Περιμένοντας τη λευτεριά στη Θράκη, το 1920

*Το Διδυμότειχο του 1920

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η άνοιξη του 1920 στη Θράκη δεν ήταν ίδια όπως τις προηγούμενες χρονιές. Είχε πλέον απέραντη προσμονή γιατί ήταν φανερό πώς πλησίαζε η ώρα της ελευθερίας. Όλων τα βλέμματα ήταν στραμμένα προς τα δυτικά για να ανταμώσουν με το βλέμμα τους τα ελληνικά στρατεύματα, που θα έφερναν το άγγελμα της χαράς. Τα βράδια όμως, υπήρχε ακόμα φόβος. Οι μέρες της άνοιξης του 1920 στη Θράκη, ήταν ανάμικτες. Αδημονία και τρομοκρατία, ελπίδα και φόβος. Όμως η απελευθέρωση ζύγωνε…

               Ο στρατός από το Μάιο 1919 είχε αποβιβαστεί στη Σμύρνη. Άλλες δυνάμεις περίμεναν στην ήδη απελευθερωμένη Ξάνθη από τον Οκτώβριο της ίδια χρονιάς. Και οι νικητές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου συνεδρίαζαν στο Παρίσι για να ρυθμίσουν τις συνθήκες της ειρήνης.

Στη Θράκη οι γυναίκες άσπριζαν τα σπίτια τους και έραβαν ελληνικές σημαίες για να υποδεχτούν τα φανταράκια. Επικεφαλής των στρατιωτικών δυνάμεων που θα προχωρούσαν σε απελευθέρωση αρχικά της Δυτικής Θράκης και μετά της Ανατολικής είχε τοποθετηθεί ο διοικητής του Σώματος Εθνικής Άμυνας αντιστράτηγος Εμμανουήλ Ζυμπρακάκης, με απόφαση του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου.

*Ο αντιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος (Αρχείο ΕΛΙΑ)

               Ο Βενιζέλος, που έλεγχε τα πάντα είχε εκφράσει εγκαίρως προς τον αρχηγό του Στρατού αντιστράτηγο Λεωνίδα Παρασκευόπουλο, που βρίσκονταν στη Σμύρνη, την άποψή του με τηλεγράφημα στις 24 Μαρτίου 1920: «Δεν νομίζω ότι δύναται ν’ αφαιρεθή από αντιστράτηγον Ζυμβρακάκην διοίκησις σώματος στρατού προοριζομένου δια κατάληψιν  Θράκης. Συμφωνώ όπως θέσητε εις διάθεσίν του συνταγματάρχας Σαρηγιάννη ή Καλογεράν ίνα προσλάβει ως αρχηγόν επιτελείου του όποιον των δύο προτιμά».

               Έστειλε όμως και άλλο τηλεγράφημα προς τον Γενικό Διοικητή της Θεσσαλονίκης ζητώντας να το επιδώσει στον Ζυμπρακάκη επισημαίνοντας ότι είναι προτιμότερο να σπεύσει ο ίδιος ο στρατηγός να επιλέξει όποιον προτιμάει εκ των Σαρηγιάννη ή Καλογερά για αρχηγό του επιτελείου του, πριν ερωτηθεί μάλιστα «δια να μη χάνεται καιρός». Ο Βενιζέλος βιάζονταν…

*Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

               Ο Βενιζέλος είχε πυκνή αλληλογραφία με τον Αρχηγό Στρατού Λεωνίδα Παρασκευόπουλο, που βρίσκονταν στη  Σμύρνη. Σε  μια ιδιόγραφη επιστολή του στις 6 Μαρτίου 1919, επανέρχεται στη γνώμη του, ότι μία από τις Μεραρχίες της Σμύρνης, μπορεί να διατεθεί στη Θράκη και εκφράζει την άποψη ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε να συμπληρωθεί μια μικτή ταξιαρχία και να μετατραπεί σε μεραρχία με τη προσθήκη εντός συντάγματος από την ΧΙΙΙ μεραρχία Ηπείρου. Έτσι με τις υπάρχουσες δυνάμεις θα μπορούσε η Ελλάδα να παρατάξει στη Θράκη τρεις μεραρχίες. Αλλά- έλεγε- ίσως η δύναμη αυτή είναι μικρή για την έκταση της συνολικής Θράκης. Αν όμως αποφύγουμε να διασπείρουμε εκεί τις δυνάμεις μας καταλαμβάνοντας όλη τη Θράκη και αν τις τρεις μεραρχίες τις τοποθετήσουμε, μία στις Σαράντα Εκκλησίες, μία στην Αδριανούπολη και την τρίτη στη Δυτική Θράκη καταλαμβάνοντας ταυτόχρονα τη σιδηροδρομική γραμμή για την εξασφάλιση των  συγκοινωνιών, και αν αποστείλουμε τα δύο ιππικά συντάγματα να περιέρχονται συστηματικά κατά ίλες των 150 ανδρών την υπόλοιπη Θράκη θα εμφανίζουμε πανταχού παρούσα την Ελληνική δύναμη. Νομίζω- έλεγε ο Έλληνας πρωθυπουργός- ότι θα μπορούσαμε και τη Θράκη να κατέχουμε και απέναντι των Βουλγάρων να έχουμε συγκεντρωμένη ικανή δύναμη. Ο συνταγματάρχης Φραντζής, προηγουμένως είχε εκφράσει στο Βενιζέλο τη γνώμη ότι αντί της απομάκρυνσης μιας μεραρχίας από τη Σμύρνη θα  μπορούσε  ίσως να αφαιρεθεί ένας λόχος από κάθε τάγμα των έξι μεραρχιών που είχαμε στη Σμύρνη. Έτσι θα  μπορούσαν να εξοικονομηθούν 54 λόχοι με τους οποίους θα μπορούσαν να συγκροτηθούν δύο νέες μεραρχίες των 9 ταγμάτων, όπου κάθε τάγμα θα είχε τρεις λόχους. Ο προβληματισμός ήταν συνεχής…

               «Ούτω δε, θα ηδυνάμεθα να διαθέσωμεν εις Θράκην πλην των δύο συνταγμάτων ιππικού και τέσσαρας μεραρχίας. Εις υμάς απόκειται να κρίνετε την αξίαν της γνώμης ταύτης και να μου ανακοινώσετε μετά επιστροφήν του επιτελάρχου σας εκ Κων/πόλεως τα οριστικά συμπεράσματά εις ά καταλήγετε» κατέληγε ο Βενιζέλος.

*Στη Διασυμμαχική Θράκη χρησινοποιήθηκαν και γραμματόσημα. Ήταν Βουλγαρικά επάνω στα οποία τέθηκε η επισήμανση THRACE INTERALLIE

 

Υπήρχε τρόμος…

 

               Στην Ανατολική Θράκη όμως οι κάτοικοι ζούσαν μέρες τρόμου. Στη Δυτική οι συμμαχικές χώρες είναι εγκαταστήσει ένα υβριδικό κράτος τη Διασυμμαχική Θράκη εκδιώκοντας τους Βούλγαρους που είχαν στρογγυλοκαθίσει από το 1913 βάσει της άδικης συνθήκης του Βουκουρεστίου. Η πολιτική και στρατιωτική διοίκηση είχε ανατεθεί στους Γάλλους με επικεφαλής το στρατηγό Αντουάν Σαρπύ. Εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης είχε τοποθετηθεί ο Χαρίσιος Βαμβακάς.

               Στις 28 Φεβρουαρίου 1920 η «Μακεδονία» μας πληροφορεί για επιδείνωση της κατάστασης στην περιφέρεια Αίνου- Κεσσάνης- Υψάλων. Οι Κεμαλικοί-έγραφε-  τρομοκρατούν τους χριστιανούς κατοίκους της περιοχής. Ειδικά στο χωριό Κεμερλή είχε την έδρα του ένας τουρκικός λόχος με 200 ιππείς. Όλοι οι μουσουλμάνοι κάτοικοι εκβιάζονταν να προσχωρήσουν στο κίνημα του Κεμάλ. Στην Κεσσάνη ο ανθυπολοχαγός Ντενίν Μπέης στρατολογούσε όλους τους Τούρκους ηλικίας από 15 έως 70 ετών!!! Επίσης επιστράτευσε και όλους τους αιχμαλώτους που είχαν απελευθερώσει οι Άγγλοι. Στην Αδριανούπολη γίνονταν συχνά συλλαλητήρια των Τούρκων κατοίκων, κατά της παραχώρησης της πόλης στους Έλληνες.

               Στην Ανατολική Θράκη τα εγκλήματα των Τούρκων ήταν ανομολόγητα. Έξω από το χωριό Τεκέ σκότωσαν τον Αριστείδη Τζάντο. Σφαγμένος βρέθηκε κοντά στο χωριό Ντουγαντζή ένας Έλληνας, που δεν είχε εξακριβωθεί η ταυτότητά του. Τέσσερις ποιμένες του χωριού Μπασαΐκιοι εξαφανίσθηκαν. Απωλέσθηκαν τα ίχνη τους. Χάθηκαν επίσης τα ίχνη του πρώην μουχτάρη του Σουλτάνκιοϊ Μιχαήλ Καβανόζη, του γιου του και ενός παντοπώλη ονόματι Χαραλάμπους. Και οι τρείς πήγαιναν στο Ουζούν Κιοπρού (Μακρά Γέφυρα) για την προμήθεια ειδών επισιτισμού. Από το Ιμπρίκ Τεπέ βρέθηκε σφαγμένος ο Γεώργιος Λένης και ο αμαξηλάτης Πούλιος, κοντά στο χωριό Χαραλά Γκιουνιού, που επέστρεφαν από το Ουζούν Κιοπρού. Εγκλήματα συνέβησαν και αλλού. Συνολικά 36 χωριά, ζούσαν με το φόβο του αφανισμού, ενώ πλησίαζε η λευτεριά…

*Τούρκοι τσέτες, που συνεργάζονταν με Βούλγαρους κομιτατζήδες στη Θράκη

               Στο χωριό Μπογάζκιοϊ της Τσατάλτζας επιτέθηκαν οι Τούρκοι και επί δύο ώρες σφυροκοπούσαν τα σπίτια του με πολυβόλα. Σκότωσαν δύο έγκυες γυναίκες, ένα νεαρό και πολλά οικόσιτα ζώα. Τα σπίτια ήταν διάτρητα από τις σφαίρες. Λεηλατήθηκε η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Οι εικόνες της καταστράφηκαν με τσεκούρια και ποδοπατήθηκαν από τον όχλο.

               Στο Καραγάτς και την Αδριανούπολη πήγαν Βούλγαροι αξιωματικοί, απεσταλμένοι της κυβέρνησης για να συνεννοηθούν με τους Τούρκους για κοινή δράση κατά των Ελλήνων. Ένας από αυτούς ο λοχαγός Κυργιατζήεφ πήγε μεταμφιεσμένος σε χότζα κατά το «Φως»!!! Οι Γαλλικές αρχές, που ειδοποιήθηκαν, εμπόδισαν αυτές τις επαφές και συνέλαβαν τον αρχισυντάκτη της τοπικής βουλγαρικής εφημερίδας «Βετσέρνα Πόστα» γιατί πραγματοποιούσε συνεννοήσεις με τους Τούρκους.

               Μια άλλη μορφή καταπίεσης του Χριστιανικού πληθυσμού ήταν η βίαιη είσπραξη φόρων, χωρίς οι αρχές να λαμβάνουν υπόψη τα ποσά που όφειλε το τουρκικό κράτος  σ’ αυτούς από τις διάφορες επιτάξεις.

*Ο Φουάτ Μπέης

               Σύμφωνα με δημοσιεύματα εκείνης της εποχής, οι Νεότουρκοι Χαζούλ Χιλμή και Σουλεϋμάν Μπέης επισκέπτονταν χωριά του  Έβρου, πραγματοποιούσαν μυστικές συναθροίσεις και προσηλύτιζαν φανατικούς υπέρ του κεμαλικού κινήματος. Με τους δύο αυτούς Νεότουρκους συνεργάζονταν και ο Βούλγαρος Κλιτσάρωφ και έκανε συνεννοήσεις με τους λίγους Βούλγαρους κατοίκους του νομού. Οι συμμαχικές δυνάμεις ανακάλυψαν σε ένα Τουρκικό σπίτι όπλα, στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) πολεμοφόδια και χειροβομβίδες. Κατασχέθηκαν όλα και φυλακίσθηκαν οι ιδιοκτήτες. Κατά την «Μακεδονία» «ο επιφανής Κεμαλιστής  Φουάτ Μπέης περιτρέχει τα χωρία, προσπαθών να εξεγείρη τους χωρικούς». (Για τον Φουάτ, διαβάστε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2021/05/blog-post_22.html). Ενώ η «Πατρίς» είχε γράψει ότι τη Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) επισκέφθηκαν οι αντιπρόσωποι του Κεμάλ και του Ταγιάρ Φουάτ Μπέης και Φετχή Μπέης οι οποίοι μοίρασαν προκηρύξεις προς του Μωαμεθανούς με προτροπές να αντισταθούν σε ενδεχόμενη προέλαση των Ελληνικών στρατευμάτων.

               Στις αρχές Μαρτίου τα Αγγλικά στρατεύματα εν ονόματι της Αντάντ, κατέλαβαν τη Κωνσταντινούπολη, τοποθετώντας ύπατους αρμοστές. Μαζί και με τις άλλες συμμαχικές δυνάμεις ήταν και ελληνικές, ενώ στο Πέραν έκαναν την εμφάνισή τους ελληνικές περίπολοι από το πλήρωμα του αντιτορπιλικού «Κιλκίς». Στον Κεράτιο Κόλπο είχε καταπλεύσει επίσης σε πρώτη φάση και το πολεμικό πλοίο «Αρέθουσα» που αγκυροβόλησε μπροστά στο Φανάρι, μαζί με Αγγλικά, Γαλλικά και Ιταλικά σκάφη.

               Οι διευθυντές των ελληνικών εφημερίδων της Κωνσταντινούπολης με τηλεγραφήματά τους προς τον αμερικανικό και τον αγγλικό Τύπο διερμήνευσαν την οδύνη των Ελλήνων για την αναγγελθείσα παραμονή των Τούρκων στην Κωνσταντινούπολη και ζητούσαν τη συνδρομή όλων για την απομάκρυνση του κατακτητή από ελληνικές και χριστιανικές περιοχές. Μάταια, όπως αποδείχτηκε…

*Ο Τζαφέρ Ταγιάρ

               Εν τω μεταξύ άρχισαν να γίνονται γνωστές από τις εφημερίδες οι πρώτες πληροφορίες για τις κινήσεις του συνταγματάρχη Τζαφέρ Ταγιάρ, στρατιωτικού διοικητή της Αδριανούπολης, ο οποίος κήρυξε επανάσταση κατά των συμμαχικών αποφάσεων για την Θράκη. Η πρώτη απόπειρά του έγινε δεκτή με ψυχρότητα από τους Τούρκους, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν με απροθυμία και ψυχρότητα στην απόφασή του να διατάξει γενική επιστράτευση.  Σύμφωνα με διπλωματικές πληροφορίες, ο Τζαφέρ Ταγιάρ με εγκύκλιό του προς του μουτασερίφηδες του νομού, δήλωσε ότι δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης υπό τον σουλτάνο και διακόπτει κάθε σχέση με αυτήν. Ήταν ημέρα Τρίτη. Την Τετάρτη κήρυξε γενική επιστράτευση. Την Πέμπτη όταν διαπίστωσε απροθυμία των Τούρκων να καταταγούν παρουσιάσθηκε στους αντιπροσώπους της Αγγλίας και της Γαλλίας και τους δήλωσε ότι η επιστράτευση… δεν σκόπευε σε αντίσταση  εναντίον των συμμαχικών στρατευμάτων, ούτε των ελληνικών, ούτε σήμαινε αντίσταση κατά των αποφάσεως της Συνδιάσκεψης Ειρήνης, αλλά μόνο για να εκδηλωθεί το φρόνημα του Μωαμεθανικού λαού!!! Κόλπα του Χατζηαβάτη…

               Και όταν τον Απρίλιο του 1920 πέρασε από το Καραγάτς ο Γάλλος στρατηγός Φρανσαί Ντ’ Εσπεραί, από το 1918 διοικητής των συμμαχικών στρατευμάτων  της Μακεδονίας, στα οποία είχαν ενταχθεί και ελληνικά στρατεύματα, ο Ταγιάρ πήγε με αυτοκίνητο για να τον συναντήσει στην αμαξοστοιχία με την οποία ταξίδευε. Τον συνόδευε τυπικά ένας Γάλλος αξιωματικός και τρείς Τούρκοι. Ο αρχιστράτηγος των συμμάχων συνέστησε τον Τούρκο στασιαστή να αποβάλει τις επαναστατικές  του ιδέες για το καλό της πατρίδας του και να απόσχει από κάθε ενέργεια.      

               Οι αρμόδιες υπηρεσίες της ΙΧ Μεραρχίας, που έδρευε τότε στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) κατόρθωσαν να υποκλέψουν κρυπτογραφημένα τηλεγραφήματα του Μουσταφά Κεμάλ προς τον Τζαφέρ Ταγιάρ. Σε ένα από αυτά του έλεγε ο Κεμάλ, ότι σε περίπτωση κατάληψης της Θράκης, οι Τούρκοι θα δράσουν σύμφωνα με το άρθρο 9 του κανονισμού του εθνικού κινήματος. Λίγες μέρες νωρίτερα ο Ταγιάρ είχε πάει στο τηλεγραφείο της Αδριανούπολης και είχε τετράωρη συνομιλία με τον Κεμάλ. Στις 12 Μαρτίου έγινε γνωστό ότι ο Ταγιάρ αποκήρυξε το Σουλτάνο, ο οποίος παρά την εγκατάσταση συμμάχων υπάτων αρμοστών, συνέχισε να διαμένει στα ανάκτορα του Γιλδίζ.|

Το τέλος του Ταγιάρ ήταν άδοξο. Τελικά συνελήφθη αιχμάλωτος από ένα τσομπανόπουλο και μεταφέρθηκε στην Αθήνα (περισσότερα για τη σύλληψή του βλέπετε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2016/05/1920.html). 

*Δημοσίευμα για τη μέριμνα της διοίκησης στη Θράκη. Δημοσίευμα του Ιανουαρίου 1920 

Μέριμνα για τη διοίκηση της Θράκης

 

Πρωτεύον πρόβλημα για την Θράκη που ετοιμάζονταν να αισθανθεί την ελευθερία της, ήταν η παλιννόστηση χιλιάδων Θρακών, που είχαν διωχθεί από την εποχή των Βαλκανικών πολέμων, του «Μαύρου Πάσχα» του 1914, των απηνών βουλγαρικών διωγμών έως το 1919 και των τουρκικών καταπιέσεων γενικά και κατέφυγαν σε πόλεις και χωριά της Παλαιάς λεγόμενης Ελλάδας. Και η προσπάθεια αυτή ευοδώθηκε .

Η Ελληνική κυβέρνηση ετοιμάζονταν να διοικήσει την Θράκη, που αναμένονταν να παραχωρηθεί από τους συμμάχους στην Ελλάδα. Διοικητής της Χωροφυλακής Αδριανούπολης τοποθετήθηκε ο ταγματάρχης Αν. Μερεντίτης και μαζί του 15 μοίραρχοι, 20 υπομοίραρχοι, 25 ανθυπομοίραρχοι, 1000 χωροφύλακες και 112 υπαξιωματικοί. Ανάμεσα στους μοίραρχους ήταν και ο γνωστός Άγγελος Έβερτ, που είκοσι χρόνια αργότερα ως αστυνομικός διευθυντής Αθηνών, είχε σώσει πολλούς Εβραίους από τους Γερμανούς χορηγώντας τους πλαστές ταυτότητες. Στην Δυτική Θράκη είχε αποσταλεί ο συνταγματάρχης Διοσκουρίδης. 

Στις 11 Μαρτίου αναγγέλθηκε και η εξαγορά από το ελληνικό κράτος της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης- Δεδέαγατς, μήκους 510 χιλιομέτρων από τη Γαλλική εταιρεία «Ζονξιόν»

Επίσης ειδοποιήθηκαν όλοι οι υπουργοί να καταρτίσουν πίνακες δημοσίων υπαλλήλων, που θα εγκαθιστούσαν τις ελληνικές δημόσιες υπηρεσίες «εις τας προσκτηθησομένας χώρας». Ο Προϋπολογισμός του κράτους που υποβλήθηκε στη Βουλή στις 26 Απριλίου προνοούσε για τις απαιτούμενες αποζημιώσεις των υπαλλήλων των Νέων Χωρών και για διάφορα κονδύλια για τη διοίκηση των περιοχών αυτών.

*Και εγένετο... "Διασυμμαχική Θράκη"!!! 

               Ο επισιτισμός της Δυτικής Θράκης, διενεργείτο από τη Βουλγαρία, που κατείχε την περιοχή, αλλά εμφάνιζε πολλές δυσχέρειες. Έτσι τον Απρίλιο πέρασε στον έλεγχο των συμμαχικών δυνάμεων με την ελληνική κυβέρνηση να έχει τον πρώτο λόγο. Αμέσως αποφασίσθηκε η αποστολή μεγάλων ποσοτήτων αλεύρων για να διανεμηθούν στον πληθυσμό. Η ελληνική αντιπροσωπεία στη Διασυμμαχική Θράκη προχώρησε στη δημιουργία πρατηρίων επισιτισμού για να βρίσκουν οι κάτοικοι φθηνά τρόφιμα.

               Στις 18 Μαρτίου στην Ξάνθη ο κυβερνητικός επίτροπος επί της Περιθάλψεως Θεοδωρίδης και τα μέλη της αρμόδιας επιτροπής Νταής, Κάρπος και Αντωνόπουλος άρχισαν τη διανομή δανείων στους Θράκες για την αγορά βενζιναρότρων, σπόρων και ανοικοδόμηση σπιτιών. Προηγουμένως είχαν διανεμηθεί δάνεια στη Γκιουμουλτζίνα, όπου ιδρύθηκε και σχολή βενζιναρότρων, για να εκπαιδεύονται οι νέοι αγρότες, σε σύγχρονες μορφές καλλιέργειας. Δόθηκε μάλιστα προτεραιότητα στα δάνεια για την ανοικοδόμηση στο χωριό Χιρκάς (σήμερα Κίρκη) όπου υπήρχαν 190 σπίτια κατεστραμμένα. Θα έπαιρνε σειρά η Μάκρη και η Μαρώνεια με 380 σπίτια κατεστραμμένα και στη συνέχεια άλλα χωριά.

*Ο μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Πολύκαρπος

Η ηγετική προσωπικότητα του Μητροπολίτη Πολύκαρπου

 

Σ’ αυτό το κρίσιμο διάστημα, φάνηκε για άλλη μια φορά η ηγετική προσωπικότητα του Μητροπολίτη Αδριανούπολης Πολύκαρπου. Όταν έκανε το κίνημα ο Ταγιάρ, ο Πολύκαρπος πήρε αμέσως μαζί του το Μουφτή και το Ραβίνο και είπαν στον Τούρκο στρατιωτικό διοικητή ότι δεν τον αναγνωρίζουν. Το γεγονός αυτό έδωσε μεγάλο θάρρος στους διαφωνούντες με τον Ταγιάρ. Ο Έλληνας Ύπατος Αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη Ευθύμιος Κανελλόπουλος ανέφερε στο Υπουργείο Εξωτερικών στις 23 Μαρτίου ότι «τούτο αποτελεί νέαν επιτυχή ενέργειαν του σεβαστού Ιεράρχου όστις ουδέποτε έπαυσεν ενθαρρύνων, καθοδηγών και υπεραμυνόμενος μετά σθένους και φρονήσεως των συμφερόντων του ποιμνίου του».

               Και όταν στη συνέχεια διαφώνησε ο Βαλής με τον Ταγιάρ, και θέλησε να υποβάλει παραίτηση, ο Πολύκαρπος βλέποντας ότι δεν θα υπάρχει στη διοίκηση της πόλης κανένας εξισορροπητικός παράγοντας, πήγε στη Νομαρχία και με γλώσσα σθεναρή του ζήτησε να παραμείνει στη θέση του. Ο Βαλής τελικά ανακοίνωσε, ότι ανακαλεί την παραίτησή του.

               Σύμφωνα με το «Φως» ο μητροπολίτης Πολύκαρπος στις αρχές Απριλίου  έστειλε διαμαρτυρία προς του συμμάχους αρμοστές που είχαν εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη αλλά και προς τον στρατηγό Σαρπύ, που διοικούσε τη Διασυμμαχική Θράκη για τους διωγμούς των ομογενών. Σ’ αυτή τη διαμαρτυρία τόνιζε ότι θα παύσουν αυτοί οι διωγμοί μόνο όταν ο Ελληνικός στρατός  προελάσει «προς απελευθέρωσιν της δεινοπαθούσης Θράκης».

               Και όταν έφτασε το Πάσχα, γιορτάσθηκε με κάθε μεγαλοπρέπεια. Ο Πολύκαρπος εκφώνησε βαρυσήμαντο λόγο τονίζοντας ότι οι Έλληνες είναι ευτυχείς γιατί  βλέπουν την εθνική τους αποκατάσταση.

               Η εθνική επέτειος της 25^ης Μαρτίου 1821 είχε γιορτασθεί με μεγαλοπρέπεια στην Κομοτηνή, παρόντος του Σαρπύ και άλλων συμμάχων αξιωματικών. Ανάλογοι εορτασμοί έγιναν και στις άλλες πόλεις της Δυτικής Θράκης.

*Οι κάτοικοι του Διδυμοτείχου ζητούσαν ένωση με την Ελλάδα

Οι αυθαιρεσίες ήταν ασταμάτητες

 

Οι αυθαιρεσίες όμως στην Ανατολική Θράκη κυρίως, συνεχίζονταν… Με βάση τις διπλωματικές πληροφορίες που έφθασαν στην Αθήνα στις 31 Μαρτίου,  ο στρατιωτικός διοικητής των Σαράντα Εκκλησιών και ο μουτασερίφης σε συνεννόηση με τις αρχές τη Αδριανούπολης κατέσχεσαν τα χρήματα των τραπεζών, επέβαλαν λογοκρισία και μερίμνησαν για τον εφοδιασμό του τουρκικού στρατού. Ανάλογα μέτρα εφαρμόζονταν και σε άλλα σημεία της Ανατολικής Θράκης. Στη Ραιδεστό ο Τζεμήλ Μπέης που αντικαθιστούσε τον ασθενούντα μέραρχο Αλαεντίν Μπέη κάλεσε για κατάταξη έξι ηλικίες και ταυτόχρονα απέλυσε από τις φυλακές κρατούμενους οπαδούς εθνικιστικών οργανώσεων. Οι οργανώσεις- φιλοκεμαλικές- κινητοποιήθηκαν για να τονώσουν το εθνικιστικό συναίσθημα των Τούρκων.

               Τα όργια των Τούρκων στην Ανατολική Θράκη έδειχναν ασταμάτητα. Στις 19 Απριλίου ένας ομογενής βρέθηκε σφαγμένος από Βουλγάρους στο Μουσταφά Πασά (σήμερα Σβίλεγκραντ). Το έκλεψαν και 14.000 λέβα που είχε μαζί του.  Την επομένη 20 Απριλίου ένας Θεσσαλονικιός ο Αθανάσιος Κούκος πήγε στο Καραγάτς για να αγοράσει άλογα. Ένας Βούλγαρος όμως του επιτέθηκε και τον τραυμάτισε σοβαρά στο λαιμό με μαχαίρι. Μια άλλη βουλγαρική συμμορία εισέβαλε στο χωριό Τατάρκιοϊ (σήμερα Στέρνα Ορεστιάδας) και λήστεψε το σπίτι του ομογενούς Χατζή Θανάση. Με αφορμή αυτά τα περιστατικά το «Φως» έγραφε: «Η ασφάλεια καθ΄όλην την έκτασιν της υπαίθρου χώρας είναι εις άθλιον σημείον, εκσπώσα πάντοτε εις βάρος των ομογενών».

Στις αρχές Μαΐου μια συμμορία απήγαγε στα Μάλγαρα τα δύο μικρά παιδιά ενός εύπορου ομογενούς. Τα απελευθέρωσε μόνον όταν πήρε ως λύτρα ένα σημαντικό ποσό. Η επικοινωνία στα χωριά γύρω από το Μυριόφυτο, είχε διακοπεί λόγω της δράσεως συμμοριών.

*Εικόνα από τη Διασυμμαχική Θράκη

               Ένα γεγονός που αναπτέρωσε τις ελπίδες των Δυτικοθρακιωτών, ότι έρχεται η απελευθέρωση, ήταν η απόφαση του στρατηγού Σαρπύ, ο οποίος αποφάσισε να απολυθούν όλοι οι Βούλγαροι, που υπηρετούσαν στη Διασυμμαχική Θράκη. Δεν θα έφευγαν όμως παραπονεμένοι γιατί στους απολυμένους χορηγούσε διπλό μισθό.

               Οι εφημερίδες «Καιροί» και «Πατρίς» δημοσίευσαν πληροφορίες ότι οι Πομάκοι των Βουλγαρικών περιοχών ζήτησαν να τους επιτραπεί η είσοδος και εγκατάσταση σε ελληνικά εδάφη, εξαιτίας της βίας που ασκούσαν οι Βούλγαροι.

               Προς τα τέλη Απριλίου ο μητροπολίτης Διδυμοτείχου Φιλάρετος πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου υπέβαλε αρμοδίως έκθεση για την κατάσταση στη Θράκη. Στην έκθεση αυτή ο Φιλάρετος τόνιζε ότι «οι Έλληνες κάτοικοι ανυπομόνως αναμένουν την προέλασιν των στρατευμάτων μας».

*Οι άνθρωποι του Τζαφέρ Ταγιάρ

 

Το καλό μαντάτο!!!

 

               Η είδηση ότι η Θράκη περιέρχεται στην Ελλάδα, με απόφαση της Διάσκεψης του Σαν Ρέμο, έγινε γνωστή στις 10 Απριλίου. Ήταν μεσημέρι. Τα νέα κυκλοφόρησαν αστραπιαία, προκαλώντας μεγάλα κύματα ενθουσιασμού. Στην Αθήνα οι εφημερίδες κυκλοφόρησαν αμέσως έκτακτα παραρτήματα. Η είδηση ήταν μεγάλη. Μιλούσε για οριστική επικύρωση της Θράκης στην Ελλάδα, έως τη γραμμή της Τσατάλτζας. Η Κεντρική Επιτροπή των Αλύτρωτων Ελλήνων έστειλε αμέσως συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Θρακικός Πολιτικός Σύλλογος συνεδρίασε αμέσως υπό τον πρόεδρό του Δ. Στεφάνου και έστειλε ανάλογο τηλεγράφημα στο Βενιζέλο στο Σαν Ρέμο. Στη Θεσσαλονίκη ο Θρακικός Σύλλογος «Αλληλοβοήθεια» αποφάσισε να στείλει στην Αθήνα τον πρόεδρό του Τζηρίτη και τον γενικό γραμματέα του Φέσσα για να υποβάλλον συγχαρητήρια στον πρωθυπουργό που θα επέστρεφε από το Σαν Ρέμο.

               Κάποιοι που αδημονούσαν κυκλοφόρησαν από τις 14 Απριλίου πληροφορίες, ότι άρχισε η προέλαση των Ελληνικών στρατευμάτων. Η διάψευση όμως από τις στρατιωτικές αρχές ήταν άμεση. Θα χρειάζονταν ένα μήνας ακόμα, για να έρθει η λυτρωτική 14 Μαΐου 1920…

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Υστερόγραφο

*Ανάλογο θέμα με τίτλο «Τότε, που όλοι αδημονούσαν να δουν ελεύθερη τη Δυτική Θράκη» μπορείτε να διαβάσετε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2021/08/blog-post_14.html

 

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων «Πατρίς», «Καιροί», Αθηνών, «Μακεδονία», «Φως» Θεσσαλονίκης, 1920, από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής.

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών.