Επιτροπή της Βουλής ερευνά τις βουλγαρικές θηριωδίες του 1913

*Σέρρες: Από εδώ πέρασαν οι Βούλγαροι υποχωρώντας.... (Αρχείο ΕΛΙΑ) 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Το διάστημα από την έναρξη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου στις 15 Ιουνίου 1913, έως την αναγγελία της υπογραφής της συνθήκης του Βουκουρεστίου στις 24 Ιουλίου, υπήρξε κρίσιμο και οδυνηρό για τους Ελληνικούς και Τουρκικούς πληθυσμούς της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Βέβαια υπήρξαν και άλλα διαστήματα Βουλγαροκρατίας εξίσου οδυνηρά.

        Οι Βούλγαροι έφεραν βαρέως την απώλεια της Θεσσαλονίκης, με αποτέλεσμα η συμπεριφορά τους (που ποτέ δεν ήταν άλλωστε καλή) να καταστεί άκρως τυραννική και επικίνδυνα εκδικητική για τους Έλληνες κατοίκους των περιοχών, που είχαν καταλάβει από τους Τούρκους στη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Υποχρέωναν τους Έλληνες να υπογράψουν δηλώσεις προσχώρησης στη Βουλγαρική Εξαρχία και να τελούν όλα τα θρησκευτικά μυστήρια (γάμους, βαπτίσεις κ.λπ.) στη βουλγαρική γλώσσα. Υποχρέωσαν τα παιδιά να φοιτούν σε βουλγαρικά σχολεία, επέβαλαν αλλαγή επιθέτων με βουλγαρικές καταλήξεις σε -ώφ και επέβαλαν τη γενική χρήση της βουλγαρικής γλώσσας.

        Το χειρότερο όμως ήταν ότι τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, προέβησαν σε σειρά ανομολόγητων φρικαλεοτήτων σε πόλεις και χωριά.

        Ο Τύπος, ελληνικός και ξένος, είχαν πλημμυρίσει με δραματικές περιγραφές, που ξεσήκωσαν έντονες διαμαρτυρίες και διπλωματικές κινητοποιήσεις. Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος, που ηγείτο των ελληνικών στρατευμάτων, ζήτησε από την κυβέρνηση, να του επιτρέψει να απαντήσει με αντίποινα.

*Το ξεκίνημα της κοινοβουλευτικής επιτροπής για Μακεδονία και Θράκη

        Ο Πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος, συνέστησε αμέσως ειδική δεκαμελή κοινοβουλευτική επιτροπή, η οποία με επιτόπου μετάβαση, έπρεπε να ερευνήσει τα βουλγαρικά εγκλήματα.

*Ο βουλευτής Λάρισας Δ. Χατζηγιάννης

        Την επιτροπή αποτελούσαν μεταξύ άλλων οι βουλευτές Αττικής Σπυρίδων Θεοδωρόπουλος, Λάρισας Δημήτριος Χατζηγιάνης κ.ά. καθώς και οι εξωκοινοβουλευτικοί Παντελής Κοσμίδης, Γεώργιος Στ. Χωναίος και ο δημοσιογράφος Κωνσταντίνος Π. Σπανούδης. Ο Κοσμίδης είχε διατελέσει κατά το παρελθόν βουλευτής του Οθωμανικού Κοινοβουλίου και ήταν άριστος γνώστης της Τουρκικής, όπως και ο Σπανούδης, που παλαιότερα είχε διατελέσει διευθυντής της εφημερίδας “Πρόοδος” της Κωνσταντινούπολης και είχε στενές σχέσεις με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Πρώην βουλευτής στην Οθωμανική Βουλή ήταν και ο Χωναίος.

*Ο εξωκοινοβουλευτικός Κ. Σπανούδης

        Με την επιτροπή συνεργάσθηκε στενά και την βοήθησε ο αξιωματικός Αλέξανδρος Μαζαράκης, ενώ σημαντική ήταν η βοήθεια του διευθυντή του Γραφείου Τύπου Θεσσαλονίκης Βασιλείου Δενδραμή.

        Τα μέλη της κοινοβουλευτικής επιτροπής περιόδευσαν σε Ανατολική Μακεδονία και Δυτική Θράκη επί 35 μέρες, επισκεπτόμενοι μαρτυρικές πόλεις και χωριά.

Ολοκαυτώματα σε Δοξάτο, Νιγρίτα, Σέρρες, Ντεμίρ Ισσάρ...

        Οι βουλγαρικές θηριωδίες δεν έχουν αρχή και τέλος. Εντελώς συμβατικά, θεωρούμε ότι άρχισαν από τη Νιγρίτα η οποία αποτεφρώθηκε (1450 καμένα σπίτια, 470 δολοφονημένοι και 300 αγνοούμενοι Νιγριτινοί) από τους ηττημένους Βουλγάρους και τα χωριά της περιοχής.

*Οσμή ανθρωπίνου κρέατος στη Νιγρίτα!!!

        Ο ανταποκριτής του “Νταίηλυ Τέλεγκραφ” που πήγε επί τόπου είχε τηλεγραφήσει μεταξύ άλλων από τη Νιγρίτα: “Η δριμεία οσμή του ανθρωπίνου κρέατος και οστών μου δυσκολεύει την αναπνοήν, ενώ γράφω”.

*Ανταπόκριση από το μαρτυρικό- κατ' επανάληψη- Δοξάτο Δράμας 

        Χαρακτηριστική είναι η καταστροφή του Δοξάτου Δράμας. Την Παρασκευή προς Σάββατο 28 προς 29 Ιουνίου 1913 οι Βούλγαροι στρατιώτες, υποχωρώντας προ της προελάσεως των ελληνικών στρατευμάτων μπήκαν στο Δοξάτο. Αφού άρπαξαν ότι πολύτιμο βρήκαν, το κατέκαψαν και έσφαξαν 650 από τους 1500 κατοίκους, άνδρες γυναίκες και παιδιά. Η πλούσια κοινότητα, με τα λαμπρά οικοδομήματα, καταστράφηκε. Το Δοξάτο αποτέλεσε αντικείμενο βουλγαρικού ολοκαυτώματος και πολύ αργότερα. Ξανά, το 1941.

*Οι Σέρρες δοκιμάσθηκαν σκληρά.

        Απίστευτες θηριωδίες συνέβησαν και στις Σέρρες, μετά τις 20 Ιουνίου όταν επέκειτο η απελευθέρωση τς πόλης από τον Ελληνικό στρατό. Συνελήφθησαν και εκτελέσθηκαν όμηροι, διακεκριμένοι πολίτες των Σερρών. Οι Βούλγαροι μέσα από μια εναλλαγή πολεμικών γεγονότων για τον έλεγχο της πόλης, τελικά συνέλαβαν και απήγαγαν 150 άτομα. Ο διοικητής της αστυνομίας Καραγκιοζώφ, έδωσε εντολή να πυρποληθεί η πόλη. Από τα 6.000 σπίτια των Σερρών κάηκαν τα 4.000, μαζί με άλλα 1000 καταστήματα. Από τη φωτιά υπολογίζεται ότι κάηκαν τουλάχιστον 100 άτομα.

        Το πρώτο τηλεγράφημα προς το Γενικό Στρατηγείο, όταν μπήκαν στις Σέρρες οι Έλληνες, ήταν του διοικητή της 7ης Μεραρχίας υποστράτηγου Ναπολέοντα Σωτήλη και έλεγε, ότι οι Σέρρες είχαν καεί από τους Βουλγάρους και ότι: «Πληθύς γυναικοπαίδων ευρέθησαν φονευμένα ή απανθρακωμένα εντός των οικιών».

        Η κοινοβουλευτική επιτροπή, σε τηλεγράφημά της προς τον Πρόεδρο της Βουλής ανέφερε μεταξύ άλλων ότι 17 Έλληνες, φυλακισμένοι εκτελέσθηκαν μέσα στα κελιά τους με φρικτό τρόπο. Πυρπολήθηκαν 18 εκκλησίες. Από 2350 εβραϊκές κατοικίες έμειναν μόνο 26. Οι λοιπές κάηκαν, όπως συνέβη με την εβραϊκή συναγωγή και το σχολείο.

*Μαρτυρικό και το Σιδηρόκαστρο

        Μια άλλη πόλη που υπέστη τη βουλγαρική βαρβαρότητα ήταν το Σιδηρόκαστρο, τότε Ντεμίρ Ισσάρ.

        Η κοινοβουλευτική επιτροπή που ερευνούσε τα βουλγαρικά κακουργήματα με τηλεγράφημα της προς τον Πρόεδρο της Βουλής γνωστοποιούσε ότι η έρευνα στο Ντεμίρ Ισσάρ αποκάλυψε αφάνταστα κακουργήματα, βιαιότητες, διαρπαγές, και ατιμώσεις, που διέπραξε ο βουλγαρικός στρατός. Δολοφόνησαν ακόμα και τον μητροπολίτη Κωνσταντίνο.

*Η Μαρώνεια

        Τα μέλη της κοινοβουλευτικής επιτροπής έφτασαν έως το άρτι απελευθερωθέν Δεδέαγατς. Προηγουμένως πέρασαν από τη Γκιουμουλτζίνα και έφτασαν έως και τη Μαρώνεια, ταξιδεύοντας με άλογα επί πέντε ώρες στη διαδρομή Κομοτηνή- Μαρώνεια. Την επιτροπή συνόδευε για ρεπορτάζ ο δημοσιογράφος της “Νέας Ημέρας Τεργέστης” Γρ. Βασιλάς, ο οποίος μεταξύ άλλων είχε γράψει:

        “Όταν επλησιάζαμε προς την κωμόπολιν κάποιος χωρικός ανεγνώρισε τον κ. Κοσμίδην. Έσπευσεν αμέσως και ειδοποίησε τους κατοίκους. Ο πολιτευτής Κωνσταντινουπόλεως είναι εις τους πληθυσμούς της Θράκης, Ελληνικούς και Τουρκικούς, πρόσωπον τελείως γνωστόν και προσφιλές. Παντού από όπου επεράσαμεν είχε να δεχθή εκδηλώσεις αγάπης και θαυμασμού. ΟΙ Τούρκοι ήθελαν να τον υπηρετήσουν. Οι Έλληνες να τον περιποιηθούν…. Όταν το καραβάνι έφθασεν, αντήχησεν η ζητωκραυγή: “Ζήτω η Θράκη! Ζήτω η Μαρώνεια! Ζήτω το Έθνος!”.

*Και η Αλεξανδρούπολη υπέφερε από τους Βουλγάρους

        Απίστευτες καταγγελίες έκανε η κοινοβουλευτική επιτροπή για τους “βουλγαρισμούς” στο Δεδέαγατς (σήμερα Αλεξανδρούπολη). Ομηρίες πολιτών, είσπραξη λύτρων, δαρμοί, φυλακίσεις, βιασμοί Οθωμανίδων, απαγωγή του Έλληνα πρόξενου Σπαθάρη, με αποκορύφωμα το βιασμό της συζύγου έγκριτου Οθωμανού δικηγόρου από δέκα Βούλγαρους στρατιώτες, οι οποίοι υποχρέωσαν το δικηγόρο, να κρατάει κατά τη διάρκεια του βιασμού αναμμένα δύο κεριά!!!

        Από επιστολή του μέλους της επιτροπής Δ. Χατζηγιάννη, στην εφημερίδα “Νέα Ημέρα” Τεργέστης, προκύπτει ότι η επιτροπή στις 21 Ιουλίου 1913 βρίσκονταν στο Δεδέαγατς.

        Εκ των πραγμάτων, δεν είναι δυνατόν να περιγραφούν όλα τα βουλγαρικά εγκλήματα εκείνο το καλοκαίρι του 1913, γιατί πραγματικά είναι αναρίθμητα. Μπορούν να γεμίσουν τόμους...

*Ο εξωκοινοβουλευτικός Παντελής Κοσμίδης

Οι ιστορικές διαπιστώσεις της επιτροπής της Βουλής

        Η επιτροπή αυτή, που περιόδευσε σε Ανατολική Μακεδονία και σε μέρος της Θράκης, φτάνοντας έως το Δεδέαγατς μετά την ολοκλήρωση της έρευνάς της, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και από εκεί έστειλε στον Πρόεδρο της Βουλής Κωνσταντίνο Ζαβιτσιάνο, ένα πρώτο συμπερασματικό πόρισμά της. Το κείμενο αυτό, που έχει την αξία ενός ιστορικού ντοκουμέντου, είναι το ακόλουθο!

        “Συμπληρώσαντες περιοδείαν ημών προς εξακρίβωσιν των βουλγαρικών ωμοτήτων και διελθόντες την Ανατολικήν Μακεδονίαν και την Δυτικήν Θράκην εν μέρει, συνοψίζομεν ως εξής το πόρισμα της ημετέρας εργασίας:

        Η Βουλγαρική κατοχή καθ’ άπαν αυτής το διάστημα υπήρξεν απιστεύτως βιαία, απάνθρωπος, ληστρική, ασεβής προς πάντα θείον και ανθρώπινον νόμον και δίκαιον. Αυτό τούτο μωρόν, αφού ουδέ τα βουλγαρικά συμφέροντα εξυπηρέτησεν επισπάσασα πάντων ανεξαιρέτως των κατοίκων, Ελλήνων, Τούρκων και Ευρωπαίων την αποστροφήν και το μίσος.

        Το στάδιον των βουλγαρικών βιαιοτήτων περιλαμβάνει τρεις περιόδους. Εν πρώτοις η εγκατάστασις των Βουλγάρων εσημειώθη με ανηκούστους σφαγάς και θηριωδίας κατά των Τούρκων. Πανταχού όπου υπήρχον τοιούτοι ολόκληροι πληθυσμοί εσφάγησαν ή εκάησαν, χιλιάδες εβαπτίσθησαν δια της βίας επί εξευτελισμώ της Ορθοδόξου Θρησκείας. Τεμένη και σχολεία διηρπάγησαν και χωρία εξηφανίσθησαν τελείως.

        Το δεύτερον στάδιον, εξικνούμενον μέχρι Μαΐου, χαρακτηρίζεται από συστηματικήν ληστείαν κατά πάντων των κατοίκων των καταληφθεισών χωρών, πλην των Βουλγάρων. Εκβιασμοί, διαρπαγαί εις χρήματα, ζώα, έπιπλα, κοσμήματα, σκεύη κ.λπ. Ήσαν εν ημερησία διατάξει.

        Εκβιασμοί και ληστείαι ενηργούντο συστηματικώς και επί τη βάσει προγράμματος υπό απλών στρατιωτών, μέχρι των ανωτέρων αξιωματικών. Ακόμη και αυταί αι αγοραί και προμήθειαι του Κράτους εγίνοντο ληστρικώς επί αποδείξει (ράσπικα) αι οποίαι ουδέν είχον κύρος, καθόσον εξεδίδοντο υπό του πρώτου τυχόντος και ουδεμίαν ελπίδα εισπράξεως παρείχον.

        Εις εκατομμύρια ανέρχεται η κατά το στάδιον τούτο διενεργηθείσα ληστεία ούτω δε δικαιολογείται πώς η εν αχρηματία μεγάλη διατελούσα Βουλγαρική κυβέρνησις συντήρησε τον στρατόν αυτής αφού και χρήματα εστέλλοντο εις Σόφιαν εκ της τοιαύτης ληστείας.

        Όσοι αξιωματικοί, πολιτικοί υπάλληλοι και στρατιώται υπήρχον εις τα καταληφθέντα μέρη ανεχώρησαν αποκομίζοντες περιουσίας.

        Το τρίτο στάδιον, ιδιαιτέρως αφορών τους Έλληνας, εσημειώθη από πρωτοφανή εις την ιστορίαν θηριωδίαν.

        Ολόκληρος ο ελληνικός πληθυσμός των μερών, οπόθεν απεχώρησαν οι Βούλγαροι, υπέστη τας φρικαλέας συνεπείας της βουλγαρικής θηριωδίας.

        Σφαγαί Ελλήνων διενεργήθησαν κατά τον αγριώτερον τρόπον υπό στρατιωτών και αξιωματικών Βουλγάρων, μη φεισθέντων ουδέ γερόντων, γυναικών και παιδίων. Πόλεις και χωρία παρεδόθησαν εις το πυρ και δεν υπελείφθη πόλις, κωμόπολις ή χωρίον χωρίς ν’ απογυμνωθή τελείως. Πάντα παρεσκευάζοντο και εξετελούντο συστηματικώς συνεπεία οδηγιών, ας είχον αι πολιτικαί και στρατιωτικαί αρχαί.

        Πάσαι αι τέως ανθούσαι χώραι παρουσιάζουν αφάνταστον εικόνα καταστροφής και ερημώσεως. Ουδείς μη προσωπικώς αντιληφθείς τα πράγματα δύναται να σχηματίση ιδέαν της τελεσθείσης καταστροφής.

        Ένεκα τούτων πάντων, οι ελληνικοί και τουρκικοί πληθυσμοί των εν λόγω μερών τρέμουσι προ της ιδέας ότι είναι δυνατόν να επανέλθουν υπό την βουλγαρικήν κατοχήν.

        Κλαίοντες παρακαλούν όπως μην αφήση αυτούς η Ευρώπη εκ στοιχειώδους ανθρωπισμού εις τας χείρας των Βουλγάρων, εξέφραζον δε με θερμοτάτας εκφράσεις και μάλιστα οι Τούρκοι, την ευγνωμοσύνην αυτών επί τη Ελληνική κατοχή και τη φιλελευθέρα Ελληνική διοικήσει.

Τοιαύτη είναι η κατέχουσα τους πληθυσμούς τούτους απόγνωσις επί τη απλή ιδέα της επανόδου των Βουλγάρων, ώστε έλεγον ότι είναι αποφασισμένοι αμετακλήτως εν τοιαύτη περιπτώσει όπως αποκομίζοντες τα υπάρχοντα αυτών παραδώσωσιν εις το πυρ τας ιδίας αυτών πόλεις και καταστρέφοντες εκ βάθρων τας εστίας και τα ιερά αυτών μετοικήσωσιν αλλαχού, φεύγοντες την Βουλγαρικήν θηριωδίαν.

        Ο πεπολιτισμένος κόσμος θα παραστή μάρτυς τοιούτων σκηνών, εάν οι πληθυσμοί ούτοι υπαχθώσιν υπό τους Βουλγάρους και εκ της απέλπιδος στάσεως αυτών θα αντιληφθεί επακριβώς οποία και οπόση υπήρξεν η βουλγαρική αγριότης”.

*Ο εξωκοινοβουλευτικός Γ. Χωναίος

Ενημέρωσαν και τον Οικουμενικό Πατριάρχη

        Περαίνοντας την έρευνά της η κοινοβουλευτική επιτροπή απέστειλε τηλεγράφημα και προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Γερμανό Ε΄, στο οποίο μεταξύ άλλων έδινε την ακόλουθη εικόνα:

        “Αποκομίζοντες φρικαλεωτάτην εντύπωσιν εκ των Βουλγαρικών θηριωδιών, τας οποίας ιδίοις οφθαλμοίς διεπιστώσαμεν εν κυριωτέραις γραμμαίς κατά την Ανατολικήν Μακεδονίας και Θράκην και εις άς προς αίσχος συνέπραξεν και ο τακτικός Βουλγαρικός στρατός και αρχαί, ιδιαιτέρως σημειούμεν την επιδειχθείσαν εσχάτην ύβριν και αγριότητα προς τους λειτουργούς της θρησκείας και προς τα ιερά τεμένη, αισχυνόμενοι εξ ονόματος της Χριστιανικής θρησκείας, διότι τα ανθρωπόμορφα τέρατα φέροντα την προσωνυμίαν Χριστιανών διέπραξαν αίσχιστα εναντίον παντός θείου και ανθρωπίνου νόμου”.

        Στο ίδιο τηλεγράφημα γίνονταν αναφορά στον γελοίο και αντιθρησκευτικό τρόπο με τον οποίο βάπτιζαν μουσουλμάνους και τους έκαναν χριστιανούς υπογραμμίζοντας ότι με όλα αυτά “κατεσπιλώθησαν τα δόγματα της Ορθοδοξίας” και κατέληγαν ότι “ουδέποτε η Ορθοδοξία υπέστη μεγαλύτερον εξευτελισμόν”.

*Σφάζουν και πυρπολούν εις την Θράκην...

        Δυστυχώς η συνθήκη του Βουκουρεστίου, που ακολούθησε αμέσως μετά, βύθισε την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη σε μια νέα κόλαση Βουλγαρικής κατοχής, που έδωσε πολύ πολύ αίμα και πολύ πόνο, στους κατοίκους των περιοχών αυτών. Η Δυτική Θράκη ειδικά, περίμενε έως το Μάιο του 1920 για να αναπνεύσει τον αέρα της ελευθερίας.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        *Αποσπάσματα από το σατυρικό περιοδικό "ΕΜΠΡΟΣ" της Κωνσταντινούπολης (1908) που δείχνουν το κύρος και τη δημοφιλία, που είχαν οι δύο πρώην βουλευτές του Οθωμανικού Κοινοβουλίου Χωναίος και Κοσμίδης (Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων).

ΠΗΓΕΣ

*Γιώργου Μπαρτζούδη "Η Απελευθέρωση της περιοχή της Νιγρίτας και οι συμπλοκές με τους Βουλγάρους".

*Αρχείο εφημερίδων “Ακρόπολις”, “Εμπρός” και “Νέα Ημέρα” Ιουλίου 1913.

*Σατυρικό περιοδικό “Εμπρός” Κωνσταντινούπολης 1908