Έκκληση των κατοίκων της Μάκρης και άλλων 12 χωριών της Αλεξανδρούπολης προς τον ναύαρχο Κουντουριώτη και τον βασιλέα Κωνσταντίνο, το 1913

*Βουλγαρική καρτ ποστάλ της Μάκρης (Δημοπρασίες Αργ. Καραμήτσου)

 

*Το ανέκδοτο τηλεγράφημα

*Σώστε μας από τους Βουλγάρους

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Στον ηρωικό και δημοφιλή ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, κατέφυγαν οι κάτοικοι της Μάκρης και δώδεκα χωριών της Αλεξανδρούπολης, ζητώντας να μεσολαβήσει στο βασιλέα Κωνσταντίνο, ώστε να μην υπαχθούν σε Βουλγαρική διοίκηση όπως πρόβλεπε η συνθήκη του Βουκουρεστίου.

               Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 1913. Είχε προηγηθεί ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος και οι Βούλγαροι με τους άλλους συμμάχους τους Σέρβους, Έλληνες και Μαυροβούνιους νίκησαν τους Τούρκους και κατέλαβαν εκτός τη Μακεδονία, την Ήπειρο και άλλες περιοχές και τη Δυτική Θράκη και το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Θράκης. Οι Τούρκοι είχαν ηττηθεί κατά κράτος, σε όλα τα μέτωπα.

               Πολύ σύντομα ακολούθησε ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος από τον Ιούνιο του 1913 και οι Βούλγαροι εξαιτίας της στάσης τους βρέθηκαν αντίπαλοι των πρώην συμμάχων τους. Η Βουλγαρία, με πλεονεκτικές διαθέσεις δεν είδε με καλό μάτι τα κέρδη της Ελλάδας και της Σερβίας στην Μακεδονία. Έτσι, εξαπέλυσε επίθεση στους πρώην συμμάχους της, τον Ιούνιο του 1913. Οι επιθέσεις αποκρούστηκαν, και οι δυνάμεις της Ελλάδας και της Σερβίας εισέβαλαν σε έδαφος, που είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι αντεπιτέθηκαν και προωθήθηκαν στην Ανατολική Θράκη ανακαταλαμβάνοντας την Αδριανούπολη. Η Ρουμανία επωφελήθηκε και εισέβαλε στην Βουλγαρία από το Βορρά και προέλασε αντιμετωπίζοντας ελάχιστη αντίσταση  προς την βουλγαρική πρωτεύουσα, Σόφια.

Η εξέλιξη των γεγονότων είναι γνωστή, με τα ελληνικά όπλα να κερδίζουν σημαντικές νίκες  σε στεριά και θάλασσα και να ελευθερώνουν περιοχές με ακμαίο και πυκνό Ελληνισμό. Η Δυτική Θράκη, από την Κομοτηνή έως την Κορνοφωλιά Σουφλίου, απελευθερώθηκε από τις δυνάμεις του στόλου, που διοικούσε ο Παύλος Κουντουριώτης με το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» και τα άλλα πολεμικά πλοία («Ιέραξ», «Σπέτσες», «Ψαρά» κ.λπ.).

               Η βραχεία εκείνη περίοδο της πρώτης απελευθέρωσης, υπήρξε σημαντική, γιατί το πρώτο μέλημα του ναυάρχου Κουντουριώτη, ήταν η οργάνωση κανονικής ζωής, επειδή οι ηττημένοι Βούλγαροι κατά τη περίοδο της δικής τους κατοχής αλλά και της αποχώρησής τους, προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές, ,πυρπολήσεις και καταληστεύσεις, πλην των φόνων και των τραυματισμών στον άμαχο πληθυσμό. Αντίθετα ο Κουντουριώτης όταν κατέλαβε το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) είχε αναθέσει στον πλωτάρχη Στυλιανό Μαυρομιχάλη να μεριμνήσει για την οργάνωση της πόλης ώστε να αποκτήσει κανονικούς ρυθμούς. Κάτι που αμέσως έγινε αντιληπτό από τον πληθυσμό.

*Διαλογή ελιάς στη Μάκρη κατά τη διάρκεια της Βουλγαρικής κατοχής 

(Φωτογραφία ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Ένα όνειρο τρελό, όνειρο απατηλό…

 

Το όνειρο για τους Θρακιώτες δεν είχε διάρκεια. Γρήγορα κινήθηκαν οι μεγάλες δυνάμεις και οδήγησαν τις εμπόλεμες χώρες σε τερματισμό των εχθροπραξιών. Αυτό επιτεύχθηκε με την λεγόμενη συνθήκη του Βουκουρεστίου.

Η Συνθήκη αυτή συνομολογήθηκε στις 28 Ιουλίου (παλαιό ημερολόγιο) του 1913 στη ρουμανική πρωτεύουσα μεταξύ των Βασιλείων της Ελλάδας, της Ρουμανίας, της Σερβίας, και του Μαυροβουνίου από τη μια πλευρά και του Βασιλείου της  Βουλγαρίας από την άλλη. Οι διαπραγματεύσεις της διάσκεψης αυτής υπήρξαν στην πράξη ένας αγώνας οριοθέτησης των νέων συνόρων και ειδικότερα των Σερβο-Βουλγαρικών και των Ελληνο-Βουλγαρικών στη Δυτική Θράκη. Με τη συνθήκη αυτή, τερματίσθηκε ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος και ενώ η Βουλγαρία υπέστη σαρωτικές ήττες σε όλα τα μέτωπα. Δυστυχώς η Δυτική Θράκη, που την είχαν απελευθερώσει οι Έλληνες, επιδικάσθηκε τελικά υπέρ της Βουλγαρίας.

Όταν τα δυσάρεστα αγγέλματα έγιναν γνωστά, ξεσηκώθηκε ο κόσμος. Κανένας δεν ήθελε να ξαναζήσει υπό το βουλγαρικό καθεστώς. Οι εφημερίδες της 29^ης Ιουλίου 1913 με πηχυαίους τίτλους ανήγγειλαν την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης, αλλά τη Θράκη σκίασε ξαφνικά το γεγονός, ότι στα απελευθερωμένα εδάφη της θα επανέρχονταν οι ηττημένοι εκδικητικοί Βούλγαροι. Το πρόβλημα αφορούσε και τους Ελληνικούς και τους Μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Άλλωστε το γνώριζε αυτό η κυβέρνηση των Αθηνών. Λίγες μέρες νωρίτερα είχε περιοδεύσει στην Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή, η οποία διαπίστωσε τις βουλγαρικές ωμότητες και σε ένα τηλεγράφημά της προς τον Πρόεδρο της Βουλής, τόνιζε:

 «Η Βουλγαρική κατοχή καθ’ άπαν αυτής το διάστημα υπήρξε βιαία, απάνθρωπος, ληστρική, ασεβής προς πάντα Θείον και ανθρώπινον νόμον και δίκαιον».

Η απελπισία των κατοίκων της Δυτικής Θράκης φάνηκε αμέσως με τον συνωστισμό που παρατηρήθηκε στα λιμάνια του Δεδέαγατς, της Μάκρης και του Πόρτο Λάγους (Βλέπετε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2019/08/blog-post_19.html).

*Μια ιστορική φωτογραφία. Προσευχή επί του "Αβέρωφ" στο Δεδέαγατς, το 1912

Το ιστορικό τηλεγράφημα από τη Μάκρη

 

               Ανάμεσα σε αυτούς που θορυβήθηκαν, ήταν και οι κάτοικοι της Μάκρης, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, καθώς και οι κάτοικοι 12 κοντινών χωριών.

               Η πρώτη σκέψη τους ήταν να ζητήσουν βοήθεια από την Ελλάδα. Κοντά τους ήταν ο ναύαρχος Κουντουριώτης, που είχε απελευθερώσει το Δεδέαγατς. Σ’ αυτόν κατέφυγαν και τον όρισαν στην απελπισία τους… αντιπρόσωπο, ζητώντας να μεσολαβήσει στο Βασιλέα Κωνσταντίνο, να σωθούν από τους Βουλγάρους! Μάταια όμως…

               Είναι γνωστό, ότι νωρίτερα στις 19 Ιουλίου ο Παύλος Κουντουριώτης είχε φτάσει έως την Κορνοφωλιά, 4 χλμ. νότια του Σουφλίου,  επικεφαλής των απελευθερωτικών αγημάτων του, όπου και διανυκτέρευσε.

               Η κατάσταση όμως προς τα τέλη Ιουλίου, είχε αλλάξει δραματικά για τον Ελληνισμό της Θράκης, εξαιτίας των αποφάσεων που είχαν ληφθεί στο Βουκουρέστι.

*Ο θρυλικός Παύλος Κουντουριώτης

               Η άγνωστη και ανέκδοτη έκκληση των Μακρινών, έχει διασωθεί στο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών. Είχε σταλεί από το θωρηκτό «Αβέρωφ» στις 27 Ιουλίου 1913 προς τον Βασιλέα Κωνσταντίνο, ο οποίος βρίσκονταν στο Γενικό Στρατηγείο κάπου στην Ανατολική Μακεδονία και στο υπουργείο Εξωτερικών. Και είναι το ακόλουθο: 

*Το τέλος του ιστορικού τηλεγραφήματος (Ιστορικό αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών) 

               «Κάτοικοι Μάκρης και περιχώρων παρακαλούσι θερμώς διαβιβάσω Υμετέραν Μεγαλειότητα επόμενον. Στοπ. Έλληνες και Τούρκοι κάτοικοι Μάκρης και δώδεκα χωρίων περιφερείας αυτής ανέθεσαν ημίν  αντιπροσώπους αυτών, δηλώσωμεν Υμετέραν Μεγαλειότητα ότι υποστάντες επί οκτάμηνον φρικώδη τυραννίαν Βουλγαρικής διοικήσεως εκδηλωθείσαν δια σφαγών ατιμώσεων πυρπολήσεων αρπαγών και φρικτών βασάνων κατόπιν ελευθερίας μερίμνης και στοργής ήν απήλαυσαν άπαντες ασχέτως θρησκεύματος, είναι αδύνατον επαναφερθώσιν εις βάρβαρον Βουλγαρικόν ζυγόν. Στοπ. Άπαντες κάτοικοι ομοθύμως και αποφασιστικώς εδήλωσαν ότι εάν υποστώσιν πάλιν Βουλγαρικήν τυραννίαν προτιμήσωσιν εγκαταλείψωσιν πατρικόν έδαφος. Ποιούνται έκκλησιν αισθημάτων Μεγαλειότητος παρακαλούντες όπως σώση αυτούς εντελούς καταστροφής. Στοπ.

Αντιπρόσωπος Μάκρης και περιχώρων

Κουντουριώτης»

                Τελικά, οι κάτοικοι της Μάκρης και των γύρω χωριών της, αλλά και ολόκληρη η Δυτική Θράκη, απόλαυσαν τον αέρα την ελευθερίας οριστικά το Μάιο του 1920, Στη μνήμη τους έμειναν ανεξίτηλες οι αναμνήσεις από τις ασταμάτητες θηριωδίες των Βουλγάρων, οι οποίες δυστυχώς επαναλήφθηκαν και στο διάστημα 1941-44. Γιατί η Βουλγαρία πάντα ήταν τοποθετημένη στη λάθος πλευράς της ιστορίας ως σύμμαχος της Γερμανίας, είτε την εποχή του Κάιζερ είτε την εποχή του Χίτλερ.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΗ

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Κεντρική Υπηρεσία 1913 φακ. 27, σελ. 29