Οι περιπέτειες μιας οικογένειας του Διδυμοτείχου, που πρόσφερε εθνικές υπηρεσίες

*Πίσω από αυτό το μαυσωλείο του Ορούτς Πασά, που είναι γνωστό στο Διδυμότειχο ως "Πυροστιά" άρχιζε η συνοικία Αρναούτ στην οποία έμενε η οικογένεια του Νικολάου Δημ. Πάλλα

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

            Σήμερα στο Διδυμότειχο, κανένας δεν γνωρίζει ότι στις αρχές του 20^ου αιώνα, όταν η Χερσόνησος του Αίμου «έβραζε» και άλλαζε ο χάρτης της περιοχής ολότελα, υπήρξε ένας συμπολίτης τους, που ανέπτυξε εθνική δράση με στόχο την απελευθέρωση της Θράκης, η οποία δοκιμάζονταν σκληρά από την Οθωμανική και τη Βουλγαρική κατοχή.

            Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε ούτε το είδος των εθνικών υπηρεσιών που πρόσφερε, ούτε τη διάρκειά τους, ούτε τα αποτελέσματα που είχε, σε καιρούς που το κεφάλι κανενός, δεν στέκονταν σταθερά στους ώμους. Γνωρίζουμε όμως και αυτό με αρκετά κενά, τις περιπέτειες της απορφανισθείσας οικογένειάς του, που δεν ήταν λίγες, από ορισμένα έγγραφα τα οποία ευτυχώς διασώθηκαν και υπάρχουν στο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών.

            Μιλάμε για τον Νικόλαο Δημ. Πάλλα, κάτοικο Διδυμοτείχου, στην συνοικία Αρναούτ, δηλαδή στον λεγόμενο σήμερα Πέρα Μαχαλά, πίσω από το Δημαρχιακό Μέγαρο της πόλης, έγγαμο και πολύτεκνο. Όπως προκύπτει από τη μελέτη αυτών των εγγράφων ο Πάλλας είχε αναπτύξει εθνική δράση, η οποία είχε γίνει αντιληπτή από Οθωμανούς και Βουλγάρους.

            Έτσι το 1914, όταν άρχισαν οι μεγάλοι διωγμοί στη Θράκη, που έμειναν στην Ιστορία με την ονομασία «Μαύρο Πάσχα των Θρακών» ο Νικόλαος Πάλλας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Διδυμότειχο και να καταφύγει με την οικογένειά του (είχε επτά παιδιά) στην Καβάλα. Αυτό έγινε τον Οκτώβριο του 1914. Η πρώτη ατυχία που χτύπησε την οικογένεια στην Καβάλα μετά από λίγο καιρό ήταν ο σταδιακός θάνατος από τις συνέπειες των διώξεων και του φόβου μέσα στον οποίο ζούσαν, τεσσάρων κοριτσιών του. Έτσι πέθαναν η Θεοφανώ ετών 20, η Αναστασία 18 ετών, η Βασιλική και η Σουλτάνα 5 ετών.

            Η επόμενη ατυχία που χτύπησε την οικογένεια αυτή ήταν ο θάνατος του Νικόλαου Πάλλα. Δεν γνωρίζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έχασε τη ζωή του. Αυτό πρέπει να συνέβη λογικά μετά τον Αύγουστο 1916, όταν οι Βούλγαροι άρχισαν να καταλαμβάνουν πόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας, Η Βουλγαρική κατοχή, εκτός από τους απηνείς διωγμούς, είχε και φοβερή πείνα. Σύμφωνα με έκθεση του Έλληνα πρεσβευτή στη Σόφια, έως τον Απρίλιο του 1917 περίπου 6.000 άτομα πέθαναν από την πείνα μόνο στην περιοχή της Καβάλας.

            Οι ατυχίες της οικογένειας δεν έπαψαν. Συνεχίσθηκαν…

Τον Αύγουστο του 1916 μεταξύ Καβάλας και Τσιαρπαντή, σκοτώθηκε ο γιος τους Δημήτριος 21 ετών, όταν βρέθηκε σε περιοχή που βομβάρδισαν Γαλλικά αεροπλάνα. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος συνεχίζονταν ακάθεκτος… Η Μαρία ή Μαριγώ Νικ. Πάλλα έμεινε χήρα με δύο ανήλικα  παιδιά, ηλικίας 10 και 13 ετών, την Δέσποινα και τον Ευάγγελο.

Από μεταγενέστερη επιστολή της Μαρίας Ν. Πάλλα και της κόρης της Δέσποινας, που γράφηκε στις 9 Απριλίου 1921 προκύπτει, ότι σε κάποια φάση μετά το 1917, η χήρα Πάλλα πήγε στην Αθήνα, όπου συνάντησε την κόρη της Δέσποινα που φοιτούσε στο άσυλο της Αγίας Αικατερίνης για να την πάρει, αφού είχε αποφασίσει να επιστρέψει στο Διδυμότειχο, το οποίο από το Μάιο του 1920 ήταν πλέον ελεύθερο. Η επιστροφή δεν ήταν και τόσο ευχάριστη, γιατί κάθε περιουσιακό στοιχείο, που είχαν εγκαταλείψει βρέθηκε κατεστραμμένο.

*Μέρος της κεντρικής πλατείας Διδυμοτείχου

Όταν ταξίδεψε στην Αθήνα επισκέφθηκε την υπηρεσία των επιδομάτων και εκεί την διαβεβαίωσαν πως μπορεί να πάει στο Διδυμότειχο, όπου θα λαμβάνει τα βοηθήματα, για τα οποία έπρεπε  να στέλνει τις ανάλογες αποδείξεις και τα απαιτούμενα πιστοποιητικά. Η υπηρεσία Ευαγών Ιδρυμάτων, όπως είχε ονομαστεί συστάθηκε για να παρέχει βοήθεια σε αγωνιστές και άλλα αναξιοπαθούντα άτομα. Η χήρα Πάλλα έκανε όπως της υπέδειξαν και έστειλε βεβαιώσεις της Μητρόπολης Διδυμοτείχου και του σχολείου, αλλά πέρασαν έξι μήνες χωρίς να πάρει το χρηματικό βοήθημα. Την επιστολή της αυτή τη συνόδευε με νέες βεβαιώσεις.

Η επιστολή μάνας και κόρης κατέληγε με την παράκληση «όπως εν τη διακρινούση Υμάς φιλανθρωπία και φιλομουσία, θελήσητε να μας φανήτε χρήσιμοι δίδοντες οδηγίας σχετικάς δια την πληρωμήν των καθυστερουμένων ημίν επιδομάτων».

            Οι αποδείξεις της Μαρίας χήρας Ν. Πάλλα, όταν έπαιρνε επιταγή, περνούσαν και από την Πολιτική Διοίκηση της Θράκης στην Αδριανούπολη όπως φαίνεται από έγγραφο της 2 Νοεμβρίου 1921, για να καταλήξουν στο υπουργείο Εξωτερικών. Η γραφειοκρατία δεν είχε τελειωμό, αλλά και οι επιταγές δεν έφταναν κανονικά…

Η Μαρία Πάλλα βρέθηκε σε αδιέξοδο. Δεν είχε πόρους και δεν μπορούσε να εργασθεί. Μια και δυο,  αποφάσισε να πάει στο στρατιωτικό διοικητή Διδυμοτείχου ζητώντας να τη βοηθήσει.

Ο συνταγματάρχης Γεώργιος Μπήτρος, στρατιωτικός διοικητής της πόλης, στις 26 Μαΐου 1921 παρέπεμψε στο υπουργείο Εξωτερικών αίτηση  της Μαρίας Ν. Πάλλα συνηγορώντας να χορηγηθεί βοήθημα 75 δρχ. «καθ’ όσον όντως η οικογένεια της αναφερομένης είναι θύμα του πατριωτισμού της και αξία πάσης υποστηρίξεως και περιθάλψεως ως εντελώς άπορος».

Η ίδια η Μαρία Ν. Πάλλα στην αίτησή της αναφέρει ότι ο σύζυγός της είχε πατριωτική δράση, γι’ αυτό καταδιώχθηκε από τους Τούρκους και τους Βουλγάρους. Περιγράφει τη φυγή τους στην Ανατολική Μακεδονία, τον θάνατο του συζύγου της και τεσσάρων παιδιών τους και προσθέτει:

«Κατά το 1917 ως πρόσφυγες πλέον και άνευ ουδενός πόρου και χωρίς να δυνάμεθα να εργασθώμεν απετάθημεν εις Υμάς αιτούντες παροχήν βοηθείας. Ενεκρίθη δε ότι μας παρέχετε μηνιαίον επίδομα εκ δραχμών πεντήκοντα δι’ εμέ και δραχμαί 75 δι’ οικοτροφίαν της θυγατρός μου εν τω ασύλω της Αγίας Αικατερίνης.

Ήδη από του μηνός Οκτωβρίου 1920 επανεκάμψαμεν εις την πατρίδα μου όπου εύρομεν τα πάντα κατεστραμμένα, σωρόν ερειπίων, ουδένα πόρον ζωής έχοντες απροστάτευτοι και ανίκανοι παντελώς δι’ εργασίαν καθόσον εγώ μεν τυγχάνω πεντηκοντούτις τα δε τέκνα μου ηλικίας 13 και 10 ετών. Ευσεβάστως όθεν παρακαλώ όπως το χορηγούμενον επίδομα εκ δραχμών 75 δια την μικράν κόρην μου, όπερ καθυστερείτε από του μηνός Νοεμβρίου 1920 ευαρεστηθήτε και διατάξητε να μας αποδοθή δεδομένου ότι δια τούτου και η κόρη δύναται να φοιτά ανελλιπώς εις το σχολείον και εγώ να συντηρούμαι οπωσδήποτε».

Συνημμένως υπέβαλε πιστοποιητικό της διευθύντριας του εξατάξιου Δημοτικού σχολείου θηλέων Σοφίας Παπαχρήστου με ημερομηνία 11 Μαΐου 1921, για τη φοίτηση της κόρης της.

*Η σφραγίδα του εξατάξιου Δημοτικού σχολείου θηλέων Διδυμοτείχου

Ο καιρός περνάει, αλλά τα επιδόματα δεν έρχονται.

Στις 26 Νοεμβρίου 1921 η χήρα Μαρία Ν. Πάλλα στέλνει προς το υπουργείο Εξωτερικών την ακόλουθη επιστολή, παρακαλώντας για επίδομα για τον γιό της που είχε σκοτωθεί στην Καβάλα (διατηρείται η ακριβής σύνταξη):

«Ευχαριστώ υμάς δι΄ ευγνωμοσύνην σας  την επτακοσίων πεντήκοντα αρ. 750 δραχμών ας έλαβον.

Σας υπενθυμίζω ότι είχον δώση αίτησιν του υιού μου Δημητρίου Ν. Πάλλα εις το Πολιτικόν Γραφείον ως φονευθείς εν Καβάλα υπό Γαλλικών αεροπλάνων και έτερον της Μητροπόλεως και παρακαλώ ενεργήσατε τα περαιτέρω.

Μεθ’ υπολήψεως

Μαριγώ Ν. Πάλλα

Στις 25 Νοεμβρίου 1921 η διευθύντρια του εξατάξιου Δημοτικού σχολείου θηλέων Αικατερίνη Κοσμά βεβαίωνε ότι «η εκ Διδυμοτείχου ορμώμενη Δέσποινα Ν. Πάλλα μαθήτρια της Δ΄ τάξεως του εν Διδ/τείχω πλήρους δημοτ. Σχολείου θηλέων τυγχάνει ορφανή πατρός και άνευ προστάτου».

Οι μήνες και τα χρόνια περνούσαν μέσα σε απερίγραπτη φτώχια. Οι επιταγές με τα κρατικά βοηθήματα καθυστερούσαν απελπιστικά. Η Μαριγώ Πάλλα χτυπούσε όποια πόρτα μπορούσε. Έτσι έφτασε και στην πολιτική υποδιοίκηση της πόλης.

*Οι συμπολίτες της χήρας Ν. Πάλλα συνηγορούν ενυπογράφως (Ιστορικό  Αρχείο ΥΠΕΞ)

Στις 4 Ιουνίου 1923 πέντε κάτοικοι του Διδυμοτείχου οι Π. Πετρακίδης, Κ. Μιχαηλίδης, Ι. Δερμεντζόγλου, Ι. Κεχαγιάς και Θ. Σπύρου, συνυπέγραψαν πιστοποιητικό βεβαιώνοντας ότι η οικογένεια του Νικολάου Δημ. Πάλλα «κατεδιώχθη ανηλεώς υπό των Τούρκων και κατόπιν μετά την κατάληψιν της Θράκης υπό του Βουλγαρικού Στρατού και υπό των Βουλγάρων ένεκα των ακραιφνών πατριωτικών αισθημάτων  και των πολλών Εθνικών Υπηρεσιών του». Δήμαρχος που πιστοποιούσε το γνήσιο της υπογραφής, στο Διδυμότειχο το 1923, ήταν ο Παν. Μαυρομάτης. Υπάρχει στην αλληλογραφία και πιστοποιητικό που υπογράφει η διευθύντρια του Α΄ Δημοτικού σχολείου θηλέων Σοφία Παπαχρήστου (2 Ιουνίου 1923).

Όσοι μπορούσαν προσπαθούσαν να βοηθήσουν τη φτωχή οικογένεια.

*Η σφραγίδα της Διοίκησης Διδυμοτείχου (Ιστορικό Αρχείο ΥΠΕΞ)

Η υποδιοίκηση Διδυμοτείχου στις 9 Ιουνίου 1923 πληροφορούσε το υπουργείο Εξωτερικών ότι η χήρα Νικολάου Πάλλα, που η οικογένειά της είχε αντιμετωπίσει περιπέτειες και καταστροφές «δικαιούται περιθάλψεως». Συνυπέβαλε και πιστοποιητικό της διευθύντριας του Α΄ Δημοτικού σχολείου θηλέων για την ευδόκιμη φοίτηση της θυγατέρας της Δέσποινας, η οποία στις 2 Ιουνίου βεβαίωνε ότι η Δέσποινα είχε βαθμό 7,5 «διαγωγήν δ’ επιδειξαμένη μέχρι τούδε Αρίστην»,

Είναι φανερό πως λείπουν έγγραφα για την υπόθεση αυτή. Δεν διασώθηκαν.

Στις 5 Σεπτεμβρίου 1923 η υποδιοίκηση Διδυμοτείχου σε αναφορά της προς το υπουργείο Εξωτερικών αποστέλλει απόδειξη παραλαβής- ώ του θαύματος!!!-  της επιταγής ύψους 2.100 δρχ. που εξέδωσε η Επιτροπή Ευαγών Ιδρυμάτων για την Μαριγώ Πάλλα ως επίδομα γι’ αυτήν από 5 Σεπτεμβρίου 1921 έως 31 Δεκεμβρίου 1923. Δηλαδή μετά από δύο χρόνια και τέσσερις μήνες.

Λεπτομέρεια για το γραφειοκρατικό κράτος:  Οι αποδείξεις της χήρας Πάλλα, έπρεπε να είναι δεόντως χαρτοσημασμένες και επειδή η χήρα ήταν αγράμματη, υπέγραφε ειδικός πληρεξούσιος, που είχε ορισθεί με συμβολαιογραφική πράξη και περιείχε πιστοποιητικό ταυτότητος της… περιθαλψιούχου! Ένα τέτοιο πιστοποιητικό που διασώθηκε, υπέγραψε ο δημαρχών στο Διδυμότειχο Α. Δούλιογλου στις 4 Σεπτεμβρίου και μας πληροφορούσε μεταξύ άλλων ότι η χήρα Μαριγώ Πάλλα γεννήθηκε το 1870.

Περαιτέρω αλληλογραφία για την οικογένεια Πάλλα, δεν υπάρχει. Δεν γνωρίζουμε μέχρι πότε και ποιους ρυθμούς έφταναν οι επιταγές στο Διδυμότειχο για να επιζήσει η χώρα και τα εναπομείναντα παιδιά ενός πολίτη, που είχε προσφέρει σημαντικές εθνικές υπηρεσίες. Δεν γνωρίζουμε πότε πέθανε η Μαρία Πάλλα και τι έγιναν τα δύο παιδιά της που επέζησαν….

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης