Μια αυθεντική περιγραφή της άδικης εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης, τον Οκτώβριο του 1922

*Απόσπασμα από την πρώτη σελίδα της ιστορικής έκθεσης του Γ' Σ.Σ.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                 Η άδικη απώλεια της Ανατολικής Θράκης το 1922, με σύμπραξη των θεωρούμενων συμμαχικών κρατών, παρέμεινε στη συλλογική εθνική μνήμη ως χαίνουσα πληγή, που δεν πρόκειται να επουλωθεί.

Τα γεγονότα είναι γνωστά και έχουν περιγραφεί με σειρά άρθρων στην ιστοσελίδα αυτή. Στην Ανατολική Θράκη, υπήρχε ετοιμοπόλεμος ελληνικός στρατός. Και το κυριότερο, δεν υπήρχε τουρκικός στρατός, ο οποίος επιπλέον δεν είχε τα απαιτούμενα αποβατικά μέσα για να μεταφερθούν κεμαλικές δυνάμεις στην Ανατολική Θράκη. Ήττα είχαμε υποστεί στη Μικρά Ασία, όπου κατακρεουργήθηκε ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, κάηκε η Σμύρνη και άλλες πόλεις και χωριά, διώχτηκαν οι Χριστιανοί κάτοικοι ενώ άλλοι βρήκαν το θάνατο… Η Ανατολική Θράκη, που παραδόθηκε στον Μουσταφά Κεμάλ, εξακολουθεί να στοιχειώνει τις μνήμες μας.

*Αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια της προσφυγιάς, μέσα σε πρωτοφανή κακοκαιρία 

               Για την μεγάλη αυτή εθνική απώλεια, έχουν γραφεί πολλά. Απόψεις εκφράστηκαν πολλές για τις ευθύνες ξένων και ημετέρων. Περισσότερα έχουν γραφεί υπό μορφή αφηγήσεων αυτοπτών μαρτύρων ή αναμνήσεων μιας σκληρής εποχής που σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από το ξεκλήρισμα ενός λαού ριζωμένου στα χώματα εκείνα από τους πανάρχαιους χρόνους.

               Από τον  Νομπελίστα Αμερικανό συγγραφέα Έρνεστ Χεμινγουέι, που νεαρός ακόμα ανταποκριτής της καναδικής εφημερίδας «Τορόντο Σταρ» βρέθηκε εκείνο τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 στην Αδριανούπολη και είδε με τα μάτια του το δράμα των διωγμένων Ανατολικοθρακιωτών, έως τον έσχατο παππού ή τη γιαγιά που περιέγραφαν στα εγγόνια τους πώς έφυγαν, όλοι έβαλαν το λιθαράκι τους για να συντηρήσουν τη μνήμη ενός εγκλήματος μεγάλου.

               Ιδιαίτερη σημασία όμως έχουν για τη συντήρηση μιας αυθεντικής εικόνας για τα γεγονότα εκείνα και οι υπηρεσιακές αναφορές των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών, που υποχρεώθηκαν χωρίς να πολεμήσουν να εγκαταλείψουν τα χώματα της Ανατολικής Θράκης. Είναι κείμενα, όπου περιγράφονται με ακρίβεια τα γεγονότα, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις, όπου παρατίθενται αριθμητικά στοιχεία ελεγμένα και όπου διατυπώνονται απόψεις και σχόλια με τη δέουσα σοβαρότητα.

*Τα βοήλατα κάρα, που έσωσαν χιλιάδες κόσμου

               Ένα τέτοιο κείμενο, άγνωστο και εξ όσων γνωρίζω αδημοσίευτο, είναι η έκθεση του 2^ου Επιτελικού Γραφείου του Γ΄ Σώματος Στρατού, που υπογράφεται από τον συνταγματάρχη Μελά. Η έκθεση συντάχθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1922. Πρόκειται για αυθεντική περιγραφή του άδικου διωγμού του Ελληνισμού από την Ανατολική Θράκη, που αξίζει να υπάρχει σε όλα τα μουσεία και να αναλύεται στους μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων της Θράκης. Η έκθεση αυτή, υπάρχει στο πολύτιμο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών. Ιδού το ιστορικό κείμενο:     

*Σωτήρια ήταν και τα τρένα, έστω και λίγα

Γ’ Σώμα Στρατού

Επιτελ. Γραφείον 2^ον                  

Έκθεσις

Δεινοπαθημάτων ομογενών κατοίκων

Ανατολ. Θράκης

1^ον ). Ευθύς μετά την εκκένωσιν της Μ. Ασίας υπό του Ελληνικού Στρατού, λόγω της δημοσιευθείσης αποφάσεως των Συμμάχων υπουργών και των κυκλοφορουσών φημών περί εκκενώσεως της Ανατολ. Θράκης, άπαντες οι ομογενείς κάτοικοι αυτής κατελήφθησαν υπό πανικού καθ’ όσον διέβλεψαν προσεχή εγκατάλειψιν των εστιών και των περιουσιών των και την εις το άγνωστον και αβέβαιον μέλλον και τον σκληρόν αγώνα της προσφυγικής ζωής απόδοσίν των. Ουχ ήττον εγκαρδιούμενοι υπό των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών αίτινες ουδεμίαν περί τούτου είχον επίσημον πληροφορίαν και ελπίζοντες εις μεταστροφήν των διαθέσων των συμμάχων έναντι της Ελλάδος, κατόπιν της κηρύξεως της Επαναστάσεως, εβαυκαλίζοντο μέχρι της τελευταίας στιγμής με την ελπίδα ότι ήθελεν αποτραπή ο επαπειλών αυτούς κίνδυνος. Η διάσκεψις όμως των Μουδανιών απεφάσισεν τελεσιδίκως την έναρξιν της εκκενώσεως της Θράκης.

ΙΙ) Αι μέχρι τούδε γενόμεναι δύο έξοδοι του Ελληνισμού της Ανατολ. Θράκης (1913 και κατά τον Ευρωπαϊκόν Πόλεμον) υπήρξαν μεν οδυνηραί λόγω της εγκαταλείψεως των πάντων αλλά λόγω των συνθηκών υφ’ άς εγένοντο, του εχθρικού ζυγού υφ’ όν ευρίσκετο η χώρα και της μετά ταύτα επακολουθησάσης καταλήψεώς της υπό του Ελληνικού Στρατού τα πάντα ελησμονήθησαν, η τελευταία όμως γενική τοιαύτη υπήρξεν όντως εξόχως συγκινητική υπερβάλλουσα τας προγενεστέρας καθόσον αφίνετο όπισθεν έν σβυσθέν όνειρον.

ΙΙΙ) Ο άοπλος πληθυσμός έχων υπ’ όψει τας απηνείς σφαγάς των μαρτύρων αδελφών της Μ. Ασίας υπό του αιμοδιψούς βαρβάρου, και αισθανόμενοι τον επικρεμάμενον κίνδυνον και τον επιδρομέα αναπάλλοντα το αιμοσταγές φάσγανον, έτοιμον να εισβάλη και πάλιν εις την ατυχή πατρίδα όπως καταστρέψη το πάν και εξουθενώση ότι Ελληνικόν ηγέρθη σύσσωμος έκυψεν τον αυχένα εις τας αδίκους αποφάσεις των ισχυρών της γης, και λαβών τα εικόνας των αγίων του, τα σκεύη των ναών και ότι ηδύνατο εκ της περιουσίας του ετέθη εις πορείαν προς την μητέρα πατρίδα εις αναζήτησιν στέγης και τροφής.

               Και επί μήνα σχεδόν ολόκληρον εξελίχθη εις τας Θρακικάς πεδιάδας το στυγνόν της εξόδου του Ελληνισμού δράμα προ του οποίου και ο πλέον σκληρός εκάμπτετο.

*Σωτήρια ήταν και τα τρένα, έστω και λίγα

ΙV) Οικογένειαι εύποροι εγκαταλείπουσαι το παν σχεδόν στοιβάζονται μετά των ολίγων αποσκευών των εντός σιδηροδρ. φορτηγών βαγονίων όπως μεταφερθώσιν έξω της εκκενουμένης ζώνης.

Αστοί εξοικονομήσαντες τις οίδε πώς όχημα φορτούσιν επ’ αυτού ότι έχουν πολύτιμον και τίθενται εις την προς δυσμάς μοιραίαν και τραγικήν  πορείαν.

Χωρικοί εγκαταλείψαντες τους αγρούς των και τα σιτηρά των μεταφέρουσι τα απολύτως χρειώδη επί βωδαμαξών.

Γέροντες και ασθενείς ετοιμοθάνατοι με τον επιθανάτιον ρόγχον εις το στόμα εξαπλωμένοι επί βωδαμαξών μεταφέρονται όπως ταφώσι (διότι βεβαίως δεν θα ανθέξωσιν εις τας κακουχίας της εξόδου) εις Ελληνικήν γην.

Κλαυθμηρίζοντα νήπια και λεχοί στοιβάζονται επί των οχημάτων μετά των οικιακών σκευών.

V) Επί εκάστης κεντρικής οδού ατελεύτητος σειρά τριζόντων εις την τραγικήν  σιωπήν οχημάτων, με πελιδνούς αφώνους οδηγούς κινούνται αδιακόπως προς την διεύθυνσιν της σωτηρίας. Ο άμοιρος Θρακικός λαός μεταφέρει με πόνους και στεναγμούς την δυστυχίαν του.

*Εικόνα του δράματος: Ασθενείς και οδοιπόροι...

VI) Εκτός των ομογενών εγκατέλειψαν τας εστίας των και οι Αρμένιοι και πλείστοι Οθωμανοί αντικεμαλικοί οίτινες ήσαν βέβαιοι ότι θα κατεδιώκοντο υπό του Κεμαλικού καθεστώτος παραμένοντες εις τας εστίας των. 

VII) Αι στρατιωτικαί αρχαί παρέσχον εις τους πρόσφυγας πάσαν δυνατόν αρωγήν και ευκολίαν δια την μεταφοράν των αποσκευών των μέχρι του πλησιεστέρου σιδηροδρομικού σταθμού δι΄ αυτοκινήτων και οχημάτων του δημοσίου, εμερίμνησαν δε δια την κατά το δυνατόν συμπαραλαβήν πλειοτέρων πραγμάτων των. Παρ΄ όλας όμως τας προσπαθείας ταύτας οι κάτοικοι του ανατολικού τμήματος της εκκενωθείσης ζώνης ελαχίστας αποσκευάς ή μάλλον ουδέν ηδυνήθησαν να συμπαραλάβωσιν λόγω της ελλείψεως επαρκούς χρόνου και ιδίως μεταφορικών μέσων.

Εις τους κινουμένους απόρους εδίδετο τροφή (ιδίως άρτος) και εις κάθε εν πορεία φάλαγγα κατά το δυνατόν απεσπώντο οπλίται συνοδοί.

VIII) Εις τους σιδηροδρομικούς σταθμούς εγένοντο υπερβολικαί συγκεντρώσεις προσφύγων και υλικών λόγω:

1)       Της ελλείψεως επαρκούς αριθμού σιδηροδρομικών οχημάτων, καθ’  ό παρά τας επανειλημμένας ζητήσεις δεν απεστέλλοντο τοιαύτα εκ. Κων/πόλεως και

2)       Των δυστροπιών των κατά τόπους Διασυμμαχικών Επιτροπών, αίτινες ήθελον κατά πρώτον να εκκενωθώσιν τα είδη του στρατού και είτα να αναχωρήσωσιν οι πρόσφυγες μετά των αποσκευών των.

Αι στρατιωτικαί αρχαί ορίσασαι παρ’ εκάστω Κεντρικώ Σιδηροδρομικώ Σταθμώ αξιωματικούς επιβιβάσεως και επεμβάσαι παρά ταις Διασυμμαχικαίς Επιτροπαίς επέτυχον την έγκαιρον αναχώρησιν των προσφύγων ών η αναχώρησις μετά την αποχώρησιν του Ελληνικού Στρατού θα ήτο πάντη αδύνατος.

*Το κλείσιμο της επτασέλιδης έκθεσης του Γ΄ Σώματος Στρατού

IX) Καθ΄ όλην την διάρκειαν της εκκενώσεως ετηρήθη ζηλευτή τάξις εις τας περιοχάς ένθα υπήρχεν Ελληνικός Στρατός ουδείς δε κάτοικος εκ των αλλογενών  στοιχείων εκακοποιήθη ή υπέστη ζημίαν τινά. Άμα όμως τη αποχωρήσει των ελληνικών τμημάτων οι Τούρκοι κάτοικοι έλαβον τα όπλα εσχημάτισαν ληστρικάς ομάδας αίτινες ελήστευον και διήρπαζον τας εγκαταλειφθείσας περιουσίας των Ελλήνων, εφόνευον δε πάντα βραδύνοντα να αποχωρήση τοιούτον. Τα Διασυμμαχικά τμήματα λόγω της μικράς δυνάμεως των ευρέθησαν εν τη αδυναμία να επιβάλλωσι την τάξιν , πλην των μεγάλων πόλεων, ένθα, καίτοι έλαβον χώραν πλείσται διαρπαγαί ελληνικών περιουσιών, ετηρήθη ποια τις σχετική τάξις.

Χ) Πολλάς ημέρας προ της ενάρξεως της εκκενώσεως εκ διαφόρων πηγών είχε γνωσθή ότι πλείσται Τουρκοβουλγαρικαί συμμορίαι ετοιμάζονται να εισβάλλωσιν εις την Ανατ. Θράκην όπως παρεμποδίσωσι τους μέλλοντας να αναχωρήσωσι πρόσφυγας όπως παραλάβωσιν μεθ’ εαυτών τα σιτηρά και τα λοιπά υπάρχοντά των.

ΧΙ) Τινές των συμμοριών τούτων εισελθούσαι εσημειώθησαν εις διάφορα σημεία, ούτως:

1)       Κατ’ αναφοράν της Χ Μεραρχίας 27.9. 22 συμμορίτης συλληφθείς εις Σαρακινό κατέθεσεν ότι εις την περιοχήν Σαμακόβου απεβιβάσθησαν 250 κομιτατζήδες. Τμήμα δε τούτων εξ 20 ανδρών προυτίθετο να εισέλθει δια Σοφίδων εις Μπουνάρ Χισσάρ, ενώ οι λοιποί θα διευθύνοντο εις το Ανακτόριον (Σεράι).

2)       Κατά πληροφορίας προξενείου Πύργου 200 Τούρκοι αφιχθέντες της 30 Σ/μβρίου εις Πύργον απεστάλησαν εις Μ. Τύρνοβον, όπου θα ηνούντο μετά ετέρων 200 με σκοπόν όπως εισβάλλωσιν εις την Ανατ. Θράκην ίνα παρεμποδίσωσι την μεταφοράν ζώων και τροφίμων εκ της περιοχής των Σαράντα Εκκλησιών εις Δυτικήν Θράκην και προβώσιν εις σφαγάς και λεηλασίες. Κατά της ημέρας της εκκενώσεως της περιοχής Σαράντα Εκκλησιών πράγματι παρετηρήθη ζωηρά κίνησις Κομιτατζήδων οίτινες προέβησαν και εις προσβολάς φαλάγγων οχημάτων, προσφύγων και μεμονωμένων ατόμων.

*Τα καραβάνια των προσφύγων της Ανατολικής Θράκης

ΧΙΙ) Εκτός των διασπαρεισών ολίγον προ της εκκενώσεως συμμοριών εις Ανατολ. Θράκην άμα τη ενάρξει ταύτης οι Τούρκοι κάτοικοι, ως ελέχθη ανωτέρω, έλαβον τα όπλα και ήρχισαν να λεηλατώσι τας εγκαταλειφθείσας περιουσίας, να προσβάλωσι σε και τα οδεύοντα καραβάνια των προσφύγων, πάντοτε όντα ανυπεράσπιστα, με σκοπόν όπως λεηλατήσωσι τα μεταφερόμενα και κατασφάξωσι τους μεταναστεύοντας. Ούτως:

1)       Κατ΄ αναφοράν του 9^ου Λόχου του 61^ου Συντάγματος Πεζικού 4.10.22 ώραν 8^ην αι εκ Χαριουπόλεως οικογένειαι των Χ. Μαλτάτσου και Ι. Ζαϊκούση (εν όλω 8 άτομα) οδεύουσαι προσεβλήθησαν παρα το χωρίον Τσερκέζ Μουσελίμ υπό αυτών τούτων των Οθωμανών κατοίκων του χωρίου, οίτινες απήγαγον άπαντας τους ανωτέρω πλην του Χ. Μαλτάτσου και της κόρης του (οίτινες εσώθησαν δια της φυγής) και ελεηλάτησαν το όλον των μεταφερομένων αποσκευών. Οι συλληφθέντες αναμφιβόλως κατεσφάγησαν.

2)       Την 4.10.22 εις Τσερκέζ Μουσελίμ εφονεύθησαν έτεροι οκτώ πρόσφυγες Έλληνες υπό Τούρκων ανταρτών (απόσπασμα Βουτσινά 6.10.22).

3)       Πρόσφυξ εκ Χαριουπόλεως παρουσιασθείς εις τον Αστυνομικόν Σταθμόν Παυλίκιοϊ την 6.10.22 ανέφερεν ότι είδεν Οθωμανούς συλλαβόντας αμάξας Ελληνικάς μεταφερούσας πρόσφυγας ούς κατεκρεούργησαν και ότι άπασα η περιοχή Χαριουπόλεως διατελεί εν επαναστάσει.

4)       Η αστυνομία Μακράς Γεφύρας αναφέρει την 7.10.22 ότι η οδός Χαριουπόλεως- Μακράς Γεφύρας δι΄ής διέρχονται πρόσφυγες των περιοχών Χαριουπόλεως- Ραιδεστού- Σηλυβρίας και Μυριοφύτου κατέστη αδιάβατος λόγω των Οθωμανών κατοίκων των εκατέρωθεν ταύτης χωρίων, οίτινες προσβάλλουσι τας οδεύσεις. Την 6.10.22 εφονεύθη είς Έλλην χωρικός, μια δε νεάνις Ελληνίς απήχθη.

5)       Η ΧΙΙ Μεραρχία αναφέρει την 6.10.22 ότι δεκαπενταετής παις παρουσιασθείς αυτή ανέφερεν ότι ο πατήρ του και πέντε έτεροι χωρικοί οδηγούντες τα εκ 1.500 αιγοπροβάτων ποίμνιά των εκ Τυρολόης εις Μακράν Γέφυραν προσεβλήθησαν την πρωίαν της 6.10.22 μεταξύ των χωρίων Παπκιοϊ και Καραμουρσάλ υπό Οθωμανών και απήχθησαν μετά των αιγοπροβάτων.

6)       Την 7.10.22 ώραν 16^ην τρεις Αρμένιοι οδεύοντες εκ Τυρολόης προς Δυτικήν Θράκην παρά το Καριστεράν υπέστησαν επίθεσιν  εκ μέρους Οθωμανών κατοίκων της περιοχής, εληστεύθησαν αφαιρεθέντων αυτοίς 6.000 περίπου δραχμών, δύο ίππων, ενός ημιόνου, ενός οχήματος περιέχοντας απάσας τας αποσκευάς των.

7)       Η ΙΙΙ Μεραρχία αναφέρει την 9.10.22 ότι εις Καριστεράν ευρίσκεται συμμορία εξ 150 ανδρών υπό τον εκ Κων/πόλεως ελθόντα λοχαγόν Μεχμέτ Βέην. Αύτη ου μόνον κατέσφαξε και ελήστευσε τους εκείθεν διερχομένους πρόσφυγας, αλλά την 8.10.22 προσέβαλε και τμήματα στρατού διερχόμενα εκείθεν.

8)       Η ΙΙΙ Μεραρχία αναφέρει την 10.10.22 ότι Οθωμανοί ένοπλοι προσέβαλαν φάλαγγα μεταγωγικών προσφύγων και διήρπασαν 4 βόας και εν όχημα πλήρες σιτηρών.

9)       Η υποδιοίκησις Μπαμπά Εσκή την 10.10.22 γνωρίζει ότι Οθωμανοί ένοπλοι κάτοικοι της περιοχής Γενήκιοϊ εισήλθον εις τούτο και διήρπασαν τα σιτηρά και έτερα κινητά των ετοιμαζομένων προς αναχώρησιν ομογενών.

10)   Η Χ Μεραρχία αναφέρει την 10.10.22 ότι χωρικός τις εκ Σκοπού μεταβαίνων εις Σαράντα Εκκλησίας προσεβλήθη καθ’ οδόν υπό Τούρκων χωρικών και ετραυματίσθη. Ούτος κατέθεσεν ότι ο υιός του και τρεις έτεροι χωρικοί μεθ’ ών ήρχετο εφονεύθησαν.

11)   Η ΙΙΙ Μεραρχία αναφέρει την 22.10.22 ότι κατά πληροφορίας κατοίκων Σουλτάν Κιοϊ Τούρκοι καταρτίζουν συμμορίας εν Ανατολ. Θράκη και προβαίνουσι εις φόνους προσφύγων και ημετέρων χωροφυλάκων.

12)   Η αυτή Μεραρχία αναφέρει την 30.10.22 ότι Τουρκικός πληθυσμός     Ανατολικής Θράκης επεδόθη ακράτητος εις λεηλασίας Ελληνικών περιουσιών. Άπαντες οι Τούρκοι περιφέρονται ένοπλοι επιτιθέμενοι κατά προσφύγων, ιδίως εν την περιοχή Μακράς Γεφύρας. Συμμορίαι προβαίνουσιν εις την λεηλασίαν των Ελληνικών χωρίων, φονεύσασαι και τινα γυναικόπαιδα.

Εκ των ανωτέρω εναργώς φαίνεται ότι άμα τη ενάρξει της αποχωρήσεως του Ελληνικού Στρατού η Ανατ. Θράκη απώλεσε την ασφάλειαν ήτις εβασίλευε καθ’  όλην την χώραν κατά την ελληνικήν κατοχήν. Εκτός τούτου η σύγχρονος δράσις όλων των ατάκτων στοιχείων καθ’  όλην την χώραν μαρτυρεί σαφώς ότι ο εχθρός είχε καταστρώσει  σχέδιον ολοσχερούς εξοντώσεως του Ελληνικού πληθυσμού μετά την αποχώρησιν των Ελληνικών στρατευμάτων και ότι η κίνησις αύτη δεν ήτο αυθόρμητος αλλά ενηργείτο κατόπιν υποδείξεων της κυβερνήσεως Αγκύρας.

ΧΙΙΙ) Περί των υπό των Ελλήνων εγκαταλειφθεισών περιουσιών εις κινητά και ακίνητα εις την Ανατολικήν Θράκην δεν κατέστη δυνατόν να συγκεντρώσωμεν μέχρι τούδε σχετικάς πληροφορίας.

Στρατηγείον τη 16. Ν/βρίου 1922

Ο

Αρχηγός του Επιτελείου

Μελάς

Εθεωρήθη

       Ο

Διοικητής του Γ΄ Σ. Στρατού

 

*Η έβδομη και τελευταία σελίδα της έκθεση του Γ΄Σ.Σ. 

Ας μην ξεχασθεί ποτέ η θυσία της Ανατολικής Θράκης, που την πήραν αμαχητί οι Κεμαλικοί. Ας είναι αναμμένο πάντα το καντήλι της εθνικής μνήμης. Γιατί εκείνη η γη ήταν πάντα ελληνική. Βέβαια, έτσι άνοιγε ο δρόμος για τη διάσκεψη της Λωζάνης, αλλά η Ελλάδα, θα πήγαινε εκεί χωρίς διπλωματικά στηρίγματα, ηττημένη στη Μικρά Ασία και εξουθενωμένη οικονομικά.

Χαρακτηριστικά η εφημερίδα «Πατρίς» στο κύριο άρθρο της στις 15 Οκτωβρίου 1922, με την υπογραφή Γάιος Γράκχος, έγραφε μεταξύ άλλων:

«Η Ελλάς δηλονότι κατά την προσεχή Διάσκεψιν της Λωζάνης έχει να παλαίση εναντίον της Γαλλικής εχθρότητος παντοιοτρόπως εκδηλωθείσης μέχρι σήμερον. Εναντίον της Ιταλικής εχθρότητος, απολύτου και ανεπιφυλάκτου. Εναντίον της Ρωσίας, συνδεδεμένης δια συμφωνίας μετά του Κεμάλ και συνεπώς εχούσης ανειλημμένας υποχρεώσεις υποστηρίξεως της Τουρκίας. Εναντίον της Βουλγαρίας τέλος διαπνεομένης υπό των ιδίων αισθημάτων απέναντι μας και εννοούσης να επωφεληθή της περιστάσεως δια να επιτύχη την πολυπόθητην διέξοδον  εις το Αιγαίον ή να ανακινήση το ζήτημα της Μακεδονικής αυτονομήσεως».

Ο Ελληνισμός σε όλη την διαχρονική διαδρομή, είχε να αντιπαλέψει με Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες και τον  άγριο Ποσειδώνα, για να παραφράσουμε τον Καβάφη.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η Θράκη γιατί υποτιμήθηκε στη φετινή μεγάλη επέτειο των 100 χρόνων;

*Όταν έφευγαν διωγμένοι με τα κάρα... Θυσία που δεν πρέπει να παρασιωπάται!!!

 

*Γίναμε «ουρά» άλλων εκδηλώσεων

 

 

               Στο έτος 2022 που απέρχεται, συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την τεράστια εθνική καταστροφή, που υπέστη η Ελλάδα με την Μικρασιατική Καταστροφή και την άδικη απώλεια της Ανατολικής Θράκης, με όλες τις παρεπόμενες συνέπειες. Σε εθνικό επίπεδο η επέτειος αυτή τιμήθηκε ποικιλοτρόπως, από κρατικές υπηρεσίες, πνευματικά ιδρύματα, συλλόγους και άλλους φορείς.

               Επίκεντρο όλων αυτών των εκδηλώσεων τιμής και μνήμης, ήταν η καταστροφή της Σμύρνης. Πρωτοστάτησαν και εργάσθηκαν αποτελεσματικά τα μικρασιατική σωματεία, αλλά και ατομικά κάθε Μικρασιάτης. Δικαιωματικά βεβαίως πρωτοστατούσε η καταστροφή της Σμύρνης και οι σφαγές που έγιναν στη  Μικρά Ασία. Έπρεπε να υπομνησθούν όλα τα εγκλήματα που έγιναν εκεί για να μην καλυφθούν από τη λήθη που συσσωρεύει ο χρόνος.

               Από όλες αυτές τις εκδηλώσεις έλειπε η εθνική συλλογική υπόμνηση για την απώλεια της Ανατολικής Θράκης. Σε όλες τις εκδηλώσεις γίνονταν και κάποιες ελάχιστες αναφορές για την απώλεια αυτή. Εξαίρεση αποτέλεσε η άκρως επιτυχημένη και μεγαλειώδης εκδήλωση, που οργάνωσε ο «Πολιτιστικός Σύλλογος Διδυμοτείχου και Περιφερείας των εν Αθήναις» με τη Ζωή Τηγανούρια στο Πολεμικό Μουσείο με σπουδαίους ηθοποιούς και τραγουδιστές και επετειακές ομιλίες. Εκδήλωση ανεπανάληπτη!  Όπως και οι διήμερες εκδηλώσεις που οργάνωσε ο Γιώργος Αρβανίτης με τους «Θρακιώτες Αθηνών» στον περίβολο του Αγίου Ελευθερίου στην οδό Αχαρνών. Και αυτές βεβαίως υπήρξαν εκδηλώσεις  ιδιωτικής πρωτοβουλίας! Όπως και διάφορες άλλες που έγιναν σε πόλεις της Βόρειας Ελλάδας και χωριά, με περισσότερο φολκλορικό χρώμα. Αυτό το γεγονός, ας αποτελέσει κύριο στοιχείο της αυτοκριτικής όλων των Θρακών. Τι μπορούσαν να πετύχουν και πόσες ευκαιρίες να προβάλουν τη Θράκη, τους διέφυγαν.

Οι δραματικοί τοκετοί στα κάρα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης!!!

*Η μάννα με το αρτιγέννητο βρέφος (Αρχείο κινηματογραφικών επικαίρων της βρετανικής ΡΑΤΗΕ).

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Έχουν περιγραφεί τα δεινά που υπέστησαν οι Θράκες το 1922 κατά την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης, που έγινε τον Οκτώβριο του 1922 με άκρως πιεστικές και ασφυκτικές προθεσμίες και με φοβερή κακοκαιρία.

               Εφέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από το ανοσιούργημα εκείνο, στο οποίο δυστυχώς συνήργησαν οι θεωρούμενες φιλικές κυβερνήσεις των μεγάλων Δυνάμεων, με τις εντολές που έδωσαν στους στρατηγούς τους, οι οποίοι έθεσαν τους όρους της ανακωχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στο Μουδανιά. Η μνήμη της επετείου αυτής, επιβάλλεται να τιμηθεί από τους κρατικούς, αυτοδιοικητικούς και συλλογικούς φορείς, με τον απαιτούμενο σεβασμό τόσο στη μνήμη των θυμάτων εκείνου του διωγμού, όσο και με τον απαιτούμενο θαυμασμό προς εκείνη τη γενιά, που προσφυγοποιήθηκε παρά τη θέλησή της, ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα, άρχισε να στεριώνει και να δημιουργεί από το μηδέν.

               Οι δραματικές συνθήκες της υποχρεωτικής φυγής των Ανατολικοθρακιωτών, έχουν  περιγραφεί επαρκώς στην ιστοσελίδα αυτή, με πολλά άρθρα.

               Σήμερα θα δούμε μια ιδιαίτερη από ανθρωπιστικής πλευράς πτυχή αυτού του δράματος, που είχε σαν θύματά της τους πάντες. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Ιδιαίτερα όμως τις γυναίκες… Ήταν μια πραγματική ανθρωπιστική κρίση. 

Θα μπορούσε το 1919 η ελληνική κυβέρνηση να διεκδικήσει αντί της Σμύρνης την Κωνσταντινούπολη;

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ https://www.kathimerini.gr/investigations/561759073/tha-mporoyse-to-1919-i-elliniki-kyvernisi-na-diekdikisei-anti-tis-smyrnis-tin-konstantinoypoli/

*Μία από τις πολλές απεικονίσεις της Μεγάλης Ιδέας από τους λαϊκούς ζωγράφους της εποχής (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα).

 

 

 

*Η πρόταση των Βρετανών εμπειρογνωμόνων

Άρνολντ Τόινμπι και Χάρολντ Νίκολσον

και η υποδοχή της από τον Ελευθέριο Βενιζέλο

και τον διεθνή παράγοντα

 

 

Γράφουν οι κ. ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΗΝΑΚΑΚΗΣ, 

ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ

 

 

 

Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Νοέμβριο του 1918, βρήκε την Ελλάδα στο στρατόπεδο των νικητών, ενώ την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία είχε συνταχθεί στον πόλεμο με τις Κεντρικές Δυνάμεις, σε εκείνο των ηττημένων. Συνεπώς, οι προοπτικές που διανοίγονταν ήταν διαφορετικές: η Ελλάδα προσδοκούσε μια νέα εδαφική διεύρυνση, έπειτα από εκείνη που είχε επιτύχει κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία μια περαιτέρω συρρίκνωση της επικράτειάς της.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, λοιπόν, ετίθετο ένα ερώτημα: ποιες θα έπρεπε να είναι οι προς ανατολάς διεκδικήσεις της στα εδάφη της υπό διαμελισμό Οθωμανικής Αυτοκρατορίας;

Σχεδόν ταυτοχρόνως με το τέλος του πολέμου (2 Νοεμβρίου 1918), ο Ελευθέριος Βενιζέλος απάντησε στο ερώτημα αυτό με ένα υπόμνημα που υπέβαλε στον Βρετανό ομόλογό του Λόιντ Τζορτζ. «Το σχέδιο περιλάμβανε τη δημιουργία ανεξάρτητου αρμενικού κράτους, τη δημιουργία, υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών, ενός ανεξάρτητου κράτους Κωνσταντινούπολης και Ανατολικής Θράκης, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ελευθερία των Στενών και την προσάρτηση της δυτικής Μικράς Ασίας στην Ελλάδα» (M. Llewellyn Smith, «Το όραμα της Ιωνίας», ΜΙΕΤ, σελ. 149).

Τρεις μήνες αργότερα (3-4 Φεβρουαρίου 1919), στο πλαίσιο της Συνδιάσκεψης Ειρήνης των Παρισίων, ο Έλληνας πρωθυπουργός παρουσιάστηκε στο Ανώτατο Συμμαχικό Συμβούλιο (Συμβούλιο των Δέκα) για να εξηγήσει και να αιτιολογήσει τις ελληνικές θέσεις. Η ανάλυσή του βασιζόταν στην εκτενή επίσημη έκθεση «Η Ελλάς ενώπιον του Συνεδρίου της Ειρήνης», την οποία είχε συντάξει ο ίδιος και εξηγούσε γιατί πρέπει να περιέλθουν στην Ελλάδα τα νησιά του Αιγαίου που παρέμεναν υπό τουρκική κατοχή, τα υπό ιταλική κατοχή Δωδεκάνησα, σχεδόν ολόκληρη η Βόρειος Ήπειρος και η Θράκη (δυτική και ανατολική).

Αναφερόμενος στην Κωνσταντινούπολη, υποστήριξε ότι στην πραγματικότητα ήταν πόλη ελληνική, αλλά, δεδομένων των πολλαπλών διεθνών συμφερόντων επ’ αυτής, πρότεινε ένα ειδικό διεθνές καθεστώς για το αστικό συγκρότημα μαζί με μια εκτεταμένη περιοχή πέριξ αυτού, τα οποία θα ετίθεντο υπό την εντολή της Κοινωνίας των Εθνών. Όπως είχε πει αστειευόμενος, ήταν «ο μόνος Έλληνας στον κόσμο που απέρριπτε την Κωνσταντινούπολη» (Τζάιλς Μίλτον, «Χαμένος παράδεισος», Μίνωας, 2022, σελ. 153).

Μάλιστα, σε ερώτηση του Λόιντ Τζορτζ αν πρότεινε τη διεθνοποίηση της Κωνσταντινούπολης και του περιαστικού της χώρου, συμπεριλαμβανομένων του Σκουταρίου και της απέναντι ακτής του Βοσπόρου, ο Βενιζέλος απάντησε καταφατικά, προσθέτοντας στο διεθνές καθεστώς και τις περιοχές του Ιζμίτ (Νικομήδεια), της Καλλίπολης, της Μπίγας και μέρους της Προύσας (Σωτ. Ριζάς, «Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας», Καστανιώτης, 2015, σελ. 63).

Η εν λόγω επιλογή, να διεκδικηθεί δηλαδή η Σμύρνη και όχι (ή και) η Κωνσταντινούπολη, συζητήθηκε πολύ τότε – και εξακολουθεί να συζητείται. Επ’ αυτής, καταθέτουν τις απόψεις τους τέσσερις ιστορικοί, φωτίζοντάς την από διάφορες οπτικές.

Οι προσπάθειες ανασυγκρότησης της Ανατολικής Θράκης ενόψει της απελευθέρωσής της.

*Αυτό ήταν το δραματικό τέλος μια συγκινητικής προσπάθειας παλιννόστησης των εκτοπισμένων Ανατολικοθρακιωτών.  Τους επιβλήθηκε μια νέα άδικη και ανιστόρητη παλιννόστηση. 

*Ανέκδοτα στοιχεία για τα χωριά,

που έπρεπε να αναζωογονηθούν

μετά τους διωγμούς των Νεοτούρκων

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Το 1919, αμέσως μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τις διαφαινόμενες ευνοϊκές εξελίξεις για τα ελληνικά εθνικά θέματα, η Ελληνική κυβέρνηση δημιούργησε την Κεντρική Επιτροπή υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών.

        Υπενθυμίζεται ότι από την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων και εν συνεχεία του Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και των απηνών διωγμών που οργανώθηκαν από τους Νεότουρκους και εξελίχθηκαν σε γενοκτονίες, δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων εκτοπίσθηκαν από τις πανάρχαιες εστίες τους στη Θράκη και τη Μικρά Ασία. Συμβολικά, οι διωγμοί που έγιναν από το Πάσχα του 1914, είναι γνωστοί με την ονομασία “Το Μαύρο Πάσχα των Θρακών”.

        Ειδικά για την Ανατολική Θράκη, το έργο της Κεντρικής Επιτροπής υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών υπήρξε γόνιμο, γιατί ενισχύθηκε ο ελληνικός πληθυσμός, που είχε παραμείνει στις εστίες του και προετοιμάσθηκε το έργο της παλιννόστησης των εκτοπισμένων, όταν το 1920 έφτασε η μεγάλη ώρα της απελευθέρωσης. Η Επιτροπή που άρχισε να λειτουργεί σαν απλή υπηρεσία βοήθειας στον παλιννοστούντα πληθυσμό, εξελίχθηκε σε πιστωτικό ίδρυμα με κύριο αντικείμενο την αποκατάσταση του γεωργικού πληθυσμού με την παροχή δανείων για την αγορά ζώων, σπόρων και λοιπών χρειωδών, καθώς και για την επισκευή των κατεστραμμένων σπιτιών. Σε κάθε οικογένεια δίνονταν περίπου 330 λίρες Τουρκίας. Το έργο της επιτροπής, με υπηρεσίες στα κυριότερα κέντρα εστιάσθηκε στη Θράκη, και στα Ασιατικά παράλια της Προποντίδας.

        Την πολυσέλιδη έκθεση, της Κεντρικής Επιτροπής υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών, είχε συντάξει στις 17 Φεβρουαρίου 1920, ο Γενικός Οικονομικός Επιθεωρητής Α. Α. Πανάς, που ήταν αποσπασμένος στην Ελληνική Υπάτη Αρμοστεία της Κωνσταντινούπολης, η οποία τις διαβίβασε στα υπουργεία Εξωτερικών, Γεωργίας και Περίθαλψης στην Αθήνα.

Έτσι ξερίζωσαν τον Ελληνισμό της Ανατολικής Θράκης το 1922

*Εικόνα από τον ξεριζωμό της Ανατολικής Θράκης, τπον Οκτώβριο του 1922

 

*Μια νέα έρευνα,

με άγνωστα στοιχεία

για την εκκένωση του 1922

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

«Είδα όμως τη στεριά της Θράκης

και τη φοβήθηκα με τους πολλούς βαρβάρους».

«Σαμοθράκη»  Ίδας (‘Ιων Δραγούμης) 

               Ο Οκτώβριος του 1922, είναι για τους Θράκες ένα μαύρο ορόσημο στην ελληνική ιστορία, γιατί τότε συντελέσθηκε η βίαιη και εσπευσμένη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον Ελληνικό πληθυσμό και τον Ελληνικό στρατό και να παραδοθεί στην Τουρκία, που δεν πολέμησε για να την καταλάβει. Η εκκένωση αυτή, δεν είχε τα χαρακτηριστικά των μεγάλων σφαγών και των πυρκαγιών που συνέβησαν στην Σμύρνη και σε άλλες πόλεις της Μικράς Ασίας. Ωστόσο δεν έλειψαν τα περιστατικά βίας και αρπαγών από τους διωγμένους Έλληνες.

               Το Νοέμβριο του 2018 σε μια ομιλία μου στην Ορεστιάδα, με την ευγενική πρόσκληση του Λαογραφικού και Ιστορικού Μουσείου της πόλης και θέμα  «Η δραματική εκκένωση της Ανατολικής Θράκης το 1922- Μια αφήγηση, ένας λυγμός, μια διεθνής ατιμία», είχα τονίσει μεταξύ άλλων ότι στα κείμενα των ανταποκρίσεων των ελληνικών εφημερίδων για την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης, παρατήρησα, ότι πολύ συχνά γίνεται χρήση της λέξης Φρίκη και παραγώγων της. Φρικώδης, Φρικαλέα, Φρικίασις, Φρικιαστικό… Και έτσι ήταν εκείνα τα γεγονότα…

               Η συμφορά, άρχισε από τα Μουδανιά.  Η διάσκεψη των στρατηγών των Συμμαχικών Δυνάμεων στα Μουδανιά, στις 28 Σεπτεμβρίου 1922, με την Ελλάδα απούσα, είχε προδιαγράψει την τύχη της Ανατολικής Θράκης. Παραχώρηση στους Τούρκους, που δεν πολέμησαν καθόλου, όταν την απελευθέρωσαν οι Έλληνες τον Ιούλιο του 1920. Ούτε πολέμησαν για να την ανακαταλάβουν.

               Σήμερα, με βάση αρχειακή έρευνα, στο εξαιρετικό Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, θα παρουσιάσω μια περαιτέρω διερεύνηση του θέματος των διαδικασιών της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης, που αποτελεί μια ακόμη ματιά στην μεγάλη αυτή πληγή της Θράκης.

               Πριν πούμε οτιδήποτε αξίζει να αναφέρουμε ότι η Τουρκία είχε αποφασίσει να εξοντώσει τις μειονότητες, που συγκροτούσαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ήδη είχαν προηγηθεί μετά τους Βαλκανικούς πολέμους απηνείς διωγμοί κατά των Ελλήνων της Θράκης και της Μικράς Ασίας. Όλοι γνωρίζουμε για το «Μαύρο Πάσχα» των Θρακών στις 6 Απριλίου 1914 και όσα επακολούθησαν δηλαδή μιλάμε για τις γενοκτονίες των ετών 1915-1918 εναντίον των Ποντίων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων.

Το 1912, τότε που ισοπεδώθηκε η Ανατολική Θράκη από φοβερό σεισμό

*Η κατάρρευση του ελληνικού προξενείου Ελλησπόντου (Ιστορικό Αρχείο ΥΠΕΞ)

 

 

 

*Πρωτοφανείς καταστροφές

σε Καλλίπολη, Ραιδεστό,

Γανόχωρα, Μυριόφυτο, Αυδήμιο,

Περίσταση, Σαμοθράκη, Αίνο,

Κούμβαο, Ηρακλείτσα κ.λπ.

*Νεκροί 1115 και πλέον

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Το 1912 για τη Θράκη, ήταν χρονιά των μεγάλων σεισμών, κυριολεκτικά, αλλά και μεταφορικά. Γιατί κυριολεκτικά ισοπεδώθηκε το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Θράκης, προς την πλευρά της Προποντίδας, η Σαμοθράκη και η Ίμβρος στα τέλη Ιουλίου. Και μεταφορικά σείστηκε συθέμελα όλη η Θράκη και μαζί της όλη η Χερσόνησος του Αίμου, τον Οκτώβριο του ιδίου έτους, όταν άρχισαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, που άλλαξαν το χάρτη της περιοχής.

               Οι σεισμοί όμως του Ιουλίου 1912 άφησαν πίσω τους 1.000 νεκρούς και πλέον, περισσότερους από 3.000 τραυματίες και άστεγους άνω των 50.000 κατοίκων.

               Μετρήσεις μεγέθους σεισμών όπως υπάρχουν σήμερα, δεν υπήρχαν τότε. Υπολογίζουν όμως κατά προσέγγιση με βάση τα σημερινά μετρήσιμα δεδομένα, ότι ο σεισμός εκείνος θα πρέπει να είχε μέγεθος 7,3 Ρίχτερ.

Στη θάλασσα της Προποντίδας έχουν εντοπισθεί τρία ρήγματα που κατευθύνονται από τη Δύση προς την Ανατολή. Το βάθος τους υπερβαίνει τα 1.000 μέτρα. Το επίκεντρο των σεισμών βρίσκεται βασικά στην λεγόμενη θάλασσα του Μαρμαρά, αλλά ορισμένες φορές και σε άλλες περιοχές στην ξηρά.

Η Στρατιά του Έβρου. Έμεινε το 1923 αχρησιμοποίητη... Τραύμα στις εθνικές προσδοκίες

*Παρέλαση ευζώνων ενώπιον του υποστράτηγου Θεόδωρου Πάγκαλου κάπου στον Έβρο.
Φωτογραφία Ιδρύματος Ελ. Βενιζέλου 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η πρόσφατη επέτειος των 100 χρόνων απελευθέρωσης της Θράκης, που δεν τιμήθηκε όπως έπρεπε λόγω των περιορισμών της πανδημίας του κορονοϊού, με τις επιμέρους εκδηλώσεις, έφερε στο προσκήνιο πτυχές της νεώτερης ιστορίας της περιοχής. Μία από τις πτυχές αυτές αφορούσε τη δημιουργία της Στρατιάς του Έβρου στα τέλη του 1922 με τα μέσα του 1923.
Τη Στρατιά αυτή συνοδεύει πάντα το παράπονο, ότι ενώ ετοιμάσθηκε να ξαναπάρει πίσω τουλάχιστον την Ανατολική Θράκη, δεν της επέτρεψαν οι Σύμμαχοι και ο ίδιος ο Βενιζέλος μαζί με την επαναστατική κυβέρνηση του 1922 να επιχειρήσει αυτή την τόσο αναμενόμενη ανακατάληψη. Δηλαδή δεν δοκιμάσθηκε σε πραγματικές συνθήκες πολέμου, όπως επιθυμούσαν πολλοί στην Ελλάδα τότε αν και εθεωρείτο ετοιμοπόλεμη, 
Η Στρατιά του Έβρου, άρχισε να σχηματίζεται  το χειμώνα του 1922 με βάση τα υπολείμματα του στρατού, που πολέμησε και ηττήθηκε στη Μικρά Ασία και ενώ ήδη με απαίτηση των Μεγάλων Δυνάμεων (συνθήκη Μουδανιών) είχε εκκενωθεί η Ανατολική Θράκη από τον αυτόχθονα ελληνικό πληθυσμό της μέσα σε 15 μέρες και υπό δραματικές καιρικές συνθήκες! (Για την εκκένωση, βλέπετε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2017/03/1922.html).
Η επιτυχία το σχηματισμού νέου δυναμικού στρατού στον Έβρο αποδίδεται στις οργανωτικές και επιτελικές ικανότητες του υποστράτηγου Θεόδωρου Πάγκαλου, ο οποίος οργάνωσε μεταξύ άλλων και την παραπομπή και εκτέλεση των Έξι, που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για την Μικρασιατική Καταστροφή. Στην κυβέρνηση της Επανάστασης του 1922 είχε αναλάβει το υπουργείο Στρατιωτικών. Στον ίδιο αποδίδεται και η πρόθεση αλλά και η ετοιμότητα αυτής της Στρατιάς να επιτεθεί στην Ανατολική Θράκη με στόχο να καταλάβει ακόμα και την Κωνσταντινούπολη!!! 

Ένας Γάλλος, παρασκηνιακά "έθαψε" την Ανατολική Θράκη το 1922 στο Μουδανιά

*Αυτός είναι ο Φραγκλίνος Μπουγιόν, καλός και στενός φίλος του Μουσταφά Κεμάλ

*Ο καταστροφικός ρόλος

του Γάλλου πολιτικού Φραγκλίνου Μπουγιόν,

προσωπικού φίλου του Μουσταφά Κεμάλ

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

            Είναι γνωστό, ότι η Διάσκεψη των Μουδανιών το Σεπτέμβριο του 1922, αποτέλεσε την ταφόπλακα της Ανατολικής Θράκης και του Ελληνισμού, που ανθούσε εκεί από τα πανάρχαια χρόνια. Οι αποφάσεις αυτές, που έλαβαν οι στρατηγοί των συμμαχικών μας χωρών, υπήρξαν πράξεις ανέντιμες, που απεικόνιζαν ανάγλυφα την πολιτική των μεγάλων δυνάμεων, που εξυπηρετούσε αποκλειστικά τα συμφέροντά τους και αγνοούσε ηθικές δεσμεύσεις και θυσίες των μικρών κρατών.

            Στα διπλωματικά παρασκήνια αυτής της Διάσκεψης, που έβλαψε τον Ελληνισμό, πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε ένας Γάλλος πολιτικός, που συνήθως παραβλέπουμε τη δραστηριότητά του υπέρ της Τουρκίας τότε. Αυτός είναι ο Φραγκλίνος Μπουγιόν, βουλευτής και πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής επί των Εξωτερικών Υποθέσεων. Κατά τον καθηγητή Γιάννη Μουρέλο, ο Μπουγιόν είχε φραγκολεβαντίνικη καταγωγή και είχε διατελέσει υπουργός Προπαγάνδας. Αρθρογραφούσε στην εφημερίδα «Ματέν».

Ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης στην «Πολιτική Ιστορία της Συγχρόνου Ελλάδος 1922-1924» έγραψε ότι στα Μουδανιά παρίστατο ανεπίσημα ο Φραγκλίνος Μπουγιόν που ανέπτυσσε έντονη δραστηριότητα «αμφιβόλως προάγουσαν την ειρήνην, ως παρετήρησεν ο ίδιος ο Κώρζον».

Η εφημερίδα «Πατρίς» είχε χαρακτηρίσει την παρουσία του Μπουγιόν στα Μουδανιά απροειδοποίητη.

Οι «Times» του Λονδίνου σε κύριο άρθρο τους κατά την έναρξη της διάσκεψης των Μουδανιών είχαν γράψει ότι η παρουσία του Μπουγιόν «λόγω του απίστου χαρακτήρος του και της προηγουμένης δράσεως του αποτελεί αληθή κίνδυνον και ότι ασυναισθήτως θα δώση εις τους Τούρκους στρατιώτας την εντύπωσιν, ότι οι Σύμμαχοι είναι διατεθειμένοι να προβούν εις παραχωρήσεις τας οποίας δεν είναι διατεθειμένοι να δεχθούν. Οι φόβοι οι εκ της παρουσίας του δεν δύνανται να εξουδετερωθούν εκ των διαβεβαιώσεων καθ’ ας περιωρίσθη αυστηρώς κατά τας ενεργείας του εντός των ορίων της συμμαχικής διακοινώσεως».

Ο Φερδινάνδος Λεσσέψ, περιηγείται στην Ανατολική Θράκη και εμπνέεται από τους αρχαίους συγγραφείς και τη Βίβλο

*Εξώφυλλο γαλλικού περιοδικού με τον Φερδινάνδο Λεσσέψ (Αρχείο Γενναδείου Βιβλιοθήκης)

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Τον Απρίλιο του 1873, περιέτρεχε τη γη της Ανατολικής Θράκης, ο Φερδινάνδος Λεσσέψ, περιβεβλημένος με τη δόξα του μεγάλου εγχειρήματος της διάνοιξης της διώρυγας του Σουέζ, που ένωσε τα νερά τη Μεσογείου με τα νερά της Ερυθράς Θάλασσας και του Ινδικού Ωκεανού και έδωσε νέα φτερά στην παγκόσμια ναυτιλία. Η διάνοιξη της διώρυγας είχε γίνει νωρίτερα και στις 17 Νοεμβρίου 1869, η διώρυγα δόθηκε στους ναυτιλόμενους. Κάποιοι παρατηρητικοί είδαν ότι η ξενόγλωσση γραφή Suez, αν διαβαστεί αντίστροφα, μας δίνει τη λέξη Zeus (Δίας)!!! Αλλά και το Port Said δίνει πάλι το Δία αν διαβαστεί ανάποδα. Said=Dias!!! Εντυπωσιακές συμπτώσεις....

                Το λεγόμενο «εγιαλέτι» της Αιγύπτου εκείνη την εποχή, ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1867 έλαβε το καθεστώς αυτόνομου υποτελούς κράτους με την ονομασία χεδιβάτο της Αιγύπτου, υπό αντιβασιλέα «χεδίβη». Τα χρόνια εκείνα από το 1839 έως το 1876, ήταν ακόμα εν ισχύει τα λεγόμενα Τανζιμάτ. Δηλαδή η εφαρμογή οδηγιών των δυτικών δυνάμεων προς την Τουρκία για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, προς εκσυγχρονισμό της χώρας. Τότε έγιναν τα μεγάλα έργα, όπως η διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ, η ανάπτυξη σιδηροδρομικού δικτύου, στην αχανή αυτοκρατορία κ.λπ.

Ζητούσαμε την Ανατολική Θράκη, όταν μπήκαμε στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο!!!

*Ο Εμμανουήλ Τσουδερός

*Δυστυχώς οι μεγάλοι 

ενδιαφέρθηκαν μόνο

για τα δικά τους 

γεωστρατηγικά συμφέροντα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Όταν η Ελλάδα μπήκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κάνοντας τεράστιες θυσίες για τη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων απέναντι στον σιδερόφρακτο ναζισμό και φασισμό διαμόρφωσε ελπίδες, ότι οι αγώνες της δεν θα πάνε χαμένοι και ότι θα ικανοποιηθούν οι εθνικές της διεκδικήσεις.

                Είναι γνωστό ότι μετά τη συνθηκολόγηση του Απριλίου και τη Μάχη της Κρήτης το Μάιο του 1941, η ελεύθερη ελληνική κυβέρνηση μεταφέρθηκε στο Κάιρο, όπου ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός προσπάθησε να ανασυγκροτήσει κυρίως τις ένοπλες δυνάμεις από τους Έλληνες που έφευγαν από την κυρίως Ελλάδα και κατέφευγαν στη Μέση Ανατολή με στόχο να συνεχίσουν τον αγώνα. Στην Αθήνα ανέλαβε η φιλογερμανική κυβέρνηση του στρατηγού Τσολάκογλου.

                Τότε λοιπόν, μέσα στη φωτιά του πολέμου, που δεν έσβησε την ελπίδα της νίκης, αναζωπυρώθηκαν οι προσδοκίες μας για ικανοποίηση των εθνικών διεκδικήσεων, εφόσον θα έβγαινε νικήτρια από τον φοβερό πόλεμο η πλευρά των συμμάχων. Υπενθυμίζεται ότι η Τουρκία κράτησε στάση ουδετερότητας στο μεγαλύτερο διάστημα των συγκρούσεων, ενώ η Βουλγαρία είχε προσδεθεί αμέσως στο άρμα του Αδόλφου Χίτλερ, ο οποίος της παραχώρησε αμέσως την Ανατολική Μακεδονία και τους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης της Θράκης.

Χώροι λατρείας των Ελληνορθόδοξων της Ανατολ. Θράκης, πριν την μεγάλη Έξοδο.

*Το νέο βιβλίο του Μιχάλη Πατέλη

*Ένας νέος εκδοτικός άθλος

του συλλέκτη Μιχάλη Πατέλη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ο Μιχάλης Ε. Πατέλης, είναι ένας σημαντικός συλλέκτης, που στα συρτάρια του συνωστίζονται, έγγραφα, φωτογραφίες, αντικείμενα και κάθε είδους πολύτιμο συλλεκτικό πετράδι της ιστορίας της Θράκης. Ο Πατέλης, άνθρωπος φιλότιμος, συνεισφέρει σε όσους πραγματοποιούν εκθέσεις για τη Θράκη ό,τι του ζητηθεί, ώστε να εκτίθενται κομμάτια από το υλικό του για να βλέπει και να μαθαίνει ο κόσμος.

                Δεν μένει όμως μόνο στις εκθέσεις των άλλων με την παραχώρηση υλικού. Από καιρό σε καιρό μας εκπλήσσει ευχάριστα με εκδόσεις σημαντικών βιβλίων, που καλλιεργούν τη γνώση για τη Θράκη και την ιστορία της.

                Η φετινή προσφορά του Μιχάλη Πατέλη είναι η έκδοση του βιβλίου «Χώροι λατρείας των Ελληνορθόδοξων της Ανατολικής Θράκης, πριν τη μεγάλη Έξοδο».

Ο «μαύρος» Σεπτέμβριος της Θράκης, το 1922

*Αρχίζει η δραματική εκκένωση της Αδριανούπολης. Οκτώβριος 1922

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

         Ο Σεπτέμβριος, είναι μήνας τραγικών εθνικών αναμνήσεων, καθώς συνδέεται με την Μικρασιατική Καταστροφή, το κάψιμο της Σμύρνης, το δράμα 1,5 εκ. προσφύγων και την τέλεια αποθράσυνση των Τούρκων από τον Κεμάλ έως τον έσχατο χωρικό. Μέσα από αυτό τα αποκαΐδια, γεννήθηκε η Επανάσταση των Γονατά- Πλαστήρα.      

Η Ανατολική Θράκη, πλήρως προσαρτημένη στην Ελλάδα από το 1920, πρωτίστως, αλλά και η Δυτική, αποτέλεσαν στόχο της πολιτικής της Τουρκίας, γιατί στο διεθνές επίπεδο είχαν μεταστραφεί οι διαθέσεις των συμμάχων μας, οι οποίοι έδειξαν ότι είναι έτοιμοι να αποδεχθούν τις απαιτήσεις του Κεμάλ, ο οποίος απαιτούσε να πάρει την Ανατολική Θράκη με την Αδριανούπολη, προκειμένου να υπογράψει συνθήκη ειρήνης.  Η Θράκη συνολικά εκείνο το «μαύρο» Σεπτέμβριο ζούσε το δικό της δράμα. Στην Αθήνα, η κυβέρνηση παρέπαιε, στο μέτωπο της Μικράς Ασίας ο στρατός υποχωρούσε και στη Θράκη οι κάτοικοι ζούσαν έντονα το καθεστώς τρόμου των ασύδοτων ληστών, που αλώνιζαν…  
        Οι Θράκες βουλευτές Φίλιππος Μανουηλίδης και Γεώργιος Εξηντάρης αντιπροσωπεύοντες και τους άλλους Θράκες βουλευτές επισκέφθηκαν στο σπίτι του τον πρωθυπουργό Κ. Τριανταφυλλάκο και διαμαρτυρήθηκαν γιατί στην Αδριανούπολη είχαν συλληφθεί οι Φιλελεύθεροι βουλευτές Περικλής Κουρτίδης και Νικόλαος Κωνσταντόπουλος. Ταυτόχρονα εξέφρασαν την αγωνία των Θρακικών πληθυσμών ζητώντας τη λήψη μέτρων. Ο Τριανταφυλλάκος τους διαβεβαίωσε ότι η κυβέρνηση «θέλει μεριμνήση επειγόντως και κατά τον προσήκοντα τρόπον»!!!  (Βλέπε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2016/06/1922_15.html). Τι είχε συμβεί με τους δύο συλληφθέντες βουλευτές; Οι Περικλής Κουρτίδης και Νικόλαος Κωνσταντόπουλος είχαν παρουσιασθεί στο στρατηγό Βλαχόπουλο και ζήτησαν να τους επιτρέψει να στείλουν στο βασιλέα Κωνσταντίνο, τηλεγράφημα με το οποίο να τον παρακαλούν να αναθέσει το σχηματισμό κυβέρνησης στον Ελευθέριο Βενιζέλο και με δεύτερο τηλεγράφημα ζητούσαν ακρόαση από το βασιλέα. Ο Βλαχόπουλος μόλις άκουσε το αίτημα διέταξε αμέσως τη σύλληψη και κράτησή τους!!! Λίγες μέρες αργότερα, στην εφημερίδα «Φως» της Θεσσαλονίκης (8/9/1922) δημοσιεύθηκε το τηλεγράφημα του Θρακικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης «Αλληλοβοήθεια» προς τον βασιλέα, που υπέγραφαν ο πρόεδρος Π. Σ. Τζιρίτης και ο γενικός γραμματέας Κλ. Μίσιος. Με το τηλεγράφημα αυτό ικέτευαν τον Κωνσταντίνο «όπως δια μιας γενναίας και εθνοσωτηρίου χειρονομίας καλέση εφ’ όσον καιρός τον μόνον ενδεδειγμένον υπό των περιστάσεων Ελευθέριον Βενιζέλον προς Σωτηρίαν Πατρίδος». Άλλοι στρατηγοί, άλλη νοοτροπία λογοκριτική…..