Το υπόμνημα των Καραγατσιανών προς τον λόρδο Κώρζον

*Κεντρικός δρόμος στο Καραγάτς

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η τύχη του Καραγάτς παρομοιάσθηκε στην Ιστορία, με τη τύχη της Ιφιγένειας στην Αυλίδα. Και το Καραγάτς και η Ιφιγένεια, θυσιάσθηκαν άδικα, χάριν των εθνικών συμφερόντων. Γι’ αυτό σήμερα, το έμβλημα του Δήμου της Νέας Ορεστιάδας, ως συνεχίστριας πόλης του χαμένου Καραγάτς, είναι η Ιφιγένεια. Η τύχη του Καραγάτς, που παρέμεινε στην Τουρκία το 1923, κρίθηκε στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης.

Η Συνθήκη που συνομολογήθηκε σ’ αυτή την ελβετική πόλη, ήταν ουσιαστικά η συνθήκη ειρήνης, που προσδιόρισε τα όρια της Τουρκίας, όπως υπάρχουν έως σήμερα και προς την πλευρά της Ελλάδας, αλλά και προς τις άλλες χώρες με τις οποίες συνορεύει. Υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923 από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις άλλες χώρες, τις συμμαχικές, οι οποίες πολέμησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922). Οι εργασίες της διάσκεψης ξεκίνησαν από την αίθουσα του καζίνου της Λωζάννης στις 7 Νοεμβρίου 1922 και συνεχίσθηκε σε άλλους χώρους. Με αυτήν καταργήθηκε η προηγούμενη συνθήκη των Σεβρών του 1920, που δημιουργούσε την λεγόμενη Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών. Η συνθήκη των Σεβρών καθόριζε ρητά ότι φυσικό σύνορο Ελλάδας- Τουρκίας αποτελούσε ο ρους του ποταμού  Έβρου. Αυτό σήμαινε ότι το Καραγάτς ως ευρισκόμενο εντεύθεν του Έβρου παρέμενε στην Ελλάδα, ενώ η Αδριανούπολη ως ευρισκόμενη εκείθεν του ποταμού Έβρου περιέρχονταν στην Τουρκία.

Η επανάσταση των Γονατά- Πλαστήρα ζήτησε από την Αθήνα να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη Λωζάννη, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που ιδιώτευε στην Ευρώπη, μετά την απώλεια των εκλογών του Νοεμβρίου 1920, όταν δεν βγήκε ούτε βουλευτής ο ίδιος!!!

Τα πάθη των χωριών του Τριγώνου κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους

*Πανηγύριζαν γιατί έφυγαν οι Βούλγαροι, αλλά γρήγορα αντιλήφθηκαν πως οι Νεότουρκοι που ήρθαν δεν ήταν καλύτεροι.... (Από την εφημερίδα "Καιροί" 25 Αυγούστου 1913)

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Μια από τις πιο σκοτεινές και άγνωστες σελίδες της ιστορίας της Θράκης, είναι αυτή του τέλους των Βαλκανικών Πολέμων, που βρήκε τους κατοίκους της τα υφίστανται τα πάνδεινα από τους ηττημένους Βουλγάρους σε όλα τα μέτωπα του πολέμου, που υποχωρούσαν σκοτώνοντας αμάχους και κλέβοντας ό,τι εύρισκαν και να δοκιμάζονται  από  τους αλαζονικούς Νεότουρκους, που έρχονταν με σχέδιο να διώξουν τους Έλληνες για να ομογενοποιήσουν το κράτος τους.

               Το έτος 1913 κληροδότησε στην επόμενη χρονιά το λεγόμενο «Μαύρο Πάσχα των Θρακών» και το έτος 1914 κληροδότησε τις επόμενες φοβερές γενοκτονίες Ποντίων, Αρμενίων και Ασσυρίων, που κράτησαν έως το 1918 και έβαψαν με αίμα και ντροπή τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων ήταν η δόξα της Ελλάδας, που διπλασίασε την επικράτεια της και τον πληθυσμό και η δυστυχία της Θράκης, που προσδοκούσε την απελευθέρωση και τελικά είδε τη δυστυχία και τον όλεθρο από τους δύο δυνάστες της, τους Βουλγάρους και τους Τούρκους.

               Στη συλλογική μνήμη απογόνων πολλών χωριών που ερημώθηκαν τότε και ίδιοι αργότερα το 1922 εκτοπίσθηκαν, διατηρείται η ζωντανή μνήμη των παθών εκείνης της δύσκολης εποχής. Για παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε την καταστροφή του χωριού Ζαλούφι στην Ανατολική Θράκη. Οι εκτοπισμένοι Ζαλουφιώτες ακόμα και σήμερα στα ανταμώματά τους τραγουδούν με πόνο, αυτό που διέσωσε η δημοτική μούσα. Όπως στο Ρήγιο Διδυμοτείχου. Λίγοι στίχοι μαρτυρούν το μεγάλο δράμα, που δεν θα το σβήσει ποτέ ο χρόνος.

Φωτιά καπνός, αντάρα,

σε όλο το χωριό,

σκοτώσαν τετρακόσιους

και ζώα εκατό.

Ποτάμι μεσ’ στους δρόμους

τα ξακουστά κρασιά

και σμίγουν με το αίμα

τ’ αθώα τα παιδιά.

Το ηρωικό Ζαλούφι

με θύματα πολλά,

στα μαύρα εντυθήκαν

μανάδες και παιδιά.

Το έγκλημα που διαπράχθηκε τότε στην Ανατολική Θράκη, αποδείχθηκε ιστορικά ότι επρόκειτο για σχέδιο εθνοκάθαρσης που εφάρμοσε η νεοτουρκική ηγεσία, με τεχνικές συμβουλές και οδηγίες από τους Γερμανούς και χωρίς να αντιμετωπίσει σοβαρή αντίδραση στο έγκλημα από τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη. 

Η άγνωστη αναφορά του Λ. Λεονταρίδη, όταν οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Δυτ. Θράκη και οι Νεότουρκοι άρχιζαν τους διωγμούς στην Ανατ. Θράκη, το 1913

*"Έρχονται οι Βούλγαροι" ήταν η κραυγή τρόμου, το 1913 (Αρχείο του LostBulgaria.com)

 

 

*Στιγμές δοκιμασίες για τους Θράκες

*Το ανέκδοτο σημείωμα του Πολύκαρπου

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Δραματικές στιγμές οδύνης και αίματος άρχισαν να ζουν οι Έλληνες της Ανατολικής και της Δυτικής Θράκης το καλοκαίρι του 1913, όταν ακριβώς η Ελλάδα βγήκε νικήτρια από τους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά η άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου, παραχώρησε τη Δυτική Θράκη στην ηττημένη Βουλγαρία και η Ευρώπη έκλεινε τα μάτια στην εγκληματική δράση των Νεοτούρκων στην Ανατολική Θράκη.

               Οι μέρες ήταν γεμάτες αντάρα και δάκρυ για τον Ελληνισμό της Θράκης. Από τις αρχές του 20^ου αιώνα, ο Ελληνισμός της Βόρειας Θράκης αντιμετώπισε φοβερούς διωγμούς και ολοκαυτώματα. Στη Δυτική Θράκη την ανεξέλεγκτη δράση των κομιτατζήδων συνέχισε το επίσημο βουλγαρικό κράτος ως αρχή κατοχής. Και στην Ανατολική Θράκη οι Νεότουρκοι άρχιζαν σιγά- σιγά τη γενοκτονική τους πολιτική, που έμεινε γνωστή στην Ιστορία ως «Μαύρο Πάσχα των Θρακών».

                Το 1913 οι συνεχείς μάχες, οι προελάσεις πότε των Βουλγάρων και πότε των Τούρκων, στα εδάφη της ενιαίας Θράκης, άλλοτε πύρωναν τις ελπίδες των αλύτρωτων για απελευθέρωση και άλλοτε έφερναν απόγνωση. Το καλοκαίρι του 1913 ήταν μια δύσκολη χρονιά. Ο ελληνικός στρατός με νικηφόρες πάντα προελάσεις κατατρόπωνε τους Βουλγάρους και τους απωθούσε προς τη Σόφια. Οι ήττες δημιουργούσαν ένα αίσθημα εκδίκησης των Βουλγάρων κατά των Ελλήνων στα χωριά που εγκατέλειπαν. Οι Τούρκοι, πάλι, που απωθούσαν τους Βουλγάρους από τη δική τους πλευρά, όταν έμπαιναν σε ελληνικά χωριά έδειχναν μίσος και βαρβαρότητα. Φωτιά και φόνοι παντού. Η κατάσταση ήταν δραματική.

                Η κατάσταση με τους πρόσφυγες να προσπαθούν να βρουν πλοίο που θα τους μεταφέρει μακριά, ήταν απελπιστική. Στην κραυγή «Έρχονται οι Βούλγαροι» ακολουθούσε πανικός και ρίγος. Όλοι είχαν δοκιμάσει για μικρό μόνο διάστημα την πρώτη βουλγαρική κατοχή από τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο και ήξεραν τι θα συμβεί και πάλι.

               Τέτοια ήταν τότε η ατμόσφαιρα στις πόλεις και τα χωριά της Θράκης. Κάθε κάτοικος είχε να αφηγηθεί μια προσωπική περιπέτεια. Κάθε χωριό κουβαλούσε τη συλλογική φρίκη των κατοίκων του, που δοκιμάζονταν σκληρά, από Βουλγάρους και από Τούρκους. Κάθε πόλη ψυχορραγούσε…

Περιμένοντας τη λευτεριά στη Θράκη, το 1920

*Το Διδυμότειχο του 1920

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η άνοιξη του 1920 στη Θράκη δεν ήταν ίδια όπως τις προηγούμενες χρονιές. Είχε πλέον απέραντη προσμονή γιατί ήταν φανερό πώς πλησίαζε η ώρα της ελευθερίας. Όλων τα βλέμματα ήταν στραμμένα προς τα δυτικά για να ανταμώσουν με το βλέμμα τους τα ελληνικά στρατεύματα, που θα έφερναν το άγγελμα της χαράς. Τα βράδια όμως, υπήρχε ακόμα φόβος. Οι μέρες της άνοιξης του 1920 στη Θράκη, ήταν ανάμικτες. Αδημονία και τρομοκρατία, ελπίδα και φόβος. Όμως η απελευθέρωση ζύγωνε…

               Ο στρατός από το Μάιο 1919 είχε αποβιβαστεί στη Σμύρνη. Άλλες δυνάμεις περίμεναν στην ήδη απελευθερωμένη Ξάνθη από τον Οκτώβριο της ίδια χρονιάς. Και οι νικητές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου συνεδρίαζαν στο Παρίσι για να ρυθμίσουν τις συνθήκες της ειρήνης.

Στη Θράκη οι γυναίκες άσπριζαν τα σπίτια τους και έραβαν ελληνικές σημαίες για να υποδεχτούν τα φανταράκια. Επικεφαλής των στρατιωτικών δυνάμεων που θα προχωρούσαν σε απελευθέρωση αρχικά της Δυτικής Θράκης και μετά της Ανατολικής είχε τοποθετηθεί ο διοικητής του Σώματος Εθνικής Άμυνας αντιστράτηγος Εμμανουήλ Ζυμπρακάκης, με απόφαση του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου.

Από το Καραγάτς στο Κουμ Τσιφλίκ, η γέννηση της Νέας Ορεστιάδας, το 1923

*Το πρώτο σπίτι που χτίσθηκε στην Νέα Ορεστιάδα

*Η γέννηση το 1923

της νεώτερης πόλης της Ελλάδας

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Η Νέα Ορεστιάδα, νεώτερη πόλη της Ελλάδας και ίσως και όλης της Ενωμένη Ευρώπης, γιόρτασε στις 12 Αυγούστου τα γενέθλιά της. Στις 12 Αυγούστου 1923, Καραγατσιανοί και Αδριανουπολίτες διωγμένοι από τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, υπό την ηγεσία του ποιμενάρχη τους Πολύκαρπου φώλιασαν κοντά στη πατρίδα που είχαν τις ρίζες τους και δημιούργησαν τη Νέα Ορεστιάδα, πόλη σημαντική της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης.

          Οι συνθήκες του διωγμού των Ελλήνων από την Ανατολική Θράκη το φθινόπωρο του 1922 είναι γνωστές.

          Η αρχή γι’ αυτή τη δυσμενή εξέλιξη για τον Ελληνισμό άρχισε από τα Μουδανιά. Η διάσκεψη των στρατηγών των Συμμαχικών Δυνάμεων στις 28 Σεπτεμβρίου 1922, με την Ελλάδα να μην έχει υπογράψει, είχε προδιαγράψει την τύχη της Ανατολικής Θράκης: Παραχώρηση στους Τούρκους, που δεν πολέμησαν καθόλου, όταν την απελευθέρωσαν οι Έλληνες τον Ιούλιο του 1920. Ούτε πολέμησαν για να την ανακαταλάβουν. Ο Τύπος έγραφε απροκάλυπτα, ότι η Θράκη θυσιάσθηκε! Έτσι είχαμε την δραματική και αναγκαστική εκκένωση της Ελληνικής Ανατολικής Θράκης από τον γηγενή ελληνικό πληθυσμό, που άνθιζε εκεί από τα πανάρχαια χρόνια. Έφυγαν όλοι μέσα σε δραματικές συνθήκες, ακόμα και του καιρού, που τον Οκτώβριο του 1922 ήταν πολύ βροχερός. Ο ουρανός έκλαιγε… Καραβάνια προσφύγων, βουτηγμένα στη λάσπη…

          Το 1923, σημειώθηκε το δεύτερο σκέλος της μεγάλης δοκιμασίας του Ελληνισμού. Είχαν αρχίσει στη Λωζάνη της Ελβετίας οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Μια άγνωστη σύγκρουση του Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως Πολύκαρπου, με το Βούλγαρο στρατηγό Βέλτσεφ

*Ο Μητροπολίτης Αδριανούπολης Πολύκαρπος

Γράφει ο Παντελής Στέφ. Αθανασιάδης

                Ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος, υπήρξε μια σημαντική αγωνιστική μορφή του Ελληνισμού της Θράκης. Συνέδεσε το όνομά του με άρρηκτους ιστορικούς δεσμούς με την Αδριανούπολη και την Νέα Ορεστιάδα, τις οποίες ποίμανε σε χαλεπούς καιρούς.

Ο Πέτρος Βαρβάκης, όπως ήταν το κοσμικό του όνομα, γεννήθηκε στα Αλάτσατα της Μικράς Ασίας στις 27 Ιουλίου 1862. Υπήρξε απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης το 1887. Στις 19 Δεκεμβρίου 1893 προήχθη σε Μέγα Αρχιμανδρίτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στις 6 Ιουνίου 1894 χειροτονήθηκε στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι της Κωνσταντινουπόλεως τιτουλάριος Επίσκοπος Λεύκης, Βοηθός Επίσκοπος της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως και Αρχιερατικός Προϊστάμενος της Ιεράς Μονής Ζωοδόχου Πηγής Μπαλουκλή. Στις 21 Οκτωβρίου 1900 εξελέγη Μητροπολίτης Ελασσόνας. Αργότερα στις 12 Αυγούστου 1910 εξελέγη Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως. Με την υποχρεωτική εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον Ελληνικό πληθυσμό το 1922 μετέφερε την έδρα της Μητρόπολης στα Κάραγατς. Το 1923 με τη συνθήκη της Λωζάνης, οι Καραγατσιανοί μεταφέρθηκαν στην ελληνική επικράτεια αναζητώντας νέα πατρίδα και ίδρυσαν τη Νέα Ορεστιάδα. Το 1924 ανατέθηκε στον Πολύκαρπο η διαποίμανση της προσωρινής Μητροπόλεως Νέας Ορεστιάδας με τον τίτλο "Αδριανουπόλεως και Νέας Ορεστιάδας". Στις 12 Φεβρουαρίου 1931 εξελέγη Μητροπολίτης Χίου. Στις 28 Νοεμβρίου 1933 παραιτήθηκε. Απεδήμησε εις Κύριον στις 5 Φεβρουαρίου 1945.

Οι τελευταίες ώρες της ελληνικής Αδριανούπολης

*Η Αδριανούπολη σε γκραβούρα του 1829

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Οι τελευταίες ώρες που έζησε ο Ελληνισμός της Αδριανούπολης το 1922, ήταν άκρως δραματικές. Η πόλη στην οποία ο Ελληνισμός άνθισε για χιλιάδες χρόνια, η πόλη με τα περίφημα ελληνικά εκπαιδευτήρια, η πόλη με τους μεγάλους εμπόρους, παραδόθηκε στους Τούρκους, που την πήραν χωρίς να πολεμήσουν καθόλου στην Ανατολική Θράκη.

                Η απόφαση για την εκκένωση της Θράκης πάρθηκε από τους Συμμάχους στις 9 Σεπτεμβρίου 1922 μετά από θυελλώδεις συσκέψεις τριών ημερών στο Παρίσι, μεταξύ του Γάλλου πρωθυπουργού και υπουργού Εξωτερικών Πουανκαρέ  του Άγγλου υπουργού εξωτερικών Λόρδου Κώρζον και του Ιταλού υπουργού Εξωτερικών κόμη Κάρλο Σφόρτσα. Τις μέρες εκείνες δεν υπήρχε κυβέρνηση στην Αθήνα ικανή να αντιδράσει, ενώ στο στράτευμα επωάζονταν η επανάσταση των Γονατά- Πλαστήρα. Η Μικρά Ασία, είχε αρχίζει να ζει το δικό της δράμα. Η διάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών των τριών συμμάχων κρατών με το ανακοινωθέν της έβαζε προκαταβολικά την ταφόπλακα στην υπόθεση της Ανατολικής Θράκης, με την ελεεινή μεταξύ άλλων διατύπωση:

                «Αι τρεις Σύμμαχοι Κυβερνήσεις δράττονται της παρούσης ευκαιρίας όπως δηλώσουν, ότι λαμβάνουν υπό ευμενή άποψιν ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΝΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗΝ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ, συμπεριλαμβανομένης της Αδριανουπόλεως».

Αυτοί που έπεσαν μαχόμενοι, για την Αδριανούπολη

*Ο Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Πολύκαρπος σε φωτογραφία του 1921, 

ιερουργώντας σε κάποια στρατιωτική εορτή

Μνημόσυνο και στο Σουφλί

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Τώρα, που η τροχιά του χρόνου , φέρνει για άλλη μια φορά ενώπιον μας την 14^η Μαΐου, την τυπική και ενιαία βάσει Προεδρικού Διατάγματος ημερομηνία των «Ελευθερίων» της Θράκης, οφείλουμε να θυμηθούμε αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους για να ελευθερωθεί αυτή η περιοχή, άσχετα αν το 1922, κατέρρευσαν τα όνειρα και η Ανατολική Θράκη δόθηκε στους Τούρκους, βάσει των γεωστρατηγικών σχεδιασμών των Μεγάλων Δυνάμεων.

          Θα μας βοηθήσει μια ανταπόκριση του Ανδρέα Κονιτόπουλου, ο οποίος ως απεσταλμένος της εφημερίδας «Πατρίς» (14 Αυγούστου 1920) παρακολούθησε εκ του σύνεγγυς τα γεγονότα της απελευθέρωσης της Θράκης. (Σ.Σ. Ο Κονιτόπουλος στα κατοπινά χρόνια υπήρξε στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού και προέδρου της ΕΡΕ Κωνσταντίνου Καραμανλή).

          Τον Αύγουστο 1920, η πόλη της Αδριανούπολης περίπου 40 μέρες μετά την απελευθέρωσή της τίμησε τη μνήμη των παλληκαριών, που έδωσαν τη ζωή τους τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς, για να πνεύσει άνεμος ελευθερίας, μετά από σκλαβιά 600 ετών.

          Η Αδριανούπολη, η μητρόπολη του Θρακικού Ελληνισμού και η ΙΧ Μεραρχία τέλεσαν το μνημόσυνο των πεσόντων, με μεγάλη επισημότητα.