. Μανέτας: Έκθεση δεινοπαθημάτων του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης.

*Ο στρατηγός Κωνσταντίνος Μανέτας

 

 

 

*Ένα κείμενο, γροθιά στο στομάχι

*Ανέκδοτη δυναμική περιγραφή

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Μανέτας, που τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 βρέθηκε ως διοικητής Μεραρχίας στην ευρύτερη περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών, υπήρξε ένας εμπειροπόλεμος αξιωματικός, με συμμετοχή σε όλους του πολέμους της εποχής τους. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και στη Μάχη του Κιλκίς τραυματίσθηκε σοβαρά. Έλαβε μέρος στο Κίνημα Εθνικής Αμύνης, στο Μακεδονικό Μέτωπο, στην Ουκρανική Εκστρατεία και στη Μικρασιατική Εκστρατεία, ως διοικητής Μεραρχίας. Το 1921 τέθηκε σε διαθεσιμότητα για πολιτικούς λόγους (ως βενιζελικός) και επανήλθε στο στράτευμα μετά το Κίνημα των Γονατά- Πλαστήρα, τον Σεπτέμβριο του 1922. Αργότερα ανέπτυξε και πολιτική δράση.

               Οι ρίζες του ανάγονταν στους Κολοκοτρωναίους. Η μητέρα του Ζωίτσα Κολοκοτρώνη, ήταν κόρη του Γενναίου Κολοκοτρώνη, γιου του Γέρου του Μωρηά.

               Η έκθεσή του για τα δεινοπαθήματα του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, που εναπόκειται στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, αποτελεί σημαντικό τεκμήριο για τα δραματικά γεγονότα του Οκτωβρίου 1922, όταν ξεριζώθηκαν οι Έλληνες κάτοικοι μέσα σε ασφυκτικές προθεσμίες, με απόφαση των Δυνάμεων της Αντάντ.

               Πρόκειται για ένα κείμενο περιγραφικό, με συναισθηματισμό, αλλά και άμεση γνώση των γεγονότων, που αξίζει να διδάσκεται στα σχολεία της Θράκης, για να έχουν γνώση οι νεώτερε γενιές, που πλέον δεν έχουν την τύχη μετά από τόσα χρόνια να έχουν γιαγιάδες και παππούδες, που θα τους αφηγούνται τις ιστορίες του μεγάλου εκείνου διωγμού. Ο στρατηγός Μανέτας αναφέρεται ακόμα και σε τοκετούς στα βοϊδάμαξα κατά τη διάρκεια της φυγής των Θρακών, όπως είχε κάνει και ο διάσημος Έρνεστ Χεμινγουέι στις ανταποκρίσεις του από την Αδριανούπολη προς την καναδική εφημερίδα «Τορόντο Σταρ».

             Η πολύτιμη αυτή έκθεση φέρεται να έχει συνταχθεί στο χωριό Καδήκιοϊ στις 8 Νοεμβρίου 1922. Στη Θράκη, Ανατολική και Δυτική κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, απαντώνται τουλάχιστον τρία χωριά με το όνομα Καδήκιοϊ, δηλαδή το χωριό του κατή, με άλλα λόγια του ιεροδικαστή των Μουσουλμάνων.

Η έκθεση του συνταγματάρχη Ζήρα, γεμάτη συναίσθημα αλλά και οδύνη

*Η έκθεση του συνταγματάρχη Γ. Ζήρα διοικητή της ΧΙ Μεραρχίας

 

*Περιγραφή της δραματικής φυγής

από την Ανατολική Θράκη το 1922

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Με άσχημα συναισθήματα τον Οκτώβριο του 1922 οι στρατιωτικοί, εγκατέλειπαν την Ανατολική Θράκη, στην οποία μετά από λίγες ημέρες θα εγκαθίσταντο οι Τούρκοι, με προτροπή μάλιστα των Μεγάλων Δυνάμεων. Θα την καταλάμβαναν χωρίς να δώσουν καμιά μάχη, χωρίς να ρίξουν ούτε μία σφαίρα. Σε δραματικότερη θέση βρέθηκε ο άμαχος πληθυσμός, δηλαδή οι γηγενείς Θράκες, υποχρεώθηκαν μέσα σε ασφυκτικές προθεσμίες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τις περιουσίες τους και να φύγουν στο άγνωστο μόνο με όσα μπορούσαν να μεταφέρουν οι ίδιοι.

Συμπτωματικά και οι καιρικές συνθήκες εκείνων των ημερών ήταν οι χειρότερες δυνατές. Το σκηνικό στην Ανατολική Θράκη ήταν εφιαλτικό. Έκλαιγαν οι διωγμένοι, έκλαιγε και ο ουρανός…

Οι μαρτυρίες που διασώθηκαν από εκείνο τον ξεριζωμό του Ελληνισμού, προφορικές και γραπτές, είναι οδυνηρές. Ταυτόχρονα αποτελούν την ιστορική παρακαταθήκη για να μην ξεχασθούν ποτέ γεγονότα, τα οποία έχουν  χαραχθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο των Ελλήνων, σαν βαθειά αγιάτρευτη πληγή του Έθνους.

Ιδιαίτερη σημασία έχουν  οι εκθέσεις των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών, οι οποίες διασώθηκαν και πρέπει να θεωρούνται, η πρώτη ύλη για την συγγραφή των περιπετειών της αγνοημένης από την Εθνική ιστοριογραφία, ελληνικής γης της Ανατολικής Θράκης. Αυτής της γης, που για χίλια και πλέον χρόνια έτρεφε την πρωτεύουσα του Βυζαντίου την Κωνσταντινούπολη και στο έδαφός της αναπτύχθηκαν πολλές άλλες πόλεις και χωριά με δραστήριους και δημιουργικούς Έλληνες και σπουδαία Παιδεία.

«Τουρκικαί συμμορίαι εφόνευον και αφήρπαζον τους αραμπάδες»!!! Το δράμα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης, σε αναφορά του Δ΄ Σώματος Στρατού

*Η ενδιαφέρουσα αναφορά του Δ΄ Σώματος Στρατού για την άδικη εκκένωση της Ανατολ. Θράκης

 

*Άγνωστα και ανέκδοτα έγγραφα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Στο Διδυμότειχο, στις 9 Νοεμβρίου 1922, συνέταξε την αναφορά του το Δ΄ Σώμα Στρατού για την βίαιη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης το 1922. Αυτό συνέβη όταν το Σώμα, διέβη τον ποταμό Έβρο και στρατωνίσθηκε στο Διδυμότειχο, όπου ανασυγκροτήθηκε ώστε να είναι ετοιμοπόλεμο αν το απαιτούσαν οι συνθήκες. Όμως δεν χρειάσθηκε ποτέ, αν και το ήθελαν πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες, να βαδίσουν προς την Κωνσταντινούπολη.

               Η διατεταγμένη από τις συμμαχικές δυνάμεις εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό και τον γηγενή χριστιανικό πληθυσμό, αποτέλεσε έκτοτε μιαν αγιάτρευτη πληγή. Αφετηρία της υπήρξε η  διάσκεψη των στρατηγών των συμμαχικών δυνάμεων στο Μουδανιά. Μια διάσκεψη που θεωρητικά μεν συγκλήθηκε για να υπογραφεί συνθήκη ανακωχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στην πράξη όμως υπέκρυπτε την εκκένωση.

Η δραματική εκκένωση των Σαράντα Εκκλησιών, τον Οκτώβριο του 1922

*Η κεφαλίδα της ιστορικής αναφοράς για τις Σαράντα Εκκλησίες

*Μια άγνωστη αναφορά

της Χ Μεραρχίας

*Πληθυσμός πανικοβεβλημένος

*Τα δεινά και η βροχή

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ . Αθανασιάδης

 

 

Οι Σαράντα Εκκλησιές υπήρξαν πόλη της Ανατολικής Θράκης με δυναμικό ελληνικό στοιχείο, που ακολούθησε τον Οκτώβριο του 1922, τη μοίρα του Ελληνισμού, ο οποίος υποχρεώθηκε μέσα σε δραματικές συνθήκες να εγκαταλείψει τις πατρογονικές εστίες του και να καταλήξει ανέστιος πρόσφυγας, κυρίως σε Μακεδονία και Θράκη.

 Η γεωγραφική θέση της πόλης, και ο πληθυσμός της που άκμαζε, οδήγησε το ελληνικό κράτος να ιδρύσει από νωρίς και υποπροξενείο. Από την άλλη πλευρά η ακμή του Ελληνικού πληθυσμού, οδήγησε τους Τούρκους να οργανώσουν κατά καιρούς μεγάλες μετοικεσίες Μουσουλμάνων, που δεν κατόρθωσαν όμως να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα της περιοχής αυτής, που βρίσκονταν κοντά στα τουρκοβουλγαρικά σύνορα. Απέτυχαν επίσης και οι Βούλγαροι, παρά την άγρια τρομοκρατία, που είχαν εξαπολύσει με τους αιμοδιψείς κομιτατζήδες.

Οι κάτοικοι των Σαράντα Εκκλησιών έζησαν και αυτοί το δράμα του Ελληνισμού του έτους 1922. Είχε προηγηθεί η στρατιωτική ήττα στη Μικρά Ασία, το κάψιμο της Σμύρνης, η κατακρεούργηση του Μητροπολίτη Χρυσόστομου, το κλίμα των δολοφονιών, και η τρομερή προσφυγιά των Μικρασιατών. Έτσι η Συνθήκη των Μουδανιών, τους βρήκε εξαναγκασμένους από τις άδικες αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων να δοκιμάσουν και αυτοί τον εφιάλτη της προσφυγιάς. Τα γεγονότα είναι γνωστά και έχουν περιγραφεί σε αυτή την ιστοσελίδα. Ο Στρατός της Ανατολικής Θράκης, που δεν ηττήθηκε σε καμιά μάχη, έπρεπε να παραδώσει την Ανατολική Θράκη στους Τούρκους. Ο πληθυσμός ριζωμένος από χιλιετίες εκεί έπρεπε να ξεριζωθεί μέσα σε ασφυκτική προθεσμία ενός μηνός. Επρόκειτο για άδικη, βίαιη και εσπευσμένη εγκατάλειψη, υπό δραματικές μάλιστα καιρικές συνθήκες. Ήταν τότε Οκτώβρης μήνας…

Αδριανούπολη 1885: Ένας Φράγκος προτρέπει τους Έλληνες… να μην «φραγκέψουν»!!!

*Απόσπασμα του ποιήματος του Λαφφόν από την εφημερίδα "Ήλιος"

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η Αδριανούπολη πάντα φημίζονταν για τα ονομαστά σχολεία της και το υψηλό επίπεδο Παιδείας και πολιτισμού που παρείχε όχι μόνο στους μόνιμους κατοίκους της αλλά και στους παρεπιδημούντες. Σημαντική ήταν και η λειτουργία του σιδηρόδρομου, που έφερνε σε επαφή του Αδριανουπολίτες με τις νέες τάσεις οι οποίες επικρατούσαν στην Ευρώπη, τόσο στο πεδίο των ιδεών όσο και στην καθημερινότητα. Εξίσου σημαντική ήταν και η παρουσία μεγάλου αριθμού ξένων προξενείων λόγω της σημαντικής γεωστρατηγικής και διπλωματικής θέσης της πόλης, που θεμελιώθηκε στη συμβολή τριών ποταμών.

               Η έκπληξη όμως που δοκιμάζει όποιος ασχολείται με την ιστορία της Αδριανούπολης, είναι πως ανακαλύπτει ότι ένας Γάλλος (Φράγκους τους αποκαλούσαν τότε) το 1885, καλούσε τους Έλληνες να μην… Φραγκέψουν!!! Ήδη από την εποχή εκείνη είχε αναφανεί η τάση να φορούν γυναίκες και άνδρες, ευρωπαϊκά ρούχα και να εγκαταλείπουν τις παραδοσιακές τοπικές φορεσιές. Τότε εμφανίσθηκαν και τα… χωριστά ραφεία.  Τα αμπατζίδικα συνέχισαν να ράβουν τοπικές ενδυμασίες κυρίως πουτούρια, ενώ ευρωπαϊκά ρούχα έραβαν οι φραγκοράφτες.

               Εν προκειμένω η έκπληξη προέρχεται από τον Γουσταύο Λαφφόν (Gustave Adolphe Marie Laffon) που υπηρετούσε ως πρόξενος της Γαλλίας στην Αδριανούπολη.

Ο Λαφφόν από τα νεανικά του χρόνια λάτρεψε την Ελληνική Παιδεία και επιδόθηκε με πάθος στην ποίηση. Γεννήθηκε στη Λάρνακα το 1835. Φοίτησε στο Ελληνικό Σχολαρχείο της Λευκωσίας και σε ηλικία 15 χρονών πήγε στην Βηρυττό, όπου σπούδασε ξένες γλώσσες στο Κολλέγιο Ιησουϊτών. Ακολούθησαν σπουδές στο Παρίσι. Σε ηλικία 19 χρονών διορίστηκε διερμηνέας  του Γαλλικού στρατού στην Κριμαία (1854-1856) και εν συνεχεία τοποθετήθηκε στο γαλλικό υποπροξενείο στην Κρήτη (1861). Στη συνέχεια υπηρέτησε ως διπλωμάτης στα Ιεροσόλυμα, στη Λάρνακα και στη Σμύρνη, από το 1864 έως το 1874,  υποπρόξενος στον Πειραιά  το 1877, πρόξενος στην Αδριανούπολη το 1885-1886, και στη Χιλή το 1888.

Τον νομό Έβρου έβλεπε ως έδρα του αντικινήματός του, ο βασιλεύς Κωνσταντίνος το 1967, αλλά τελικά πήγε στην Καβάλα.

*Η στιγμή της αποτυχίας του βασιλικού αντικινήματος. Ο τίτλος της αγγλικής εφημερίδας τα λέει  όλα: "Ο Βασιλιάς φεύγει με δάκρυα"

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Είναι άγνωστο, αλλά τον νομό Έβρου έβλεπε ως έδρα του αντικινήματός του, ο βασιλεύς Κωνσταντίνος από το Μάιο του 1967, δηλαδή πολύ σύντομα, από τον επικράτηση του πραξικοπήματος των συνταγματαρχών στις 21 Απριλίου 1967. Όπως είναι γνωστό το βασιλικό αντικίνημα πραγματοποιήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1967 και είχε απόλυτη αποτυχία, αφού ο Κωνσταντίνος με την οικογένειά του, αναγκάσθηκε να φύγει νύχτα από την Καβάλα για τη Ρώμη και οι πραξικοπηματίες να ορκίσουν αντιβασιλέα τον στρατηγό Γεώργιο Ζωιτάκη και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπαδόπουλο.

               Πώς προέκυψε όμως η επιλογή του νομού Έβρου και μάλιστα από πολύ νωρίς; Η πληροφορία αυτή, περιέχεται σε επιστολή του Αμερικανού πρέσβη Φίλιπς Τάλμποτ, που έστειλε στις 26 Μαΐου 1967 στον Νταν Μπρούστερ, διευθυντή των Ελληνικών Υποθέσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η επιστολή αυτή βρίσκεται στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ.

Στην επιστολή του ο πρέσβης Τάλμποτ γνωστοποιούσε στην Ουάσιγκτον, ότι την προηγούμενη μέρα (25 Μαΐου) ο βασιλιάς Κωνσταντίνος του περιέγραψε τα περαιτέρω βήματα που σκέφτονταν, στο πώς δηλαδή θα αντιπαρατεθεί στον συνταγματάρχη Παπαδόπουλο και το Επαναστατικό Συμβούλιο.

Αλεξανδρούπολη, Οκτώβριος 1922! Το δράμα των συνωστισμένων προσφύγων της Ανατολικής Θράκης!!!

*Έφευγαν με τα τρένα όπως- όπως, όσοι μπορούσαν. Οι άλλοι με τα κάρα ή πεζοπορώντας....

 

 

Παρουσιάζει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Η Αλεξανδρούπολη και όλος ο νομός Έβρου έζησαν τον Οκτώβριου του 1922 απίστευτες σκηνές οδύνης και δυστυχίας χιλιάδων προσφύγων, που διωγμένοι κάτω από ασφυκτικές προθεσμίες έπρεπε να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, τα χωράφια τους, τις κάθε είδους περιουσίες τους στην Ανατολική Θράκη και στριμωγμένοι σε ένα βοϊδάμαξο ή σε ένα τρένο ή πεζοπορώντας, να περάσουν δυτικά του νομού Έβρου για να αρχίσουν μια νέα ζωή.

Αυτή η τρομακτική περιπέτεια, ήταν αποτέλεσμα της διάσκεψης των στρατηγών των συμμάχων της Αντάντ στα Μουδανιά, το Σεπτέμβριο του 1922, όταν εξαιτίας της μεταστροφής του διεθνούς πολιτικού κλίματος φίλοι και εχθροί στράφηκαν κατά της Ελλάδας.

Η απόφαση για αμαχητί παράδοση της Ανατολικής Θράκης, δεν είχε σχέση με πολεμικές συγκρούσεις, όπως συνέβη στη Μικρά Ασία. Ήταν αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών αρχικά της Γαλλίας και της Ιταλίας και μετά και της Αγγλίας, αλλά κυρίως ήταν αποτέλεσμα αλλαγής γεωστρατηγικών και οικονομικών συμφερόντων. Όλοι οι μεγάλοι, υπέγραφαν οικονομικές και άλλες συμφωνίες με τον Μουσταφά Κεμάλ και δεν ήθελαν να δουν τη Ρωσία να κυριαρχεί πολιτικά στη Μικρά Ασία, αφού ήδη στήριζε με όπλα και χρήματα την νέα κατάσταση στην Τουρκία.

Σ’ αυτή την ιστοσελίδα έχει περιγραφεί με διάφορα κείμενα το δράμα του διωγμού των Ανατολικοθρακιωτών.

Σήμερα αποφάσισα, αντί άλλης περιγραφής, να παρουσιάσω αυτούσιο ένα άγνωστο, αλλά πολύτιμο έγγραφο, που είχε συνταχθεί για την Στρατιά Θράκης (διοικητής τότε ο στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ). Σ’ αυτό περιγράφονται ανάγλυφα, οι τρομερές συνθήκες συνωστισμού των προσφύγων στην Αλεξανδρούπολη και σε άλλους σιδηροδρομικούς σταθμούς του νομού Έβρου.

Αυτό το ντοκουμέντο, από την ιστορία του διωγμού των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης, που ήταν ριζωμένοι εκεί από τα πανάρχαια χρόνια, βρίσκεται στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών.

Ιδού το έγγραφο, με τη αδρή περιγραφή των τραυματικών εκείνων γεγονότων:

Ληστεία: Πληγή αγιάτρευτη στη Θράκη του 19ου αιώνα. Λήστευαν έξω από την Αλεξανδρούπολη

 *Το Δεδέαγατς είχε σπουδαίο δικαστικό μέγαρο, αλλά ζητούμενο παρέμενε η απονομή αληθινής Δικαιοσύνης για όλους τους υπηκόους του Σουλτάνου (Τουρκικά κρατικά αρχεία) 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η ληστεία, κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα, υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για τους κατοίκους της Θράκης, επειδή το Οθωμανικό κράτος δεν έδειχνε ενδιαφέρον για την πάταξή της, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις την υποκινούσε εκ του αφανούς. Οι ληστές ήταν συνήθως άτακτοι βασιβουζούκοι, και συχνά λιποτάκτες του Οθωμανικού στρατού.

               Μια αδρή εικόνα της ληστοκρατίας περί το 1878 μας δίνει ο υποπρόξενος της Ελλάδας στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) Γ.Ν.  Καραγιαννόπουλος. Περιγραφικός στις λεπτομέρειες, σε υπηρεσιακή αναφορά του, μας μεταφέρει στο δυστοπικό κλίμα της εποχής του, που επικρατούσε στην ευρύτερη περιοχή της σημερινής Αλεξανδρούπολης.

               Συγκεκριμένα γράφει ότι η ληστεία ήταν «κορυφωμένη πέριξ της πόλεώς μας είς τον ανώτατον βαθμόν». Και δίνει ως παράδειγμα την περίπτωση του αδελφού του προξενικού πράκτορα της Γαλλίας ονόματι Πολίτη Βερνάτζη, που έρχονταν από την Αδριανούπολη, προφανώς με άμαξα. Σε απόσταση δύο ωρών έξω από την Αλεξανδρούπολη τον συνέλαβαν ληστές και του έκλεψαν τα πάντα… «τοσούτον ώστε και αυτά τα περιπόδιά του αφήρεσαν»!!! Του πήραν δηλαδή και τις κάλτσες!!! Τη λέξη περιπόδια, παρεμπιπτόντως, χρησιμοποιεί και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

               Ο αδελφός του, όταν το έμαθε με το κύρος του προξενικού πράκτορα της Γαλλίας, ζήτησε από τις Οθωμανικές αρχές αστυνομική δύναμη για να τον ελευθερώσει, γιατί οι ληστές τον είχαν πάρει μαζί του στα ορεινά. Οι Οθωμανικές αρχές αδιαφόρησαν πλήρως και με χίλιες παρακλήσεις του διέθεσαν δύο χωροφύλακες. Έτσι αναγκάσθηκε να μισθώσει και 12 άτομα για να βγει στα βουνά κυνηγώντας τους ληστές ώστε να ελευθερώσει τον αδελφό του. Τελικά τον βρήκε κάπου στο βουνό, γυμνό!!!

               Τρεις μέρες νωρίτερα άγνωστοι ληστές είχαν συλλάβει κάποιους αμαξηλάτες, «αραμπατζήδες» όπως διευκρινίζει στην έκθεσή του ο Καραγιαννόπουλος, που έρχονταν στην Αλεξανδρούπολη και τους έκλεψαν όσα είχαν και δεν είχαν, ενώ σκότωσαν και μερικούς…

*Πωλητές αβδελών επί Τουρκοκρατίας

Εφόνευσαν τον συνάζοντα αβδέλας…

 

               Όμως τότε, κατά τον Καραγιαννόπουλο «άλλον δε συνάζοντα αβδέλας εις τα περίχωρα, αφού του αφήρεσαν παν ό,τι είχε τον εφόνευσαν». Οι αβδέλες, που τις εύρισκαν σε στάσιμα νερά και έλη, χρησιμοποιούνταν για αφαιμάξεις, όσων είχαν υψηλή αρτηριακή πίεση.

               Οι Οθωμανικές αρχές όμως εξακολουθούσαν να αδιαφορούν και να μην παίρνουν μέτρα αντιμετώπισης της ληστείας, που μάστιζε τον τόπο. Ο Καραγιαννόπουλος πάντως στην έκθεσή του το λέει ευθέως: Ποιες τοπικές αρχές να πάρουν μέτρα, όταν οι ίδιες αρχές κατά κανόνα έκλεβαν το κράτος στα φανερά... Όσον αφορά την ασφάλεια των κατοίκων τα ίδια περίπου συνέβαιναν. «Και εις την Γιμουρτζίναν (σ.σ. Κομοτηνή) τα αυτά κακουργήματα πράττονται, ένθα στρατιώται τινές εκτύπησαν δια βολής πιστολίου την δεκαεξαετή θυγατέραν του ιατρού Στεφάνου, Ιταλού, και ήδε είς μέγιστον κίνδυνον ευρίσκεται».

               Συμπερασματικά ο Καραγιαννόπουλος έγραφε προς το υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα:

«Αι τοιαύται δε βιαιοπραγίαι και τα ανήκουστα αδικήματα πραττόμενα παρά της ενταύθα Οθωμ. Αρχής κατά των υπηκόων της Α. Μ. και ανεξαιρέτως εις τους υπηκόους όλων των εθνών και εις αυτούς ακόμη τους συμμάχους του Σουλτάνου, είνε αδύνατον να εκφρασθώσιν: περιφρονούσα και νόμους και συνθήκας και διεθνές δίκαιον μετέρχεται παν θεμιτόν και αθέμιτον  προς κακοποίησιν των ξένων υπηκόων ανεξαιρέτως και ουδεμίαν θέλουσα να διεκπεραιώσει διαφοράν, όταν συμπέση να υπάρχη τοιαύτη μεταξύ υπηκόων ξένης δυνάμεως και υπηκόου Οθωμανού όπερ δεν δύναμαι να εκπεραιώσω, ως πρέπει, ουδεμίαν υπόθεσιν υπηκόου Έλληνος».

*Το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη)

Ούτε το Χάττ-ι Χουμαγιούν αρκούσε!!!

 

Και άλλη μια σημαντική παρατήρηση του υποπρόξενου Καραγιαννόπουλου:

«Ο εξαγριωμός ούτος των Οθωμανών, ήρχισεν ν’ αυξάνη εις πολύ μετά την ανάγνωσιν του Χάτι Χουμαγιούν».

Τι ήταν το Χαττ-ι Χουμαγιούν;

         Επρόκειτο για αυτοκρατορικό μεταρρυθμιστικό διάταγμα, που δημοσιεύθηκε το 1856. Η έκδοσή του έγινε κάτω από την πίεση της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας. Στόχος των μεγάλων δυνάμεων ήταν  να ληφθούν νέα μέτρα υπέρ των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το διάταγμα αυτό, λόγω των μεταρρυθμίσεων που ήθελε να επιβάλει ήρθε σε ευθεία αντίθεση με την παραδοσιακή πολιτική ιδεολογία της Αυτοκρατορίας και σε πολλές περιπτώσεις οι Οθωμανοί θεωρούσαν ότι επρόκειτο για σουλτανική προδοσία. Και αντιδρούσαν με κάθε τρόπο, στις προβλέψεις του, που επιχειρούσαν να προστατεύσουν τους Χριστιανούς. Η άνοδος όμως στο θρόνο του απολυταρχικού σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’ και το ξέσπασμα του Ρωσο-Τουρκικού πολέμου (1877-1878) ανέστειλαν τη διαδικασία φιλελευθεροποίησης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και οδήγησαν στη βαθμιαία επιστροφή του παλαιού γνώριμου απολυταρχικού καθεστώτος.

        Η ληστεία πάντως ήταν μόνιμη πληγή για τους κατοίκους της Θράκης. Από τις 9 Μαρτίου 1854 ο πρόξενος στην Αδριανούπολη Ιωσήφ Βαρότσης γνωστοποιούσε στην Αθήνα το πρόβλημα από πολυάριθμες σπείρες ληστών και κατατρομοκρατούσαν τους κατοίκους της υπαίθρου, οι οποίοι για ασφάλεια κατέφευγαν στις πόλεις. Οι αρχιληστές  Μουμτζής και Βαλαβαντσής- έλεγε- μαστίζουν τα περίχωρα Ραιδεστού και Ζααράς. Μέσα σε μια χρονιά, μόνο ο Βαλαβαντσής είχε σκοτώσει 150 χριστιανούς…

Ο επόμενος πρόξενος στην Αδριανούπολη, ο Γεννάδη,ς σε αναφορά του στις 25 Μαΐου 1877 γνωστοποιούσε στην Αθήνα τα βάσανα των κατοίκων της Θράκης από τους άτακτους Κιρκάσιους, που καταλήστευσαν τον κόσμο. Η πεποίθηση την οποία σχημάτισαν οι χριστιανοί ήταν ότι δεν έχουν να ελπίζουν τίποτα από την Οθωμανική κυβέρνηση «διότι είτε εξ ενόχου αδιαφορίας είτε εξ αδυναμίας οικτράς ουδέν αύτη ενεργεί προς περιστολήν του κακού».

*Η παραλία της Αλεξανδρούπολης το 1899

Ομάδες ληστών ακόμα και το 1890 δρούσαν ανενόχλητες. Στις 5 Ιουλίου ο πρόξενος στο Δεδέαγατς Ν. Νικολάου, ανέφερε, ότι ληστρική ομάδα 18 ατόμων, που είχε συγκροτηθεί στην περιοχή Σουφλίου, από Οθωμανούς πρόσφυγες προερχόμενους από τη Βουλγαρία, περίπου 10 μέρες νωρίτερα, κατέλαβε το δρόμο μεταξύ Σουφλίου και Διδυμοτείχου  «εν ημέρα πανηγύρεως»  συνελάμβανε και λήστευε όλους τους διερχόμενους χριστιανούς. Οι αρχές διέταξαν να βγουν τα αποσπάσματα για την καταδίωξη των ληστών, ισχυρίζονταν όμως ότι οι ληστές δεν πρέπει να είναι Οθωμανοί… αλλά ξένοι. Και προσέθετε ο Νικολάου: «Εν τοις χωρίοις ουδείς των προκρίτων αποφασίζει να εξέλθει διότι φοβείται αν μεν συλληφθή υπό συμμορίας να φονευθή, παρά του πρώτου παρατυχόντος πρόσφυγος Οθωμανού, αρκούν μόνο να λάβη ό,τι εύρει εις την τζέπην. Τοιαύτη εστίν η δημοσία ασφάλεια εν τη περιφερεία μου».

Η ληστεία όντως υπήρξε πληγή αγιάτρευτη για τους κατοίκους της Θράκης του 19ου αιώνα, που προκάλσε πολύ πόνο.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΗ

Διπλωματικό και Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου των Εξωτερικών

Έλληνες απατεώνες, έμπαιναν παράνομα στις ΗΠΑ, ως ιερείς, το 1908

*Στιγμιότυπο από την άφιξη μεταναστών στην νήσο Έλλις

 

 

*Τους ανακάλυψε ένας Έλληνας,

που εργάζονταν ως διερμηνέας

στη Βοστώνη

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Τα  τελευταία χρόνια του 19^ου αιώνα και τα πρώτα χρόνια του εικοστού αιώνα, ήταν ολοζώντανο το όνειρο όλων των φτωχών, να μπορέσουν να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ, για να μπορέσουν να ξεφύγουν από τη μίζερη ζωή στις πατρίδες τους και να ζήσουν την ευημερία της μακρινής αμερικανικής ηπείρου. Δεκάδες καράβια ξεφόρτωναν απελπισμένους μετανάστες στη νήσο Έλλις του Λόνγκ Άιλαντ. Το ταξίδι για την Αμερική ήταν ιδιαιτέρως δύσκολο. Πολυδάπανο και πολυήμερο, καθώς διαρκούσε έως και ένα μήνα και με συνθήκες κάθε άλλο παρά εύκολες.

               Κατά κανόνα τα φτηνά εισιτήρια ήταν για το κατάστρωμα ή για τα αμπάρια. Έφευγαν από τα λιμάνια του Πειραιά και της Πάτρας, περνούσαν από το λιμάνι της Μασσαλίας και μετά το Γιβραλτάρ, ανοίγονταν στο Ατλαντικό ωκεανό, μέσα σε δραματικές συνθήκες ενός πολυήμερου ταξιδιού. Ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στη Μασσαλία, σε έκθεσή του το 1902, σημείωνε: «Ομολογώ ότι μπροστά στο θέαμα των διερχόμενων Ελλήνων η συνείδησή μου εξανίσταται. Οι μετανάστες στους οποίους κάποιοι υπόσχονται τον επίγειο παράδεισο, παύουν να θεωρούνται ανθρώπινα όντα από τη στιγμή του απόπλου του ατμόπλοιου από τη Μασσαλία ή από άλλα ευρωπαϊκά λιμάνια».  

               Στις ΗΠΑ μετανάστευαν τότε ανειδίκευτοι εργάτες, αναλφάβητοι, χωρίς τη γνώση της Αγγλικής γλώσσας. Αναγκάζονταν έτσι να κάνουν τις πιο βαριές χειρωνακτικές εργασίες. Όμως οι περισσότεροι δούλεψαν φιλότιμα και πρόκοψαν. Σπούδασαν και αναδείχθηκαν σπουδαίοι επιστήμονες. Πλούτισαν και ευεργέτησαν την πατρίδα τους. Τελικά όμως ανάμεσά τους μετανάστευαν και διάφοροι απατεώνες.

Το κλίμα, που οδήγησε την Ελλάδα, στη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, το 1919.

*Οι ηγέτες των συμμάχων της Αντάντ. Από αριστερά: Βιτόριο Ορλάντο, Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ, Ζορζ Κλεμανσό και Γούντροου Οουίλσον, στη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων. 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

                Οι ελληνικοί πληθυσμοί των αλύτρωτων περιοχών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έτρεφαν μεγάλες προσδοκίες για απελευθέρωση, μετά τη νίκη των συμμάχων της Αντάντ και της συμπαράταξης με την ηττημένη Γερμανία ως συμμάχων της με ενεργό συμμετοχή, τόσο των Τούρκων όσο και των Βουλγάρων. Η εξέλιξη των γεγονότων δικαίωσε εν μέρει τις ελληνικές προσδοκίες. Επίκεντρο του ενδιαφέροντος, υπήρξε το Παρίσι όπου συνήλθε η Διάσκεψη Ειρήνης, η οποία άρχισε τις εργασίες της στις 12 Ιανουαρίου 1919

               Η Ελλάδα βρέθηκε στο πλευρό των νικητών και παρά τον λαϊκό ενθουσιασμό, τα πράγματα για την κυβέρνηση δεν ήταν εύκολα, σε ό,τι αφορά την ικανοποίηση των εθνικών διεκδικήσεων.

               Όπως γράφει ο Σπύρος Μαρκεζίνης στην «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος για το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου:

               «Από τώρα και εις το εξής θα αρχίσουν πλέον τα παράπονα, καθ’ ολοκληρίαν δικαιολογημένα των Ελλήνων έναντι των Γάλλων, των Άγγλων και βραδύτερον , κατ’ εξοχήν, εναντίον των Αμερικανών,, οι οποίοι επεδείκνυον εις πάσαν περίπτωσιν την αδυναμίαν των απέναντι των Βουλγάρων, προς τους οποίους εύρισκον πάντοτε τρόπον να συμπεριφέρωνται με επιείκειαν».

Ο αλύτρωτος Ελληνισμός ζούσε έως τότε με τον τρόμο των Βούλγαρων κομιτατζήδων και την αυθαιρεσία των Τούρκων καθώς και την χλευαστική τους στάση. Ήταν συνεχή τα ανθελληνικά προκλητικά επεισόδια, στην Ανατολική Μακεδονία και την Θράκη, ακόμα και μέσα στην Κωνσταντινούπολη.