Η ιδέα για Βαλκανική Ομοσπονδία, μοχλός του Πανσλαβισμού διαχρονικά, εναντίον της Ελλάδας

*Η Χάρτα του Ρήγα με την ουτοπική Βαλκανική Ομοσπονδία

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η δημιουργία Βαλκανικής Ομοσπονδίας κρατών, ήταν πολιτική πρόταση, που αποσκοπούσε στη δημιουργία ενός ομόσπονδου ή πιθανόν συνομόσπονδου κράτους, αποτελούμενου από κράτη της Βαλκανικής Χερσονήσου.

Ιστορικά η ιδέα αυτή, αναφέρεται, ότι διατυπώθηκε περί τα τέλη του 19ου αιώνα από τις αριστερές πολιτικές δυνάμεις της εποχής και πολλοί θεωρούν ότι την ιδέα γέννησε αρχικά ο Ρήγας Φεραίος. Βέβαια οι συνθήκες τότε ήταν διαφορετικές και οι προσδοκίες των αλύτρωτων λαών, ήταν η απελευθέρωση.

Στο Θούριό του μάλιστα ο Ρήγας Φεραίος απευθύνεται στον πασά του Βιδινίου Οσμάν Πασβάνογλου (1758-1807) ο οποίος στασίασε κατά του σουλτάνου Σελήμ Γ΄. Ο Πασβάνογλου, λέγεται πώς είχε φιλία με το Ρήγα Φεραίο, ο οποίος του μεταλαμπάδευσε τις ιδέες του για Βαλκανική Ομοσπονδία εκτός της Οθωμανικής εξουσίας. Ο καίριος στίχος που προέτρεπε τον Πασβάνογλου σε γενικό ξεσηκωμό κατά του σουλτάνου ήταν ο ακόλουθος: 

«Βουλγάροι κι Αρβανίτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί,

Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή,

Για την ελευθερίαν, να ζώσωμεν σπαθί,

Πως είμαστ' αντριωμένοι, παντού να ξακουσθή.

--

"Σας κράζει η Ελλάδα, σας θέλει, σας πονεί,

Ζητά την συνδρομήν σας, με μητρική φωνή.

Τι στέκεις Παζβαντζιόγλου, τόσον εκστατικός;

Τινάξου στο Μπαλκάνι, φώλιασε σαν αητός».

Και σε άλλο σημείο του Θούριου προσθέτει ο Ρήγας Βελεστινλής:

Να σφάξουμε τους λύκους, που στον ζυγόν βαστούν,

Και Χριστιανούς και Τούρκους, σκληρά τους τυραννούν.

Η Βαλκανική Ομοσπονδία, η οποία δεν πραγματώθηκε ποτέ, είχε ως βάση τις αρχές του σοσιαλισμού, της οικονομικής ισότητας καθώς και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Οραματισμός της ήταν να συνενώσει τους λαούς των Βαλκανίων, παρακάμπτοντας τις όποιες διαφορές μεταξύ τους (φυλετικές, θρησκευτικές, πολιτικές κλπ), προσβλέποντας έτσι στην ουσιαστική απελευθέρωσή τους από τους δυνάστες της εποχής. Αυτό σε θεωρητικό επίπεδο. Γιατί εμπράκτως μεταβλήθηκε σε πιθανό όργανο άσκησης κομμουνιστικής κυριαρχίας στα Βαλκάνια. Η δημιουργία κρατών έως τον Μεσοπόλεμο, αποτελούσε κεντρικό άξονα τηε πολιτικής, κυρίως, των κομμουνιστικών κομμάτων των βαλκανικών χωρών.

Μετά από σειρά ζυμώσεων και διεργασιών κυρίως μεταξύ Γιουγκοσλάβων και Βουλγάρων, το 1924, στο 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ, αναγνωρίσθηκε ύπαρξη «μακεδονικού λαού». Λίγο αργότερα εγκρίθηκε η κίνηση για «μία ενωμένη και ανεξάρτητη Μακεδονία και μία ενωμένη και ανεξάρτητη Θράκη». Σκοπός των εμπνευστών ήταν να υπάρξει μια ένωση στα πλαίσια μιας Βαλκανικής Ομοσπονδίας, η οποία έτσι θα αποτινάξει τον «ελληνικό και βουλγαρικό ζυγό της μπουρζουαζίας».

Οι αντιδράσεις, οι διαξιφισμοί, οι εσωτερικές αναστατώσεις  και οι αποσχίσεις από το ΚΚΕ κατέστησαν την πρόταση αυτή κενή περιεχομένου, ενώ στο επόμενό του συνέδριο τον Μάρτιο του 1927, το ΚΚΕ βλέποντας και τις λαϊκές αντιδράσεις άρχισε να μιλάει για αυτοδιάθεση των σλαβομακεδόνων, έως ότου όμως συνενωθούν σε μια «Βαλκανική Σοβιετική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία», η οποία θα αφορούσε μόνο τους σλαβομακεδόνες της περιοχής της Φλώρινας. Μέχρι το 1935 το ΚΚΕ δήλωνε «ίσα δικαιώματα για όλους», γιατί «έχει αλλάξει η εθνική σύσταση της ελληνικής επικράτειας της Μακεδονίας» εννοώντας την εγκατάσταση μεγάλου αριθμού προσφύγων και διότι «η αρχή του Λενινισμού-Σταλινισμού περί αυτοδιάθεσης επιβάλει την αλλαγή του παλιού συνθήματος».

               Το ζήτημα της Βαλκανικής Ομοσπονδίας αναζωπυρώθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κυρίως από τους ηγέτες της Γιουγκοσλαβίας Γιόζιπ Μπρόζ Τίτο και της Βουλγαρίας Γκεόργκι Δημητρώφ.

               Στον ελληνικό χώρο, η αναζωπύρωση έγινε κατά την Κατοχή, αλλά και κατά τη  διάρκεια του ανταρτοπολέμου. Το ΚΚΕ έχοντας ανάγκη από έμψυχο υλικό ενθάρρυνε τις αποσχιστικές τάσεις των σλαβόφωνων, που τους συσπείρωνε, παρά το γεγονός ότι η οργάνωσή τους NOF (Narodno Osloboditelen Front ή στα Ελληνικά Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο) είχε διακηρυγμένο τελικό στόχο την απόσχιση της ελληνικής Μακεδονίας, αφού πρώτα πέρασε από την πολιτική που ακολουθούσε τότε το ΚΚΕ, δηλαδή της ισοτιμίας των μειονοτήτων. 

                          Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής οι Βούλγαροι προσπάθησαν να επιβάλουν στη Μακεδονία την ποθητή γι' αυτούς λύση: την προσάρτηση ολόκληρης της Μακεδονίας στη «Μεγάλη Βουλγαρία» ή την ανακήρυξη αυτόνομου βουλγαρομακεδονικού κράτους. Το ΕΑΜ, ανήσυχο για τις δραστηριότητες της βουλγαρικής προπαγάνδας στις επαρχίες Καστοριάς και Φλώρινας, αποφάσισε να προσεταιρισθεί τους σλαβόφωνους κατοίκους της περιοχής δημιουργώντας μια νέα οργάνωση με κομμουνιστική καθοδήγηση που θα πολεμούσε τον κατακτητή. Η οργάνωση αυτή ήταν το ΣΝΟΦ. Από την πρώτη στιγμή το ΣΝΟΦ πλαισιώθηκε από γνωστούς κομιτατζήδες και αυτονομιστές της περιοχής, οι οποίοι απέβλεπαν στην απόσχιση της Μακεδονίας από την Ελλάδα και στην ένωσή της με το γιουγκοσλαβικό τμήμα της Μακεδονίας και τη βουλγαρική «Μακεδονία του Πιρίν», στο πλαίσιο μιας ευρύτερης Βαλκανικής Ομοσπονδίας, στην οποία θα κυριαρχούσαν οι κομμουνιστές. 

            Αποτέλεσμα της σύμπλευσης του ΚΚΕ και των σλαβόφωνων, είναι ότι από τα τέλη του Νοεμβρίου 1946 το ΝΟΦ (ή το ΣΝΟΦ) διέθεσε τις δυνάμεις που είχε στα βουνά στον υπό διαμόρφωση λεγόμενο Δημοκρατικό Στρατό της Ελλάδας, δηλαδή τις δυνάμεις των ανταρτών. Άλλωστε τους είχε ανάγκη, γιατί εκτός από αντάρτες που πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή, στηρίζονταν και στο πληθυσμό των μετόπισθεν, για προμήθεια τροφίμων, ειδών ένδυσης, πληροφορίες κ.λπ.

    Και όταν το Δεκέμβριο του 1947 σχηματίσθηκε η λεγόμενη Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση στα βουνά του Γράμμου με πρωθυπουργό τον Μάρκο Βαφειάδη,  υιοθετήθηκε απέναντι στις μειονότητες και ειδικότερα απέναντι στους Τσάμηδες, τους Σλαβόφωνους και τους Πομάκους, μια στάση προστατευτική. Η στάση αυτή, σχετίζονταν φυσικά με τη σημασία που είχαν αυτοί οι πληθυσμοί στη στελέχωση του αντάρτικου, το οποίο είχε απώλειες και μηδαμινές δυνατότητες να αντικαθιστά το χαμένο προσωπικό του.

 

Διπλωματικές απόψεις για τη Βαλκανική Ομοσπονδία

 

               Το εφεύρημα της διεθνούς αριστεράς για δημιουργία Βαλκανικής Ομοσπονδία, την εποχή του μεσοπολέμου, που ταλαιπώρησε την Ελλάδα, που ουσιαστικά αντιμετώπιζε την απόσπαση βορείων εδαφών της, απασχόλησε και τη διεθνή διπλωματία.

               Χαρακτηριστικό είναι ένα τηλεγράφημα του Αμερικανού πρέσβη Σμιθ στη Μόσχα τον Φεβρουάριο του 1948, ο οποίος με λιτή διατύπωση εξηγεί τους στόχους αυτής πρότασης. Συγκεκριμένα, ενημέρωνε τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, ότι η πρεσβεία συμφωνούσε  ότι η ιδέα περί Βαλκανικής Ομοσπονδίας, που θα τελούσε υπό κομμουνιστική κυριαρχία ήταν από καιρό διεθνής κομμουνιστική αντίληψη της πολιτικής οργάνωσης αυτής της περιοχής, ιδιαίτερα μετά τη συγκεκριμένη διατύπωση αυτής της έννοιας, στο 5^ο Συνέδριο της Κομιντέρν το 1924.

               Ωστόσο, κατά την άποψη του πρέσβη Σμιθ, αυτή η ιδέα ήταν σύγχρονη με την συνακόλουθη λενινιστική αντίληψη για την ΕΣΣΔ ως όργανο της παγκόσμιας επανάστασης, παρά με την αντίληψη του Στάλιν για την παγκόσμια επανάσταση ως όργανο του σοβιετικού κράτους.

Η αύξηση της σοβιετικής δύναμης κατά τη διάρκεια και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις δυνατότητες άμεσης κυριαρχίας, που άνοιξε και αξιοποιήθηκε χάρη στην παρουσία του Κόκκινου Στρατού, και ιδιαίτερα στις εξελίξεις του δεύτερου εξαμήνου του 1948, είχαν κάνει πιθανώς οποιαδήποτε πλήρης βαλκανική πολιτική ομοσπονδία να φαίνεται πολύ λιγότερο ελκυστική. Κατά τη γνώμη του Σμιθ, ο Σοβιετικός έλεγχος, πρέπει να θεωρείται ως «τελικός στόχος» ή «απώτερος στόχος», και οι πολιτικοί συνδυασμοί στην Ανατολική Ευρώπη θα σταθμιστούν, θα υιοθετηθούν ή θα απορριφθούν από το Κρεμλίνο με βάση την αποτελεσματικότητα για την επίτευξη αυτού του σκοπού.

Σε μεταγενέστερο στάδιο, η Βαλκανοπαραδουνάβια Ομοσπονδία, μπορεί να φανεί τόνιζε ο Σμιθ, χρήσιμο εργαλείο για τη διευκόλυνση του ελέγχου, ιδιαίτερα ως πιθανή μέθοδος επίλυσης ιστορικών εδαφικών συγκρούσεων στην περιοχή, παρέχοντας καθεστώς «αυτονομίας» για τέτοιες περιοχές όπως η Μακεδονία, η Τρανσυλβανία, η Δοβρουτσά κ.λπ.

Σχολιάζοντας τις εξελίξεις των ημερών, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ υποστήριζε, ότι η απλούστερη και ασφαλέστερη φόρμουλα, διοικητικά, φαίνονταν να είναι η ενσωμάτωση των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης στην ΕΣΣΔ. Αυτό το πιθανώς «ενδεχόμενο σχέδιο οργάνωσης που προβλέπει η Μόσχα για την περιοχή» αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο, η εφαρμογή αυτού του σχεδίου, προβλέπονταν μόνο για ένα μακρινό μέλλον.

Αμφιβάλλουμε, υπογράμμιζαν οι Αμερικανοί διπλωμάτες, ότι το Κρεμλίνο θα εμπιστευόταν ποτέ «ακόμη και τον πιο υποτελή κολλητό» (would ever trust even the most subservient henchman στο κείμενο) να οργανώσει την Ομοσπονδία στο Αιγαίο, που προφανώς είχε σκεφθεί ο Γκεόργκι Ντιμιτρόφ.

Αναμφίβολα, κατά την άποψη των Αμερικανών, είχε γίνει συζήτηση για ομοσπονδία μεταξύ της Κομμουνιστικής Διεθνούς και του Κρεμλίνου τους τελευταίους μήνες, και τα δοκιμαστικά σχέδια για μια μικρή ή μεγαλύτερη ομοσπονδία μπορεί κάλλιστα να έχουν εκπονηθεί. Είναι δύσκολο να πιστέψουμε, στην πραγματικότητα, ότι ο Ντιμιτρόφ θα είχε κάνει παρατηρήσεις που έκανε, εκτός αν μια τέτοια συζήτηση ήταν στον αέρα και την θεωρούσε αποδεκτή από τη Μόσχα.

Στις 17 Ιανουαρίου 1948, κατά την επιστροφή του στη Σόφια από το Βουκουρέστι, όπου συμμετείχε στην υπογραφή της Συνθήκης Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας μεταξύ Βουλγαρίας και Ρουμανίας, ο Πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Γκεόργκι Ντιμιτρόφ έκανε μια δήλωση στον Τύπο, στην οποία υποστήριξε μια πιθανή ομοσπονδία χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Αλβανίας, της Βουλγαρίας, της Γιουγκοσλαβίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας, της Τσεχοσλοβακίας, της Πολωνίας και πιθανώς της Ελλάδας.

Η ιδέα της Βαλκανικής Ομοσπονδίας ήταν ένας ακόμα μοχλός πίεσης κατά της Ελλάδας επί πολλά χρόνια. Υπήρξε μοχλός πίεσης κατά της χώρας μας στα χέρια του πανσλαβισμού και της προσπάθεια της Ρωσίας να αποκτήσει διέξοδο στο Αιγαίο.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*WIKIPEDIA

*Εθνικά Αρχεία ΗΠΑ (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1948v04/d210)

 

 

Μεταξάς και Κορυζής: Τα δύο ΟΧΙ της Ελλάδας, σε φασισμό και ναζισμό

*Αριστερά ο Ιωάννης Μεταξάς, δεξιά ο Αλέξανδρος Κορυζής

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Τα δύο μεγάλα και ιστορικά ΟΧΙ, που ειπώθηκαν από την Ελλάδα κατά του φασισμού και του ναζισμού, το 1940 και το 1941, είναι αυτά που δόξασαν τα ελληνικά όπλα. Ειπώθηκαν από δύο πρωθυπουργούς, που έφυγαν από ζωή, ενώ τα γεγονότα ήταν ακόμα σε εξέλιξη. Την πρώτη αντίδραση κατά του φασισμού, που συμπυκνώθηκε στη λέξη ΟΧΙ, το είπε ο Ιωάννης Μεταξάς τα ξημερώματα της 28^ης Οκτωβρίου 1941. Η δεύτερη αντίδραση που ισοδυναμούσε με ένα νέο ΟΧΙ, ενάντιο στο ναζισμό, διατυπώθηκε από τον Αλέξανδρο Κορυζή, πάλι τα ξημερώματα της 6^ης Απριλίου 1941.

               Το κλίμα που διαμορφώθηκε μεταξύ των δύο υπερήφανων ΟΧΙ περιέγραψε στα υπηρεσιακά του τηλεγραφήματα προς την Ουάσιγκτον ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Λίνκολν Μακβή.

Ο Αμερικανός πρέσβης, σε μια αναλυτική αναφορά του προς τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ στις 3 Φεβρουαρίου 1941, έδωσε μια αδρή εικόνα της κατάστασης, που επικρατούσε στην Ελλάδα, κατά τις δύσκολες εκείνες ημέρες. Η Ελλάδα, που έδινε στα μέτωπα του πολέμου την μεγάλη μάχη και κατανικούσε την φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι, ξαφνικά βρέθηκε χωρίς ηγεσία λόγω του αιφνίδιου θανάτου του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, με νέο πρωθυπουργό τον τραπεζίτη Αλέξανδρο Κορυζή.

*Τραυματίες στρατιώτες στο δρόμο για να παρακολουθήσουν την κηδεία του Ι. Μεταξά

Ο θάνατος του Ιωάννη Μεταξά σημειώθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1941 ήταν επόμενο να προκαλέσει πανελλήνια συγκίνηση, αλλά και αγωνία για την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων. Επρόκειτο για οδυνηρή έκπληξη. Είχε προηγηθεί ολιγοήμερη ασθένεια την ημέρα της ονομαστικής εορτής του στις 7 Ιανουαρίου. Μετά από σύντομη ξεκούραση επανήλθε στα καθήκοντά του, αλλά προ το τέλος του μηνός αισθάνθηκε νέα αδιαθεσία. Η διάγνωση του καθηγητή Γεωργόπουλου ήταν ότι επρόκειτο για πολτώδη αμυγδαλίτιδα. Ακολούθησε ιατρικό συμβούλιο και οι γιατροί κατέληξαν να αποκλείσουν την αφαίρεση των αμυγδαλών λόγω της υπέρμετρης φλεγμονής και του προχωρημένου της ηλικίας του πρωθυπουργού. Αντί της αμυγδαλεκτομής αποφασίσθηκε η διάνοιξη της αμυγδαλής, η οποία προκάλεσε αυτό ακριβώς που ήθελαν να αποφύγουν, την εκτεταμένη αιμορραγία, η οποία με τη σειρά της δημιούργησε άλλες επιπλοκές. Αργότερα κυκλοφόρησαν και διάφορες άλλες αναπόδεικτες όμως συνομωσιολογικές ερμηνείες, για τα αίτια του θανάτου του Μεταξά.

Η εμπόλεμη κατάσταση της χώρας, επέβαλε την άμεση αναπλήρωση του κενού που δημιουργήθηκε.

Αμέσως συνεκλήθη το υπουργικό συμβούλιο στο κτίριο του υπουργείου Εξωτερικών παρουσία του βασιλέως Γεωργίου Β’ ο οποίος ζήτησε από τους υπουργούς να παραμείνουν στις θέσεις τους και ανακοίνωσε την πρόθεσή του να αναθέσει την πρωθυπουργία στο διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Αλέξανδρο Κορυζή. Αμέσως εκλήθη ο Κορυζής, ο οποίος συμφώνησε να αναλάβει πρωθυπουργός και υπουργός Στρατιωτικών, Ναυτικών και Αεροπορίας, ενώ ειδοποιήθηκε ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος και πραγματοποιήθηκε η ορκωμοσία του πρωθυπουργού και των υπουργών του.

Ο θάνατος του Μεταξά, παρά το γεγονός της ύπαρξης της δικτατορίας, προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση στους πολίτες αλλά και στους στρατευμένους.

*Το ελληνικό ηθικό ανέκαμψε γρήγορα...

 

Το ηθικό ανέκαμψε γρήγορα

 

«Το ελληνικό ηθικό έχει ανακάμψει γρήγορα από το σοκ του θανάτου του Στρατηγού Μεταξά. Το πνεύμα του ενωμένου και αποφασιστικού πατριωτισμού τον οποίο εξέφρασε είναι ακόμα πολύ ζωντανό» διαπίστωνε ο Αμερικανός διπλωμάτης στην αναφορά του και πρόσθετε:

«Κηδεύτηκε την περασμένη Παρασκευή με τη συνοδεία τεράστιου πλήθους αλλά με ελάχιστα σημάδια θλίψης, τιμήθηκε ως ένας σπουδαίος άνθρωπος, που άξιζε πολλά για τη χώρα του, αλλά με την ιδιότητά του ως δικτάτορα υπήρξε αμετανόητος. Η απογοήτευση για την απώλεια των στρατιωτικών του ταλέντων και ικανοτήτων, έχει αντικατασταθεί με μια περίεργη βεβαιότητα, ότι τα ελληνικά στρατεύματα που σημειώνουν ακόμη επιτυχίες δεν θα σταματήσουν, ενώ ο βασιλεύς και ο στρατηγός Παπάγος είναι επί του παρόντος οι κύριοι ωφελούμενοι αυτού του αισθήματος».

Είναι γνωστό, ότι η κηδεία του Μεταξά, έγινε στις 31 Ιανουαρίου 1941, πάνδημη και με τις προβλεπόμενες τιμές.

Σύμφωνα με την επικρατούσα ψυχολογία, ο απροσδόκητος διορισμός του Κορυζή έγινε αποδεκτός από τους πολιτικούς αρχηγούς προς το παρόν και έτσι ο βασιλεύς γλίτωσε- κατά τον Μακβή- από ορισμένες δυσκολίες που προβλεπόταν ως αναπόφευκτες. Η επιλογή ενός ανθρώπου χωρίς πολιτικές φιλοδοξίες ή με κομματική υποστήριξη, μπορεί να βοηθήσει στην περαιτέρω αναβολή της πολιτικής διαμάχης. Αλλά η πιο σημαντική πτυχή του διορισμού, φαίνεται να σηματοδοτεί το πέρασμα της δικτατορίας στα χέρια του μονάρχη, ο οποίος σε αυτήν την περίπτωση δεν έχει καμία χρησιμότητα για τις φασιστικές της παγίδες.

«Εάν ο πόλεμος το επιτρέψει- αισιοδοξούσε ο Μακβή- αυτή η νέα κατάσταση μπορεί αργότερα να εξελιχθεί προς την κατεύθυνση της αποκατάστασης της κοινοβουλευτικής κυβέρνησης, όπως προτιμά προσωπικά ο βασιλεύς. Εν τω μεταξύ, μεγάλο μέρος της ανελευθερίας του πρόσφατου καθεστώτος, αν και ίσως μέρος της αποτελεσματικότητάς του, καθώς και πρώιμες αλλαγές στο κυβερνητικό προσωπικό και την πολιτική, αναμφίβολα θα αποφευχθούν».

*Ο βασιλεύς Γεώργιος Β΄

Σε ό,τι αφορά τον Κορυζή, ο βασιλεύς είχε δηλώσει κατ' ιδίαν- ανέφερε ο Αμερικανός πρέσβης- ότι ο διορισμός ήταν δική του ιδέα, αφού ο Μεταξάς, αρνούνταν πάντα να συζητήσει το θέμα του διαδόχου του και ότι χρειάστηκε σημαντική άσκηση πειθούς από την πλευρά του για να εξασφαλιστεί η αποδοχή του νέου πρωθυπουργού. Επιπλέον, ο Γεώργιος Β΄ είχε διαβεβαιώσει πληροφοριοδότη του Μακβή, ότι ο νέος πρωθυπουργός δεν θα επηρεαστεί από καμία γερμανική επιρροή, που μπορεί να επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί την παρούσα κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό, η παλαιότερη φήμη του Κορυζή ως γερμανόφιλου δεν είναι, παρά ισοδύναμη με αυτήν του Μεταξά και της ίδιας της Βασιλικής Οικογένειας. Όσον αφορά θέματα όπως το κίνημα της νεολαίας, η εκπαίδευση γενικά και η φιλανθρωπία, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό, ο Μακβή γνώριζε ότι οι ιδέες του Κορυζή ήταν πολύ πιο κοντά στις ιδέες του βασιλέως, από αυτές του προκατόχου του Μεταξά.

«Από την άλλη πλευρά- τόνιζε ο Μακβή- ο Κορυζής είναι ένας θαυμάσιος εργάτης και ένας ικανός και σεβαστός διαχειριστής. Αριθμεί φίλους τόσο στους Βενιζελικούς όσο και στους Βασιλικούς. Οι επιχειρηματίες τον εμπιστεύονται. Οι γνώσεις του για τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες στην Ελλάδα είναι ασυναγώνιστες».

*Ο Πρέσβης των ΗΠΑ Λίνκολν Μακβή

 Τέλος, ο Αμερικανός πρέσβης, θεωρούσε σημαντικό γεγονός για τον νέο πρωθυπουργό ότι δεν έχει διορίσει κανέναν, για να καλύψει την προηγούμενη θέση του ως διοικητή της Εθνικής Τράπεζας. Ο Ζαβιτσιάνος, πρώην υπουργός Οικονομικών, έγινε κυβερνητικός επίτροπος, αλλά η θέση του διοικητή παρέμεινε ανοιχτή για να επιστρέψει ο Κορυζής σε εύθετο χρόνο.

Εν τω μεταξύ, στο μέτωπο συνεχίζονταν οι πολεμικές επιχειρήσεις, χωρίς παύση. Εκείνες τις μέρες, οι ελληνικές δυνάμεις με ορμητικές προωθήσεις των θέσεων τους, εκτόπιζαν τους Ιταλούς εισβολείς, από τις χιονοσκεπείς πλαγιές του κεντρικού τομέα του μετώπου. Το ελληνικό Πυροβολικό έκανε θραύση με τις επιτυχείς βολές του.  Ο ραδιοσταθμός των Αθηνών μετέδωσε ότι η τελευταία μεγάλη προσπάθεια των Ιταλών που είχε αποτύχει παταγωδώς, είχε διαταχθεί προφανώς με στόχο την εκμετάλλευση του γεγονότος του θανάτου του Ιωάννη Μεταξά.

Κατά τον Ελληνικό Τύπο, που τελούσε σε καθεστώς λογοκρισίας, «η επιθετική δράσις και ορμητικότης των στρατιωτών μας, ιδίως από της προχθές ηυξήθη, διότι ο θάνατος του Αρχηγού επέδρασεν ερεθιστικώς εις το μέτωπον και η μανία των στρατιωτών μας είναι αφάνταστος».

Η μοίρα της Ελλάδας είχε προδιαγραφεί. Έπρεπε να αντιμετωπίσει δύο μεγάλες δυνάμεις της εποχής της, που αντιπροσώπευαν το φασισμό και το ναζισμό. Ο Κορυζής συνέχισε να ασκεί τα καθήκοντά του με συνέπεια.

*Εικόνα από τα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ

Στις 11 Φεβρουαρίου 1941 το βράδυ, ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής κάλεσε στο γραφείο του το Αμερικανό πρέσβη Λίνκολν Μακβή και του επέδωσε μια περαιτέρω έκκληση, για προμήθειες αμερικανικού πολεμικού υλικού από την Ελλάδα. Κύριο αίτημα που δεν ικανοποιήθηκε ποτέ ήταν η παροχή μαχητικών αεροσκαφών. Ο Κορυζής υπογράμμισε:

«Η ανάγκη για υλικό γίνεται πιο σκληρά αισθητή κάθε μέρα. Ειδικότερα, η αναγκαιότητα ενίσχυσης της ελληνικής αεροπορίας είναι η πιο επιτακτική από όλες. Δεν επιθυμώ να αναλύσω αυτό το τελευταίο ερώτημα που είναι γνωστό στην Εξοχότητά σας με όλες του τις λεπτομέρειες. Περιορίζομαι στην παρατήρηση ότι επί του παρόντος, 3½ μήνες μετά την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο μετά την αδικαιολόγητη επίθεση μιας μεγάλης δύναμης, η προμήθεια αυτού του απελπιστικά απαραίτητου αεροπορικού υλικού δεν έχει ολοκληρωθεί. Όπως γνωρίζετε, η ακραία και επείγουσα ανάγκη αυτής της προμήθειας δεν επέτρεψε στην ελληνική κυβέρνηση να περιμένει διευθετήσεις για την προμήθεια αμερικανικού πολεμικού υλικού με πίστωση. Είχε εξασφαλίσει από τους λιγοστούς πόρους της σε δολάρια το ποσό που ήταν απαραίτητο για την αγορά των αεροπλάνων, η μεταφορά των οποίων επιπλέον έπρεπε να γίνει με ελληνικά μέσα. Κατά συνέπεια, δεν υπήρξε κανένα εμπόδιο στην απόκτηση του εν λόγω υλικού εκτός από την εκτροπή από την αμερικανική παραγωγή του μικρού αριθμού αεροπλάνων που είχε υποσχεθεί στην Ελλάδα από τις 20 του περασμένου Νοεμβρίου η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Εν τω μεταξύ, η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία, που καλείται να αντιμετωπίσει έναν εχθρό που κατείχε συντριπτικά ανώτερα μέσα, στερήθηκε την ενίσχυση που ήταν επαρκής ακόμη και για να αντικαταστήσει τη φθορά 3½ μηνών πολέμου».

Ο Κορυζής προειδοποίησε ότι η κατάσταση φαίνονταν να παίρνει κρίσιμη τροπή στα Βαλκάνια. Κανείς δεν μπορούσε να προβλέπει ποιους κινδύνους θα είχε να αντιμετωπίσει η Ελλάδα στο εγγύς μέλλον, ακόμη πιο σοβαρούς από αυτούς που είχε αντιμετωπίσει έως τότε.

*Οι Γερμανοί εισέρχονται στην Αθήνα

Η επίθεση της ναζιστικής Γερμανίας

 

               Στον Αλέξανδρο Κορυζή, έλαχε ο κλήρος να αντιμετωπίσει την επιθετικότητα της ναζιστικής Γερμανίας.

Πώς κήρυξε η ναζιστική Γερμανία τον πόλεμο κατά της Ελλάδας, δεν είναι κάτι άγνωστο. Ωστόσο ο Αμερικανός πρέσβης στην Ελλάδα Λίνκολν Μακβή με αναφορά του προς τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών μας δίνει μια χαρακτηριστική εικόνα των γεγονότων της 6^ης Απριλίου 1941.

Όλοι γνωρίζουμε ότι η επίθεση της ναζιστικής Γερμανίας κατά της χώρας μας εκδηλώθηκε στις 5:15΄ το πρωί της 6ης Απριλίου 1941 στα οχυρά της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας και μάλιστα 45 λεπτά πριν από την προσδιορισμένη ώρα, σύμφωνα με τη γερμανική διακοίνωση που είχε επιδοθεί νωρίτερα στον πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή από τον γερμανό πρεσβευτή στην Αθήνα, πρίγκιπα Βίκτωρ φον  Έρμπαχ- Σόνμπεργκ. Επιδίδοντας το τελεσίγραφο, ο εκπρόσωπος της Γερμανίας, τόνισε στον Κορυζή ότι ο πόλεμος δεν στρεφόταν κατά της Ελλάδας, αλλά κατά της Αγγλίας, που στήριζε τότε την Ελλάδα με 62.000 άνδρες και μεγάλη αεροπορική δύναμη της RAF.

Ο Κορυζής, είπε εκείνη την ημέρα το δεύτερο Ελληνικό ΟΧΙ, αυτή τη φορά στην ιταμή ναζιστική πρόκληση. Η γερμανική επίθεση είχε την κωδική ονομασία «Μαρίτα» και η εντολή για τη σχεδίασή της, είχε δοθεί από τον Χίτλερ νωρίτερα, στις 13 Δεκεμβρίου 1940.

               Ας επανέλθουμε όμως στην αναφορά του Μακβή, η οποία διασώζεται στο Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία.

*Εθνική οδύνη: Η σβάστικα με τη γαλανόλευκη στην Ακρόπολη

Κατά την αναφορά αυτή ο Γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα Βίκτωρ φον Έρμπαχ- Σόνμπεργκ, τηλεφώνησε στον πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή λίγο μετά τις 5 η ώρα το πρωί και συνομίλησαν περίπου στις 6 παρά τέταρτο, όταν του διάβασε μια σύντομη δήλωση με τα εξής, κατά την διατύπωση του Μακβή:

«Η Γερμανία θεωρεί, ότι η Ελλάδα έχει ακολουθήσει μια μη ουδέτερη πορεία από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος και ιδιαίτερα, αφού επέτρεψε την αποβίβαση στο έδαφός της βρετανικών στρατευμάτων σε σημαντικό αριθμό. Για το λόγο αυτό η Γερμανία είναι τώρα υποχρεωμένη να παραμερίσει τις ελληνικές δυνάμεις στα σύνορα και να εισέλθει στη χώρα. Αυτό, δεν σημαίνει ότι η Γερμανία είναι εχθρική προς την Ελλάδα ή τον ελληνικό λαό, αλλά μόνο ότι σκοπεύει να επιτεθεί στους Βρετανούς».

Ο Γερμανός πρέσβης έλαβε εντολή από το Βερολίνο, να παραλάβει τα διαβατήριά του και να παραδώσει την εκπροσώπηση των γερμανικών συμφερόντων στην Ελλάδα, στον Σουηδό επιτετραμμένο Σβεν Άλαρντ από τον οποίο έλαβε τις παραπάνω πληροφορίες ο Μακβή. Ο Σουηδός επιτετραμμένος μάλιστα του είπε, πως πιστεύει ότι οι εχθροπραξίες ξεκίνησαν περίπου στις 5 η ώρα.

Μέσα στην Αθήνα κατά τον Αμερικανό διπλωμάτη, ξεκίνησαν ήδη λαϊκές διαδηλώσεις όπως αυτές, που είχαν σημαδέψει την έναρξη του πολέμου με την Ιταλία, τον Οκτώβριο του 1940.

*Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ

Η ίδια κυνικότητα και στο Βερολίνο

 

Στο Βερολίνο έγιναν περίπου τα ίδια, για τα οποία έχει διασωθεί στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία μια αναφορά προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ του επιτετραμμένου των ΗΠΑ στη Γερμανία Morris  με ημερομηνία 6 Απριλίου 1941.

«Είχα μόλις συνομιλία μιας ώρας με τον κ. Ραγκαβή, τον Έλληνα πρέσβη. Στις 5:20΄ το πρωί τον ξύπνησε ένας υπάλληλος του Γραφείου Πρωτοκόλλου του Υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος είπε ότι είχε σταλεί να συνοδεύσει τον πρέσβη για να δει τον φον Ρίμπεντροπ στο Υπουργείο. Ο Ραγκαβής έγινε δεκτός στις 6:15΄ από τον Ρίμπεντροπ ο οποίος του επέδωσε ένα σημείωμα προς ανάγνωση, απευθυνόμενο στην Ελληνική Πρεσβεία. Αυτό ήταν πιο σωστά, μνημόνιο παρά σημείωμα, καθώς ήταν ανυπόγραφο. Απήγγειλε διαβάζοντας επτά σελίδες με τα λάθη της Ελλάδας στο να συσχετισθεί με τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία πριν από τον πόλεμο και ότι η Ελλάδα δεν έλαβε υπόψη τις φιλικές προοπτικές της Γερμανίας και της Ιταλίας, στη συνέχεια. Κατηγόρησε το ελληνικό υπουργικό συμβούλιο ότι ήρθε στην εξουσία με αγγλική βοήθεια και κατέληξε λέγοντας ότι η Γερμανία δεν είχε καμία διαμάχη με τον ελληνικό λαό και θα τον «ελευθερώσει» γρήγορα οδηγώντας τον Άγγλο «εισβολέα» στη θάλασσα».

Ο Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ υπενθύμισε ότι στις 26 του περασμένου Αύγουστου είχε γνωστοποιήσει όλα αυτά στον πρέσβη με έγγραφα που βρίσκονταν σε γερμανικά χέρια τα οποία αποδεικνύουν τη συνενοχή της ελληνικής κυβέρνησης στη βοήθεια των πολεμικών προσπαθειών της Αγγλίας.

Ο Ραγκαβής απάντησε στον Ρίμπεντροπ ότι είχε ζητήσει σε εκείνη τη συνομιλία να δει εκείνα τα έγγραφα, που δεν του παρουσιάσθηκαν ποτέ.

Η συνέντευξη έληξε χωρίς περαιτέρω συζήτηση. Η Πρεσβεία της Αργεντινής ανέλαβε την εκπροσώπηση των ελληνικών συμφερόντων. Τα ελληνικά προξενικά γραφεία κλήθηκαν να ενταχθούν στο επιτελείο της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στα ελβετικά σύνορα, προς τα οποία είχε διαταχθεί το προσωπικό της πρεσβείας να μεταβεί με ειδικό τρένο, που αναχωρούσε την επόμενη μέρα το μεσημέρι.

Ο Έλληνας πρεσβευτής και η οικογένειά του θα αναχωρούσαν για την Ελβετία επίσης την επόμενη μέρα με απλό τρένο.

Ο Morris πληροφορούσε επίσης την Ουάσιγκτον ότι στο Βερολίνο ελήφθη τηλεγράφημα του Έλληνα πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κορυζή από τον πρέσβη Ραγκαβή, ο οποίος μάλιστα το διάβασε στον Αμερικανό επιτετραμμένο.  Ήταν γραμμένο στα γαλλικά, και γνωστοποιούσε  ότι στις 5.30΄ π.μ. ώρα Αθήνας ο Γερμανός πρέσβης παρέδωσε στον Κορυζή αντίγραφο του σημειώματος ή του υπομνήματος, που έδωσε ο Ρίμπεντροπ στον Ραγκαβή.

*Πλήθη λαού έξω από την Αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας, 

διαμαρτύρονται για τη Γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας

Ο Κορυζής έδινε εντολή στον πρέσβη Ραγκαβή να ζητήσει τα διαβατήριά του, και έλεγε ότι «καθώς το Ράιχ είχε διαπράξει μια πολεμική πράξη χτυπώντας την Ελλάδα πισώπλατα τη στιγμή που υπερασπιζόταν τον εαυτό της ενάντια στην ιταλική επιθετικότητα και ότι η ιστορία θα έκρινε αυτή την πράξη».

Πρόσθεσε ο Έλληνας πρωθυπουργός ότι η Ελλάδα είχε τηρήσει ουδετερότητα και αρνήθηκε όλους τους ισχυρισμούς των Γερμανών περί του αντιθέτου. Έλεγε επίσης ότι τα βρετανικά στρατεύματα δεν είχαν αποβιβαστεί στην Ελλάδα, παρά μόνο αφού οι Γερμανοί είχαν εισέλθει στη Βουλγαρία και συγκέντρωσαν στρατεύματα στα ελληνικά σύνορα. Ο πρέσβης Ραγκαβής εντέλλονταν να παραδώσει την ελληνική ανακοίνωση στην κυβέρνηση του Ράιχ.

Στην Αθήνα και στις άλλες πόλεις, επικράτησε πνεύμα αποφασιστικότητας για την νέα επίθεση που δέχτηκε η Ελλάδα.

Ο ραδιοσταθμός των Αθηνών  μετέδωσε:

«Τα συγκεντρωμένα εις την εθελουσίως υποδουλωθείσαν Βουλγαρίαν γερμανικά στρατεύματα ανέλαβον επίθεσιν κατά των φυλακίων μας, καθ’ όλον το μήκος των Ελληνοβουλγαρικών συνόρων, ήτοι τόσον εις την Ανατολικήν Μακεδονίαν  και εις την Θράκην. Ο ηρωικός Στρατός μας, ακλόνητος εις τας θέσεις του, αποκρούει και τον νέον εισβολέα». 

Η αυτοκτονία του Κορυζή

 

Στις 18 Απριλίου, δώδεκα ημέρες μετά την έναρξη της γερμανικής εισβολής, και ενώ μαίνονταν οι μάχες, τα πράγματα πήραν την πιο απρόβλεπτη και δυσμενή τροπή. Ο Κορυζής εκείνη την ημέρα, συμμετείχε σε συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Ακολούθησε συνομιλία με τον βασιλιά Γεώργιο, πρόσωπο με πρόσωπο. Τι ειπώθηκε σ' αυτή τη συνομιλία, δεν το έμαθε ποτέ κανένας. Εικασίες διατυπώθηκαν ότι οι δύο άνδρες μπορεί να διαφώνησαν ως προς την συνέχιση του αγώνα και την ανάγκη μετακίνησης της ελληνικής κυβέρνησης στην Κρήτη ή στην αγγλοκρατούμενη Κύπρο. Πάντως, ο Κορυζής, όπως ελέχθη τότε, βγήκε συντετριμμένος από τη συνάντησή του με τον βασιλέα, και κατευθύνθηκε προς  την οικία του στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας.

Ο Γεώργιος Β΄ ανησυχώντας για τον Κορυζή, που πιστεύεται ότι είναι πιθανόν κάτι να είχε υπονοήσει στη συνομιλία τους, έστειλε τον διάδοχο Παύλο στην οικία του. Φθάνοντας εκεί ο Παύλος και ενώ μιλούσε στην είσοδο της πρωθυπουργικής κατοικίας με την σύζυγο του Κορυζή, Ελισάβετ Τσιτσάρα, ακούστηκαν πυροβολισμοί από τον πρώτο όροφο. Ο Κορυζής είχε αυτοκτονήσει με το ατομικό του περίστροφο με δύο σφαίρες στην καρδιά, κατά μία εκδοχή, ή με μία σφαίρα στο κεφάλι κατ’ άλλη εκδοχή.

Δύο ημέρες αργότερα στο Βοτονόσι Μετσόβου ο διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρατού αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου, υπέγραψε τη συνθηκολόγηση.

Στην Ελλάδα άρχιζε η μακρά και επώδυνη νύχτα της Γερμανικής Κατοχής… Η πρωθυπουργία ανατέθηκε στις 21 Απριλίου 1941, στον τραπεζίτη Εμμανουήλ Τσουδερό. Ο βασιλεύς Γεώργιος Β΄ και η νέα κυβέρνηση έφυγαν αρχικά στην Κρήτη και στη συνέχεια στο Κάιρο για να συνεχίσουν τον αγώνα.

Μαζί τους έφυγαν και οι βρετανικές δυνάμεις, ενώ στην Αθήνα, μετά από επίσημο αίτημα του Βρετανού πρέσβη Πάλαιρετ  η Αμερικανική Αντιπροσωπεία ανέλαβε την ευθύνη των βρετανικών διπλωματικών και προξενικών συμφερόντων στην ηπειρωτική Ελλάδα.

*Η δύσκολη στιγμή της συνθηκολόγησης...

Ο ελληνικός Στρατός έπαψε να πολεμά στην Αλβανία

 

Βρισκόμασταν ήδη στις 22 Απριλίου 1941. Ο πρέσβης των ΗΠΑ Λίνκολν Μακβή έσπευσε να συναντήσει το βασιλέα Γεώργιο Β΄ και αμέσως ενημέρωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

«Ο βασιλεύς μου επιβεβαίωσε σήμερα το πρωί, ότι ο Ελληνικός Στρατός στην Αλβανία έπαψε να πολεμά. Οι ακριβείς όροι της ανακωχής δεν είναι ακόμη γνωστοί εδώ, αλλά πιστεύεται ότι είναι αποκλειστικά στρατιωτικού χαρακτήρα».

Ο Γεώργιος Β΄ είπε επίσης ότι τα γερμανικά στρατεύματα κινούνταν τώρα νότια από τα Ιωάννινα. Οι κυρίες της βασιλικής οικογένειας αναχώρησαν με αεροπλάνο για την Κρήτη και ο βασιλεύς θα αναχωρήσει στις 23 Απριλίου με παρόμοιο τρόπο παίρνοντας μαζί του τον πρωθυπουργό Τσουδερό. Οι Υπουργοί Ναυτιλίας, Πολέμου και Δημόσιας Ασφάλειας  . δηλαδή ο αντιναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου, ο στρατηγός Παναγιώτης Παναγάκος, και ο Κωνσταντίνος Μανιαδάκης, αντίστοιχα, θα παρέμεναν στην Αθήνα για να συνεργαστούν με τον Στρατηγό Ουίλσον τις επόμενες ημέρες. Μερικά μέλη της κυβέρνησης θα έφευγαν αυθημερόν με πολεμικό σκάφος, ενώ οι Βρετανοί σχεδίαζαν να μεταφέρουν άλλους, μαζί με Συμμάχους διπλωμάτες σε φορτηγά ή γιοτ όσο καλύτερα και γρηγορότερα μπορούσαν, ειδοποιούσε την Ουάσιγκτον ο Μακβή.

Οι γερμανικές αεροπορικές επιθέσεις σε δρόμους, αεροδρόμια και λιμάνια συνεχίζονταν. Η Αθήνα περνούσε ήδη μαύρες μέρες. Η κόλαση της Κατοχής άρχιζε…

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*Εθνικά Αρχεία ΗΠΑ (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1941v02/d606)

*Αρχείο εφημερίδας «Ακρόπολις» Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων

 

 

 

 

Μια απόρρητη συνομιλία του βασιλέως Γεωργίου Β’ με τον Αμερικανό πρέσβη, το 1946

*Ο βασιλεύς Γεώργιος Β΄ (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο )

 

«Δεν έχω γράψει ποίηματα,

δεν έχω γράψει ποιήματα

μόνο σταυρούς

σε μνήματα

καρφώνω»

Ποιητής Μίλτος Σαχτούρης

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Το 1946 ήταν μια κρίσιμη πορεία για την πορεία της Ελλάδας, καθώς τις κοινοβουλευτικές εκλογές της 31^ης Μαρτίου, σημάδεψε ανεξίτηλα, μια επίθεση ανταρτών του ΚΚΕ στο σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας. Η επίθεση αυτή θεωρήθηκε ως έναρξη του πολέμου, που κήρυξαν οι αντάρτες. Ο πόλεμος αυτός κράτησε έως τον Αύγουστο του 1949. Οι ελπίδες της απελευθέρωσης από την τριπλή κατοχής Ελλάδας, εξανεμίστηκαν. Η πατρίδα μας έζησε τον όλεθρο και την καταστροφή, όταν οι άλλοι λαοί μέσα σε κλίμα ειρήνης ανασυγκροτούσαν τις χώρες τους. 

               Η Ελλάδα αντιμετώπισε αρχικά την ανταρσία με την έμπρακτη στήριξη της Βρετανίας, η οποία όμως γρήγορα βρέθηκε σε αντικειμενική αδυναμία να συνεχίσει την παροχή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας. Την ενίσχυση της Ελλάδας σε όλα τα επίπεδα συνέχισαν οι ΗΠΑ με το γνωστό «δόγμα Τρούμαν» από το 1947.

Εκτός από τις επιμέρους μάχες, με τον ανείπωτο πόνο υπήρξαν ορισμένα σημαντικά γεγονότα, που δείχνουν τη σοβαρότητας της κατάστασης, ανάμεσα στα οποία ήταν η ίδρυση αρχικά στις 28 Οκτωβρίου 1946 στην Τσούκα Αντιχασίων,  του Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών. Στις 27 Δεκέμβρη 1946 ακολούθησε η μετονομασία του σε Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας(ΔΣΕ). Αυτά τα περιστατικά, δείχνουν την ένταση των προσπαθειών των ανταρτών να επικρατήσουν στρατιωτικά στον ελλαδικό χώρο.

Στις 24 Δεκεμβρίου 1947 ο ραδιοφωνικός σταθμός των ανταρτών, μετέδωσε ανακοίνωση του Πρακτορείου «Ελεύθερη Ελλάδα» ότι την προηγούμενη μέρα, 23 του μηνός, στις περιοχές, που έλεγχαν οι αντάρτες, δηλαδή στα βουνά, σχηματίστηκε η πρώτη λεγόμενη Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση.

Άλλωστε ο ανταρτοπόλεμος στην Ελλάδα, χαρακτηρίσθηκε ως η πρώτη πολεμική σύγκρουση στον μεταπολεμικό κόσμο. Ήταν η εποχή εκείνη, που είχε πάρει την χαρακτηριστική ονομασία Ψυχρός Πόλεμος. Στην πραγματικότητα, το έτος 1946, στο οποίο αναφερόμαστε, η χώρα μπήκε σε έσχατη δοκιμασία από τις ανεδαφικές επιδιώξεις του ΚΚΕ, αλλά και με τις προσδοκίες της Δεξιάς για ταχεία συντριβή της ανταρσίας. Η τραγωδία της Ελλάδας, δυστυχώς κράτησε τριάμισι χρόνια. Είναι γεγονός ότι ο ελληνικός στρατός, στην αρχή δεν είχε εντυπωσιακές επιτυχίες κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Πριν επέλθει η ήττα της ανταρσίας στο Γράμμο, αύξησε το διεθνές ενδιαφέρον του ελεύθερου κόσμου για τις εξελίξεις στην Ελλάδα.

Οι Πόντιοι Αθανασιάδης Χρήστος και Δέσποινα © (Μνημόσυνο για δυο άγνωστους ήρωες των διωγμών και της Κατοχής)

 

 Γράφει ο Νίκος Παπαδιονυσίου

 

Κυνηγημένος ο Χρήστος από τους Τούρκους πριν ακόμα από το ΄22, κατέφυγε από τον Πόντο στην τότε Σοβιετική Ένωση, στο Βατούμ. Εκεί, νυμφεύεται και αποκτούν ένα παιδί. Χάνει σύζυγο και παιδί , άγνωστο πως, κι έρχεται στην Ελλάδα όπου είχαν καταφτάσει κι οι συμπατριώτες του πρόσφυγες του ΄22 και η αδελφή του.

Νυμφεύεται την Δέσποινα Ιγνατιάδου που έχασε τον πρώτο σύζυγό της που τον επιστράτευσαν οι Τούρκοι με τα, για εξόντωση με πορείες, ειδικά σπάσιμο πέτρας, πείνα, βασανισμούς κι εξευτελισμούς Ελλήνων και άλλων αλλοεθνών χριστιανών, τάγματα Amele Taburlari (Τάγματα Εργασίας- Αμελέ Ταμπουρού). Έχασε και το κοριτσάκι της με την ταλαιπωρία και την πείνα από τις συνεχείς εξοντωτικές μετακινήσεις τους από περιοχή σε περιοχή του Πόντου με διαταγές των Πασάδων, με στόχο την εξόντωση των Ελλήνων  πριν της πορείας της προς Ελλάδα. Ήλθε με τα πόδια από την περιοχή της Τραπεζούντας επικεφαλής των συγχωριανών της, όσων εγκατέλειψαν σπίτια και υπάρχοντα για την μεγάλη αυτή πορεία. Η Δέσποινα ήταν γιαγιά της συζύγου μου Δέσποινας.

Ο Χρήστος κάνει διάφορες δουλειές για τα προς το ζην, μέχρι την παραλαβή του παρόντος Δελτίου Ασκήσεως Επαγγέλματος Καπνοπώλου το 1938 στην Νέα Κοκκινιά (Νίκαια). «Έφυγε» το 1941.

Με τον θάνατό του συμβαίνει κάτι φρικτό λόγω των ελλείψεων της εποχής της Κατοχικής Πείνας. Με φυματίωση σε τελευταίο στάδιο, μεταβαίνει και εισέρχεται για νοσηλεία στην τότε ΣΩΤΗΡΙΑ.

Όταν η Δέσποινα με την κόρη τους, πεθερά μου +Ευαγγελία, πηγαίνουν να τον επισκεφτούν, βρίσκουν το κρεβάτι του άδειο. Είχε πεθάνει χωρίς να τις ειδοποιήσουν. Τον έθαψε το νοσοκομείο χωρίς να έχουν καταγράψει πού, με αποτέλεσμα οι δικοί του να μην γνωρίσουν ποτέ τον τάφο του.

Τα Δεκεμβριανά του 1944 με διπλωματική ματιά

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

  Τα Δεκεμβριανά του 1944, αποτελούν άκρως μελανές σελίδες της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Γιατί, όταν οι λαοί της Ευρώπης έβλεπαν την πτώση του Ναζισμού, που έρχονταν ραγδαία σε όλα τα μέτωπα, στην Ελλάδα ξεσπούσε ένας ανωφελής, αλλά αιματηρός εμφύλιος πόλεμος. Τα γεγονότα εκείνων των ημερών δεν είναι άγνωστα. Ενδιαφέρον όμως είναι να μην τα ξεχνάμε, αλλά και να βλέπουμε πώς η Ελλάδα με τη βοήθεια των συμμάχων απέφυγε ένα θανάσιμο κίνδυνο, να βρεθεί ξαφνικά στο Ανατολικό μπλοκ, αν επικρατούσε η ανταρσία των ημερών εκείνων.    

               Βασικά γνωρίζουμε σήμερα, ότι η μεγάλη σύγκρουση ήταν μεταξύ του ΚΚΕ, που θέλησε αμέσως μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους Ναζί, βασισμένο στον ΕΛΑΣ, που αριθμούσε δύναμη 50.000 ανδρών σε όλη την Ελλάδα, να επιβληθεί καταλαμβάνοντας ουσιαστικά την εξουσία. Ο αστικός κόσμος, δηλαδή η λεγόμενη Δεξιά και το Κέντρο, ήταν πρακτικά εκμηδενισμένος.

               Τα αιματηρά γεγονότα άρχισαν στις 3 Δεκεμβρίου του 1944, με πυροβολισμούς των αστυνομικών δυνάμεων μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη ενάντια στη διαδήλωση του ΕΑΜ, που είχε οργανωθεί ως δυναμική απάντηση στο τελεσίγραφο της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου την 1η Δεκεμβρίου 1944 για τον αφοπλισμό όλων των ένοπλων ομάδων της Αριστεράς. Η αντίδραση του ΚΚΕ συνδυάστηκε με μεγάλη απεργία στις δημόσιες υπηρεσίες.

               Ξαφνικά η Ελλάδα, βρέθηκε στο κέντρο του ενδιαφέροντος των διπλωματικών αντιπροσωπειών της Αθήνας. Ειδικά οι Βρετανοί, που διέθεσαν στρατεύματα και είχαν άμεση ανάμιξη στις μάχες, που μαίνονταν στους δρόμους της πρωτεύουσας. Ο πληθυσμός της Αθήνας βρέθηκε ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά, αλλά και σε ελλείψεις βασικών αγαθών. Πείνα και φόβος συμπλήρωναν το εφιαλτικό σκηνικό, των επιλεκτικών δολοφονιών και πολυάριθμων απαγωγών ομήρων.

               Ταυτόχρονα με τις άγριες μάχες στους δρόμους της Αθήνας, η χώρα αντιμετώπιζε και πολιτική αστάθεια.

Μια ενδιαφέρουσα επετειακή έκδοση από την ΕΣΗΕΑ

*Η επετειακή έκδοση

 

 

Το Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΑ, παρουσίασε την επετειακή έκδοση «1940- 1944. Η Αντίσταση και ο αγώνας των δημοσιογράφων για την ελευθερία», σε συνεργασία με την  Ελληνογερμανική Αγωγή. Ταυτόχρονα εγκαινιάστηκε η έκθεση «Δελτίο Απόντων» της Χριστίνας Κάλμπαρη. Πρόκειται για μια έκθεση ζωγραφικής και για ένα βιβλίο, που έχουν  κοινή αφετηρία: Τα ντοκουμέντα του Ελληνοϊταλικού πολέμου, της Κατοχής και του Ολοκαυτώματος, όπως προκύπτουν μέσα από τα αρχεία της Βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας», όπου και παρουσιάστηκαν.

«Είναι μεγάλη μου χαρά που εγκαινιάζω μια ξεχωριστή έκθεση τέχνης στην Βιβλιοθήκη της ΕΣΗΕΑ, όπου φιλοξενείται πολύτιμο υλικό, εφημερίδες, βιβλία και το σημαντικότερο, χειρόγραφα», είπε η Υπουργός Πολιτισμού, δρ. Λίνα Μενδώνη, για το «Δελτίο Απόντων» κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο πλούτο της Βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» και στο έργο του Μορφωτικού Ιδρύματος για την ανάδειξή του.

Στον χαιρετισμό της η πρόεδρος του ΔΣ της ΕΣΗΕΑ και του Μορφωτικού της Ιδρύματος, Μαρία Αντωνιάδου, αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα εκδηλώσεων που τιμούν το παρελθόν μας αναδεικνύοντας τη δράση δημοσιογράφων κατά την περίοδο της Κατοχής που με την γραφίδα τους στήριξαν τους Έλληνες. Η ίδια σημείωσε παράλληλα ότι η έκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ και της Ελληνογερμανικής Αγωγής είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Κωστή Μ. Παπαδάκη, πρώτου νεκρού δημοσιογράφου στο αλβανικό μέτωπο και σε όλους τους δημοσιογράφους, που αγωνίστηκαν για την ελευθερία.

Τα διπλωματικά παρασκήνια για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940

*Η μεγάλη στιγμή της Ελλάδας, στις 28 Οκτωβρίου 1940

 

 

*Τότε που όλοι αγωνιούσαν για τον πόλεμο

*«Η Ελλάδα δεν είναι ζητιάνος!!!»

*Η βύθιση της «Έλλης»

*Το μεγαλειώδες ΟΧΙ 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Ο ελληνοϊταλικός πόλεμο του 1940, υπήρξε μια ελληνική εποποιία, η οποία προκάλεσε τον παγκόσμιο θαυμασμό, για την ανδρεία του Ελληνικού στρατού, ο οποίος στα Ηπειρωτικά βουνά κατατρόπωσε τους φασίστες εισβολείς του Μουσολίνι, ενώ ο λαός στις πόλεις και τα χωριά  επέδειξε αξιοθαύμαστη υπομονή και καρτερικότητα. Η Ελλάδα, με ανεπαρκή εξωτερική βοήθεια αντιμετώπισε, αντιστάθηκε και νίκησε τους Ιταλούς, με αποτέλεσμα να χρειασθεί στη συνέχεια η επέμβαση της Χιτλερικής Γερμανίας για καθυποτάξουν οι φασίστες και οι ναζιστές μια μικρή χώρα, που βροντοφώναξε από την αρχή ΟΧΙ.

               Η στάση της Ελλάδας, από την έναρξη του Β’  Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε κεντρικό σημείο των διπλωματικών ζυμώσεων, γιατί προσπάθησε να αποφύγει τον πόλεμο επιχειρώντας να τηρήσει μια αξιοθαύμαστη ουδετερότητα.

               Βρισκόμαστε πλέον στο κρίσιμο έτος 1940, όταν φούντωνε ο πόλεμος σε γη, θάλασσα και αέρα. Η Ευρώπη φλέγονταν. Η Γαλλία και άλλα ευρωπαϊκά κράτη είχαν καταρρεύσει. Η Αγγλία αντιμετώπιζε τους σφοδρούς γερμανικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Στη θάλασσα τα υποβρύχια τορπίλιζαν και βύθιζαν πλοία… Ο πόλεμος έδειχνε σ’ ολόκληρη την Ευρώπη, το σκληρό και απεχθές πρόσωπό του… 

               Ήταν ακόμα η εποχή, που μάχονταν η Ευρώπη κατά του Γερμανικού ιμπεριαλισμού, ενώ οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να οχυρωθούν πίσω από το πνεύμα του λεγόμενου «Δόγματος Μονρόε», το οποίο ουσιαστικά πρέσβευε τον αμερικανικό απομονωτισμό στη δική του ήπειρο. Χαρακτηριστικά στις αρχές Ιουλίου 1940, ο προεδρικός γραμματέας  Έρλυ κατ’ εντολή του προέδρου Ρούζβελτ, είχε δηλώσει πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ «πιστεύων απολύτως εις το δόγμα του Μονρόε, δεν τρέφει ουδεμίαν διάθεσιν να επέμβη εις εδαφικά ζητήματα, αφορώντα την Ευρώπην και την Ασίαν». Το ίδιο διάστημα ο υπουργός Στρατιωτικών των ΗΠΑ Στίμσον, μιλώντας ενώπιον της Επιτροπής Στρατιωτικών της Γερουσίας, είχε τονίσει:

               «Ουδείς επιθυμεί να αποστείλει αμερικανικά στρατεύματα πέραν των ορίων μας. Εκτός αν η προστασία αυτών τούτων των Ηνωμένων Πολιτειών καταστήση την ενέργειαν αυτήν απαραίτητον». Η πανωλεθρία του Περλ Χάρμπορ, αργούσε ακόμα…

               Το Λονδίνο και ολόκληρη η Αγγλία ζούσαν με τον εφιάλτη των έντονων, συνεχών  και καταστρεπτικών γερμανικών αεροπορικών βομβαρδισμών, ενώ η Γαλλία είχε καταρρεύσει πολύ σύντομα. Το κύριο βάρος της αντιμετώπισης του ναζιστικού ολέθρου στην Ευρώπη, έφερε η Αγγλία με πρωθυπουργό τον Ουίνστον Τσώρτσιλ.

1940-41: Πόλεμος και αγωνία της Ελλάδας να αποκτήσει περισσότερα αεροπλάνα

*Οι δύο πρέσβεις που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον πόλεμο του 1940-41, προσερχόμενοι στο Γενικό Στρατηγείο. Αριστερά ο Λίνκολν Μακβή (ΗΠΑ)

 και δεξιά ο Μίκαελ Πάλαιρετ (Αγγλία) 

 

 

*Ανέκδοτη διπλωματική αλληλογραφία.

*Τα αεροπλάνα των ΗΠΑ, που δεν δόθηκαν 

*Το υπόμνημα του Μεταξά προς τον Ρούζβελτ.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο πόλεμος του 1940 εναντίον της Ιταλίας και του 1941 εναντίον της Γερμανίας, ήταν ένας τιτάνιος αγώνας εναντίον του φασισμού και του Ναζισμού. Η Ελλάδα πολέμησε με γενναιότητα και χωρίς μεγάλη και ουσιαστική βοήθεια, πλην της Βρετανίας, που έστειλε ανεπαρκείς δυνάμεις και περιορισμένο αριθμό αεροπλάνων. Η Ελλάδα απευθύνθηκε στις συμμαχικές χώρες ζητώντας αποφασιστική βοήθεια, που δεν την πήρε ποτέ. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των ΗΠΑ, που υποσχόταν αεροπλάνα τα οποία δεν δόθηκαν ποτέ. Διαφωτιστική εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε τότε μας δίνει η διπλωματική αλληλογραφία, που διασώθηκε στα αμερικανικά Εθνικά Αρχεία.

               Ο νικηφόρος πόλεμος κατά των Ιταλών, στα Ηπειρωτικά βουνά, παρά τις επιμέρους ελλείψεις, δεν επηρεάσθηκε και συνέχισε να είναι νικηφόρος. Το πνεύμα του ΟΧΙ ήταν ισχυρό. Η μεγάλη έλλειψη που γίνονταν αισθητή, ήταν οι ελλείψεις ιδίως στην πολεμική αεροπορία. Η βοήθεια που παρείχαν οι Άγγλοι, δεν ήταν επαρκής. Είναι γνωστό ότι χάρη στις συνεχείς πιέσεις και του ίδιου του πρωθυπουργού Ουίνστον Τσώρτσιλ, το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου του 1940 διατέθηκαν στην Ελλάδα τρεις μοίρες καταδιωκτικών και βομβαρδιστικών αεροπλάνων, ενώ άλλη μοίρα αεροσκαφών που είχε έδρα στην Αίγυπτο άρχισε να δρα εναντίον  εχθρικών στόχων στο μέτωπο. Ήταν σαφής όμως η ανεπάρκεια από αεροπορικής πλευράς, όταν μάλιστα δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην Ελλάδα τα νεώτερου τύπου βομβαρδιστικά, για λόγους τεχνικούς. Πάντως ο Τσώρτσιλ έβλεπε τη σημασία την αντίστασης της Ελλάδας στις δυνάμεις του Άξονα και στις 4 Νοεμβρίου τηλεγραφούσε στον υπουργό Πολέμου Άντονι  Ήντεν:

               «Από στρατηγική άποψη η απώλεια της Αθήνας θα αποτελούσε πλήγμα εξίσου σοβαρό με την απώλεια του Χαρτούμ, πλήγμα μάλιστα ανεπανόρθωτο».

               Ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς στις 16 Νοεμβρίου ζήτησε μεταξύ άλλων από τους Άγγλους την αποστολή και άλλων αεροπλάνων, προειδοποιώντας ότι αναμένει γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Ταυτόχρονα διαβεβαίωνε ότι η ελληνική κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να αντισταθεί και κατά της Γερμανίας.

               Η αγωνία πάντως της Ελλάδας για ενίσχυση της αεροπορικής άμυνας ήταν συνεχής. Όπως και η φροντίδα για ποικίλο πολεμικό υλικό. Γι’ αυτό, εκτός της Αγγλίας στράφηκε και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

               Η ιταλική αεροπορία μπορούσε να βομβαρδίζει ελληνικές πόλεις. Στις 30 Οκτωβρίου η ιταλική αεροπορία βομβάρδισε την Πάτρα. Οι άμαχοι νεκροί εκείνη τη μέρα, ήταν 100 και οι τραυματίες 250. Αργότερα βομβαρδίστηκαν η Θεσσαλονίκη, η Κέρκυρα, τα Ιωάννινα, τα Χανιά και διάφορες κωμοπόλεις και χωριά, χωρίς να πληγούν στρατιωτικοί στόχοι, παρά μόνο πολιτικοί. Τα ελληνικά αεροσκάφη στο διάστημα του πολέμου κατέρριψαν στο μέτωπο πολλά ιταλικά αεροπλάνα. Είχαμε όμως απώλεια ελληνικών αεροσκαφών, που δεν ήταν εύκολο να αντικατασταθούν από νέα. Από τις αρχές Νοεμβρίου η αγγλική αεροπορία εγκατέστησε βάσεις στην Ελλάδα και άρχισε να συμμετέχει από κοινού με την ελληνική αεροπορία σε επιχειρήσεις. Συνήθως επιτυχείς με καταρρίψεις ιταλικών πολεμικών αεροσκαφών.

               Στις αρχές Νοεμβρίου 1940  στις ΗΠΑ εξελέγη πρόεδρος ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ επικεφαλής των Δημοκρατικών.

Η φοβερή πείνα του 1917, αποτέλεσμα του Εθνικού Διχασμού

*Ψωμί κριθαρένιο στον κόσμο, και μάλιστα με δελτίο. 

 

 

*Η αθέατη οδυνηρή πλευρά

μιας εθνικής τραγωδίας

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               Οι χρονιές 1916 και 1917, ήταν από τις πιο ντροπιαστικές της ελληνικής πολιτικής ιστορίες, καθώς συνέβησαν γεγονότα, που αποτελούν μελανές σελίδες. Ήταν το αποκορύφωμα του Εθνικού Διχασμού, όταν στην Ευρώπη εξελίσσονταν ο πολύνεκρος Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Και ενώ στην κεντρική πολιτική σκηνή η Ελλάδα σπαρασσόταν από τη σύγκρουση ανάμεσα στο βασιλιά Κωνσταντίνο Α' και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, παρέμενε αθέατη η οδυνηρή τραγωδία του λαού, που υπέφερε από φοβερή πείνα και ελλείψεις αγαθών πρώτης ανάγκης, εξαιτίας του αποκλεισμού της χώρας, από τους συμμάχους της Αντάντ.

               Στην αθέατη τραγωδία της πείνας του λαού θα εστιάσουμε, γιατί τα γεγονότα που αφορούν τους πρωταγωνιστές του Εθνικού Διχασμού είναι γνωστά και έχουν φωτισθεί επαρκώς από τους ιστορικούς.

               Μερικά από τα πιο γνωστά γεγονότα εκείνης της δραματικής διετίας, ήταν το χωριστικό κίνημα και η δημιουργία του κράτους της Θεσσαλονίκης από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1916. Τα φοβερά «Νοεμβριανά» το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, δηλαδή τα γεγονότα αντεκδίκησης των φιλοβασιλικών εναντίον των βενιζελικών, μέσα σε κλίμα φοβερής τρομοκρατίας. Ο βομβαρδισμός του κέντρου της Αθήνας από συμμαχικά στρατεύματα κυρίως γαλλικά. Η κατάληψη ελληνικών εδαφών από συμμαχικά στρατεύματα. Ο αποκλεισμός των ελληνικών λιμανιών. Η Ελλάδα βρέθηκε με δύο κυβερνήσεις αντιμαχόμενες. Εκτός από την κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης, υπήρχε στην Αθήνα η κυβέρνηση η κυβέρνηση του Σπυρίδωνος Λάμπρου, η οποία αντικαταστάθηκε στις 21 Απριλίου 1917 με την κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη.

               Στις 24 Μαΐου 1917 ο ύπατος αρμοστής των συμμάχων ο Γάλλος Ζοννάρ, έφτασε στην Ελλάδα. Με τελεσίγραφο προς τον Ζαΐμη απαίτησε την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου . Το απόγευμα της ίδια μέρας έγινε Συμβούλιο του Στέμματος. Ο Ζαΐμης συμβούλευσε τον Κωνσταντίνο να παραιτηθεί υπέρ του δευτερότοκου γιου του Αλέξανδρου. Κάποιοι άλλοι τον συμβούλευσαν να αντισταθεί.  Ήταν  μάταιο. Τελικά ο Κωνσταντίνος αποδέχθηκε τη συμβουλή του Ζαΐμη και αποφάσισε να αποσυρθεί, αλλά χωρίς να παραιτηθεί από τα δικαιώματά του επί του θρόνου της Ελλάδας.

               Στις 11 Ιουνίου παραιτήθηκε και η κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη και η εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνηση δόθηκε στον Ελευθέριο Βενιζέλο, που τον είχαν φέρει οι σύμμαχοι από τις 7 του μηνός στην Πειραιά και παρέμενε φιλοξενούμενος στο γαλλικό καταδρομικό «Jurien de la Graviere». Ο Βενιζέλος περίμενε να έρθουν από τη Θεσσαλονίκη και οι άλλοι συνεργάτες του και τελικά η κυβέρνησή του ορκίσθηκε στις 13 Ιουνίου.

Στη βίλα «Ματζέστικ» στο Παρίσι, συζητήθηκαν λεπτομέρειες για την ελληνική απόβαση στη Σμύρνη

*Τα ελληνικά πολεμικά πλοία, εισέρχονται στο λιμάνι τη Σμύρνης.

 

 

*Οι αθέατες πλευρές 

της σύγχρονης Ιστορίας

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η απόβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Σμύρνη το Μάιο του 1919, υπήρξε ένα γεγονός μείζονος ιστορικής σημασίας, άσχετα με τη δυσμενή εξέλιξη του 1922, που σφραγίσθηκε με την ολέθρια για τον Ελληνισμό Μικρασιατική Καταστροφή. Η απόβαση εκείνη ήταν αποτέλεσμα απόφασης του Ανωτάτου Συμβουλίου της Αντάντ.

Τα γεγονότα είχαν αρχίσει να εξελίσσονται από τον Απρίλιο του 1919. Στις συνεδριάσεις του «Συμβουλίου των Τεσσάρων» το οποίο απάρτιζαν ο πρωθυπουργό της Βρετανίας Λόυδ Τζωρτζ, ο πρόεδρος των Η.Π.Α Γούντροου Ουίλσον, ο Γάλλος πρωθυπουργός Ζωρζ Κλεμανσώ και ο Ιταλός πρωθυπουργός Βιττόριο Ορλάντο, η Ιταλία συγκρούσθηκε με τους υπόλοιπους συμμάχους διεκδικώντας κυρίως εδάφη στη Ριέκα αλλά και στη Μικρά Ασία. Με ιταλικές δυνάμεις από την ιταλοκρατούμενη τότε Ρόδο, κατέλαβαν την περιοχή της Αττάλειας. Οι Ιταλοί επέμεναν με ανένδοτο τρόπο, επιδιώκοντας να επιτύχουν στις εδαφικές αξιώσεις τους. Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι τάσσονταν υπέρ της παραχώρησης της Σμύρνης και των Κυδωνιών (Αϊβαλί) με ένα τμήμα της ενδοχώρας τους στην Ελλάδα. Σε κάποια φάση, οι Ιταλοί εγκατέλειψαν τις συνομιλίες. Αυτό οδήγησε τους Γάλλους και τους Άγγλους να καλέσουν το Βενιζέλο και να τον ρωτήσουν αν η Ελλάδα διέθετε τις αναγκαίες δυνάμεις για κατάληψη της Σμύρνης. Ο Βενιζέλος δεν δίστασε και απάντησε αμέσως καταφατικά.

               Ο Λόυδ Τζωρτζ στην συνεδρίαση της 6ης Μαΐου για να αποφύγει την επέκταση του ιταλικού στρατού στη Μικρά Ασία, που απειλούσε να βαδίσει ακόμα και προς την Σμύρνη, ύστερα από προσωπικές συνεννοήσεις με τον Ελευθέριο Βενιζέλο πρότεινε στους συμμάχους, την αποστολή ελληνικού σώματος στρατού για την κατοχή της Σμύρνης και την ειρήνευση στην περιοχή. Ο Βενιζέλος ήταν ανήσυχος. Η ελληνική δύναμη που είχε σταλεί στην Ουκρανία για να ενισχύσει τους Γάλλους να αντιμετωπίσουν τους μπολσεβίκους, έπρεπε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Αυτό όμως σήμαινε ότι προέκυπτε για την Ελλάδα θέμα υποδοχής προσφύγων, που εκπατρίζονταν αναγκαστικά. Η παράταση των εκκρεμοτήτων αναθάρρυνε τα εξτρεμιστικά στοιχεία της Τουρκίας με αποτέλεσμα τον άμεσο κίνδυνο διωγμών του χριστιανικού πληθυσμού με τις αγριότητες που ήδη είχαν γνωρίσει οι Έλληνες τα χρόνια 1914-1919.

               Οι Ιταλοί, που κατάλαβαν το σφάλμα τους επανήλθαν στη Διάσκεψη αλλά ήταν αργά. Γιατί ακόμα και ο Αμερικανός πρόεδρος που αρχικά στήριζε τις Ιταλικές αξιώσεις, τελικά είχε συμφωνήσει για την ελληνική απόβαση στη Σμύρνη.

               Η κατάληψη της Σμύρνης ανατέθηκε στην 1^η Μεραρχία του Α’ Σώματος Στρατού  με διοικητή το συνταγματάρχη Πυροβολικού Νικόλαο Ζαφειρίου. Η διαταγή δόθηκε στις 8 Μαΐου 1919 και η αναχώρηση της Μεραρχίας από το λιμάνι των Ελευθερών της Καβάλας έγινε στις 13 Μαΐου. Τα ελληνικά πλοία άρχισαν να μπαίνουν το λιμάνι της Σμύρνης στις 15 Μαΐου το πρωί…