Η Μαρία Κάλλας «Πηγή» της OSS, το 1945 στις ΗΠΑ

*Η δισέλιδη έκθεση της OSS, για τις πληροφορίες που εδωσε η Μαρία Κάλλας, όταν μετανάστευσε στις ΗΠΑ, στις 15 Οκτωβρίου του 1945.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

          

Η διεθνούς φήμης Ελληνίδα υψίφωνος Μαρία Κάλλας, υπήρξε «Πηγή» της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών OSS (Office of Strategic Services) το 1945. Η υπηρεσία αυτή κάλυπτε τον τομέα των πληροφοριών και των μυστικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Δημιουργήθηκε το 1941 από τον πρόεδρο Ρούζβελτ και αντικαταστάθηκε το 1946 επί προεδρίας Τρούμαν, από την γνωστή μας CIA.

Η Μαρία Κάλλας, όπως είναι γνωστόν, εγκατέλειψε την Ελλάδα το 1945 και πήγε στις ΗΠΑ, όπου ζούσε ο πατέρας της, θέλοντας να κάνει καριέρα τραγουδίστριας της όπερας στο εξωτερικό.

Στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ και στη συλλογή εγγράφων Vlanton, έχει διασωθεί μια έκθεση για όσα κατέθεσε για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα η Κάλλας, στην υπηρεσία πληροφοριών OSS, στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στην έκθεση αυτή εκτός από τα στοιχεία ταυτότητας της Κάλλας και του ονόματός της στη προμετωπίδα, η Ελληνίδα καλλιτέχνης χαρακτηρίζεται ως «Πηγή» (Source) και όχι ως «Πράκτορας» (agent). Αυτό σημαίνει ότι δεν είχε στην υπηρεσία αυτή θέση πράκτορα με αρμοδιότητες κατασκοπίας ή άλλου είδους επιχειρησιακές αρμοδιότητες, παρά μόνο την περιστασιακή παροχή κάποιων πληροφοριών, που προφανώς της ζητήθηκαν.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που καταγράφονται στο διασωθέν έγγραφο η «Πηγή» (Μαρία Κάλλας), ηλικίας 21 ετών τότε είχε γεννηθεί  στην πόλη της Νέας Υόρκης από Ελληνοαμερικανούς γονείς. Πήγε στην Ελλάδα το 1937 και διέμεινε εκεί έως την επιστροφή της στις ΗΠΑ στις 15 Οκτωβρίου 1945, με το πλοίο «M/S Gripsholm». Είχε φοιτήσει σε δημόσια σχολεία στη Νέα Υόρκη πριν πάει στην Ελλάδα, όπου σπούδασε μουσική και γλώσσα. Η «Πηγή» παράλληλα τραγουδούσε όπερα, αν και προς το παρόν ήταν άνεργη. Είναι έξυπνη- έγραψαν οι Αμερικανοί- και εμφανίστηκε συνεργάσιμη όταν έδωσε συνέντευξη στις 26 Νοεμβρίου 1945. Η «Πηγή» δεν δίστασε να δηλώσει ότι οι συμπάθειές της ήταν δεξιές.

*Η Μαρία Κάλλας, όταν πλέον είχε απογειώσει την καριέρα της

Στη συνομιλία της με ανθρώπους της OSS, ανέφερε ότι οι κομμουνιστές στην Ελλάδα είναι καλά οργανωμένοι αλλά παραμένουν μειοψηφία. Μέσω του ΕΛΑΣ προσπαθούν να αναλάβουν τον έλεγχο και θα κάνουν άλλη μια προσπάθεια αν τους δοθεί η ευκαιρία (σ.σ. Υπενθυμίζεται ότι η χώρα είχε δοκιμασθεί σκληρά από τα Δεκεμβριανά του 1944). Η Ελλάδα δεν θα χάσει τίποτα από ελεύθερες εκλογές τώρα ή στο μέλλον. Η «Πηγή» πιστεύει ότι η εναλλακτική λύση στη βρετανική στάση στην Ελλάδα, θα είναι ο ανοιχτός πόλεμος και ότι δεν πρέπει να γίνει καμία προσπάθεια να επιβληθεί η μοναρχία στην Ελλάδα, καθώς αυτό θα ευθυγράμμιζε τις δημοκρατικές και σοσιαλιστικές ομάδες με τους Κομμουνιστές.

          Η «Πηγή» επανέλαβε την άποψη ότι οι κομμουνιστές στην Ελλάδα είναι «πολύ καλά οργανωμένοι, οπλισμένοι και απλώς περιμένουν μια άλλη ευκαιρία» για να επιχειρήσουν να καταλάβουν την εξουσία. Η πρώτη απόπειρα έγινε το 1944, όταν ο ΕΛΑΣ «προκάλεσε εμφύλιο πόλεμο». Αυτός- ο ΕΛΑΣ δηλαδή δήλωσε η «Πηγή»- στελεχώθηκε κυρίως από τις τάξεις των ανέργων και των μη απασχολήσιμων. Κατά τη διάρκεια της κατοχής των Γερμανών, αυτοί κατέφυγαν στα βουνά και αυτοαποκαλούνταν Αντίσταση. Στην πραγματικότητα, από όσο μπορούσε να παρατηρήσει η «Πηγή», έδωσαν ελάχιστες ή καθόλου μάχες και η αξία τους όσον αφορά την καταπολέμηση των Γερμανών ήταν μηδενική. Πολλοί από αυτούς τους στρατολογητές του ΕΛΑΣ ήταν προκατειλημμένοι.

Η ίδια συνέχισε, ότι οι περισσότεροι δεν ήταν κομμουνιστές όταν εντάχθηκαν, αλλά υπέστησαν πλήρη κατήχηση ενώ ήταν στα βουνά. Τους είπαν, ότι μόλις οι Γερμανοί εκδιωχθούν, θα καταλάβουν αυτοί τη χώρα και θα μοιράσουν την περιουσία και τον πλούτο. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, αυτή η προκατάληψη βοήθησε να εξασφαλίσουν σχεδόν οτιδήποτε ήθελαν από άποψη τροφίμων και εφοδίων και μετά την απελευθέρωση νόμιζαν ότι μπορούσαν να συνεχίσουν να το κάνουν.

          Προχώρησαν και λεηλάτησαν και όταν, άλλες ομάδες προσπάθησαν να ανασυνταχθούν, ξέσπασαν μάχες. Σε ορισμένα τμήματα της Ελλάδας, οι υπόλοιποι έκαναν καλή δουλειά ως ομάδα αντίστασης, αλλά όχι γύρω από την Αθήνα. Η πιο αποτελεσματική αντίσταση προσφέρθηκε από Έλληνες, που συνεργάστηκαν με τις διάφορες βρετανικές και συμμαχικές αποστολές πληροφοριών στην Ελλάδα, και αυτοί οι Έλληνες δεν ήταν με την πλευρά της προκατάληψης όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος.

*Η Μαρία Κάλλας, σε νεανική ηλικία

          Η «Πηγή» συνέχισε λέγοντας ότι κατά τη γνώμη της, οι κομμουνιστές δεν διοικούν σε καμία περίπτωση την πλειοψηφία στην Ελλάδα, αλλά έχουν τη δύναμη που συνοδεύει την οργάνωση. Εάν διεξαχθούν ελεύθερες εκλογές ήταν πεπεισμένη ότι οι κομμουνιστές θα είχαν κακή απόδοση, αλλά μια πρώτη ελεύθερη εκλογή, κατά τη γνώμη της, θα ήταν αδύνατη αυτή τη στιγμή ή στο εγγύς μέλλον.

          Αν και η «Πηγή» δήλωσε ότι προσωπικά της άρεσε η μοναρχία, δεν ήταν της άποψης ότι η Ελλάδα ήταν διατεθειμένη να δεχτεί την επιστροφή του βασιλιά. Αισθάνεται ότι θα ήταν πολύ άσοφο για την Αγγλία να υποστηρίξει τους βασιλικούς σε μεγάλο βαθμό, επειδή αυτό θα έκανε πολλούς από τους δημοκράτες και σοσιαλιστές να ευθυγραμμιστούν με τους κομμουνιστές και εκτός από το βασιλικό ζήτημα, αυτές οι δύο ομάδες δεν έχουν καμία συμπάθεια προς την κομμουνιστική θέση.

          Γενικά, συμπέραναν οι Αμερικανοί που εξέταζαν την Κάλλας:

          Η «Πηγή» συμφωνεί με τη βρετανική στάση στην Ελλάδα. Εάν οι Βρετανοί αποσυρθούν ή δείξουν κάποια αποδυνάμωση, η «Πηγή» είναι πεπεισμένη ότι «θα ξεσπάσει ξανά εμφύλιος πόλεμος». Επίσης πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει «να υποστηρίξουν τους Βρετανούς στην Ελλάδα μέχρι να γλιτώσει η Ελλάδα τον ανοιχτό πόλεμο». Τελικά, η «Πηγή» ελπίζει ότι θα εμφανιστεί στην Ελλάδα ένας άνθρωπος επί σκηνής, που θα είναι σε θέση να σχηματίσει κυβέρνηση, η οποία θα εξασφαλίσει λαϊκή υποστήριξη και θα είναι σε θέση να κρατήσει υπό έλεγχο την κομμουνιστική μειονότητα.

*Απόσπασμα από την κατάθεση της Μαρίας Κάλλας στην OSS, τo 1945.

Άλλα βιογραφικά της Κάλλας

 

          Στη διασωθείσα έκθεση, που αφορά την Μαρία Κάλλας, αναφέρονται και διάφορα άλλα βιογραφικά στοιχεία της.

          Η «Πηγή» γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 4 Δεκεμβρίου 1923. Φοίτησε σε δημόσια σχολεία στη Νέα Υόρκη μέχρι την ηλικία των 13 ετών, όταν πήγε στην Ελλάδα με τη μητέρα και την αδερφή της, οι οποίες έφτασαν στις 5 Μαρτίου 1937. Ο πατέρας της παρέμεινε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ήταν φαρμακοποιός με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και ιδιοκτήτης των φαρμακείων Protopapas Drug Stores, στην οδό Eighth Avenue 619, στη Νέα Υόρκη.

          Υπενθυμίζεται επίσης στην έκθεση, ότι η «Πηγή» διέμενε στην Αθήνα μέχρι την επιστροφή της στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 15 Οκτωβρίου 1945 με το πλοίο «M/S Gripsholm». Στην Ελλάδα έλαβε ιδιαίτερα μαθήματα μουσικής και γλώσσας και φοίτησε στα ωδεία της Αθήνας. Στις αρχές του 1939, έγινε μέλος της Βασιλικής  Όπερας ως τραγουδίστρια όπερας και ήταν σε αυτόν τον οργανισμό μέχρι την επιστροφή της στις Ηνωμένες Πολιτείες. Την άνοιξη του 1945, η «Πηγή» βρισκόταν σε περιοδεία συναυλιών στη Θεσσαλονίκη, η οποία διήρκεσε ένα μήνα.

          Κατοικούσε στην Αθήνα. Η μητέρα της, η  αδελφή της,  ένας παππούς και γιαγιά  και οι θείοι και οι θείες της εξακολουθούσαν να διαμένουν στην Ελλάδα.  Ένας θείος της , ο δρ. Louris, (σ.σ. Ίσως να εννοούν τον γυναικολόγο Νικόλαο Λούρο) ήταν πρώην προσωπικός γιατρός της Βασιλικής Οικογένειας της Ελλάδας.

          Η Κάλλας διέμενε τότε με τον πατέρα της στο 544 West, 157th οδό, στη Νέα Υόρκη και αναζητούσε μια ευκαιρία να ακολουθήσει την καριέρα της στις ΗΠΑ, έγραφαν οι Αμερικανοί υπηρεσιακοί παράγοντες.

          Την έκθεση αυτή υπογράφει ο συνταγματάρχης- Διευθυντής Σ. Β. Κόνσταντ.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΗ

Συλλογή εγγράφων Vlanton (ΕΛΙΑ- ΜΙΕΤ)