Το υπόμνημα Τσουδερού προς τον Ρούζβελτ, με τις εθνικές διεκδικήσεις και η στάση των συμμάχων

*Όταν οι μεγάλοι μοίραζαν τον κόσμο... Τσώρτσιλ, Ρούζβελτ, Στάλιν

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η Ελλάδα, από την αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έβλεπε καθαρά, τη νίκη των συμμάχων και προσπάθησε με κάθε τρόπο να εξασφαλίσει στην μεταπολεμική εποχή τις εθνικές διεκδικήσεις. Γι’ αυτό υποβλήθηκε σε θυσίες κάθε είδους. Πολέμησε, σε θάλασσες και στεριές. Εξορίσθηκε η κυβέρνησή της. Υποδουλώθηκε από Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους. Γνώρισε το θανατικό από την πείνα της Κατοχής. Στο τέλος του πολέμου και με τους συμμάχους νικητές, η χώρα μας αμείφθηκε ουσιαστικά με… ελάχιστες παραχωρήσεις!

               Ο τότε πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός, συνέταξε το 1941 ένα αναλυτικό υπόμνημα που το υπέβαλε στο βασιλέα Γεώργιο Β΄ και την επόμενη χρονιά ένα σχεδόν παρόμοιο υπόμνημα παρέδωσε ο βασιλιάς στον πρόεδρο των ΗΠΑ Φραγκλίνο Ρούζβελτ. Η ιστορία αυτών των υπομνημάτων δείχνει, ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις διαχειρίζονται τις καταστάσεις με γνώμονα τα δικά τους γεωστρατηγικά συμφέροντα, χωρίς ίχνος συναισθηματισμού, που συνήθως κατέχει τους μικρότερους σε δύναμη συμμάχους τους.

               Ας παρακολουθήσουμε την ιστορία αυτών των υπομνημάτων, που η εξέλιξη των πραγμάτων τότε, μας έδωσε πίκρες γιατί δεν ευοδώθηκαν οι εθνικές επιδιώξεις, αλλά μας χάρισαν ως ελάχιστη ικανοποίηση για τους αγώνες μας στο πλευρό των συμμάχων, την απελευθέρωση τουλάχιστον των Δωδεκανήσων (το 1948 τελικά) από την Ιταλική κατοχή.

*Ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός 

                Στις 4 Ιουλίου 1941 ο Εμμανουήλ Τσουδερός, ταξιδεύοντας με το ατμόπλοιο New Amsterdam, συνέταξε εν πλω προς τη Νότια Αφρική, ένα πολυσέλιδο υπόμνημα προς τον βασιλέα Γεώργιο Β΄ με τις εθνικές βλέψεις, όταν με το καλό, θα έληγε ο πόλεμος.                

                 Συνοπτικά αυτές οι διεκδικήσεις μας ήταν:

                *Η Βόρεια Ήπειρος. Υπενθύμιζε ο πρωθυπουργός, ότι για τη Βόρεια Ήπειρο υπήρχαν οι διεθνείς συμφωνίες οι οποίες αναγνώριζαν τα ελληνικά δικαιώματα. Οι συμφωνίες αυτές κατά τον Τσουδερό, δεν εκτελέσθηκαν λόγω της ιταλικής εχθρικής αντίδρασης και επέμβασης.

                *Τα Δωδεκάνησα (που τα πήραμε τελικά το 1948). Ανάλογες διεθνείς συμφωνίες υπήρχαν και για τα Δωδεκάνησα.

                *Η Κύπρος (που το 1915 οι Άγγλοι την πρόσφεραν στην κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη, αλλά μετά άλλαξαν γνώμη… Υπήρχε πρόβλεψη παραχώρησης και στη Συνθήκη των Σεβρών).

                *Η διαρρύθμιση των Ελληνοβουλγαρικών συνόρων.

                *Η ενίσχυση των συνόρων μας προς τη Γευγελή.            

 *Το δικαίωμα ομαδικής μετανάστευσης και εγκατάστασης Ελλήνων, με οικονομική ενίσχυσή τους σε αποικίες της Βόρειας Αφρικής. που θα αφαιρεθούν από τον εχθρό π.χ. Κυρηναϊκή, σημερινή Λιβύη).

                *Σε περίπτωση που η Τουρκία θα ακολουθούσε έως το τέλος του πολέμου ανώμαλη ή εχθρική πολιτική κατά της Αγγλίας, ο Τσουδερός στο ιστορικό υπόμνημα του εισηγούνταν στον Γεώργιο Β’ ότι πρέπει να αποβλέψουμε να μας κατακυρωθεί η Αδριανούπολη με ολόκληρη την Ανατολική Θράκη και να αναγνωρισθεί η Κωνσταντινούπολη ελεύθερο κράτος με ελληνική συμμετοχή στη διοίκησή του!

                Ο Τσουδερός στο υπόμνημα του τόνιζε ότι για την Ανατολική Θράκη είχαν ανατραπεί οι αποφάσεις του Συνεδρίου της Ειρήνης με τις αποφάσεις της Συνθήκης της Λωζάννης, η οποία τερμάτισε τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1920-1922. Επεκαλείτο μάλιστα τα αρχεία της ελληνικής πρεσβείας του Λονδίνου, ειδικά για την Κωνσταντινούπολη, υπογραμμίζοντας πως «όταν οι Τούρκοι δεν εξετέλουν τους όρους της Συνθήκης των Σεβρών και εγεννάτο εκ τούτου δικαίωμα δια τους Συμμάχους να τους αποσπάσουν την Κωνσταντινούπολιν, συμφώνως προς ρητήν διάταξιν της εν λόγω Συνθήκης, εγένετο επανειλημμένως λόγος εκ μέρους των προς τον Βενιζέλον ν’ ανατεθή εις την Ελλάδα η εντολή προς διοίκησιν της περιοχής, εν όλω ή εν μέρει, ανακηρυσσομένης ως αυτονόμου Κράτους». Τότε, το 1919-1923, είχε συμβεί και αυτό με την  εγκατάσταση των Υπάτων Αρμοστών των νικητριών δυνάμεων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά δεν κράτησε για πολύ…

*Η πυραμίδα των ελληνοβουλγαρικών συνόρων στην περιοχή Βυρσίνης Ροδόπης (Φωτογραφία Γρηγόρη Αζορίδη)

                Ενδιαφέρον έχουν, οι επισημάνσεις του Τσουδερού και για τη διαρρύθμιση των ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Έγραφε!

                «Προκειμένου περί των βουλγαρικών συνόρων, ούτε λόγος δύναται να γίνη: Δικαιούμεθα να επιτύχωμεν την αξίωσίν μας αυτήν, κατόπιν της Βουλγαρικής δράσεως ως παρασίτου του γερμανικού στρατεύματος. Κατά το Συνέδριον της Ειρήνης του πρώτου μεγάλου πολέμου η διεκδικηθείσα παρ’ ημών γραμμή ήτο ολίγον βορειότερον της σημερινής και ίσως θα πρέπη εις αυτήν να επανέλθωμεν. Δια την Βουλγαρίαν δεν θα συνεφώνουν με εκείνους οι οποίοι επιδιώκουν τον εξαφανισμόν της».

                Ο Έλληνας πρωθυπουργός διατύπωνε και άλλες σκέψεις για τη Βουλγαρία εκφράζοντας την άποψη ότι η χώρα αυτή με σειρά εγγυητικών πράξεων μετά τη λήξη του πολέμου να καταστεί ανίκανη στην ταραχώδη Βαλκανική και να υποχρεωθεί να εισέλθει ευθύς με τη συνθήκη ειρήνης στην οικογένεια των βαλκανικών κρατών, η οποία πρέπει να καταστήσει τις σχέσεις της στενότερες με πλήρη οικονομική συνεννόηση και προπαντός με τελωνειακή ένωση, η οποία θα καθιστούσε περιττές τις έριδες περί ελευθέρων ζωνών ή περί διεξόδων προς τη θάλασσα. Πάντως ανέμενε ο Τσουδερός ότι αυτή η πολιτική θα πύκνωνε τις οικονομικές σχέσεις των λαών της Βαλκανικής, οι οποίες πολλές φορές επηρέαζαν και τις πολιτικές σχέσεις. 

*Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρουζβελτ

Ο Εμμανουήλ Τσουδερός προς τις ΗΠΑ

 

Η Ελληνική κυβέρνηση που κατέφυγε εξόριστη στο Κάιρο το 1941, δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός, το υπόμνημα που ακολουθεί με ορισμένες μικρότερες αλλαγές σε σχέση με το προηγούμενο, το παρέδωσε και στον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Κόρντελ Χαλλ στις 12 Ιουνίου 1942.

Το υπόμνημα παρέδωσε ιδιοχείρως ο βασιλεύς Γεώργιος Β΄ στον πρόεδρο των ΗΠΑ Φραγκλίνο Ρούζβελτ στις 26 Ιουνίου 1942 στην Ουάσιγκτον και σώζεται στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία.

Στο υπόμνημα του Έλληνα Πρωθυπουργού υπογραμμίζονταν η συμπάθεια που έδειξαν οι ΗΠΑ προς το αγωνιζόμενο Ελληνικό έθνος και εκφράζονταν η ελπίδα, ότι θα παρασχεθεί στην Ελλάδα «κάθε δυνατή βοήθεια όταν έρθει η ώρα της ανασύστασης μιας διαρκούς και δίκαιης ειρήνης».

Συνεχίζοντας ο Έλληνας πρωθυπουργός τόνιζε: «Η αναγνώριση των δικαιωμάτων μας θα αποτελούσε την πιο συγκεκριμένη ενθάρρυνση στον σκληρό αγώνα ενάντια στην καταπίεση και την πείνα, που δίνει σήμερα ο ελληνικός λαός, με τόσο σθένος και τόλμη. Ο Έλληνας, εκ φύσεως ευαίσθητος, είναι έτοιμος να υπομείνει τα πάντα για να υποστηρίξει την ιδεολογία των Συμμάχων, γνωρίζοντας ότι οι θυσίες του θα ωφελήσουν τελικά και τη χώρα του. Η εχθρική προπαγάνδα γνωρίζοντας αυτή την ψυχολογία, προσπαθεί, με τα συνηθισμένα απαίσια ψέματά της, να αποθαρρύνει το Έθνος, υποστηρίζοντας την ιδέα ότι οι μεγάλοι μας σύμμαχοι την ώρα της νίκης θα κοιτάξουν μόνο τα δικά τους συμφέροντα και ότι καταλογίζοντας την ευθύνη για τις πράξεις της Βουλγαρίας μόνο στους ηγεμόνες της, οι ισχυροί φίλοι μας θα ευνοήσουν τη Βουλγαρία».

Οι εθνικές διεκδικήσεις της Ελλάδας- κατά τον Εμμανουήλ Τσουδερό- σκιαγραφούνταν ξεκάθαρα από την εμπειρία της πρόσφατης ιστορίας. Αυτό που επιθυμούσε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο η Ελλάδα, είναι να διασφαλιστεί ότι σε μια στιγμή διεθνούς σύγχυσης, δεν θα ξαναπέσει θύμα επιθετικότητας από τον Βορρά. Τέσσερις φορές κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα ετών η Ελλάδα υπέστη εντελώς απρόκλητες παρόμοιες επιθέσεις: το 1913, το 1916, το 1940 και το 1941.

Η εγκαθίδρυση μιας μεταπολεμικής συλλογικής ασφάλειας και η πραγματοποίηση της Βαλκανικής Ένωσης (σ.σ. άλλη μια ουτοπική ιδέα του μεσοπολέμου) στην οποία η Ελλάδα ήταν πιστή από το 1912, θα καταστήσει αναμφίβολα πιο αποτελεσματική από ό,τι ήταν μέχρι τώρα δυνατή, την αντίθεση ενάντια στις άπληστες επιδιώξεις των διαδοχικών εισβολέων. Ωστόσο, ανεξάρτητα από τη μορφή που θα λάβει αυτή η συλλογική ασφάλεια, καθίσταται σαφώς απαραίτητο τα έθνη που είναι εκτεθειμένα σε επίθεση, όπως η Ελλάδα, να ενισχυθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ώστε σε περίπτωση απρόκλητης επίθεσης εναντίον τους, να είναι σε θέση να παρατείνουν επαρκώς τη δική τους άμυνα, έως ότου φτάσει σε αυτούς αποτελεσματική βοήθεια, ελαφρύνοντας έτσι το έργο της διεθνούς βοήθειας. Είναι γνωστό ότι η κατάσταση που δημιουργήθηκε στα Βαλκάνια τον Απρίλιο του 1941 θα ήταν εντελώς διαφορετική εάν οι γεωγραφικές συνθήκες στο ελληνοσερβοβουλγαρικό μέτωπο δεν επέτρεπαν στον εχθρό, εύκολα και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, να αποτρέψει την επαφή μεταξύ του Ελληνικού και του Γιουγκοσλαβικού στρατού.

*Περισυλλογή νεκρών από πείνα στην Αθήνα του 1941 (Φωτογραφία Wikipedia)

Ο Τσουδερός, έγκαιρα έθετε το θέμα της μεταπολεμικής αναδιάταξης των συνόρων στη Βαλκανική Χερσόνησο και εξηγούσε προς τον Ρούζβελτ. «Η επέκταση των ελληνικών συνόρων στα βορειοανατολικά σύνορα στην οροσειρά της Ροδόπης και στα βορειοδυτικά μέχρι την Αδριατική, και μια ανάλογη αναπροσαρμογή των συνόρων της Γιουγκοσλαβίας, θα βοηθούσε ουσιαστικά την Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία ενάντια σε οποιαδήποτε βαλκανική επίθεση. Είναι σαφές ότι η ενίσχυση της Ελληνο-Γιουγκοσλαβικής Συμμαχίας,  που πάντα και από τη φύση των πραγμάτων ήταν σταθερά προσκολλημένες στα συμμαχικά δημοκρατικά έθνη σε όλες τις διεθνείς κρίσεις, θα αποβεί προς όφελος αυτών των Δυνάμεων και θα ελαφρύνει πολύ τα στρατηγικά και πολιτικά τους προβλήματα στην Ευρώπη.

Ευτυχώς- έλεγε ο Τσουδερός- τα εδάφη που θα επηρεαστούν από αυτές τις προτεινόμενες αλλαγές, είναι πολύ πρόσφατες προσθήκες στα Έθνη των οποίων αποτελούν πλέον μέρος, που έχουν προσαρτηθεί σε αυτά από τους Βαλκανικούς Πολέμους. Αυτή η προσάρτηση έγινε στην καλύτερη περίπτωση σε βάρος των αρχών της εθνικότητας και της ασφάλειας της ειρήνης. Η εθνολογική σύνθεση αυτών των τμημάτων ακόμη και σήμερα, παρά τις ενδιάμεσες σκόπιμες και αναγκαστικές αλλαγές που έγιναν από τους σημερινούς κυριάρχους τους, δεν είναι τέτοια, ώστε να αποτελεί εμπόδιο στην προτεινόμενη αναπροσαρμογή προς το συμφέρον της Βαλκανικής Ειρήνης και ειδικά ως προς την έκταση της σχετικής επικράτειας, είναι ασήμαντο».  Ήταν φανερό, ότι ο Τσουδερός υπονοούσε την Ανατολική Θράκη, τα Δωδεκάνησα και την Βόρεια Ήπειρο .

Δεν παρέλειπε ο Έλληνας πρωθυπουργός να υπενθυμίσει προς του Μεγάλους της Γης ότι μια τέτοια αναπροσαρμογή, υπαγορεύεται από σημαντικούς λόγους πολιτικής σκοπιμότητας. Τα έθνη που προκάλεσαν την παρούσα καταστροφή και εκείνα που την βοήθησαν και την υποστήριξαν από διάθεση για λεηλασία, να γίνουν προσεκτικά σε περίπτωση παρόμοιων περιστάσεων στο μέλλον. Αντίθετα, εάν αυτά τα έθνη υπό το πρόσχημα ότι έχουν παραπλανηθεί από τις άσοφες συμβουλές των ηγετών τους, τοποθετηθούν στην ίδια κατηγορία με τα θύματά τους, θα δημιουργηθεί ένα κακό προηγούμενο για όλους και οι σημερινοί παραβάτες θα ενθαρρυνθούν να αγνοήσουν τις διεθνείς τους υποχρεώσεις και πάλι, σε βάρος των γειτόνων τους.

Όμως πέρα από την αναπροσαρμογή των ορίων που είχε προαναφέρει ο Τσουδερός, τα ερωτήματα που αφορούν πιο άμεσα τους Έλληνες ήταν:

*Το ζήτημα της Βόρειας Ηπείρου.

*Το θέμα των Δωδεκανήσων και της Κύπρου, και το πρόβλημα της οικονομικής σταθερότητας της Ελλάδας για να μην υποστεί μετά τον πόλεμο σοβαρή οικονομική κρίση.

«Η ανάλυση των δεδομένων, δείχνει ξεκάθαρα ότι τόσο η Βόρειος  Ήπειρος όσο και τα Δωδεκάνησα είναι Ελληνικές επαρχίες, κατεχόμενες από τον εχθρό για σχεδόν 22 χρόνια, χωρίς κανένα δικαίωμα. Κατά συνέπεια το θέμα αφορά ελληνικά εδάφη όπως εδώ και ένα χρόνο η ηπειρωτική Ελλάδα είναι κατεχόμενη και καταπιεζόμενη από τρεις εχθρούς (σ.σ. εννοούσε τους Γερμανούς, Ιταλούς και τους Βούλγαρους). Δεν υπάρχει επομένως τίποτα που να δικαιολογεί τον εχθρό, να συνεχίσει αυτή την κατοχή. Εκτός από τις παλιές διεκδικήσεις μας σε αυτές τις επαρχίες, τα δικαιώματά μας σε αυτές έχουν αναγνωριστεί από μια σειρά διεθνών πράξεων που χρονολογούνται μεταξύ 1914 και 1920, οι οποίες παραμένουν ανεκτέλεστες λόγω της βίας και της κρυφής συμπεριφοράς των Ιταλών» υπενθύμιζε ο Τσουδερός.

 

Το οικονομικό σκέλος

 

Η οικονομική σταθερότητα της Ελλάδας είναι διαρκώς επισφαλής λόγω της ορεινής σύστασης του εδάφους της και της συνακόλουθης ανεπάρκειας παραγωγής. Παρά την εργατικότητα των κατοίκων της, η παραγωγή δεν επαρκεί- τόνιζε- για να καλύψει τις ανάγκες της χώρας. Επιπλέον, η προσπάθεια των ανθρώπων να καλλιεργήσουν επαρκές σιτάρι ανατρέπεται συνεχώς από την επίμονη αύξηση του πληθυσμού, με το ποσοστό γεννήσεων σε καιρό ειρήνης να υπερβαίνει σημαντικά το ποσοστό θανάτων,  ανέφερε ο Έλληνας πρωθυπουργός.

Έτσι το πληθυσμιακό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα είναι ένα από τα σοβαρότερα που αντιμετωπίζει οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα και η συνεχιζόμενη πληθυσμιακή αύξηση θα δημιουργήσει στο εγγύς μέλλον μια δύσκολη κατάσταση εάν δεν ληφθούν τώρα τα κατάλληλα μέτρα για τη σωστή επίλυσή του.

Φυσικά, αν η Ανατολική Θράκη, που λόγω του ελληνικού της χαρακτήρα, είχε παραχωρηθεί στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Σεβρών, και παρέμενε μέρος της Ελληνικής επικράτειας, δεν θα υπήρχε σήμερα τέτοιο πρόβλημα για εμάς λόγω της παραγωγής του σιταριού της. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα, στην ειρήνη που θα έρθει, πρέπει να εξασφαλίσει την οικονομική της σταθερότητα για να ξεφύγει στο άμεσο μέλλον από την πλήρη οικονομική ασφυξία και τις κοινωνικές και πολιτικές ασυμφωνίες που προκύπτουν από αυτήν. Κατά συνέπεια, το ζήτημα της μετανάστευσης του πλεονάζοντος πληθυσμού πρέπει να απασχολήσει την προσοχή της κυβέρνησης εξίσου με άλλα εθνικά προβλήματα.

*Χάρτης της τριπλής κατοχής της Ελλάδας (Από την Wikipedia)

Η τότε κυβέρνηση δεν απαιτούσε αποικίες για τη λύση αυτού του προβλήματος. Ωστόσο, φαίνεται ότι ορισμένες αραιοκατοικημένες χώρες πρέπει να οριστούν ως τόποι όπου θα είναι ανοιχτό το δικαίωμα της μετανάστευσης και ότι αυτό το δικαίωμα παρέχεται και στους Έλληνες, των οποίων η μετανάστευση δεν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει κανένα πολιτικό σκοπό. Μία από αυτές τις επαρχίες είναι η Κυρηναϊκή, η οποία όπως φαίνεται από τον χάρτη, βλέπει την Ελλάδα και όπου στο παρελθόν άκμασαν ευημερούσες κοινότητες. Επιπλέον, το πρόβλημα της μετανάστευσης των εθνών που έχουν πλεονασματικό πληθυσμό σε χώρες που δεν έχουν πληθυσμό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Η σταθεροποίηση της ειρήνης θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την προσεκτική και δίκαιη λύση και αυτού του προβλήματος, γενικά θεωρημένου. Οι Σύμμαχοι πρέπει να κερδίσουν όχι μόνο τον πόλεμο, αλλά και την ειρήνη.

Συνεχίζοντας σχετικά με την οικονομική σταθερότητα της Ελλάδας, η κυβέρνησή της αγωνιά έντονα για το πώς θα αντιμετωπίσει την περίπλοκη κατάσταση της οικονομικής καταστροφής που αμέσως μετά τον πόλεμο θα επικρατήσει στην Ελλάδα. Όλη η προπολεμική οικονομική δομή της θα έχει επιδεινωθεί αν δεν καταστραφεί ολοσχερώς λόγω του πολέμου και από την εντατική και μακροχρόνια χρήση όλων των μέσων παραγωγής και επικοινωνίας. Έτσι, το όλο πρόβλημα μαζί με το επείγον ζήτημα της τροφοδοσίας της χώρας που υποφέρει από την πείνα, παρουσιάζει ένα πραγματικά τεράστιο πρόβλημα, ιδίως λόγω των περιορισμένων προϊόντων της και, γενικότερα, των μέσων ανταλλαγής, ανέφερε ο Εμμανουήλ Τσουδερός και πρόσθετε:

«Μόνο με τη συνεργασία των μεγάλων συμπολεμιστών μας θα μπορέσει να λυθεί έγκαιρα αυτό το πρόβλημα με την εδραίωση της ειρήνης. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που μπορεί να λειτουργήσει ως κέντρο επενδύσεων με πεδίο δραστηριότητας τη Βόρεια Ευρώπη, μέσω του οποίου θα ήταν δυνατό να βρει γρήγορα και με ασφάλεια τα απαραίτητα κεφάλαια για την οικονομική αναδιοργάνωση της και τις απαραίτητες προσαρμογές των διαφόρων υποχρεώσεών της».

*1946: Η Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων

Η μεταπολεμική «ευγνωμοσύνη» των συμμάχων

 

Η «ευγνωμοσύνη» των συμμάχων φάνηκε το 1946. Τότε πραγματοποιήθηκε η Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, με στόχο να διευθετήσει τις διεθνείς εκκρεμότητες, που προέκυψαν από τον ολέθριο B’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη διάσκεψη συμμετείχε και η Ελλάδα προβάλλοντας κυρίως κρίσιμα ζητήματα εδαφικών διεκδικήσεων. Οι εδαφικές διεκδικήσεις αφορούσαν την ένταξη των Δωδεκανήσων και της Βορείου Ηπείρου στην Ελληνική επικράτεια, καθώς και τη διαρρύθμιση των συνόρων με τη Βουλγαρία. Η συνδιάσκεψη ξεκίνησε στις 29 Ιουλίου 1946 και ολοκληρώθηκε στις 15 Οκτωβρίου του 1946. Μοναδικό ελληνικό αίτημα που ικανοποιήθηκε σε αυτή ήταν η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων.

Η έρευνα σήμερα στα αμερικανικά διπλωματικά αρχεία, δείχνει ανάγλυφα τις αγωνίες της Ελλάδας, που είχε βγει από ένα αιματηρό παγκόσμιο πόλεμο και δυστυχώς έμπαινε σε έναν άκρως ολέθριο ανταρτοπόλεμο, στον οποίο τρία γειτονικά κράτη, παρείχαν βοήθεια και στήριξη στους κομμουνιστές αντάρτες της Ελλάδας. Καθημαγμένη και κατεστραμμένη προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της χωρίς πραγματική και ειλικρινή βοήθεια για ανάπτυξη και όχι μόνο για πόλεμο. Έτσι σε απόρρητο αμερικανικό Μνημόνιο προς τον Υπουργό Εξωτερικών γραμμένο στην Ουάσιγκτον, στις 11 Μαΐου 1946, γίνεται αναφορά στο ελληνικό αίτημα ενόψει της Συνδιάσκεψης, για διόρθωση των ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Ειδικότερα κατά το αμερικανικό έγγραφο, η Ελλάδα επιθυμούσε να προωθήσει τα σύνορά της με τη Βουλγαρία κατά μέσο όρο περίπου τριάντα έξι μίλια βόρεια σε βάθος, στις περιοχές Μακεδονίας- Θράκης, διπλασιάζοντας περίπου το ισχύον τότε πλάτος της επικράτειάς της μεταξύ Βουλγαρίας και Αιγαίου. Αυτό θα απαιτούσε τη μεταφορά μιας λωρίδας άνω των 6500 τετραγωνικών μιλίων της βουλγαρικής επικράτειας σε όλο το μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων με πληθυσμό περίπου 400.000, των οποίων η πλειονότητα ήταν Μουσουλμάνοι Πομάκοι ή Τουρκογενείς. Κατά πάσα πιθανότητα, υποστήριζαν οι Αμερικανοί, η Ελλάδα δεν μπορούσε να υπερασπιστεί με επιτυχία τα σημερινά σύνορά της ενάντια στη Βουλγαρία. Οι ελληνικές δυνάμεις στη Δυτική Θράκη μπορούσαν εύκολα να αποκοπούν στο στενό διάδρομο Ανατολής- Δύσης της περιοχής. Η απόκτηση της περιοχής Μακεδονίας- Θράκης θα διευρύνει ουσιαστικά αυτόν τον διάδρομο και θα ενισχύσει τις ελληνικές αμυντικές δυνατότητες, πιθανώς σε τέτοιο βαθμό ώστε να αντέξει τις βουλγαρικές επιθετικές προσπάθειες. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν θα ενισχυθεί σε βαθμό, που να εγγυάται την επιτυχή άμυνα κατά της Βουλγαρίας ή οποιουδήποτε συνασπισμού ή συνδυασμού εθνών. Η προώθηση του ελληνικού ορίου εις βάρος της Βουλγαρίας, όπως προτείνεται, δεν θα ενίσχυε επαρκώς την ελληνική θέση για να συμμετάσχει αποτελεσματικά με την Τουρκία στην υπεράσπιση των Δαρδανελίων. Η μεταφορά αυτού του εδάφους από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα πιθανότατα θα ακολουθηθεί από βίαιες εκδηλώσεις, δυσαρέσκεια και κομματικές δραστηριότητες. Η ειρήνη των Βαλκανίων θα τεθεί σε κίνδυνο χωρίς αποφασιστικό στρατηγικό κέρδος, συμπέραιναν οι Αμερικανοί. Το έγγραφο αυτό υπέγραφε για τη Συντονιστική Επιτροπή Κράτους- Πολέμου- Ναυτικού ο John D. Hickerson.

Συμπέρασμα: Οι εθνικές διεκδικήσεις πρέπει να μην ξεχνιούνται ποτέ, άσχετα αν ικανοποιούνται ή όχι συγκυριακά. Να μην ξεχνούμε, όπως για παράδειγμα σήμερα πουθενά δεν φαίνεται ότι η Ανατολική Θράκη ήταν πάντα ελληνική… Καλόν είναι να μην ξεχνούμε!!!

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*Εθνικά αρχεία ΗΠΑ (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1942v02/d812)

*Ιστορικό Αρχείο Εμμανουήλ Ι. Τσουδερού 1941-1944, Εκδόσεις Φυτράκη 1990, τόμος Α΄ σελ. 102-114.

Η Ραιδεστός, λιμάνι διαφυγής Μικρασιατών προσφύγων, το 1922

*Πρόσφυγες στο λιμάνι της Ραιδεστού περιμένουν τα ατμόπλοια.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Το λιμάνι της Ραιδεστού στις ακτές της Προποντίδας, αποδείχθηκε σωτήριο στις τρομερής Μικρασιατικής Καταστροφής για χιλιάδες Μικρασιάτες πρόσφυγες της Βιθυνίας και άλλων περιοχών της βόρειας Μικράς Ασίας, που έτρεχαν απελπισμένοι να σωθούν από τις σφαγές. Και η διάσωση αυτών των προσφύγων βρέθηκε στο ενδιαφέρον των διπλωματών που έδρευαν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά η λήψη των αποφάσεων σωτηρίας πάντα ήταν καθυστερημένες και πάντα λαμβάνονταν μετά από τις σφαγές.

Στις 13 Σεπτεμβρίου 1922 ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά στη Σμύρνη, ξεκινώντας από την αρμενική συνοικία. Ήδη από τις 9 Σεπτεμβρίου είχαν μπει στην πόλη οι πρώτοι ιππείς Τούρκοι, και δύο μέρες αργότερα ο Μουσταφά Κεμάλ με το επιτελείο του.

               Όταν οι Τούρκοι μπήκαν στην Σμύρνη, από τους πρώτους που συνέλαβαν με εντολή του Νουρεντίν Πασά, ήταν ο μητροπολίτης Χρυσόστομος, που τον υπέβαλαν σε φρικιαστικά μαρτύρια και εξευτελισμούς και τελικά τον κατακρεούργησαν στις 27 Αυγούστου 1922, εξαφανίζοντας τελικά ό,τι είχε μείνει από το σεπτό σώματα Ιεράρχη. Η είδηση για έγκλημα αυτό  έγινε  γνωστή στην Ελλάδα με καθυστέρηση κάποιων ημερών!!!

               Από την πρώτη μέρα εκείνου του μαύρου Σεπτέμβρη του 1922, οι ειδήσεις έδειχναν τι θα ακολουθήσει. Μεγάλες δυσχέρειες παρουσίαζε η Σμύρνη όπου είχαν συγκεντρωθεί από πολλές μέρες νωρίτερα άνω των 500.000 ελληνικής καταγωγής προσφύγων, που ήθελαν να φύγουν, πάση θυσία, λόγω των σφαγών και να εγκατασταθούν στην Ελλάδα.

               Σημαντικό τότε αποδείχθηκε το λιμάνι της Ραιδεστού. Χιλιάδες πρόσφυγες από τη Βιθυνία, την Προύσα και άλλες περιοχές της βόρειας Μικράς Ασίας, οδοιπορώντας κατέφευγαν στο λιμάνι των Μουδανιών και από εκεί περνούσαν σχετικά εύκολα στο λιμάνι της Ραιδεστού. Υπολογίσθηκε τότε ότι πλέον των 150.000 ατόμων βρήκαν προσωρινό καταφύγιο στη Ραιδεστό και από εκεί πήραν το δρόμο για την ελεύθερη Ελλάδα. Στο λιμάνι των Μουδανιών και της Πανόρμου κατευθύνθηκε και το Γ΄ Σώμα Στρατού, για να περάσει συντεταγμένο στο λιμάνι της Ραιδεστού. Άλλωστε στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου 1922 πολλές χιλιάδες ΑνατολικοΘρακιωτών, διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν τα πάντα και να φύγουν και αυτοί. Απελπισία παντού… 

               Από την πλευρά της Ελλάδας έγιναν διαβήματα προς τις λεγόμενες συμμαχικές κυβερνήσεις για τη διάσωση των προσφύγων. Κατά την ειδησεογραφία των αρχών Σεπτεμβρίου, όλοι γνώριζαν ότι χωρίς τη βοήθεια των συμμάχων αλλά και της Αμερικής αυτή η σωτηρία θα ήταν δύσκολη. «Η Κυβέρνησις όθεν επικαλείται τα χριστιανικά αισθήματα των Δυνάμεων τούτων και παρακαλεί όπως δοθεί έμπρακτος βοήθεια δια την διάσωσίν και εγκατάστασίν των». Ο υπουργός Εξωτερικών Νικόλαος Καλογερόπουλος πραγματοποίησε σχετικές συνεννοήσεις με τους πρέσβεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας και αργότερα έγινε σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό Νικόλαο Τριανταφυλλάκο.

1878: Η ξεχασμένη υγειονομική κρίση της Κωνσταντινούπολης

*Η Κωνσταντινούπολη

 

*Τύφος και ευλογιά

*Νεκρά ζώα στη θάλασσα

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Μάρτης του 1878 στην Κωνσταντινούπολη δεν μύριζε άνοιξη. Η θαλάσσια αύρα του Βοσπόρου, δεν έφερνε το δροσερό χάδι, αλλά απαίσιες οσμές. Το αεράκι ψηλά στους μιναρέδες, δεν ήταν όπως παλιά. Τα κύματα δεν λαμπύριζαν από τις ακτίνες του ήλιου. Επάνω τους κολυμπούσε ο θάνατος. Στα σοκάκια, οι άνθρωποι κυκλοφορούσαν κατηφείς. Η πόλη των πόλεων, η Βασιλεύουσα, αντιμετώπιζε βαρύτατη υγειονομική κρίση.

               Η Τουρκία, βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο. Ηττημένη στον ρωσοτουρκικό πόλεμο, είχε υποχρεωθεί να υπογράψει την ταπεινωτική συνθήκη του Αγίου Στεφάνου και αναζητούσε διεθνή στηρίγματα, για να σώσει την πρωτεύουσα της από την κάθοδο των Ρώσων του Τσάρου Αλέξανδρου Α’, που η διάβασή τους από τον Αίμο δημιούργησε χιλιάδες Τούρκων προσφύγων, οι οποίοι κατέφευγαν με κάθε μέσο στη Κωνσταντινούπολη. 

Οι Τούρκοι της Αδριανούπολης και της Βόρειας Θράκης, προσπαθούσαν να φύγουν όπως- όπως από το 1877. Προορισμός η πρωτεύουσα. Στην ελληνική εφημερίδα «Νεολόγος» της Κωνσταντινούπολης, του Ιανουαρίου 1878, υπάρχουν πολλές ανταποκρίσεις από την Αδριανούπολη, που μιλούν για σύγχυση και αταξία, ενόψει της καθόδου των Ρώσων. Μέσα στην Αδριανούπολη κατέφυγαν χιλιάδες πρόσφυγες, ανάμεσα στους οποίους 4.460 στρατιωτικοί (ασθενείς ή τραυματίες).

          Το κρύο ήταν δριμύτατο και το θερμόμετρο έδειχνε 10 βαθμούς της κλίμακας Ρεωμύρου κάτω του μηδενός. Υπάρχουν στον Τύπο περιγραφές για νεαρή μητέρα που κρατούσε στην αγκαλιά της το νεκρό βρέφος της, το οποίο είχε χάσει τη ζωή του εξαιτίας του κρύου. Μια άλλη τουρκάλα γέννησε μέσα σε ένα βαγόνι. Ακόμα και μαστιγώσεις πολιτών για ασήμαντες αφορμές από Βούλγαρους που διορίσθηκαν από τους Ρώσους ως αστυνομικοί μετά την κατάληψη της Ανατολικής Θράκης, αναφέρθηκαν.

          Ρακένδυτοι πρόσφυγες έφταναν από τη Φιλιππούπολη μέσα σε ανοιχτά βαγόνια αφού ταξίδευαν μέσα στο ψύχος επί 26 ώρες και είχαν αναμείνει τις αμαξοστοιχίες άλλες 48 ώρες για να τους παραλάβουν.