Όταν ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης έφτασε στην Κορνοφωλιά, το 1913

*Πανοραμική άποψη της Κορνοφωλιάς (από τον ιστότοπο "Η Κορνοφωλιά μας"

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Η Κορνοφωλιά, το καλοκαίρι του 1913, έζησε μεγάλες πατριωτικές στιγμές, όταν υποδέχτηκε στο έδαφός της, τον νικητή των ναυμαχιών του Αιγαίου Παύλο Κουντουριώτη. Βρισκόμαστε στο τέλος των Βαλκανικών Πολέμων, με την Ελλάδα να έχει απελευθερώσει το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Θράκης, την Τουρκία να έχει ανακαταλάβει τα εδάφη που είχε χάσει στην Ανατολική Θράκη τη Σερβία να μάχεται και να πιέζει από τα δυτικά και τη Βουλγαρία, να είναι ηττημένη σε όλα τα μέτωπα.

        Στο Βουκουρέστι με πρωτοβουλία κυρίως της Ρωσίας, αλλά και της Γαλλίας, επιχειρείται η ειρήνευση και ο καθορισμός των νέων συνόρων στη Βαλκανική

        Από τις 27 Ιουλίου είχε γίνει γνωστό ότι στη Ρουμανία, Ελλάδα και Βουλγαρία είχαν καταλήξει σε συμφωνία για το ζήτημα των συνόρων των δύο αντιμαχόμενων κρατών. Την επομένη υπεγράφη η συνθήκη ειρήνης. Είχε προηγηθεί όμως η απελευθέρωση της παραθαλάσσιας πόλης...

        Το Δεδέαγατς άρχισε να βλέπει το φως της ελευθερίας μέσα από το σκοτάδι της νύχτα της 10ης Ιουλίου, όταν οι Βούλγαροι άρχισαν να αποχωρούν από την πόλη. Όλη εκείνη τη νύχτα κατέστρεφαν τις πόρτες καταστημάτων και έκλεβαν ό,τι μπορούσαν να σηκώσουν. Έμπαιναν σε σπίτια Τούρκων και βίαζαν γυναίκες και μικρά κορίτσια. Έκαψαν ακόμα και τις αποθήκες της Οθωμανικής Τράπεζας.

*Το Δεδέαγατς του 1913, από την εφημερίδα "Σκριπ"

Το Δεδέαγατς αναπνέει τον αέρα της ελευθερίας

        Το πρωί της επόμενης μέρας στη θάλασσα, εμφανίσθηκαν τα ελληνικά πολεμικά πλοία. Στο κέντρο το επιβλητικό θωρηκτό “Αβέρωφ”. Μπροστά έπλεαν τα αντιτορπιλικά πρώτος ο “Ιέραξ” και ακολουθούσε ο “Αετός” αψηφώντας ακόμα και τις ποντισμένες βουλγαρικές υποβρύχιες νάρκες.

        Από την παραλία ο κόσμος παραληρούσε, ενώ ο μητροπολίτης Αίνου Ιωακείμ (κατά κόσμον Γεωργιάδης) με βάρκα προσεγγίζει και ανεβαίνει διαδοχικά στα πολεμικά πλοία. Όταν επανήλθε στην αποβάθρα, ο κόσμος, που όλο και αυξάνονταν άρχισε να ρωτάει τι θα γίνει. Η πρώτη απάντηση του Μητροπολίτη ήταν: “Ζήτω η Ελευθερία, Ζήτω η Ελλάς”. Το πλήθος ξέσπασε σε αλαλαγμούς χαράς και σε παταγώδη χειροκροτήματα, σηκώνοντας στους ώμους το Δεσπότη, που τον πήγαν έτσι στη Μητρόπολη, ψάλλοντας όλοι μαζί το “Χριστός Ανέστη”.

*Ο "Αβέρωφ" στο Δεδέαγατς, το 1912

        Την επαύριο, άγημα πεζοναυτών υπό την ηγεσία του υποπλοίαρχου Στυλ. Μαυρομιχάλη κατέλαβε στρατιωτικά το Δεδέαγατς και ύψωσε στο Διοικητήριο τη γαλανόλευκη.

        Η κύρια εντολή του υποναύαρχου Παύλου Κουντουριώτη προς τον Μαυρομιχάλη, ήταν να οργανωθεί η ζωή στην πόλη και να επικρατήσει ασφάλεια για τον ελάχιστο πληθυσμό που είχε απομείνει.

        Οι ελληνικές δυνάμεις μετά το Δεδέαγατς προωθήθηκαν προς τα βόρεια έως την Κορνοφωλιά και δυτικά έως την Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή).

        Οι Τούρκοι στην περιοχή του σημερινού νομού Έβρου προωθηθήκαν προς το Νότο και με τρία τάγματα στρατού που στελέχωναν νεαροί έφεδροι από την πολεμική φυλή των Καρά Κετσελή της Συρίας, υπό τη διοίκηση εμπειροπόλεμου ταγματάρχη κατέλαβαν το Διδυμότειχο και προέλασαν προς το Σουφλί. Ο βουλγαρικός στρατός αναγκάσθηκε να το εκκενώσει και από την ορεινή οδό του Μικρού Δερείου αποσύρθηκε πέραν της περιοχής των πηγών του ποταμού Άρδα. Οι Σουφλιώτες άρχισαν αμέσως την αυτοοργάνωση και ανέθεσαν τη διοίκηση της πόλης στον γιατρό Κωνσταντίνο Κουρτίδη. Αυτός σχημάτισε αμέσως πολιτοφυλακή από μαχητικούς Σουφλιώτες με επικεφαλής τον Ελευθέριο Αλ. Γκιρτζή.

        Ο τουρκικός στρατός του Διδυμοτείχου γνωρίζοντας καλά πόσο αξιόμαχοι ήταν οι Σουφλιώτες, αλλά και μη θέλοντας να συγκρουσθεί με τον ελληνικό στρατό, αποφάσισε να μην προχωρήσει πέραν του Σουφλίου, αφού και οι αντίστοιχες κυβερνήσεις είχαν αρχίσει συνεννοήσεις. Τελικά οι Τούρκοι κατέλαβαν ειρηνικά το Σουφλί στις 14 Ιουλίου 1913.

*Χαρά, που δεν κράτησε πολύ....

Η χαρά δεν κράτησε πολύ...

        Η χαρά των κατοίκων της Δυτικής Θράκης κράτησε λίγο, καθώς έφταναν μέσω των εφημερίδων, τα μαντάτα από τη ρουμανική πρωτεύουσα. Η Βουλγαρία που εκδιώχθηκε ως ηττημένη από τα εδάφη της Δυτικής Θράκης, επέστρεφε σε αυτά, με την εξουσία που της έδινε η συνθήκη του Βουκουρεστίου. Επικράτησε πανικός σε όλη Θράκη, που είχε δοκιμάσει από τον Νοέμβριο του 1912 την θηριωδία των Βουλγάρων, οι οποίου σε πρώτη φάση είχαν νικήσει τους Τούρκους και τους εξεδίωξαν από εκεί. Όλοι ήθελαν να φύγουν (Βλέπετε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2019/08/blog-post_19.html#more).

        Το Δεδέαγατς είχε αδειάσει από τους κατοίκους του Έλληνες, Τούρκους, Εβραίους και Αρμένιους, ενόψει της κατάληψης της περιοχής από τους Βουλγάρους. Οι Έλληνες με ατμόπλοια πήγαιναν στη Σαμοθράκη και τη Θάσο κυρίως, ενώ οι Τούρκοι πέρασαν στη γειτονική Αίνο, για να πάνε στην Κωνσταντινούπολη.

*Βούλγαροι στο Δεδέγατς, το 1913

Προσπάθεια αντίστασης στο Βουλγαρικό όλεθρο

        Η είδηση ότι στα εδάφη της Δυτικής Θράκης επιστρέφουν οι Βούλγαροι που είχαν εκδιωχθεί, προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στον πληθυσμό ασχέτως θρησκεύματος, διότι η παρουσία τους στον Α΄ και στο Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο συσσώρευσε δραματικές αναμνήσεις εξαιτίας των εγκλημάτων που διέπραξαν εις βάρος του άμαχου πληθυσμού, όλων των φυλών και θρησκειών.

        Έτσι, προέκυψε η ανάγκη συσπείρωσης Μουσουλμάνων και Χριστιανών για να μην επιτραπεί εκ νέου η εγκατάσταση των Βουλγάρων. Η συσπείρωση αυτή υλοποιήθηκε με τον σχηματισμό προσωρινής Διοίκησης και εθελοντικών ένοπλων ομάδων, κυρίως για την αυτοάμυνα πόλεων και χωριών. Ο κύριος πυρήνας των επαναστατών ήταν στο νομό Ροδόπης. Και μιλούσαν για πληθυσμό εκεί 200.000 ανθρώπων και δυνατότητα παράθεσης 30.000 τυφεκιοφόρων (Βλέπετε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2020/09/1913.html).

*Μια διαμαρτυρία από το Δεδέαγατς (εφημερίδα "Εμπρός")

        Και ενώ αναμένονταν η επιστροφή των Βουλγάρων, η ελληνική κυβέρνηση, παρακλήθηκε να παρατείνει την κατοχή της στο Δεδέαγατς, για να μην επαναληφθούν σφαγές εις βάρος των Ελλήνων από τους Τούρκους, οι οποίοι απειλούσαν να προελάσουν και να καταλάβουν τα λιμάνια του Δεδέαγατς και του Πόρτο Λάγους. Ήδη είχαν προηγηθεί σφαγές στα Μάλγαρα και σε άλλες περιοχές της Ανατολικής Θράκης από τον προελάσαντα τουρκικό στρατό, ο οποίος καταδίωκε τους Βουλγάρους.

*Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης (Αρχείο ΕΛΙΑ)

Ο Παύλος Κουντουριώτης φτάνει στην Κορνοφωλιά

        Αυτό το κλίμα επικρατούσε στα τέλη εκείνου του Ιουλίου. Ο Παύλος Κουντουριώτης, ακολουθώντας τα νικηφόρα αγήματά του τα οποία είχαν προελάσει προς βορράν του νομού Έβρου έφτασε στα απώτατο όριο της προέλασης στο χωριό Κορνοφωλιά περίπου 4 χιλιόμετρα νοτίως του Σουφλίου. Εκεί ανάμεσα ήταν η προσωρινή μεθόριος μεταξύ Ελληνικών και Τουρκικών δυνάμεων μετά την οπισθοχώρηση των Βουλγάρων.

        Στην Κορνoφωλιά είχαν παραταχθεί οι άνδρες του αγήματος των Ελλήνων πεζοναυτών με ένα μυδραλιοβόλο και πολυβόλα μικράς ολκής, όπως λέγονταν.

        Εκεί ειδοποιήθηκε και κατέφθασε ο δήμαρχος Σουφλίου Πασχάλης Μανάβης. Μαζί του ήταν ο γιατρός Κωνσταντίνος Κουρτίδης καθώς και προύχοντες όλων των υπό ελληνική διοίκηση τότε ελληνικών χωριών.

        Σύμφωνα με τις αναμνήσεις από το Ημερολόγιο μη κατονομαζόμενου παλαιού πολεμιστή, που δημοσιεύθηκαν στα “Θρακικά” το 1931, ο Κουντουριώτης συνέστησε σε όλους τους νέους να στρατευθούν ως εθελοντές της μέλλουσας να συσταθεί αυτονομίας της Δυτικής Θράκης και να συμπράξουν με τους Τούρκους πολιτικά και στρατιωτικά.

*Είχαμε να φορτώσουμε και λάφυρα....

        Επίσης πριν αναχωρήσει συμφώνησε με την ανάδειξη ως προέδρου της αυτονομίας της Θράκης για το τμήμα Σουφλίου του Κωνσταντίνου Κουρτίδη.

        Οι Έλληνες έφυγαν από την Κορνοφωλιά στις 3 Αυγούστου 1913 και περιορίστηκαν στο Δεδέαγατς κατά παράκληση των Βουλγάρων, αναμένοντας την έλευσή τους για να το παραδώσουν επίσημα με πρωτόκολλο και εξασφαλίζοντας μέχρι τότε την τάξη και τη δημόσια ασφάλεια, γιατί προς την περιοχή των Φερών, είχαν ήδη εμφανισθεί Τούρκοι βασιβουζούκοι, έτοιμοι για πλιάτσικο.

        Σύμφωνα με την προφορική παράδοση της Κορνοφωλιάς ο Παύλος Κουντουριώτης πρέπει να έμεινε στο χωριό δύο ή τρεις ημέρες και φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Σταμάτη Σαληκυριάκη. Στο ίδιο σπίτι είχε διαμείνει και ο επικεφαλής του αγήματος Τυπάλδος, που είχε φτάσει εκεί νωρίτερα. Άλλοι αξιωματικοί , όπως ο συνταγματάρχης Παπαδόπουλος, έμειναν στο σπίτι του Γεωργίου Αναγνωστόπουλου. Ο σιτιστής του αγήματος έμεινε στο σπίτι του Παναγιώτη Αρχοντά. Το άγημα έμεινε στην Κορνοφωλιά περί τις 10 ημέρες, ενώ ο Κουντουριώτης στη σύντομη παραμονή του είχε επαφές με τις τουρκικές αρχές που είχαν καταλάβει το Σουφλί, διώχνοντας τους Βουλγάρους.

*Οι αλύτρωτοι Θράκες έσπευδαν στο κάλεσμα της πατρίδας ("Ακρόπολις" 24 Ιουλίου 1913)

        Η Κορνοφωλιά έζησε τότε μεγάλες πατριωτικές στιγμές. Ένας Κορνοφωλιώτης, ο Π. Σιάσιος, αμούστακο παιδί τότε, περιέγραψε αργότερα, την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο χωριό τότε.

        “Όλοι οι Έλληνες κάτοικοι της περιφέρειάς μας με αγωνία περίμεναν τον ελληνικό στρατό. Στις 19 Ιουλίου παραμονή της γιορτής του Προφήτη Ηλία, έφτασαν 4.000 ‘Ελληνες πεζοναύτες στο χωριό μας. Η χαρά των κατοίκων του χωριού μας και των γύρω ελληνικών χωριών δεν περιγράφεται. Τους επιφυλάχτηκε υποδοχή αφάνταστα μεγαλοπρεπής. Η χαρμόσυνη είδηση γρήγορη σαν την αστραπή αντήχησε στους κάμπους, τους λόφους, τις βουνοκορφές κι αυθόρμητα άνδρες,γυναίκες και παιδιά, αρπάζοντας λουλούδια στα χέρια έτρεχαν από τα σπίτια τους, από τα χωράφια τους, από κάθε μετερίζι της δουλειάς τους να καλωσορίσουν τους Έλληνες στρατιώτες. Αντικρύζοντας τους ξεσπούσαν σε ζητωκραυγές, τους αγκάλιαζαν, τους φιλούσαν με ασυγκράτητο ενθουσιασμό, συγκίνηση, και δάκρυα χαράς. Οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα δίχως σταματημό…”.

        Μια από τις βασικές συμβουλές που δόθηκαν στους κατοίκους του χωριού, ήταν να φύγουν γιατί ο πόλεμος θα συνεχίζονταν. Πολλές οικογένειες έφυγαν τότε προς περιοχές που ελέγχονταν από τις ελληνικές δυνάμεις. Άλλωστε από το 1914 άρχισαν οι απηνείς διωγμοί των Νεοτούρκων στη Θράκη και στη Μικρά Ασία, που έμειναν γνωστοί με την ονομασία “Το Μαύρο Πάσχα” και εξελίχθηκαν στις γνωστές γενοκτονίες των Ποντίων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων. Αλλά και η κατοχή περιοχών από τους Βουλγάρους υπήρξε άκρως οδυνηρή.

        Ήταν μια ακόμα ιδιόμορφη σκλαβιά, που κράτησε έως το 1919, οπότε οι νικητές σύμμαχοι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δημιούργησαν το ιδιόμορφο κρατίδιο της Διασυμμαχικής Θράκης και στις 14 Μαΐου 1920 την παραχώρησαν πλήρως στην Ελλάδα.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*“ΘΡΑΚΙΚΑ” Παράρτημα έτους 1931.

*Κυριάκου Χρ. Διαμαντόπουλου- Γιάννη Στ. Σταυρόπουλου “ΚΟΡΝΟΦΩΛΙΑ Ν. ΕΒΡΟΥ, ΙΣΤΟΡΙΑ, ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ”.

*Τύπος εποχής.