1913: Όταν οι Βούλγαροι πήραν την Αδριανούπολη. Μαρτυρίες αυτοπτών

*Το Σερβικό Ιππικό εισέρχεται στον Αδριανούπολη, από τα δυτικά.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

 

           Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 υπήρξαν μέγιστο πολιτικοστρατιωτικό γεγονός, που οδήγησε σε μεγάλες γεωστρατηγικές ανακατατάξεις στη Χερσόνησο του Αίμου. Η σημασία έγκειται στο γεγονός ότι Χριστιανικά νεόκοπα κράτη συνασπίσθηκαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και απέσπασαν εδάφη της. Η Θράκη και η Μακεδονία βρέθηκαν τότε στο επίκεντρο των πολεμικών γεγονότων.

               Μια από τις σημαντικότερες μάχες, έγινε για την κατάληψη της Αδριανούπολης μετά από πολιορκία πέντε μηνών και έθρεψε τα όνειρα των Βουλγάρων ότι μπορεί να μπούνε και στην Κωνσταντινούπολη!!!

Οι Βούλγαροι κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις 4 Οκτωβρίου 1912. Σύμμαχοί τους ήταν οι Έλληνες, οι Σέρβοι και οι Μαυροβούνιοι. Η πρώτη εύκολη επιτυχία για τα βουλγαρικά στρατεύματα, ήταν η κατάληψη του Μουσταφά Πασά (σήμερα Σβίλεγκραντ), γιατί οι Τούρκοι το εγκατέλειψαν, μετά από μάχη, υποχωρώντας.

            Στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών έγιναν πολύνεκρες μάχες. Επικεφαλής των Βουλγαρικών δυνάμεων ήταν ο στρατηγός Δημήτριεφ. Οι Σαράντα Εκκλησίες καταλήφθηκαν μετά από πείσμονες μάχες στις 11 Οκτωβρίου 1912, ενώ ο τουρκικός στρατός υποχωρούσε προς τη Βιζύη. Οι Βούλγαροι απωθώντας τους Τούρκους, προέλασαν κατά μήκος των δύο οχθών του Έβρου και μαχόμενοι ακόμα και σώμα με σώμα με τις εφ’ όπλου λόγχες τους έφτασαν  μπροστά στις πρώτες οχυρώσεις της Αδριανούπολης. Από τις πρώτες περιμετρικές οχυρές τοποθεσίες, που κατέλαβαν οι Βούλγαροι, ήταν το Τσιρμέν (σήμερα Ορμένιο) και έτσι προωθήθηκαν ως τις όχθες του ποταμού Άρδα. Μαζί τους πολεμούσαν και συμμαχικά Σερβικά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Στεπάν Στεπάνοβιτς. Οι Βούλγαροι προωθούσαν τις θέσεις τους πιέζοντας προς την κατεύθυνση της Αδριανούπολης. Έτσι κατόρθωσαν να καταλάβουν και τα υψώματα των Μαρασίων. Σύντομα μπόρεσαν να καταλάβουν και το Καραγάτς. Απέβλεπαν να απομονώσουν την Αδριανούπολη.

Στα πρόθυρα της Αδριανούπολης γίνονταν σφοδρές μάχες από τα μέσα του Οκτωβρίου. Η συνολική εξωτερική οχύρωση της Αδριανούπολης είχε κυκλικό σχήμα.

Έκκληση των κατοίκων της Μάκρης και άλλων 12 χωριών της Αλεξανδρούπολης προς τον ναύαρχο Κουντουριώτη και τον βασιλέα Κωνσταντίνο, το 1913

*Βουλγαρική καρτ ποστάλ της Μάκρης (Δημοπρασίες Αργ. Καραμήτσου)

 

*Το ανέκδοτο τηλεγράφημα

*Σώστε μας από τους Βουλγάρους

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Στον ηρωικό και δημοφιλή ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, κατέφυγαν οι κάτοικοι της Μάκρης και δώδεκα χωριών της Αλεξανδρούπολης, ζητώντας να μεσολαβήσει στο βασιλέα Κωνσταντίνο, ώστε να μην υπαχθούν σε Βουλγαρική διοίκηση όπως πρόβλεπε η συνθήκη του Βουκουρεστίου.

               Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 1913. Είχε προηγηθεί ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος και οι Βούλγαροι με τους άλλους συμμάχους τους Σέρβους, Έλληνες και Μαυροβούνιους νίκησαν τους Τούρκους και κατέλαβαν εκτός τη Μακεδονία, την Ήπειρο και άλλες περιοχές και τη Δυτική Θράκη και το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Θράκης. Οι Τούρκοι είχαν ηττηθεί κατά κράτος, σε όλα τα μέτωπα.

               Πολύ σύντομα ακολούθησε ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος από τον Ιούνιο του 1913 και οι Βούλγαροι εξαιτίας της στάσης τους βρέθηκαν αντίπαλοι των πρώην συμμάχων τους. Η Βουλγαρία, με πλεονεκτικές διαθέσεις δεν είδε με καλό μάτι τα κέρδη της Ελλάδας και της Σερβίας στην Μακεδονία. Έτσι, εξαπέλυσε επίθεση στους πρώην συμμάχους της, τον Ιούνιο του 1913. Οι επιθέσεις αποκρούστηκαν, και οι δυνάμεις της Ελλάδας και της Σερβίας εισέβαλαν σε έδαφος, που είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι αντεπιτέθηκαν και προωθήθηκαν στην Ανατολική Θράκη ανακαταλαμβάνοντας την Αδριανούπολη. Η Ρουμανία επωφελήθηκε και εισέβαλε στην Βουλγαρία από το Βορρά και προέλασε αντιμετωπίζοντας ελάχιστη αντίσταση  προς την βουλγαρική πρωτεύουσα, Σόφια.

Η εξέλιξη των γεγονότων είναι γνωστή, με τα ελληνικά όπλα να κερδίζουν σημαντικές νίκες  σε στεριά και θάλασσα και να ελευθερώνουν περιοχές με ακμαίο και πυκνό Ελληνισμό. Η Δυτική Θράκη, από την Κομοτηνή έως την Κορνοφωλιά Σουφλίου, απελευθερώθηκε από τις δυνάμεις του στόλου, που διοικούσε ο Παύλος Κουντουριώτης με το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» και τα άλλα πολεμικά πλοία («Ιέραξ», «Σπέτσες», «Ψαρά» κ.λπ.).

Τα πάθη των χωριών του Τριγώνου κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους

*Πανηγύριζαν γιατί έφυγαν οι Βούλγαροι, αλλά γρήγορα αντιλήφθηκαν πως οι Νεότουρκοι που ήρθαν δεν ήταν καλύτεροι.... (Από την εφημερίδα "Καιροί" 25 Αυγούστου 1913)

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Μια από τις πιο σκοτεινές και άγνωστες σελίδες της ιστορίας της Θράκης, είναι αυτή του τέλους των Βαλκανικών Πολέμων, που βρήκε τους κατοίκους της τα υφίστανται τα πάνδεινα από τους ηττημένους Βουλγάρους σε όλα τα μέτωπα του πολέμου, που υποχωρούσαν σκοτώνοντας αμάχους και κλέβοντας ό,τι εύρισκαν και να δοκιμάζονται  από  τους αλαζονικούς Νεότουρκους, που έρχονταν με σχέδιο να διώξουν τους Έλληνες για να ομογενοποιήσουν το κράτος τους.

               Το έτος 1913 κληροδότησε στην επόμενη χρονιά το λεγόμενο «Μαύρο Πάσχα των Θρακών» και το έτος 1914 κληροδότησε τις επόμενες φοβερές γενοκτονίες Ποντίων, Αρμενίων και Ασσυρίων, που κράτησαν έως το 1918 και έβαψαν με αίμα και ντροπή τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων ήταν η δόξα της Ελλάδας, που διπλασίασε την επικράτεια της και τον πληθυσμό και η δυστυχία της Θράκης, που προσδοκούσε την απελευθέρωση και τελικά είδε τη δυστυχία και τον όλεθρο από τους δύο δυνάστες της, τους Βουλγάρους και τους Τούρκους.

               Στη συλλογική μνήμη απογόνων πολλών χωριών που ερημώθηκαν τότε και ίδιοι αργότερα το 1922 εκτοπίσθηκαν, διατηρείται η ζωντανή μνήμη των παθών εκείνης της δύσκολης εποχής. Για παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε την καταστροφή του χωριού Ζαλούφι στην Ανατολική Θράκη. Οι εκτοπισμένοι Ζαλουφιώτες ακόμα και σήμερα στα ανταμώματά τους τραγουδούν με πόνο, αυτό που διέσωσε η δημοτική μούσα. Όπως στο Ρήγιο Διδυμοτείχου. Λίγοι στίχοι μαρτυρούν το μεγάλο δράμα, που δεν θα το σβήσει ποτέ ο χρόνος.

Φωτιά καπνός, αντάρα,

σε όλο το χωριό,

σκοτώσαν τετρακόσιους

και ζώα εκατό.

Ποτάμι μεσ’ στους δρόμους

τα ξακουστά κρασιά

και σμίγουν με το αίμα

τ’ αθώα τα παιδιά.

Το ηρωικό Ζαλούφι

με θύματα πολλά,

στα μαύρα εντυθήκαν

μανάδες και παιδιά.

Το έγκλημα που διαπράχθηκε τότε στην Ανατολική Θράκη, αποδείχθηκε ιστορικά ότι επρόκειτο για σχέδιο εθνοκάθαρσης που εφάρμοσε η νεοτουρκική ηγεσία, με τεχνικές συμβουλές και οδηγίες από τους Γερμανούς και χωρίς να αντιμετωπίσει σοβαρή αντίδραση στο έγκλημα από τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη. 

Η άγνωστη αναφορά του Λ. Λεονταρίδη, όταν οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Δυτ. Θράκη και οι Νεότουρκοι άρχιζαν τους διωγμούς στην Ανατ. Θράκη, το 1913

*"Έρχονται οι Βούλγαροι" ήταν η κραυγή τρόμου, το 1913 (Αρχείο του LostBulgaria.com)

 

 

*Στιγμές δοκιμασίες για τους Θράκες

*Το ανέκδοτο σημείωμα του Πολύκαρπου

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Δραματικές στιγμές οδύνης και αίματος άρχισαν να ζουν οι Έλληνες της Ανατολικής και της Δυτικής Θράκης το καλοκαίρι του 1913, όταν ακριβώς η Ελλάδα βγήκε νικήτρια από τους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά η άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου, παραχώρησε τη Δυτική Θράκη στην ηττημένη Βουλγαρία και η Ευρώπη έκλεινε τα μάτια στην εγκληματική δράση των Νεοτούρκων στην Ανατολική Θράκη.

               Οι μέρες ήταν γεμάτες αντάρα και δάκρυ για τον Ελληνισμό της Θράκης. Από τις αρχές του 20^ου αιώνα, ο Ελληνισμός της Βόρειας Θράκης αντιμετώπισε φοβερούς διωγμούς και ολοκαυτώματα. Στη Δυτική Θράκη την ανεξέλεγκτη δράση των κομιτατζήδων συνέχισε το επίσημο βουλγαρικό κράτος ως αρχή κατοχής. Και στην Ανατολική Θράκη οι Νεότουρκοι άρχιζαν σιγά- σιγά τη γενοκτονική τους πολιτική, που έμεινε γνωστή στην Ιστορία ως «Μαύρο Πάσχα των Θρακών».

                Το 1913 οι συνεχείς μάχες, οι προελάσεις πότε των Βουλγάρων και πότε των Τούρκων, στα εδάφη της ενιαίας Θράκης, άλλοτε πύρωναν τις ελπίδες των αλύτρωτων για απελευθέρωση και άλλοτε έφερναν απόγνωση. Το καλοκαίρι του 1913 ήταν μια δύσκολη χρονιά. Ο ελληνικός στρατός με νικηφόρες πάντα προελάσεις κατατρόπωνε τους Βουλγάρους και τους απωθούσε προς τη Σόφια. Οι ήττες δημιουργούσαν ένα αίσθημα εκδίκησης των Βουλγάρων κατά των Ελλήνων στα χωριά που εγκατέλειπαν. Οι Τούρκοι, πάλι, που απωθούσαν τους Βουλγάρους από τη δική τους πλευρά, όταν έμπαιναν σε ελληνικά χωριά έδειχναν μίσος και βαρβαρότητα. Φωτιά και φόνοι παντού. Η κατάσταση ήταν δραματική.

                Η κατάσταση με τους πρόσφυγες να προσπαθούν να βρουν πλοίο που θα τους μεταφέρει μακριά, ήταν απελπιστική. Στην κραυγή «Έρχονται οι Βούλγαροι» ακολουθούσε πανικός και ρίγος. Όλοι είχαν δοκιμάσει για μικρό μόνο διάστημα την πρώτη βουλγαρική κατοχή από τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο και ήξεραν τι θα συμβεί και πάλι.

               Τέτοια ήταν τότε η ατμόσφαιρα στις πόλεις και τα χωριά της Θράκης. Κάθε κάτοικος είχε να αφηγηθεί μια προσωπική περιπέτεια. Κάθε χωριό κουβαλούσε τη συλλογική φρίκη των κατοίκων του, που δοκιμάζονταν σκληρά, από Βουλγάρους και από Τούρκους. Κάθε πόλη ψυχορραγούσε…

Έτσι άρχισε ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος και χάθηκε η Δυτική Θράκη…

*Εύγλωττη λεζάντα!!!

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, υπήρξε κατ’ εξοχήν ένδοξος πόλεμος για τα ελληνικά όπλα, αλλά τραγικός και καταστροφικός για τον ελληνικό πληθυσμό της Δυτικής Θράκης, που ένιωσε ξαφνικά στην πόρτα του τη λευτεριά και πολύ γρήγορα βρέθηκε δεμένος χειροπόδαρα και σκλαβωμένος με κυρίαρχους τους νικημένους και κατατροπωμένους Βουλγάρους.

               Η ιστορία των δύο νικηφόρων Βαλκανικών πολέμων, άρχισε από τις αρχές του 1912 όταν ξεκίνησαν αρχικά οι μυστικές σερβοβουλγαρικές συνομιλίες που οδήγησαν στη σύναψη συνθήκης φιλίας και συμμαχίας. Η Ελλάδα προσχώρησε με πολλές δυσκολίες σ’ αυτή τη συνθήκη το Μάιο του 1912, εξαιτίας των εδαφικών διεκδικήσεων στα εδάφη της Μακεδονίας και της Θράκης.

               Το φθινόπωρο του 1912 βρήκε τα τέσσερα χριστιανικά κράτη, την Ελλάδα, ,τη  Βουλγαρία, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο συνασπισμένα εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος άρχισε στις αρχές του Οκτωβρίου 1912 και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 1913 με την απελευθέρωση της Μακεδονίας και την Ηπείρου.

Σουφλί 1913: «Ικετεύομεν ενέργειαν Μητρός Ελλάδος σώσαι εναπομείναντας»

*Η κατάληξη του ιστορικού τηλεγραφήματος του ιατρού Δημητρίου Αντωνιάδη

 

 

*Το ιστορικό τηλεγράφημα

του ιατρού Δημήτριου Αντωνιάδη

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Το 1913, η χρονιά με τις μεγαλειώδεις νίκες του ελληνικού στρατού εναντίον των Βουλγάρων σε όλα τα μέτωπα της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, υπήρξε άκρως δραματική για τους κατοίκους  του Σουφλίου, που βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν την απόλυτη εκδικητικότητα των ηττημένων Βουλγάρων.

               Όπως είναι γνωστό, όταν άρχισαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι τον Οκτώβριο του 1912 οι Βούλγαροι νικώντας τους Τούρκους προώθησαν τις θέσεις τους στην Ανατολική και τη Δυτική Θράκη ως σύμμαχοι των Σέρβων, των Ελλήνων και τω Μαυροβούνιων. Λίγους μήνες αργότερα όμως διασπάσθηκε η συμμαχία και άρχισε ο ελληνοβουλγαρικός ή Β’ Βαλκανικός Πόλεμος.

Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου που έγινε δεκτή τον Αύγουστο του 1913, υπήρξε άδικη για την ελευθερωμένη Θράκη. Με δυτικό όριο τη γραμμή του Νέστου, η Δυτική Θράκη παραχωρήθηκε στη Βουλγαρία. Έτσι έσβησε άδοξα το πρώτο όνειρο της απελευθέρωσης. Η εν συνεχεία συνθήκη της Κωνσταντινούπολης με την οποία επισημοποιήθηκε η συνθήκη του Βουκουρεστίου οριστικοποίησε, αυτό που ήθελαν να αποφύγουν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι της Θράκης. Μια βουλγαρική κατοχή. Οι Βούλγαροι άρχισαν να προωθούνται σταδιακά και να καταλαμβάνουν εδάφη της Θράκης, από τον Οκτώβριο του 1913. Ο πληθυσμός της περιοχής βρέθηκε σε απόγνωση.

               Από την πρώτη όμως είσοδο των Βουλγάρων στο Σουφλί στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, είχαν αρχίσει οι απηνείς διωγμοί. Σαν αποτέλεσμα αυτών των διωγμών άρχισαν οι Σουφλιώτες να εγκαταλείπουν μαζικά την πόλη τους και να καταφεύγουν εκεί που δεν υπήρχαν Βούλγαροι. Έφταναν ακόμα και στη Θεσσαλονίκη, ίσως και μακρύτερα.

Σημαντικά ντοκουμέντα από την πολύπαθη ιστορία της Ξάνθης, το 1913

*Από την εσπευσμένη φυγή των Ξανθιωτών το 1913. Έρχονταν οι Βούλγαροι...

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913, με την οποία τερματίσθηκε ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, αποτέλεσε μια τραυματική εμπειρία για τους κατοίκους της Δυτικής Θράκης, την οποία απελευθέρωσε ο νικητής Ελληνικός στρατός, αλλά τα γεωπολιτικά συμφέροντα των αδίστακτων «μεγάλων» την κατακύρωσαν υπέρ της δεινώς ηττημένης Βουλγαρίας. Η Ξάνθη μεγάλη πόλη με πολιτισμό και δυναμική οικονομία, υπέστη τα πάνδεινα από τις Βουλγαρικές κατοχικές δυνάμεις.

               Οι κάτοικοί της με ψηφίσματα απευθύνθηκαν στο Βασιλέα Κωνσταντίνο, που βρίσκονταν ακόμα στην Ανατολική Μακεδονία και ετοιμάζονταν να επιστρέψει στην Αθήνα λόγω της ανακωχής, που επέβαλλαν οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, ανακόπτοντας την ορμή του ελληνικού στρατού, ο οποίος προήλαυνε ακατανίκητος και με δυνάμεις να εισέλθει ακόμα και στη Σόφια.

Η Ξάνθη έζησε φοβερά δύσκολα χρόνια. Με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου που υπεγράφη το 1913, η πόλη μαζί με όλη τη Δυτική Θράκη παραχωρήθηκε χωρίς να ερωτηθεί ο πληθυσμός, στη Βουλγαρία. Η δεύτερη βουλγαρική κατοχή αποδείχτηκε ιδιαίτερα οδυνηρή. Η Βουλγαρική κατοχή, ιδιαιτέρως αποτρόπαιη κράτησε έως τις  4 Οκτωβρίου 1919 όταν, μετά την ήττα των Γερμανών και των συμμάχων τους στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο ελληνικός στρατός με τον στρατηγό Γεώργιο Λεοναρδόπουλο και την 9η Μεραρχία μπήκε νικητής στην Ξάνθη. Η Δυτική Θράκη πέρασε υπό Διασυμμαχικό έλεγχο έως τον Μάιο του 1920, που παραχωρήθηκε στην Ελλάδα. Οι νομοί Ξάνθης όμως και Ροδόπης, δοκίμασαν ξανά το 1941-1944 άλλη μια Βουλγαρική κατοχή εξίσου απεχθή και επώδυνη.

Σήμερα θα δούμε μερικά σημαντικά ντοκουμέντα από τον πρώτο καιρό της δεύτερης επανόδου των Βουλγάρων στην Ξάνθη. Η πρώτη φορά ήταν όταν κατέλαβαν την Ξάνθη κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, αλλά τους εξεδίωξαν οι Έλληνες κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Σύντομα, επήλθε το «σάβανο» της συνθήκης του Βουκουρεστίου, το καλοκαίρι του 1913.

                Προκαταβολικά η εφημερίδα «Καιροί» στις 4 Ιουλίου 1913 υπό τον τίτλο «Η Ξάνθη» δημοσίευσε το ακόλουθο σχόλιο: «Δεν δυνάμεθα να γνωρίζωμεν, εάν, ως ψιθυρίζεται, θα υπογραφή κατ’ αυτάς η ειρήνη. Αλλ΄ εάν συμβεί το τοιούτον, η Ελληνική Κυβέρνησις οφείλει βεβαίως να εξασφαλίση υπό την Ελληνικήν κατοχήν περιαγωγήν της Ξάνθης. Ακμαιότατος ο αυτόθι Ελληνισμός, αστείρευτος δε πηγή πλούτου η περιοχή. Αλλά και μόνον δια την εθνικήν  ικανοποίησιν, ότι και τμήμα, έστω και τόσον ελάχιστον της Θράκης, θα περιέλθη υπό την Ελληνικήν σημαίαν, οφείλομεν να επιμείνωμεν ανενδότως εις την παραχώρησιν της Ξάνθης».

               Η είδηση και μόνο ότι επιστρέφουν οι Βούλγαροι ήταν αρκετή για να αδειάσει η πόλη από τους κατοίκους της οι οποίοι κατέφευγαν σε άλλες περιοχές φοβούμενοι την εκδικητικότητα, την αγριότητα και την αρπακτική διάθεση των Βουλγάρων.

1913: Το Δεδέαγατς ζητάει άμεση προσάρτηση στο ελληνικό κράτος

*Απόσπασμα του ιστορικού υπομνήματος των κατοίκων του Δεδέαγατς

 

 

 

*Ένα άγνωστο ενυπόγραφο πατριωτικό

υπόμνημα κατοίκων,

που υπέφεραν από την Βουλγαροκρατία

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η Αλεξανδρούπολη δοκίμασε κατά το παρελθόν κατοχές από Τούρκους Βούλγαρους, Ρώσους και Γερμανούς. Οι Αλεξανδρουπολίτες σε κάθε περίπτωση, έδειξαν έμπρακτα τον πατριωτισμό τους και την επιθυμία τους να ζήσουν μέσα στο πλαίσιο του ελεύθερου Ελληνισμού, παρά το γεγονός ότι τα γύρω της γειτονικά κράτη, αγωνίζονταν να έχουν αυτή τη σημαντική πόλη δική τους. Η ύπαρξη του λιμανιού και η στρατηγική θέση της στο σιδηροδρομικό δίκτυο την καθιστούσαν επιθυμητή σε κάθε κατακτητή.

               Η πρώτη φορά που επιδείχθηκε αυτός ο πατριωτισμό τους ήταν το 1878, όταν οι Ρώσοι νικώντας, έφτασαν έως έξω από την Κωνσταντινούπολη, υποχρεώνοντας τους  Τούρκους να υπογράψουν την ταπεινωτική γι’ αυτούς συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, που δημιουργούσε τη λεγόμενη «Μεγάλη Βουλγαρία». Τότε οι κάτοικοι του Δεδέαγατς ζήτησαν με υπόμνημά τους που το υπέγραφαν 123 κάτοικοι της πόλης, να μην τεθούν υπό Βουλγαρική διοίκηση. Πρόκειται για μεγάλης σημασίας έγγραφο για την ιστορία της πόλης. Περισσότερα για το έγγραφο μπορείτε να δείτε σ΄ αυτή την ιστοσελίδα, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 27 Ιουλίου 2014 και στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2014/07/1878.html#more

               Σήμερα θα παρουσιάσουμε για πρώτη φορά το σπουδαίο υπόμνημα των κατοίκων του Δεδέαγατς, με το οποίο ζητούσαν εν όψει της οριστικής διευθέτησης των συνεπειών των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913, να προσαρτηθεί η περιοχή στο Ελληνικό κράτος.

               Το σύντομο και ρωμαλέο, αλλά εξαιρετικής ιστορικής σημασίας αυτό κείμενο, έχει ημερομηνία «Δεδέαγατς τη 22 Ιανουαρίου 1913» και υπογράφεται από 27 κατοίκους της πόλης.

Τούρκος Ολυμπιονίκης της ξιφασκίας, κομιτατζής στη Θράκη

*Σύμπραξη υπό την σκιά της βουλγαρικής σημαίας. Αριστερά ο Βούλγαρος κομιτατζής Τάνε Νικολώφ και δεξιά ο Τούρκος κομιτατζής Φουάτ Μπαλκάν. Τη φωτογραφία  αυτή χρησιμοποίησε ο Μπαλκάν ως εξώφυλλο του αυτοβιογραφικού βιβλίου του "KOMİTACI FUAT BALKANIN ANILARI: BJK'nin Kurucusu Fuat Balkan'ın Anıları" 

 

*Συνέπραξε με τον Τάνε Νικολώφ

*Οργάνωσε επίθεση  στον Εχίνο το 1922

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Η ιστορία του Τούρκου Ολυμπιονίκη της ξιφασκίας Φουάτ Μπαλκάν, που έδρασε στη Θράκη ως κομιτατζής, σε συνεργασία ακόμα και με τους Βουλγάρους, έχει ξεχαστεί. Παραμένει όμως ζωντανή στην Κωνσταντινούπολη και συνοδεύει πάντα την αθλητική ομάδα Μπεσίκτας, της οποίας υπήρξε το υπ’ αριθμ 1 ιδρυτικό μέλος και πρώτος πρόεδρός της για τρεις θητείες.

Η ιστορία του Φουάτ Μπέη όπως τον αποκαλούσαν οι ομόφυλοί του στη Θράκη άρχισε πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Συνέχισε να δρα εναντίον Σέρβων στην ευρύτερη περιοχή των Σκοπίων και Ελλήνων στη Δυτική Θράκη και Ανατολική Μακεδονία, συνεργαζόμενος με Βούλγαρους κομιτατζήδες.  

Ο Φουάτ Μπαλκάν γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1887 και πέθανε το 1970.

Φοίτησε στη στρατιωτική σχολή της Αδριανούπολης και ως υπολοχαγός εντάχθηκε στο Κίνημα των Νεοτούρκων, των οποίων αποτέλεσε δραστήριο στέλεχος, αναλαμβάνοντας διάφορες αποστολές κατασκοπείας ή υπονομευτικής δράσης στα Βαλκάνια. Επιδόθηκε από μικρός στο άθλημα της ξιφασκίας, όπου και διέπρεψε. Στους Θερινοί Ολυπακούς Αγώνες των Παρισίων το 1924 αγωνίστηκε αλλά έχασε μεταξύ άλλων και από τον Έλληνα Κωνσταντίνο Κοτζιά, ο οποίος είχε χρηματίσει αργότερα δύο φορές δήμαρχος Αθηναίων και υπουργός στην κυβέρνηση Ιωάννη Μεταξά. Στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ το 1928 έφτασε στους ημιτελικούς.

Όταν το καταδρομικό «Χαμηδιέ» το 1913, δεν μπορούσε να επιστρέψει στην Τουρκία!!!

*Η "Μακεδονία" μισοβυθισμένη στην Ερμούπολη

 

 

 

*Βομβάρδισε το ελληνικό «Μακεδονία»

αλλά δεν το βύθισε στη Σύρο

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

        Είναι γνωστό, ότι κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, ο ρόλος του ελληνικού πολεμικού στόλου, υπήρξε πρωταγωνιστικός και φυσικά αποφασιστικός, αφού με την παρουσία του στο Αιγαίο, δεν επέτρεψε στους Τούρκους να μεταφέρουν δια θαλάσσης από τη Μικρά Ασία στρατεύματα στα μέτωπα της Μακεδονίας και της Θράκης. Ο τουρκικός στόλος μετά από σημαντικές ναυμαχίες ηττημένος «στριμώχθηκε» στα Στενά των Δαρδανελίων.

        Ωστόσο, υπήρξε μια περίπτωση, που ένα τουρκικό καταδρομικό το «Χαμηδιέ» κατόρθωσε υπό ομίχλη και σφοδρή θαλασσοταραχή να βγει στο Αιγαίο, χωρίς να γίνει αντιληπτό από τα ελληνικά παραπλέοντα πολεμικά νοτίως της Ίμβρου «Σφενδόνη», «Ιέραξ» και «Ναυκρατούσα»… και να βομβαρδίσει τη Σύρο!!! Δεν μπόρεσε όμως να επιστρέψει στη βάση του και περιεφέρετο για μήνες στη Μεσόγειο από το Πορτ Σάιδ και την Ερυθρά Θάλασσα έως και τη Μάλτα. Μπόρεσε να ξαναμπεί στα Στενά, όταν έληξαν οι συγκρούσεις και η Τουρκία υπέγραψε ανακωχή.

        Ο βομβαρδισμός της Σύρου, όχι σημαντικός, είχε ως στόχο το επιταγμένο υπερωκεάνιο «Μακεδονία». Η ελληνική κυβέρνηση το εξόπλισε και το χρησιμοποίησε ως βοηθητικό καταδρομικό (εύδρομο) και οπλιταγωγό με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Λυκούργο Τσουκαλά με καταγωγή από τη Ζάκυνθο. Το «Μακεδονία», συνέβη να είναι ελλιμενισμένο στο Νεώριο Σύρου για επισκευές επί μια εβδομάδα, λόγω βλάβης του πηδαλίου του.

Όταν ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης έφτασε στην Κορνοφωλιά, το 1913

*Πανοραμική άποψη της Κορνοφωλιάς (από τον ιστότοπο "Η Κορνοφωλιά μας"

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Η Κορνοφωλιά, το καλοκαίρι του 1913, έζησε μεγάλες πατριωτικές στιγμές, όταν υποδέχτηκε στο έδαφός της, τον νικητή των ναυμαχιών του Αιγαίου Παύλο Κουντουριώτη. Βρισκόμαστε στο τέλος των Βαλκανικών Πολέμων, με την Ελλάδα να έχει απελευθερώσει το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Θράκης, την Τουρκία να έχει ανακαταλάβει τα εδάφη που είχε χάσει στην Ανατολική Θράκη τη Σερβία να μάχεται και να πιέζει από τα δυτικά και τη Βουλγαρία, να είναι ηττημένη σε όλα τα μέτωπα.

        Στο Βουκουρέστι με πρωτοβουλία κυρίως της Ρωσίας, αλλά και της Γαλλίας, επιχειρείται η ειρήνευση και ο καθορισμός των νέων συνόρων στη Βαλκανική

        Από τις 27 Ιουλίου είχε γίνει γνωστό ότι στη Ρουμανία, Ελλάδα και Βουλγαρία είχαν καταλήξει σε συμφωνία για το ζήτημα των συνόρων των δύο αντιμαχόμενων κρατών. Την επομένη υπεγράφη η συνθήκη ειρήνης. Είχε προηγηθεί όμως η απελευθέρωση της παραθαλάσσιας πόλης...

        Το Δεδέαγατς άρχισε να βλέπει το φως της ελευθερίας μέσα από το σκοτάδι της νύχτα της 10ης Ιουλίου, όταν οι Βούλγαροι άρχισαν να αποχωρούν από την πόλη. Όλη εκείνη τη νύχτα κατέστρεφαν τις πόρτες καταστημάτων και έκλεβαν ό,τι μπορούσαν να σηκώσουν. Έμπαιναν σε σπίτια Τούρκων και βίαζαν γυναίκες και μικρά κορίτσια. Έκαψαν ακόμα και τις αποθήκες της Οθωμανικής Τράπεζας.

Όταν οι Βούλγαροι απήγαγαν τον Έλληνα υποπρόξενο Σπαθάρη στο Δεδέαγατς, το 1913

*Το ελληνικό πρόξενείο του Δεδέαγατς, σε καρτ ποστάλ του 1908

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

    Η Αλεξανδρούπολη κατά τις παραμονές της πρώτης απελευθέρωσής της από τον Παύλο Κουντουριώτη, έζησε τραγικές στιγμές εξαιτίας της βάρβαρης, ανεκδιήγητης και εκδικητικής συμπεριφοράς των Βουλγάρων, οι οποίοι κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο απώθησαν τους Τούρκους και κατέλαβαν την Δυτική Θράκη.

    Η κατάσταση για τα Βουλγαρικά στρατεύματα έγινε δύσκολη όταν εξαιτίας της προκλητικότητάς τους και του αδηφάγου χαρακτήρα τους, από σύμμαχοι της Ελλάδας έγιναν αντίπαλοι και έτσι άρχισε ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος.

    Οι άμεσες νίκες των Ελλήνων σε όλα τα μέτωπα κυρίως της Ανατολικής Μακεδονίας και η ραγδαία προέλασή τους κατέστησαν τους Βουλγάρους απηνείς διώκτες των ελληνικών πληθυσμών στις περιοχές τις οποίες κατείχαν και τις εκκένωναν.

    Η Αλεξανδρούπολη, που τότε ακόμα ονομάζονταν Δεδέαγατς, δοκιμάσθηκε από πρωτοφανείς θηριωδίες, εις βάρος του πληθυσμού της, χριστιανικού και μουσουλμανικού.

Επιτροπή της Βουλής ερευνά τις βουλγαρικές θηριωδίες του 1913

*Σέρρες: Από εδώ πέρασαν οι Βούλγαροι υποχωρώντας.... (Αρχείο ΕΛΙΑ) 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Το διάστημα από την έναρξη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου στις 15 Ιουνίου 1913, έως την αναγγελία της υπογραφής της συνθήκης του Βουκουρεστίου στις 24 Ιουλίου, υπήρξε κρίσιμο και οδυνηρό για τους Ελληνικούς και Τουρκικούς πληθυσμούς της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Βέβαια υπήρξαν και άλλα διαστήματα Βουλγαροκρατίας εξίσου οδυνηρά.

        Οι Βούλγαροι έφεραν βαρέως την απώλεια της Θεσσαλονίκης, με αποτέλεσμα η συμπεριφορά τους (που ποτέ δεν ήταν άλλωστε καλή) να καταστεί άκρως τυραννική και επικίνδυνα εκδικητική για τους Έλληνες κατοίκους των περιοχών, που είχαν καταλάβει από τους Τούρκους στη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Υποχρέωναν τους Έλληνες να υπογράψουν δηλώσεις προσχώρησης στη Βουλγαρική Εξαρχία και να τελούν όλα τα θρησκευτικά μυστήρια (γάμους, βαπτίσεις κ.λπ.) στη βουλγαρική γλώσσα. Υποχρέωσαν τα παιδιά να φοιτούν σε βουλγαρικά σχολεία, επέβαλαν αλλαγή επιθέτων με βουλγαρικές καταλήξεις σε -ώφ και επέβαλαν τη γενική χρήση της βουλγαρικής γλώσσας.

        Το χειρότερο όμως ήταν ότι τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, προέβησαν σε σειρά ανομολόγητων φρικαλεοτήτων σε πόλεις και χωριά.

        Ο Τύπος, ελληνικός και ξένος, είχαν πλημμυρίσει με δραματικές περιγραφές, που ξεσήκωσαν έντονες διαμαρτυρίες και διπλωματικές κινητοποιήσεις. Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος, που ηγείτο των ελληνικών στρατευμάτων, ζήτησε από την κυβέρνηση, να του επιτρέψει να απαντήσει με αντίποινα.

*Άγνωστες ηρωικές μορφές, της Θράκης, που έμειναν να φυλάγουν Θερμοπύλες!!!

*Ιωάννης Θεοδώρου: Ας μείνει το όνομά του στην ιστορία της Αλεξανδρούπολης

*Σε Αλεξανδρούπολη, Μαρώνεια,

Μάκρη και Αδριανούπολη

στα κρίσιμα 1913, αλλά και 1922.

*Ο λεμβούχος του Δεδέαγατς.

*Ο παπά Πυθαγόρας της Αδριανούπολης.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Τα κρίσιμα ιστορικά γεγονότα, συνήθως αναδεικνύουν ήρωες, που γίνονται γνωστοί και καθίστανται αντικείμενα θαυμασμού και εκτίμησης από τους συμπολίτες τους, αλλά και άλλους ταπεινούς και σεμνούς ανθρώπους, οι οποίοι αφού κάνουν το καθήκον τους, αποσύρονται διακριτικά στο παρασκήνιο.

        Τέτοια περιστατικά έχουν να αφηγηθούν όλοι, γιατί τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, τα γεγονότα ήταν σημαντικά, οι προκλήσεις μεγάλες και οι άνθρωποι έκαναν το πατριωτικό καθήκον τους πρόθυμα. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και η περιπέτειά μας στη Μικρά Ασία, ανέδειξαν πολλές τέτοιες περιπτώσεις κυρίως αφανών και ανιδιοτελών ηρώων.

        Σήμερα θα δούμε μερικές τέτοιες περιπτώσεις, που αφορούν τη Θράκη. Νοερά ας ζήσουμε για λίγο τις μέρες μετά την υπογραφή της άδικης συνθήκης του Βουκουρεστίου, που επιδίκασε στην ηττημένη Βουλγαρία τα εδάφη της Δυτικής Θράκης στο μεγαλύτερό τους μέρος. Ήδη οι ελληνικοί πληθυσμοί είχαν γνωρίσει για σύντομο χρονικό διάστημα τον ρεβανσισμό των “συμμάχων” Βουλγάρων, που είχαν εκδιώξει σε πρώτη φάση το 1912 του Τούρκους. Το 1913 οι ελληνικές δυνάμεις είχαν απελευθερώσει μεγάλο μέρος της Δυτικής Θράκης, αλλά η χαρά των Ελλήνων κράτησε πολύ λίγο, αφού η συνθήκη του Βουκουρεστίου άνοιγε ξανά την πόρτα στους Βουλγάρους να επανέλθουν στις πόλεις και τα χωριά της.

Δεμένους πισθάγκωνα ανά τέσσερις τους έπνιγαν στον ποταμό Έβρο, οι Βούλγαροι, το 1913!!! Νέα Στοιχεία

*Από την εφημερίδα "Εμπρός" 17 Αυγούστου 1913, κατά την εύρεση των πρώτων 20 πτωμάτων

*Ένα πρωτοφανές άγνωστο έγκλημα

*Μαρτυρίες των Πιέρ Λοτί και Έ. Ζέμερ

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Ανακαλύψαμε και ονόματα πνιγέντων

        Όταν έγραψα το άρθρο που ακολουθεί ήξερα πως υπήρχε μια έλλειψη στην παρουσίαση του δραματικού αυτού θέματος. Δεν είχα βρει ονόματα θυμάτων. Δεν ξέχασα όμως και πάντα έψαχνα. Τελικά αρκετά ονόματα- όχι όλα- δημοσιεύθηκαν, αρκετά χρόνια αργότερα. Τα δημοσίευσε ο δημοσιογράφος Ανδρέας Κονιτόπουλος στην εφημερίδα “Πατρίς” τα Χριστούγεννα του 1919, όταν περιόδευσε στη Δυτική και Ανατολική Θράκη.

        Έχω καθήκον να συμπληρώσω το άρθρο αυτό δημοσιεύοντας όσα ονόματα βρέθηκαν, τιμώντας τη μνήμη των αθώων θυμάτων, που δεν πρέπει να ξεχαστούν.

        Μερικοί λοιπόν από αυτούς που έπνιξαν οι Βούλγαροι δεμένους πισθάγκωνα ήταν οι ακόλουθοι:

        Γ. Τσιαφαντούδης, Γ. Σαλαμούρας, Θ. Φερελούδης, Π. Τσιαπουντάδης, Ι. Μιριτσούδης, Γ. Καλπάκας, Β. Ζησούδης, Τ. Σωτηρίου, Γ. Τσιακρίδης, Χ. Αναστασίου, Ν. Τζιμουλούδης, Π. Γεωργίου, Α. Πουστόλας, Θ. Φυσικούδης, Μ. Καβουρούδης, Π. Γεωργίου, Α. Μαρούδης κ.λπ.

        Ο Κονιτόπουλος είχε γράψει τότε ότι οι Βούλγαροι “έπνιξαν 40 μάρτυρας της ιδέας, διότι διέπραξαν το μεγάλο έγκλημα να είναι Έλληνες” και υπογράμμιζε: “Όταν μια μέρα ο τσολιάς θα στήση εδώ την Ελληνική σημαία πρέπει να μπεί η επιγραφή: “Εδώ έπνιξαν 40 Έλληνας οι Μογγόλοι της Βαλκανικής”.

        Τελικά όπως ήρθαν τα πράγματα, κανένα μνημείο δεν στήθηκε για τους αθώους αυτούς, που δεν ήταν 40, αλλά 44... Ας μην τους ξεχάσουμε ποτέ!

    Στο ΦΩΣ της Θεσσαλονίκης, στις 30 Μαΐου 1922 ο Αδριανουπολίτης δημοσιογράφος Αθανάσιος Ζαρδαλίδης δημοσίευσε τον ακόλουθο πλήρη κατάλογο με τα ονόματα των θυμάτων αυτής της ειδεχθούς εγκληματικής πράξης των εκδικητικών Βουλγάρων:

Π. Αθανασιάδης 25/11/2020

*Από τη "Μαύρη Βίβλο" του Οικουμενικού Πατριαρχείου

        Η Ιστορία συνήθως καταγράφει τα μεγάλα γεγονότα, που επηρεάζουν την εξέλιξη των πραγμάτων και δικαίως. Καταγράφει πολέμους, μεγάλες μάχες, πολιτικούς αγώνες, μεγάλες ανακαλύψεις, εξαιρετικές πρωταγωνιστικές προσωπικότητες. Βέβαια η Ιστορία, απορροφά άλλα μικρότερα γεγονότα, τα οποία όμως δεν παύουν να έχουν είτε τοπικό ενδιαφέρον, είτε ειδικό ενδιαφέρον για ομάδες προσώπων, είτε ειδικό ενδιαφέρον για μελετητές.

        Τέτοια γεγονότα, τις περισσότερε φορές καλύπτονται από τη λήθη του χρόνου ή από έλλειψη ενδιαφέροντος. Σ’ αυτό συντελούν πολύ παράγοντες, από την γενική αδιαφορία έως την σκόπιμη προσπάθεια να ξεχαστούν κυρίως όταν υπάρχουν ένοχοι.

        Ας έρθουμε όμως στα δικά μας στη Θράκη.

        Οι Βαλκανικοί πόλεμοι υπήρξαν μια τεράστια δοκιμασία για τους αλύτρωτους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, λόγω των πολεμικών γεγονότων, αλλά και λόγω της εναλλαγής νικητών σε κάθε περιοχή. Από τους Οθωμανούς πέρασαν στους Βουλγάρους και στους Έλληνες και μετά πάλι στους Οθωμανούς αλλά και στους Βουλγάρους ξανά. Στο διάστημα των δύο Βαλκανικών Πολέμων ο Ελληνισμός της Θράκης, που άγγιξε την ελευθερία του και την έχασε με την άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου, υπέστη φοβερές ταλαιπωρίες. Χύθηκε πολύ αίμα στις τρομερές σφαγές, υπήρξε προσφυγιά, επιδημία χολέρας και ένα σωρό άλλες δοκιμασίες.

Το κίνημα Αυτονομίας της Δυτικής Θράκης, το 1913 και οι κάπηλοι του

*Κομοτηνή, τότε Γκιουμουλτζίνα, ήταν η έδρα της Αυτόνομης Δοίκησης Θράκης το 1913

*Το στήριξαν Μουσουλμάνοι

και Χριστιανοί κάτοικοι

*Το “πούλησε” η Τουρκία

στην ηττημένη Βουλγαρία

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Συχνά βλέπουμε διάφορους “παραγοντίζοντες” της Θράκης, να φωτογραφίζονται με φόντο τη σημαία της λεγόμενης Ανεξάρτητης Διοίκησης Θράκης, υποδαυλίζοντας με τον τρόπο αυτό εδαφικές διεκδικήσεις εις βάρος της Ελλάδας. Συνήθως αγνοούν πολλά ιστορικά γεγονότα ή σκόπιμα και δόλια, τα παραγνωρίζουν.

          Δηλαδή παραγνωρίζουν ότι η βραχύβια Ανεξάρτητη Διοίκηση Θράκης, που δημιουργήθηκε το 1913, ήταν ένας συνασπισμός Μουσουλμάνων (κυρίως Πομάκων) και Ελλήνων, εναντίον των Βουλγάρων, στους οποίους επιδικάσθηκε η Δυτική Θράκη με βάση την άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου. Επίσης παραγνωρίζουν ότι το τέλος της Διοίκησης αυτής, διατάχθηκε από την Υψηλή Πύλη όταν Βούλγαροι και Τούρκοι υπέγραψαν συμφωνία για την οριοθέτηση των εδαφών τους στην περιοχή.

          Τι ακριβώς ήταν η Ανεξάρτητη Διοίκηση Θράκης;

          Η είδηση ότι στα εδάφη της Δυτικής Θράκης επιστρέφουν οι Βούλγαροι που είχαν εκδιωχθεί, προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στον πληθυσμό ασχέτως θρησκεύματος, διότι η παρουσία τους στον Α΄ και στο Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο συσσώρευσε δραματικές αναμνήσεις εξαιτίας των εγκλημάτων που διέπραξαν εις βάρος του άμαχου πληθυσμού, όλων των φυλών και θρησκειών.

          Έτσι, προέκυψε η ανάγκη συσπείρωσης Μουσουλμάνων και Χριστιανών για να μην επιτραπεί εκ νέου η εγκατάσταση των Βουλγάρων. Η συσπείρωση αυτή υλοποιήθηκε με τον σχηματισμό προσωρινής Διοίκησης και εθελοντικών ένοπλων ομάδων, κυρίως για την αυτοάμυνα πόλεων και χωριών. Ο κύριος πυρήνας των επαναστατών ήταν στο νομό Ροδόπης. Και μιλούσαν για πληθυσμό εκεί 200.000 ανθρώπων και δυνατότητα παράθεσης 30.000 τυφεκιοφόρων.

Το άγνωστο ψήφισμα του λαού του Δεδέαγατς το 1913, εναντίον της δεύτερης Βουλγαρικής κατοχής

*Η οδός του Δημοτικού Κήπου. Κάπου εδώ κοντά, έγινε το πάνδημο συλλαλητήριο του 1913. Καρτ ποστάλ από τα Τουρκικά κρατικά αρχεία.  

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Οι μέρες του καλοκαιριού του 1913 για την περιοχή της Αλεξανδρούπολης, που ακόμα ονομάζονταν Δεδέαγατς, είχαν ταχύτατες εναλλαγές συναισθημάτων, για τους κατοίκους του, που προκαλούσαν ίλιγγο και απελπισία. 
Υπήρξε πρώτα η χαρά της απελευθέρωσης από τον Τουρκικό ζυγό το 1912, αλλά από τα Βουλγαρικά στρατεύματα, που όμως τότε ήταν συμμαχικά με την Ελλάδα. Γρήγορα όμως οι βαρβαρότητες των Βουλγάρων στρατιωτών προς τους Έλληνες, μετέβαλαν τη χαρά σε απελπισία. Τα γεγονότα εξελίσσονταν πολύ γρήγορα. Το καλοκαίρι του 1913 βρήκε τους πρώην συμμάχους να αντιμάχονται στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, με τους Έλληνες να νικάνε τους Βουλγάρους σε όλα τα πεδία των μαχών και να απελευθερώνουν τις περιοχές, που ήταν ελληνικές και αλύτρωτες.
Όμως οι ανταγωνισμοί των Μεγάλων Δυνάμεων και τα συμφέροντά τους που διακυβεύονταν οδήγησαν τα γεγονότα σε νέες δυσάρεστες εξελίξεις.   
Οι Μεγάλες Δυνάμεις, που συνεδρίαζαν στο Βουκουρέστι για να επιτευχθεί ειρήνη στα Βαλκάνια, άρχισαν να σκέφτονται να παραχωρήσουν την Δυτική Θράκη στην ηττημένη Βουλγαρία. Οι πληροφορίες, που έφταναν ήταν ανησυχητικές.  Ήδη οι κάτοικοι της περιοχής είχαν δοκιμάσει την πρώτη Βουλγαρική κατοχή, από τα τέλη του Οκτωβρίου 1912 όταν οι Βούλγαροι κατανικώντας τους Τούρκους είχαν καταλάβει τη Θράκη και την Δυτική και μεγάλο μέρος της Ανατολικής με την Αδριανούπολη. Βέβαια τον Ιούλιο του 1913 τη Δυτική Θράκη απελευθέρωσαν οι ελληνικές δυνάμεις.  Τα συναισθήματα εναλλάσσονταν...  Όμως τα πράγματα ανατρέπονταν με όσα συζητούσαν οι Μεγάλοι στο Βουκουρέστι.... Στη Δυτική Θράκη οι κάτοικοι γνώριζαν με ποιο δυνάστη είχαν να κάνουν, αφού η πρώτη Βουλγαρική κατοχή είχε συνδυασθεί με όργια είς βάρος του Ελληνισμού.

Η επιδημία της χολέρας στον Τουρκικό στρατό της Θράκης το 1912-13

*Με βοϊδάμαξες μετέφεραν τους χολεριώντες Τούρκους στρατιώτες 

σε νοσοκομεία της Κωνσταντινούπολης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης 

            Άγνωστα παράπλευρα πλήγματα, κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, δέχτηκε η Θράκη, όταν από τα Τουρκικά στρατιωτικά τμήματα, ξέσπασε μια φοβερή επιδημία χολέρας, η οποία μοιραία μεταδόθηκε στα αντιμαχόμενα Βουλγαρικά στρατεύματα, τα οποία στη συνέχεια τη μετέδωσαν στα ελληνικά στρατεύματα, κατά το Β’ Βαλκανικό Πόλεμο.

            Τα πρώτα κρούσματα άρχισαν να αναφαίνονται από τα μέσα του Οκτωβρίου 1912.

            Εδώ αξίζει να θυμίσουμε ότι στις αρχές του Οκτωβρίου 1912, οι συμμαχικές χώρες Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εξαιτίας της γεωγραφίας της Βαλκανικής Χερσονήσου, οι ‘Ελληνες άρχισαν να προελαύνουν από τα σύνορα της Μελούνας προς Βορράν, με στόχο τη Μακεδονία και την  Ήπειρο. Οι Βούλγαροι προέλασαν προς Νότο διέβησαν τη Ροδόπη και κατέλαβαν Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) και Δεδέαγατς, ενώ άλλες φάλαγγές τους, εισήλθαν στην Ανατολική Θράκη κατευθυνόμενες προς το κέντρο και περικυκλώνοντας την Αδριανούπολη, όπου πολιόρκησαν ασφυκτικά τους Τούρκους.

             Πολύνεκρες μάχες έγιναν και στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών. Επικεφαλής των Βουλγαρικών δυνάμεων ο στρατηγός Δημήτριεφ. Οι Σαράντα Εκκλησίες καταλήφθηκαν μετά από πείσμονες μάχες στις 11 Οκτωβρίου 1912, ενώ ο τουρκικός στρατός υποχωρούσε προς τη Βιζύη. Κατά την φυγή των Τούρκων ο Μεχμέτ Μουχτάρ Πασάς, δεν πρόλαβε να πάρει ούτε τις ατομικές αποσκευές του! Οι Βούλγαροι όμως κυρίευσαν επτά πυροβολαρχίες ταχυβόλων πυροβόλων, μεγάλη ποσότητα φυσιγγίων, 18 τηλεβόλα και 12 τοπομαχικά, καθώς και μεγάλες ποσότητες ζωοτροφών και άλλα εφοδίων. Μαζί με αυτά πήραν και… δύο αεροπλάνα που δεν μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν οι Τούρκοι!

Έτσι διπλασιάστηκε η Ελλάδα της Μελούνας….

*Ο λοχαγός του Βρετανικού Επιτελείου Άλμπερτ Τράπμαν 

και η σύζυγός του εθελόντρια νοσοκόμα 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Οι Βαλκανικοί πόλεμοι των ετών 1912-13 υπήρξαν οι πλέον ένδοξοι και παραγωγικοί πόλεμοι της Ελλάδας, μετά την Επανάσταση του 1821. Τα αποτελέσματά τους, υπερέβησαν τις προσδοκίες όλων.

Η μικρή «Ελλάδα της Μελούνας», μετά την λήξη των δύο νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων, είχε σχεδόν διπλασιάσει το έδαφός της, αφού από 63.211 τετραγωνικά χιλιόμετρα που είχε το έτος 1897 έφτασε στα 121.794 το 1913! 

Αλλά και ο πληθυσμός της αυξήθηκε σημαντικά, αφού από 2.631.952 έφτασε στα 4.832.167 κατοίκους .

Βέβαια τα κέρδη ήταν αυτά καθώς και η δόξα που παρέμεινε. Μοιραία όμως υπήρξαν και ανθρώπινες απώλειες. Και αυτές είναι δραματικές, αφού η ανθρώπινη ζωή είναι ανεκτίμητη.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που έχουν περιληφθεί στην Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων, που εξέδωσε η Διεύθυνση Ιστορίας του ΓΕΣ το 1987 έχουν καταγραφεί 307 νεκροί αξιωματικοί και 555 τραυματίες. Οι νεκροί οπλίτες είναι 7.918 και οι τραυματίες 32.587. Επιπλέον  188 οπλίτες θεωρούνται αγνοούμενοι. Και κοντά σε όλους αυτούς καταμετρήθηκαν και 580 «παγόπληκτοι». Οπλίτες δηλαδή, που έπαθαν κρυοπαγήματα.

Η καθημερινή σημαία του «Αβέρωφ» μπήκε τελικά στο Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο, αντί της επίσημης!!!

*Αυτή είναι η πρόχειρη, αλλά πολύτιμη και δοξασμένη σημαία του θωρηκτού "Γεώργιος Αβέρωφ" που ήταν αναπεπταμένη στις δύο κρίσιμες ναυμαχίες των Βαλκανικών Πολέμων, της Έλλης και της Λήμνου.

               

*Δωρεά του ναυάρχου

Παύλου Κουντουριώτη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Στις συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (της οδού Σταδίου) υπάρχει ένα έκθεμα, που γεμίζει εθνική υπερηφάνεια τους επισκέπτες. Πρόκειται για δωρεά που έκανε ο ίδιος ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Αναφερόμαστε στη σημαία, που ήταν υψωμένη στο θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» κατά τις νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης στις 4 Δεκεμβρίου 1912 και της Λήμνου στις 5 Ιανουαρίου 1913. Οι διαστάσεις της είναι 2,80Χ3,90 μ.  Είναι το έκθεμα με αριθμό εισαγωγής στο Μουσείο 2709.

                Και δεν μιλάμε για την επίσημη σημαία του ένδοξου θωρηκτού, αλλά την… πρόχειρη!!!

                Πώς συνέβη και προσφέρθηκε στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο η πρόχειρη σημαία του πλοίου και όχι η επίσημη;

                Η υπόθεση αυτή ανάγεται στον Αύγουστο του 1913. Στις αρχές εκείνου του μήνα, ο τιμημένος ναυμάχος Παύλος Κουντουριώτης έκανε τη δωρεά αυτού του πολύτιμου τροπαίου.

                Η σημαία αυτή, σχετικά απέριττη, ήταν επηρμένη στον μεγάλο ιστό του θωρηκτού κάθε μέρα. Ο Κουντουριώτης είχε άλλη καλύτερη και μεγαλύτερη σημαία για την περίπτωση των ναυμαχιών με τον Τουρκικό στόλο. Τελικά… δεν του δόθηκε η ευκαιρία να υψώσει την επίσημη σημαία στον κεντρικό ιστό, γιατί όταν προέκυψε η πρώτη ναυμαχία της Έλλης στις 3 Δεκεμβρίου 1912, διατάχθηκε ο κελευστής Κατιντζάρης να την υψώσει, αλλά ο άτυχος δεν πρόλαβε επειδή τον χτύπησε ένα εχθρικό θραύσμα οβίδας και τον άφησε άπνου, τη στιγμή που στο ένα χέρι κρατούσε την επίσημη σημαία για να την υψώσει!

                Όταν προέκυψε η δεύτερη ναυμαχία της Λήμνου στις 5 Ιανουαρίου 1913, ο ναύαρχος Κουντουριώτης θεώρησε ότι η… καθημερινή σημαία, ήταν τυχερή και έδωσε εντολή να παραμείνει αυτή, στον κεντρικό ιστό του θωρηκτού. Αν και είχε κάποιες μικρές φθορές.