Ανατολική Θράκη: Έφυγαν με φοβερή βροχή… «άλλαι δε γεννώσι καθ’ οδόν». Σε μια νύχτα υπό βροχή γέννησαν έξι γυναίκες στην Τυρολόη!!!

* Η κεφαλίδα της συγκλονιστικής έκθεσης του Μέραρχου Βλάση Τσιρογιάννη

 

* Η συγκλονιστική έκθεση Τσιρογιάννη

*Δάκρυσε και ο Νάνσεν στην Θράκη

*Γεννούσαν στο ύπαιθρο υπό βροχή

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               Ο Βλάσης Τσιρογιάννης, υπήρξε ένας εξαίρετος αξιωματικός, που πολέμησε  για να μεγαλώσει η Ελλάδα. Αλλά με πόνο ψυχής έζησε τον Οκτώβριο του 1922 και τα γεγονότα, που συρρίκνωσαν την Ελλάδα, με την ουσιαστική παράδοση της Ανατολικής Θράκης στους Τούρκους, που δεν πολέμησαν για να την πάρουν. Παράδοση, που ανέλαβαν και διεκπεραίωσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής.

               Ο Τσιρογιάννης, που γεννήθηκε στην Αμφιλοχία το 1872, κατατάχθηκε αρχικά ως εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό και πήρε μέρος στον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897. Φοίτησε σε στρατιωτικές σχολές και το 1904 πήγε στη Μακεδονία όπου έδρασε στην περιοχή της Στρώμνιτσας με το ψευδώνυμο Ντάλης.

               Πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους ως ταγματάρχης, ενώ στην Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν διοικητής μεικτού αποσπάσματος στην κατάληψη της Κιουτάχειας, Ως αρχηγός Πεζικού της ΙΧ Μεραρχίας πολέμησε στα Σαγγάριο και στη συνέχεια απομακρύνθηκε από το Στράτευμα για λόγους πολιτικούς. Επανήλθε το 1922 όταν οι συνταγματάρχες Πλαστήρας και Γονατάς ανέτρεψαν την κυβέρνηση της Αθήνας και τοποθετήθηκε ως διοικητής της ΙΙΙ Μεραρχίας Πεζικού στη Θράκη. Πέθανε το 1928.

               Όταν όλα είχαν τελειώσει στη Δυτική Θράκη και το Στράτευμα μαζί με τους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης, είχαν περάσει δυτικά του Έβρου, οι διοικητές των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών συνέταξαν εκθέσεις για την τραγωδία της εκδίωξης του Ελληνισμού από εκείνο το κομμάτι που σήμερα στους χάρτες το ονομάζουν Ευρωπαϊκή Τουρκία!!! «Ευρωπαϊκή»…

               Ο Τσιρογιάννης, υπέβαλε στο Β’  Σώμα Στρατού με ημερομηνία 20 Νοεμβρίου έκθεση για τις θυσίες και τα δεινοπαθήματα των Θρακών, που διώχτηκαν από τις πατρίδες τους.

               Η έκθεση αυτή ίσως είναι, από καλύτερα κείμενα που έχουν γραφεί για την απώλεια της Ανατολικής Θράκης. Με ακριβείς περιγραφές για τα επιμέρους γεγονότα, με συγκινητική προσέγγιση στα βάσανα του κόσμου αποτελεί ένα μνημειώδες ντοκουμέντο, αυθεντικό, αλλά και σπαρακτικό. Φυλάσσεται στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών και θα ήταν ευχής έργο να παραχωρηθούν αντίγραφά του σε όλα τα Μουσεία που λειτουργούν στη Θράκη, ώστε να εκτίθεται καδραρισμένο στους επισκέπτες.

               Ο εμπειροπόλεμος Μέραρχος Βλάσης Τσιρογιάννης, με βλέμμα διεισδυτικό, περιγράφει με λεπτομέρειες τα τραγικά γεγονότα, συναγωνιζόμενος τους έμπειρους δημοσιογράφους της εποχής του.

               Οι θεσμικοί φορείς της Θράκης, έχουν καθήκον να φροντίσουν ώστε οι εκθέσεις των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών για τα γεγονότα του φοβερού Οκτωβρίου 1922, θα γίνουν κοινό κτήμα των Θρακών. Η διαφύλαξη τέτοιων αυθεντικών ντοκουμέντων υπήρξε πράξη επαινετέα. Αλλά τώρα που έχουν εκλείψει οι γενιές που έζησαν εκείνα τα γεγονότα, είναι χρήσιμο τα ντοκουμέντα αυτά, να φτάσουν στα σπίτια των Θρακών για να διαβάζονται. Από τις βιβλιοθήκες των πλούσιων, έως τα ράφια των φτωχών σπιτιών.

               Η καταπληκτική αυτή και αδημοσίευτη έκθεση, συνετάχθη στις 20 Νοεμβρίου και υποβλήθηκε στη Στρατιά Θράκης.

               Από αυτή την ταπεινή ιστοσελίδα προτρέπω όλους τους φίλους να διαβάσουν την έκθεση του Μέραρχου Τσιρογιάνη. Γιατί πραγματικά αξίζει:  

*Ο Μέραρχος Βλάσης Τσιρογιάννης

 

Β’ ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ                                                                                                          ΙΙΙ ΜΕΡΑΡΧΙΑ

##############                                                                                                            ############

Έ κ θ ε σ ι ς

Περί των θυσιών και δεινοπαθημάτων των μεταναστευσάντων εξ

Ανατολ. Θράκης μεταναστευσάντων

#####################

               Κατά την τραγικήν εκρίζωσιν του Ελληνισμού της Μ. Ασίας, την κατά χιλιάδας αποχώρησιν εξ αυτής Τούρκων (σ.σ. εδώ μάλλον πρόκειται για λάθος της δακτυλογράφησης, γιατί είναι φανερό πως εννοούσε, τους  Έλληνες) Αρμενίων και Κιρκασίων, ο Ελληνισμός της Ανατολ. Θράκης υφίσταται την αυτήν τύχην.

               Το πλείστον των προσφύγων Μικρασιατών της Βορείου Μικρασίας , είχε διαπεραιωθεί εις Ανατ. Θράκην πριν δε εισέτι συνέλθη  εκ του τρόμου και εκ της επελθούσης συμφοράς, υπεχρεούτο να υποστή τα αυτά μαρτύρια. 

               Οι πληθυσμοί της Αν. Θράκης ακούοντες τας φρικτάς αφηγήσεις των δυστυχών Μικρασιατών κατελαμβάνοντο υπό πανικού και ενώ ουδεμία εισέτι απόφασις είχε ληφθή περί της Πατρίδος των ωσεί να διαισθάνοντο την επερχομένη συμφοράν παρέλυσαν εις τας διαφόρους εργασίας των, και ανέμενον αγωνιωδώς το αποτέλεσμα. Ουδείς έστεργε να πιστεύση τούτο, ουδείς διενοείτο ότι και η Χριστιανική Ευρώπη θα ηγείτο παρά πάντα Θείον και ανθρώπινον Νόμον να παραδώση και πάλιν την χώραν  των, δια την ελευθερίαν της οποίας εχύθη τόσον    αίμα εις τους αγρίους και απολιτίστους Τούρκους.

               Ότε όμως υπό του Τύπου επληροφορήθησαν τα αποτελέσματα της διασκέψεως των Μουδανιών, ότι δηλαδή απεφασίσθη ανέκκλητα υπό των Δυνάμεων η παράδοσις της Ανατ. Θράκης εις την Τουρκίαν και ότι όσοι των κατοίκων Ελλήνων επιθυμούσι δύνανται να παραμείνωσιν εις τας εστίας των όσοι δε δεν επιθυμούσι δύνανται να απέλθωσιν εις την ελευθέραν Ελλάδα, ο δε Ελληνικός Στρατός ώφειλεν εντός 15νθημέρου να εκκενώση την Ανατ. Θράκην, είναι αδύνατον να περιγραφή τι επηκολούθησε.

               Ουδέποτε δια μέσου των αιώνων η Ιστορία έχει να παρουσιάση παρομοίαν τραγωδίαν.

               Καίτοι 15 όλας ημέρας μετά την αποχώρησιν  του Ελληνικού Στρατού η Αν. Θράκη κατελαμβάνετο δια την τήρησιν της τάξεως και ασφαλείας υπό Διασυμμαχικών Στρατευμάτων, εν τούτοις όμως οι ατυχείς πληθυσμοί ως μόνην προστασίαν μόνον τον Ελληνικόν Στρατόν εθεώρουν, ουδεμίαν δ’ εμπιστοσύνην είχον εις τα Διασυμμαχικά Στρατεύματα, διότι αι δυνάμεις αυτών ήσαν μικραί και επομένως ουχί ικαναί, ίνα προλάβωσι κακουργήματα των Τούρκων και διότι δια τινας εκ τούτων υπήρχε ερριζωμένη η ιδέα  του φιλοτουρκισμού.

*Αρχίζει η μεγάλη και άδικη φυγή (Βρετανικά αρχεία PATHE)

               Ένεκα τούτου δε άπαντες έσπευδον εγκαταλείποντες τας περιουσίας των, να φύγωσιν το ταχύτερον συναποκομίζοντες  μόνον μερικά των κινητών α, των πραγμάτων.

               Ούτω, οι μεν διαθέτοντες μεταγωγικά μέσα, συναποκομίζοντες ότι ταύτα ηδύναντο να μεταφέρωσι, σχηματίζοντες καραβάνια και έχοντες κατά νουν μόνον την μάχαιραν του κατακτητού να αποφύγωσιν, ανεχώρουν πεζή προς Δυτικήν Θράκην, οι δε μη δυνάμενοι να διαθέσωσι μεταγωγικά μέσα συνεκεντρούντο με ό,τι ηδύναντο να παραλάβωσι μεθ’ εαυτών εις τους Σιδ. Σταθμούς και εις διαφόρους λιμένας, ίνα απέλθωσι Σιδηροδρομικώς ή ατμοπλοϊκώς.

               Η Μεραρχία κατά την παραμονήν της εν Αν. Θράκη εστάθμευεν εις την περιοχήν της Τυρολόης- Συλημβρίας- Μηδείας- Ανακτορίου. 

               Ειδικώς εις την περιοχήν ταύτην συνέβαινον τα εξής:

               Οι κάτοικοι της Τυρολόης και των περιχώρων αυτής άμα τη αγγελία της αποφάσεων των Συμμάχων περί της τύχης της Πατρίδος των, εκινήθησαν ως μία μάζα και ως να κατεδιώκοντο υπό εχθρού προς τον Σιδ. Σταθμόν  Τυρολόης, μεταφέροντες μαζύ των παν ό,τι ήτο δυνατόν δια των προχείρων  μεταφορικών μέσων. Οι πλείστοι τούτων μη έχοντες ούτε τα μέσα ταύτα έσπευδον και εζήτουν κλαίοντες από τας Στρατιωτικάς Αρχάς να χορηγηθή αυτοίς μέσον τι δια να μεταφέρουν από τα χωρία των μόνον τα προς το ζην. Εις τούτους παρεχωρήθησαν υπό των Στρατ. Αρχών μέσα μεταφοράς (αραμπάδες) οίτινες εχρησιμοποιούντο δια Στρατιωτικάς ανάγκας, αγγαρείαι δε στρατιωτών διετίθεντο προς φόρτωσιν των ειδών των επί των συρμών. Έβλεπέ τις καθ’ οδόν γέροντας, οίτινες μόλις ηδύναντο να κινηθούν εν τη εστία των να σπεύδουν πεζή υπό βροχήν και άλλαι να γεννώσιν καθ οδόν. Παρά τον σιδ. Σταθμόν γυνή της χωρική εγέννησε δύο άρρενα υπό τας χειρίστας καιρικάς συνθήκας, εκτεθειμένη εις το ύπαιθρον και καλούσα πάντα διαβάτην διερχόμενον έμπροσθέν της με φωνάς συγκινητικάς να καλέση ιατρόν όπως της παράσχη τας βοηθείας του δια το δύσκολον του τοκετού, ενώ είχον περικυκλώσει ταύτην τα τρία τέκνα της, άτινα βλέποντα την μητέρα των να κλαίη και να φωνάζη έκλαιον και ταύτα συγκινούντα τους πάντας.

               Εις ταύτην παρεχωρήθη έν δωμάτιον του σιδ. σταθμού Τυρολόης, τροφή δια τας ημέρας άς διέμεινεν εν αυτώ και ιατρική βοήθεια υπό του Ιατρού του Φρουραρχείου Τυρολόης.

               Την νύκτα της 3^ης Οκτωβρίου υπό βροχήν εν τω σιδ. Σταθμώ Τυρολόης εγέννησαν 6 γυναίκες και παρέμειναν εκεί εν υπαίθρω ουχί μόνον κατά την νύκτα εκείνη, αλλά επί πολλά εισέτι ημερονύκτια καθημερινώς δε εν τω Σιδ. Σταθμώ ελάμβανον χώραν τοκετοί υπό τας άνω περιπτώσεις.

               Μικρά παιδία διέτρεχον τα πλησίον του σιδ. Σταθμού καπηλεία ζητούντα τεμάχιον άρτου. Περιετριγύριζον τους Στρατιωτικούς καταυλισμούς ζητούντα σταγόνα ροφήματος και ολίγον φαγητόν. Εις ταύτα παρείχοντο παν ό,τι ήτο δυνατόν. Οι δε στρατιώται βλέποντες την οικτράν των κατάστασιν συνεκινούντο τόσον ώστε επροτίμων να στερήσουν τον εαυτόν των και να χορηγήσουν τον άρτον και το συσσίτιόν των εις τα παιδία ταύτα.

               Εις Σηλύμβριαν εστάθμευε το 18^ον  Συν/μα Πεζικού . Οι κάτοικοι της Σηλυμβρίας ήταν κατά τα ¾  Έλληνες. Οι όλοι κάτοικοι ανήρχοντο εις 8 χιλιάδας, είχον δε καταφύγει εις αυτήν και περί τας 6 χιλιάδες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.

               Και οι κάτοικοι της πόλεως ταύτης και των περιχώρων, άμα τη αναγγελία της επιδικάσεως της Θράκης εις τους Τούρκους, παρά τας παροτρύνσεις των Στρατ. και Πολιτικών Αρχών όπως μη κατέλθωσιν αμέσως και όλοι εις την παραλίαν, ούτοι ως μόνην σωτηρίαν εγκαταλείποντες τα πάντα και αλλόφρονες κατήλθον εις την παραλίαν και επεζήτουν ως μόνην σωτηρίαν την εις τα πλοία επιβίβασίν των, μη συναποκομίζοντες ειμή ελάχιστα των τιμαλφών αντικειμένων και ολίγα σιτηρά.

*Η φυγή με τα ιστιοφόρα

               Ούτως εντός δύο ημερών συνεκεντρώθησαν εις την παραλίαν περί τας 16 χιλιάδας. 

               Αι χιλιάδες αύται ανέμενον ημέραν και νύκτα  την σειράν επιβιβάσεώς των, υφιστάμενοι μετά καρτερίας την πείναν και την δίψαν, την ζέστην και το δριμύ ψύχος της νυκτός. Πατέρες, μητέρες και γέροντες, υπεβαστάζοντο υπό των τέκνων των, παιδιά δε μόλις ιδόντα το φως του ηλίου υφίστανται τα καιρικάς μεταβολάς εν τη παραλία, γυναίκες πλείσται ασθενείς και γέροντες εύρον τον θάνατον εν τη παραλία. Η όλη όψις συγκινητική και αφαντάστου αθλιότητος.

*Ο Νάνσεν στην Ανατολική Θράκη με πρόσφυγες

               Της τραγικής ταύτης τραγωδίας παρέστη αυτόπτης μάρτυς και αυτός ούτος ο Αντιπρόσωπος της Κοινωνίας των Εθνών κ. Φρίντγιοφ Νάνσεν, όστις δεν ηδυνήθη να κρατήσει τα δάκρυα του, με όλας τας προσπαθείας άς κατέβαλεν ίνα ενθαρρύνη και συγκρατήση τον δυστυχή τούτον πληθυσμόν εκ του πανικού, συμβουλεύων αυτούς όπως παραμείνωσι και παραλάβωση μεθ’ εαυτών παν ό,τι είχον κινητόν και ό,τι είχε δοθή αρκετή προθεσμία προς παραλαβήν των σιτηρών και άλλων ειδών. Αλλ’ ούτοι εις ουδένα έδιδον εμπιστοσύνην, ειμή μόνον εις την παρουσίαν του Ελληνικού Στρατού, της μόνης των ελπίδος και παρηγορίας και μόνον ερώτημά των ήτο πόσας ημέρας θα μείνη ο Ελληνικός Στρατός, ώστε να δυνηθούν να παραλάβουν υπό την προστασίαν αυτού και μόνον παν το δυνάμενον να παραληφθή.

               Τα μέσα της επιβιβάσεως ήσαν μόνο δύο βενζινάκατοι και μερικά πλοιάρια, μία δε και μόνη αποβάθρα, μη ούσα ικανή δια την επιβίβασιν τόσου πληθυσμού, κατεχομένου υπό μόνης της επιθυμίας να εγκαταλείψη το πατρώον έδαφος προς αποφυγήν της ατιμώσεως. Τούτου ένεκα το 18^ον Συν/μα Πεζικού  κατέβαλεν  υπερανθρώπους προσπαθείας δια τε των Αξιωματικών και οπλιτών του, ίνα  αφ’ ενός   μεν μη η τάξις διασαλευθεί, αφ’ ετέρου όπως η επιβίβασις γίνη όσον το δυνατόν κανονική. Περίπολοι διέτρεχον την πόλιν νυκτός τε και ημέρας με επικεφαλής Αξιωματικούς, άλλοι δε Αξιωματικοί, ερρύθμιζον και επέβλεπον την επιβίβασιν, της λοιπής δυνάμεως ασχολουμένης εις την φόρτωσιν και μεταφοράν των ειδών των εκπατριζομένων αδελφών των, εκτελούντων και χρέη ακόμη αχθοφόρων και λεμβούχων. Πλείστοι των Αξιωματικών  και οπλιτών ημίγυμνοι, ερρίπτοντο εις την θάλασσαν ίνα βοηθήσωσιν την φόρτωσιν των περιουσιών των κακή τη τύχη εκπατριζομένων Ελλήνων, καθ’ όσον δεν ήτο δυνατόν να χρησιμοποιηθή η μόνη αποβάθρα, λόγω της μεγάλης συσσωρεύσεως.

               Οι στρατιώται μας τον άρτον των και αυτό το συσσίτιον των, διένειμον εις τα κατατρυχόμενα υπό της πείνης γυναικόπαιδα, τα δε κλινοσκεπάσματα των προσέφερον δια την θέρμανσιν κατά την νύκτα των γερόντων και μικρών παιδίων, επιδείξαντες όλην των  την ψυχικήν θλίψιν προ της αθλιότητος, ήτις εμάστιζε τους δυστυχείς Έλληνας αδελφούς μας.

               Τας τρεις πρώτας ημέρας επεβιβάσθησαν περί τας 6 χιλιάδας, ελλείψει ατμοπλοίων την δε τετάρτην και πέμπτην ημέραν, περί τας 4 χιλιάδας. Το δε υπόλοιπον παρέμεινεν εις την παραλίαν, ότε ήλθε διαταγή της αποχωρήσεως του Ελληνικού Στρατού.

               Η απόγνωσις των εναπομεινάντων έφθασεν εις το κατακόρυφον. Οι πρώτοι έσπευδον να ακολουθήσωσι το Σύνταγμα εγκαταλείποντες τα πάντα εις δε το τμήμα του Συμμαχικού Στρατού, ουδεμίαν εμπιστοσύνην είχον, εξώρκιζον δε τους στρατιώτας κλαίοντες και οδυρόμενοι να μην τους εγκαταλείψωσι.

               Δευτέρα όμως διαταγή ανέστειλε την πρώτην μέχρι της 7^ης  8/βρίου ότε κατορθώθη η επιβίβασις και του υπολοίπου πληθυσμού.

               Το 6^ον Σύν/μα Πεζικού εστάθευεν εις την περιφέρειαν Σεράϊ. Και οι κάτοικοι της περιφερείας ταύτης άμα τω αγγέλματι έσπευσαν εις τους σιδ. σταθμούς, οι δε έχοντες μεταγωγικά μέσα  φορτώνοντες επ’  αυτών ότι ηδύναντο να μεταφέρωσιν, ανεχώρουν πεζή εις της Δυτικήν Θράκην.

               Το 6^ον Συν/μα Πεζικού παρέσχε πάσαν δυνατήν συνδρομήν εις τους κατοίκους του Ανακτορίου, διευκολύναν κατά πολύ την μετακίνησιν αυτών δια της χορηγήσεως των ιδίων αυτού μεταφορικών μέσων και δια της επιτάξεως αραμπάδων κ.λπ.

               Ουχ’ ήττον όμως οι δυστυχείς ούτοι εγκατέλειψαν τας οικίας των πλήρεις επίπλων και τροφίμων άτινα προώριζον δια την συντήρησίν των κατά τον παρόντα χειμώνα.    

               Την νύκτα της 2-3 8/βρίου ε.έ. παραμονήν της αναχωρήσεώς του Συντάγματος εξ Ανακτορίου (Σεράϊ) περί το μεσονύκτιον κατέφθασαν υπό βροχήν και ψύχος δριμύ,  Έλληνες κάτοικοι της κωμοπόλεως Μηδείας, η οποία άμα τη αναχωρήσει  εκείθεν του Ελληνικού Στρατού , εγκατέλειψαν την πατρικήν  στέγην, μη αναμείναντες τον κατάπλουν  εις τον λιμένα των ατμοπλοίων προς επιβίβασίν των , καίτοι είχε καταφθάσει εις Μηδείαν εγκαίρως Απόσπασμα Γαλλικού Ιππικού. Εις τούτους το Σύνταγμα εχορήγησε περί τους 50 αραμπάδας, ίνα δι’ αυτών μεταφέρωσι την επομένην τους γέροντας, τα παιδία των και τινας ασθενήσαντας εκ του ψύχους και της κοπώσεως κατά την πορείαν της νυκτός ταύτης.

*Όλοι έτρεχαν στο περάσματα του ποταμού Έβρου για να περάσουν στη Δυτική Θράκη 

               Χαρακτηριστικόν της απογνώσεως των εκτοπιζομένων κατοίκων, είναι το κάτωθι τηλ/μα ληφθέν κατά την προμνησθείσαν νύκτα.

Διοικητήν του Συν/ματος Πεζικού

Ανακτόριον προς διευκόλυνσιν

               Κάτοικοι Βιζύης ποιούνται έκκλησιν εις φιλάνθρωπα υμών αισθήματα όπως ευαρεστηθήτε και χορηγήσητε αυτοίς αριθμόν τινα αραμπάδων εξ υμετέρας περιοχής προς διευκόλυνσιν μεταναστεύσεως. Γυναίκες, παιδία και γέροντες εν απογνώσει, καθισταμένης αδυνάτου της μεταναστεύσεως λόγω εξαντλήσεως μεταγωγικών μέσων περιοχής των, ικετεύουσιν υμάς όπως φανήτε χρήσιμος, εις την κρίσιμον ταύτην περίπτωσιν.

Δ ή μ α ρ χ ο ς

(Υπογρ. Μιχαλόπουλος)

*Τα καραβάνια των  προσφύγων στους κάμπους της Ανατολικής Θράκης

               Την φάλαγγα του Συντάγματος κατά τα κινήσεις της, προς Έβρος, ηκολούθουν ομάδες προσφύγων προς προστασίαν, καθ’ όσον πολλαί τοιαύται ομάδες κινούμεναι μεμονωμέναι, ενέπεσαν εις χείρας κακοποιών στοιχείων, υφ’ ών εληστεύθησαν και εκακοποιήθησαν παντοιοτρόπως. Προς δε εσημειώθησαν και φόνοι προσφύγων παρά τοιούτων κακοποιών.

               Οι Τούρκοι κάτοικοι Μυριοφύτου και των πέριξ χωρίων, αρχάς 8/βρίου διέπραξαν πολλάς βιαιοπραγίας κατά των ομογενών, άλλους μεν φονεύσαντες, άλλους δε τραυματίσαντες και άλλους ληστεύσαντες, αφαιρούντες τα κτήνη και λοιπά υπάρχοντά των.

               Προς καταδίωξιν και καταστολήν των άνω, απεστάλη, κατόπιν διαταγής της Στρατιάς, απόσπασμα του 18^ου  Συντάγματο Πεζικού, όπερ εύρεν πολλούς φονευθέντες και τραυματίας, ούς και περισυνέλεξεν.

               Επίσης εις τον κόλπον Ξηρού παρά το χωρίον Πλωμάριον, κατέπλευσαν λόγω τρικυμίας περί τα 8 ιστιοφόρα επί των οποίων ήσαν περί τα 40 άτομα Αρμενίων προσφύγων, προερχομένων εκ Κων/πόλεως. Ούτοι άμα ως απεβιβάσθησαν εις παραλίαν, εδέχθησαν όλως αιφνιδίως πυροβολισμούς εκ Τούρκων χωρικών και ηναγκάσθησαν να διασκορπισθώσιν. Αποσταλέν υπό του 12^ου Συν/ματος απόσπασμα κατώρθωσε να περισυλλέξη περί τα 30 άτομα εκ των ανωτέρων προσφύγων άνευ των αποσκευών των.

               Τούτους επεβίβασεν ατμόπλοιον δια Θεσσαλονίκην.

               Ομοίως εις την περιφέρειαν Καδίκιοϊ διεπράχθησαν πλείσται βιαιοπραγίαι, αναγκασθέντων των Χριστιανών να εγκαταλείψωσι τα χωρία των.

               Ομοίως οι Τούρκοι της περιοχής Ραιδεστού- Μαλγάρων, επετέθησαν κατά των διερχομένων προσφύγων και άλλους μεν ελήστευσαν, άλλους εκακοποίησαν. Ως εκ τούτου, εστάλη εις Μάλγαρα είς λόχος του 12^ου Συν/ματος Πεζικού. Προς καταδίωξιν τούτων είχον σχηματισθή  αποσπάσματα εκ 15-20 ανδρών με Αξιωματικούς επί κεφαλής, άτινα περιώδευον τα χωρία περιοχής Περιστάσεως- Καδήκιοϊ- Εξαμίλια κ.λπ.

               Την 8ην 8/βρίου λόχος του Ανεξαρτήτου Συν/ματος Μηχανικού αποσταλείς χωρίον Καραστεράν προς σύλληψιν εχθρικής ομάδος ήτις προσέβαλε διερχομένους εκ χωρίου τούτου πρόσφυγας, εδέχθη κατ’ αρχάς πυρά εκ των οικιών, βραδύτερον δε  εκυκλώθη υπό προστρεξάντων ενόπλων εκ των πέριξ χωρίων. Μετά την συμπλοκήν ο λόχος αποσυρθείς εκτός του χωρίου εξηκολούθησε συμπλοκήν  μέχρις 11.30 ώρας

               Ενισχυθείς εν τω μεταξύ εξετέλεσεν την εντολήν του. Συνελήφθησαν 30 όμηροι οίτινες και απεστάλησαν εις το Γ΄ Σώμα Στρατού. Η δύναμις υπελογίσθη εις 130 άνδρας, διοικητής της συμμορίας ταύτης ο Λοχαγός Μεμέτ Βέης ελθών εκ Κων/πόλεως μέσω Σεράϊ. Απώλειαι του εχθρού εξηκριβωμέναι 8. Ημέτεροι είς στρατιώτης ελαφρώς τραυματίας και εν κτήνος.

* Ο Στρατός εκκενώνει την Ανατολική Θράκη (Βρετανικά αρχεία PATHE)

               Τα δεινοπαθήματα των ούτω οδικώς μεταναστευόντων προσφύγων είναι απερίγραπτα. Εβάδιζον υπό βροχήν και καθ΄ οδόν τα μεταγωγικά των μέσα ηχρηστούντο και ούτως εγκατέλειπον εις τας οδούς και τα ελάχιστα άτινα συναπεκόμιζον. Ο Στρατός εβοήθει παντοιοτρόπως τους πρόσφυγας τούτους μεριμνών δια την μεταφοράν των αποσκευών, άς εγκατέλειπον καθ’ οδόν στεγάζων αυτούς   κατά τας σταθμεύσεις και παρέχων δια των ιατρών του ιατρικήν περίθαλψιν.

               Πολλοί εκ των δυστυχών τούτων προσφύγων διακομιζόμενοι ασθενείς, ως και παιδιά ανήλικα έθνησκον καθ’ οδόν.

               Η Στρατιωτική Υπηρεσία και αι Πολιτικαί Αρχαί πολυτρόπως εθεράπευον τας ανάγκας των προσφύγων, εις πολλά δε Ελληνικώτατα και εγκαταλελειμένα χωρία, συγκέντρωσαν διάφορα μηχανήματα αγροτικά οίον άροτρα, αλωνιστικάς μηχανάς και μεγάλας ποσότητας σίτου, κριθής και αραβοσίτου, άς ηδυνήθησαν να μεταφέρωσι σιδηροδρομικώς παρ’ όλας τας παρουσιασθείσας αντιδράσεις εκ μέρους και αυτών των διασυμμαχικών επιτροπών.

               Ούτως εξεκενούτο η Αν. Θράκη. Οι δυστυχείς πρόσφυγες απεβιβάζοντο υπό των αμαξοστοιχιών ως επί το πλείστον εις τους κατά μήκος του Έβρου Σιδ. Σταθμούς.

               Εκεί νέα μαρτύρια, νέα αναμονή δια την μεταφοράς εις το Εσωτερικόν εν ώ ατελεύτητος σειρά αραμπάδων διήκεν από Διδυμοτείχου  μέχρι Δεδέαγατς, όπου καταυλισμός χιλιάδων προσφύγων οίτινες ανέμενον εκεί την αποστολήν των εις το εσωτερικόν.

               Η ελπίς προς τον Ελληνικόν Στρατόν των προσφύγων δεν διεψεύσθη. Ούτος υπήρξε το μόνον στήριγμα και η μόνη βοήθεια κατά την επελθούσαν συμφοράν.

               Αυτός ήδη είναι και η μόνη ελπίς επανόδου των εις το Πάτριον έδαφος, την  οποίαν η Ελληνική ψυχή θεωρεί προσεχή.

Στρατηγείον τη 20η Νοεμβρίου 1922

Ο

Διοικητής της Μεραρχίας

Βλ. Τσιρογιάννης

* Η υπογραφή του Μέραρχου Τσιρογιάννη

               Η έκθεση του Τσιρογιάννη και των άλλων στρατιωτικών διοικητών, που πικράθηκαν γιατί υποχρεώθηκαν να παραδώσουν αμαχητί ελληνική γη, γιατί είδαν δίπλα τους το δράμα των ξεριζωμένων Ανατολικοθρακιωτών, αποτελούν παρακαταθήκες διαχρονικές και υπομνήσεις απαράγραπτες για τις επερχόμενες γενεές. Όλοι έχουν καθήκον να μην επιτρέψουν, όσα χρόνια και αν περάσουν, η Ιστορία να μην προσπεράσει αδιάφορα από την Ανατολική Θράκη και το δράμα της. Η «ατελεύτητος σειρά αραμπάδων» ας γίνει ατελεύτητη υπόμνηση αυτού του καθήκοντός μας!!!

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Στρατηγός Κ. Μανέτας: Έκθεση δεινοπαθημάτων του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης.

*Ο στρατηγός Κωνσταντίνος Μανέτας

 

 

 

*Ένα κείμενο, γροθιά στο στομάχι

*Ανέκδοτη δυναμική περιγραφή

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Μανέτας, που τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 βρέθηκε ως διοικητής Μεραρχίας στην ευρύτερη περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών, υπήρξε ένας εμπειροπόλεμος αξιωματικός, με συμμετοχή σε όλους του πολέμους της εποχής τους. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και στη Μάχη του Κιλκίς τραυματίσθηκε σοβαρά. Έλαβε μέρος στο Κίνημα Εθνικής Αμύνης, στο Μακεδονικό Μέτωπο, στην Ουκρανική Εκστρατεία και στη Μικρασιατική Εκστρατεία, ως διοικητής Μεραρχίας. Το 1921 τέθηκε σε διαθεσιμότητα για πολιτικούς λόγους (ως βενιζελικός) και επανήλθε στο στράτευμα μετά το Κίνημα των Γονατά- Πλαστήρα, τον Σεπτέμβριο του 1922. Αργότερα ανέπτυξε και πολιτική δράση.

               Οι ρίζες του ανάγονταν στους Κολοκοτρωναίους. Η μητέρα του Ζωίτσα Κολοκοτρώνη, ήταν κόρη του Γενναίου Κολοκοτρώνη, γιου του Γέρου του Μωρηά.

               Η έκθεσή του για τα δεινοπαθήματα του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, που εναπόκειται στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, αποτελεί σημαντικό τεκμήριο για τα δραματικά γεγονότα του Οκτωβρίου 1922, όταν ξεριζώθηκαν οι Έλληνες κάτοικοι μέσα σε ασφυκτικές προθεσμίες, με απόφαση των Δυνάμεων της Αντάντ.

               Πρόκειται για ένα κείμενο περιγραφικό, με συναισθηματισμό, αλλά και άμεση γνώση των γεγονότων, που αξίζει να διδάσκεται στα σχολεία της Θράκης, για να έχουν γνώση οι νεώτερε γενιές, που πλέον δεν έχουν την τύχη μετά από τόσα χρόνια να έχουν γιαγιάδες και παππούδες, που θα τους αφηγούνται τις ιστορίες του μεγάλου εκείνου διωγμού. Ο στρατηγός Μανέτας αναφέρεται ακόμα και σε τοκετούς στα βοϊδάμαξα κατά τη διάρκεια της φυγής των Θρακών, όπως είχε κάνει και ο διάσημος Έρνεστ Χεμινγουέι στις ανταποκρίσεις του από την Αδριανούπολη προς την καναδική εφημερίδα «Τορόντο Σταρ».

             Η πολύτιμη αυτή έκθεση φέρεται να έχει συνταχθεί στο χωριό Καδήκιοϊ στις 8 Νοεμβρίου 1922. Στη Θράκη, Ανατολική και Δυτική κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, απαντώνται τουλάχιστον τρία χωριά με το όνομα Καδήκιοϊ, δηλαδή το χωριό του κατή, με άλλα λόγια του ιεροδικαστή των Μουσουλμάνων.

*Η ιστορική έκθεση του υποστράτηγου Κ. Μανέτα.

             Το πρώτο βρίσκονταν στην Ανατολική Θράκη, άρα η έκθεση του Μανέτα αποκλείεται να συντάχθηκε εκεί στις 8 Νοεμβρίου, αφού ο ελληνικός στρατός είχε εκκενώσει την Ανατολική Θράκη εντός του Οκτωβρίου. Το επόμενο χωριό Καδήκιοϊ είναι το σημερινό χωριό Δίκαια κοντά στο Τριεθνές των συνόρων Ελλάδα, Βουλγαρίας και Τουρκίας. Το τρίτο χωριό Καδήκιοϊ, είναι η σημερινή Μάνη της περιοχής Διδυμοτείχου. Φαίνεται να είναι ο πιθανότερος τόπος σύνταξης αυτής της έκθεσης. Διότι σε κάποιο σημείο της αναφέρεται ότι οι άνδρες της Μεραρχίας διέθεσαν τα δικά τους μεταγωγικά μέσα συνοδεύοντας 50 οικογένειες από την Χαριούπολη, έως την περιοχή Διδυμοτείχου.

               Σε κάθε περίπτωση, η έκθεση αυτή αξίζει να διαβαστεί κυρίως από τους Θράκες, που πρέπει να γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις συνθήκες του βίαιου εκπατρισμού των προγόνων τους από την Ανατολική Θράκη τον Οκτώβριο του 1922.

               Ας δούμε το πλήρες κείμενο της συγκλονιστικής περιγραφής του υποστράτηγου Κ. Μανέτα:

*Κωνσταντίνος Μανέτας

VII ΜΕΡΑΡΧΙΑ                                                                                                                                                      Εμπιστευτική – Επείγουσα

Αριθ. Ε. Π. 1868/ΙΙον 

ΕΚΘΕΣΙΣ

Δεινοπαθημάτων Ελληνισμού Ανατολικής Θράκης

               Η Β΄ Μεραρχία φθάσασα εκ 40 Εκκλησιών εις Μουρατλή και παραμείνασα εκεί επί τριήμερον, διετάχθη όπως εγκαταλείψη την Ανατολικήν Θράκην την 2αν Οκτωβρίου. Άπαντες οι άνδρες μετά συγκινήσεως έλαβον την Δ/γην της εκκενώσεως του Ελληνικωτάτου τούτου μέρους.

               Η Μεραρχία ευρέθη προ μεγίστων δυσχερειών δια την μέχρι τέλους τακτικήν πορείαν αυτής καθ’ όλην την διάρκειαν της πολυημέρου κινήσεώς της από 40 Εκκλησιών- Μπαμπά Εσκή (Αρτίσκος)- Μουρατλή- Χαριούπολις- Ουζούν Κιουπρού (Μακρά Γέφυρα) Καδήκιοϊ, αφ΄ ενός μεν λόγω ελλείψεως μεταγωγικών τοπικών  μέσων τα οποία εξ ολοκλήρου σχεδόν είχον διατεθεί δια τους δυστυχείς πρόσφυγας, αφ’ ετέρου διότι πολλαχού της πορείας αυτής η Μεραρχία ηναγκάσθη να διαθέση ίδια μεταγωγικά μέσα δια την μεταφοράν των στερουμένων τοιούτων προσφύγων.

               Η κίνησις αύτη της Μεραρχίας θα παραμείνη ιστορική και ανεξίτηλος εις την μνήμην όλων των ανδρών αυτής, διότι κατ΄ αυτήν παρέστημεν μάρτυρες μια των τραγικωτέρων Εθνικών περιπετειών, ασυνήθων ως προς την έκτασιν εις τον πολυετή ιστορικόν βίον του Ελληνισμού. Είναι η αναστάτωσις και φυγή του Θρακικού Ελληνισμού, όστις ανάστατος εκ της αποφάσεως της συμβάσεως των Μουδανιών προς την φυγήν και μόνο ετράπη, διότι αύτη μόνο απέμεινεν εις αυτόν, μετά την νέαν τύχην  των εστιών του. Πανικόβλητος ο Θρακικός Ελληνισμός κατέλειπε τα πάντα έρημα και γην πατρικήν  με τους προγονικούς τάφους και κτήματα και περιουσίαν  δια να σωθή πέραν του Έβρου, όπου μόνον η παρουσία του Ελληνικού Στρατού εξησφάλιζε την δυστυχισμένην ζωήν του. Εις την φυγήν δεν υστέρησαν ουδ’ αυτοί οι γέροντες ουδ’ αυτοί οι ανάπηροι και ασθενείς και τα παιδία, οίτινες αδυνατούντες να παρακολουθήσωσι τους οικείους αυτών εν τη συγχύσει και τω τρόμω της φυγής απεχωρίσθησαν και απεμονώθησαν των συγγενών αυτών.

               Μητέρες άνευ τέκνων και νήπια αναζητούντα τας Μητέρας αυτών πολλάκις ανέκοψαν με συγκινητικάς κραυγάς τον δρόμον των στρατιωτών της Μεραρχίας, οίτινες εις πολλούς εκ τούτων διευκόλυνον την πορείαν, διαθέτοντες πολλάκις εκ των μεταγωγικών του Δημοσίου δια την μεταφοράν των.

*Συνετελέσθη... εγκαίρως!!!

               Συγκεκριμένως η Μεραρχία κατά την εν Χαριουπόλει επισταθμίαν της, προ των συγκινητικών παρακλήσεων 50 οικογενειών ομογενών της Χαριουπόλεως. Αίτινες  δι’  έλλειψιν μεταφορικών μέσων είχον απομείνει εκεί, ηναγκάσθη να διαθέση ίδια αυτής μεταγωγικά δια την μεταφοράν  αυτών μέχρι Διδυμοτείχου υπερφορτώσασα τα ίδιά της κτήνη και απορρίψασα ίδιον υλικόν. Οι πρόσφυγες απετέλεσαν φάλαγγα ακολουθούσαν εις την ουράν της Μεραρχίας συνοδευομένην υπό στρατιωτών ημών. Τις δύναται να μένη απαθής και ψύχραιμος θεατής, προ της νέας ταύτης Οδυσσείας;  

               Η Ανατολική Θράκη είχε μεταβληθεί εις έν κολοσσιαίον στρατόπεδον το οποίον εσχημάτιζον οι καταυλιζόμενοι πρόσφυγες. Φάλαγγες ανθρώπων και αραμπάδων διήκουσαι από του εσωτερικού προς τον Έβρον ανέκοπτον πολλαχού τον δρόμον της Μεραρχίας. Ο συνωστισμός και η σπουδή των φευγόντων ήτο αφάνταστος.

               Αι φάλαγγες των προσφύγων κινούμεναι επί ημέρας ολοκλήρους υπό ραγδαιοτάτην βροχήν και εκτεθειμέναι εις του χειμώνος τον παγετόν και τους ανέμους, απέβησαν ούτω τα μόνα θύματα της κακοδαιμονίας του Έθνους, εις τα οποία μόνη βοήθεια ήτο η παροχή μιας ακόμη βοαμάξης δια την ταχυτέραν φυγήν.

               Τόση ήτο η σπουδή και τόσος ο πανικός.

               Αλλά το σημείον της ανθρωπίνης δυστυχίας τούτων το τραγικώτερον ήτο η εις στενάς ατραπούς καθυστέρησις της πορείας ολοκλήρου της κινουμένης φάλαγγος των προσφύγων δια την θραύσιν μιας βοαμάξης του μέσου της συνοδείας η οποία ανέκοπτεν όλον τον δρόμον. Δια τον ένα συνέπασχον και καθυστέρουν πάντες, όστις απελπιζόμενος τέλος κατέλειπε χαμαί το πολύτιμον της αμάξης φορτίον, δια να ακολουθήση με μόνον τα ζώα της αμάξης και το γυμνητεύον σώμα του. Ουδείς ηδύνατο να παραλάβη του άλλου τας αποσκευάς, διότι ήτο άγνωστον ποία τύχη ανέμενεν και αυτόν.

 

*Ασθενείς και υγιείς, όλοι στο χώμα

               Εντεύθεν και εκείθεν των στενών της φυγής ατραπών η Μεραρχία συνήντα πολλαχού κατακειμένας αμάξας με το σύνηθες φορτίον των. Ήσαν αι άμαξαι  των προσφύγων ασθενών οι οποίοι μη δυνάμενοι να ακολουθήσουν ανέκοπτον τον δρόμον των, οι οποίοι καταβληθέντες εκ των κακουχιών και ψυχορραγούντες ικέτευον τους διαβαίνοντας να θάψωσιν αυτούς εις την πατρώαν γην…

               Ήσαν αι άμαξαι των αρτιτόκων μητέρων, των οποίων  ο άκαιρος τοκετός παρήγεν ή θνήσκον βρέφος ή προυκάλει της μητρός τον θάνατον.

               Παρεμέριζον εκεί ωχροί γέροντες, καταρώμενοι το άθλιον γήρας, το οποίον στερεί την σωματικήν αντοχήν η οποία απητείτο δια να αντιμετωπίσουν τας κακουχίας του εκπατρισμού.

               Αλλά διατί έφευγον πανικόβλητοι οι Θράκες;

               Την  απάντησιν έδιδον τυπικήν και ξηράν όλοι οι φεύγοντες: «Τους γνωρίζομεν τους Τούρκους». Τα παραδείγματα του παρελθόντος ήσαν απτά και πρόσφατα. Ο φανατισμός ο Τουρκικος ήτο και είναι και θα είναι γενικός και χαρακτηρίζει όλους τους Τούρκους από του ευπαιδεύτου αστού μέχρι του αγρότου των χωρίων. Απόδειξις  τούτου είναι ότι Οθωμανοί επίσημοι τυχόντες παντοίων περιποιήσεων εκ μέρους της Ελληνικής Διοικήσεως πολιτικής και στρατιωτικής  επρωτοστάτησαν εις τους διωγμούς εναντίον  των εναπομεινάντων Ελλήνων, αποδείξαντες ούτω ότι η ευγνωμοσύνη και φιλανθρωπία είναι αισθήματα άγνωστα παρ’ αυτοίς. Τα κακούργα των ένστικτα εξεδηλώθησαν ευθύς ήδη κατά την φυγήν.

               Τμήμα της φάλαγγος των εκ Χαριουπόλεως προσφύγων ούς παρέλαβεν η Μεραρχία, παρασυρθέν εν τω σκότει της νυκτός και απομακρυνθέν της όλης συνοδείας, υπέστη εν Τσερκέζ – Μουσελίμ (της Χαριουπόλεως) αγρίαν επίθεσιν υπό χωρικών Οθωμανών, οίτινες κρεουργήσαντες τρεις εκ των προσφύγων και τραυματίσαντες δύο στρατιώτας της συνοδείας ελήστευσαν τας αποσκευάς αυτών και απήγαγον των κόλπων της οικογενείας αυτής 20έτιδα νεάνιδα προς ατίμωσιν.

               Τους καταχθονίους των Οθωμανών σκοπούς και τας κακάς προθέσεις χαρακτηρίζει το κάτωθι γεγονός, όπερ ανέφερεν εις τον Διοικητήν της Μεραρχίας Υποδιοικητής Χαριουπόλεως κ. Μαυρογένης και υπέπεσεν εις την αντίληψιν της Μεραρχίας.

               Οι Οθωμανοί κάτοικοι του χωρίου Πόπκιοϊ της περιφερείας Χαριουπόλεως κατέκαυσαν αυτοί οι ίδιοι μέρος του χωρίου των δια να εμφανισθώσιν αύριον μετά την άφιξιν των Κεμαλικών ως θύματα των Ελλήνων και ζητήσωσιν εις αντικατάστασοιν των καλυβών αυτών τας πλουσίας οικίας των εγκαταλειφθέντων Ελληνικών χωρίων.

               Τα ανωτέρω επεισόδια και ιδίως το πραξικόπημα του Τσερκέζ- Μουσελίμ προυκάλεσαν ευλόγως μέγαν αντίκτυπον εις τας ψυχάς των στρατιωτών της Μεραρχίας, ηπειλήθη δε προς στιγμήν εκ του ψυχικού αναβρασμού διασάλευσις της τάξεως με τάσεις αντιποίνων κατά των Οθωμανών χωρικών, τα οποία όμως εγκαίρως και δραστηρίως προέλαβεν η Μεραρχία, τάξασα πολλάς περιπόλους ανά τα Τουρκικά χωρίας και αποφεύγουσα να επισταθμεύση εντός ή εγγύς Τουρκικών συνοικισμών.

*Ο πένθιμος χείμαρρος της Ανατολικής Θράκης

               Τοιαύτη η τύχη των Θρακών, όπως εδημιουργήθη εκ των τελευταίων γεγονότων.

               Η Ιστορία δεν θα μείνη απαθής προ του ανθρωπίνου τοιούτου μαρτυρίου.

                Πέραν του Έβρου έν συναίσθημα εκυριάρχει εις τας ψυχάς των διαβαινόντων. Η εκ της σωτηρίας και ασφαλείας χαρά εκτοπίζουσα προς στιγμήν τον πόνον του εκπατρισμού, εφαίδρυνε προσκαίρως τα πρόσωπα των προσφύγων, οίτινες ασφαλείς εκ του κινδύνου του Ασιανού, εκεί παρά τον Έβρον νοσταλγούντες έρριπτον ύστατον ήδη βλέμμα προς την γενέτειραν αυτών αποχαιρετίζοντες το γνώριμον έδαφος και καταρώμενοι τους πωλητάς της τύχης αυτών.

Καδήκιοϊ τη 8^η Νοεμβρίου 1922

Ο

Μέραρχος

Κ. ΜΑΝΕΤΑΣ

Υποστράτηγος

Δια την ακρίβειαν                                                                                                       Αριθ. Εμ. 1455/ΙΙ

13-11-22

         Το

ΙΙον Επιτελ. Γραφείον

ΑΠΟΔΕΚΤΑΙ

Δ΄ Σ. Στρατού- Γραφείον ΙΙον

Στρατιά Θράκης- Γραφείον ΙΙον

Ιον, ΙΙον,ΙΙΙον Γραφεία.

Μεραρχία Αδριανουπόλεως (υ.τ.α.)

*Υπογραφή: Ο Μέραρχος Κ. Μανέτας υποστράτηγος

                   Στην έκθεση αυτή παρατηρούμε, ότι ο στρατηγός Μανέτας που είχε ανατραφεί στο περιβάλλον των Κολοκοτρωναίων, με πατριωτικές αρχές και αξίες, υπερβαίνοντας την συνήθη φρασεολογία των στρατιωτικών εγγράφων, αφήνει να ξεχυθεί μέσα από τις γραμμές του κειμένου του, ο πραγματικός εθνικός σπαραγμός που διακατείχε τους περισσότερους Έλληνες, που έβλεπαν να παραχωρείται αμαχητί εθνικό έδαφος, να ξεριζώνονται χιλιάδες Έλληνες και με την άδεια των ευρωπαϊκών δυνάμεων να επιτρέπεται στην Τουρκία να πατήσει ξανά σε ευρωπαϊκό έδαφος, από οποίο είχε διωχθεί.  

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης  

Η έκθεση του συνταγματάρχη Ζήρα, γεμάτη συναίσθημα αλλά και οδύνη

*Η έκθεση του συνταγματάρχη Γ. Ζήρα διοικητή της ΧΙ Μεραρχίας

 

*Περιγραφή της δραματικής φυγής

από την Ανατολική Θράκη το 1922

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Με άσχημα συναισθήματα τον Οκτώβριο του 1922 οι στρατιωτικοί, εγκατέλειπαν την Ανατολική Θράκη, στην οποία μετά από λίγες ημέρες θα εγκαθίσταντο οι Τούρκοι, με προτροπή μάλιστα των Μεγάλων Δυνάμεων. Θα την καταλάμβαναν χωρίς να δώσουν καμιά μάχη, χωρίς να ρίξουν ούτε μία σφαίρα. Σε δραματικότερη θέση βρέθηκε ο άμαχος πληθυσμός, δηλαδή οι γηγενείς Θράκες, υποχρεώθηκαν μέσα σε ασφυκτικές προθεσμίες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τις περιουσίες τους και να φύγουν στο άγνωστο μόνο με όσα μπορούσαν να μεταφέρουν οι ίδιοι.

Συμπτωματικά και οι καιρικές συνθήκες εκείνων των ημερών ήταν οι χειρότερες δυνατές. Το σκηνικό στην Ανατολική Θράκη ήταν εφιαλτικό. Έκλαιγαν οι διωγμένοι, έκλαιγε και ο ουρανός…

Οι μαρτυρίες που διασώθηκαν από εκείνο τον ξεριζωμό του Ελληνισμού, προφορικές και γραπτές, είναι οδυνηρές. Ταυτόχρονα αποτελούν την ιστορική παρακαταθήκη για να μην ξεχασθούν ποτέ γεγονότα, τα οποία έχουν  χαραχθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο των Ελλήνων, σαν βαθειά αγιάτρευτη πληγή του Έθνους.

Ιδιαίτερη σημασία έχουν  οι εκθέσεις των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών, οι οποίες διασώθηκαν και πρέπει να θεωρούνται, η πρώτη ύλη για την συγγραφή των περιπετειών της αγνοημένης από την Εθνική ιστοριογραφία, ελληνικής γης της Ανατολικής Θράκης. Αυτής της γης, που για χίλια και πλέον χρόνια έτρεφε την πρωτεύουσα του Βυζαντίου την Κωνσταντινούπολη και στο έδαφός της αναπτύχθηκαν πολλές άλλες πόλεις και χωριά με δραστήριους και δημιουργικούς Έλληνες και σπουδαία Παιδεία.

Μια αυθεντική περιγραφή της άδικης εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης, τον Οκτώβριο του 1922

*Απόσπασμα από την πρώτη σελίδα της ιστορικής έκθεσης του Γ' Σ.Σ.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                 Η άδικη απώλεια της Ανατολικής Θράκης το 1922, με σύμπραξη των θεωρούμενων συμμαχικών κρατών, παρέμεινε στη συλλογική εθνική μνήμη ως χαίνουσα πληγή, που δεν πρόκειται να επουλωθεί.

Τα γεγονότα είναι γνωστά και έχουν περιγραφεί με σειρά άρθρων στην ιστοσελίδα αυτή. Στην Ανατολική Θράκη, υπήρχε ετοιμοπόλεμος ελληνικός στρατός. Και το κυριότερο, δεν υπήρχε τουρκικός στρατός, ο οποίος επιπλέον δεν είχε τα απαιτούμενα αποβατικά μέσα για να μεταφερθούν κεμαλικές δυνάμεις στην Ανατολική Θράκη. Ήττα είχαμε υποστεί στη Μικρά Ασία, όπου κατακρεουργήθηκε ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, κάηκε η Σμύρνη και άλλες πόλεις και χωριά, διώχτηκαν οι Χριστιανοί κάτοικοι ενώ άλλοι βρήκαν το θάνατο… Η Ανατολική Θράκη, που παραδόθηκε στον Μουσταφά Κεμάλ, εξακολουθεί να στοιχειώνει τις μνήμες μας.

*Αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια της προσφυγιάς, μέσα σε πρωτοφανή κακοκαιρία 

               Για την μεγάλη αυτή εθνική απώλεια, έχουν γραφεί πολλά. Απόψεις εκφράστηκαν πολλές για τις ευθύνες ξένων και ημετέρων. Περισσότερα έχουν γραφεί υπό μορφή αφηγήσεων αυτοπτών μαρτύρων ή αναμνήσεων μιας σκληρής εποχής που σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από το ξεκλήρισμα ενός λαού ριζωμένου στα χώματα εκείνα από τους πανάρχαιους χρόνους.

               Από τον  Νομπελίστα Αμερικανό συγγραφέα Έρνεστ Χεμινγουέι, που νεαρός ακόμα ανταποκριτής της καναδικής εφημερίδας «Τορόντο Σταρ» βρέθηκε εκείνο τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 στην Αδριανούπολη και είδε με τα μάτια του το δράμα των διωγμένων Ανατολικοθρακιωτών, έως τον έσχατο παππού ή τη γιαγιά που περιέγραφαν στα εγγόνια τους πώς έφυγαν, όλοι έβαλαν το λιθαράκι τους για να συντηρήσουν τη μνήμη ενός εγκλήματος μεγάλου.

Η Θράκη γιατί υποτιμήθηκε στη φετινή μεγάλη επέτειο των 100 χρόνων;

*Όταν έφευγαν διωγμένοι με τα κάρα... Θυσία που δεν πρέπει να παρασιωπάται!!!

 

*Γίναμε «ουρά» άλλων εκδηλώσεων

 

 

               Στο έτος 2022 που απέρχεται, συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την τεράστια εθνική καταστροφή, που υπέστη η Ελλάδα με την Μικρασιατική Καταστροφή και την άδικη απώλεια της Ανατολικής Θράκης, με όλες τις παρεπόμενες συνέπειες. Σε εθνικό επίπεδο η επέτειος αυτή τιμήθηκε ποικιλοτρόπως, από κρατικές υπηρεσίες, πνευματικά ιδρύματα, συλλόγους και άλλους φορείς.

               Επίκεντρο όλων αυτών των εκδηλώσεων τιμής και μνήμης, ήταν η καταστροφή της Σμύρνης. Πρωτοστάτησαν και εργάσθηκαν αποτελεσματικά τα μικρασιατική σωματεία, αλλά και ατομικά κάθε Μικρασιάτης. Δικαιωματικά βεβαίως πρωτοστατούσε η καταστροφή της Σμύρνης και οι σφαγές που έγιναν στη  Μικρά Ασία. Έπρεπε να υπομνησθούν όλα τα εγκλήματα που έγιναν εκεί για να μην καλυφθούν από τη λήθη που συσσωρεύει ο χρόνος.

               Από όλες αυτές τις εκδηλώσεις έλειπε η εθνική συλλογική υπόμνηση για την απώλεια της Ανατολικής Θράκης. Σε όλες τις εκδηλώσεις γίνονταν και κάποιες ελάχιστες αναφορές για την απώλεια αυτή. Εξαίρεση αποτέλεσε η άκρως επιτυχημένη και μεγαλειώδης εκδήλωση, που οργάνωσε ο «Πολιτιστικός Σύλλογος Διδυμοτείχου και Περιφερείας των εν Αθήναις» με τη Ζωή Τηγανούρια στο Πολεμικό Μουσείο με σπουδαίους ηθοποιούς και τραγουδιστές και επετειακές ομιλίες. Εκδήλωση ανεπανάληπτη!  Όπως και οι διήμερες εκδηλώσεις που οργάνωσε ο Γιώργος Αρβανίτης με τους «Θρακιώτες Αθηνών» στον περίβολο του Αγίου Ελευθερίου στην οδό Αχαρνών. Και αυτές βεβαίως υπήρξαν εκδηλώσεις  ιδιωτικής πρωτοβουλίας! Όπως και διάφορες άλλες που έγιναν σε πόλεις της Βόρειας Ελλάδας και χωριά, με περισσότερο φολκλορικό χρώμα. Αυτό το γεγονός, ας αποτελέσει κύριο στοιχείο της αυτοκριτικής όλων των Θρακών. Τι μπορούσαν να πετύχουν και πόσες ευκαιρίες να προβάλουν τη Θράκη, τους διέφυγαν.

Οι δραματικοί τοκετοί στα κάρα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης!!!

*Η μάννα με το αρτιγέννητο βρέφος (Αρχείο κινηματογραφικών επικαίρων της βρετανικής ΡΑΤΗΕ).

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Έχουν περιγραφεί τα δεινά που υπέστησαν οι Θράκες το 1922 κατά την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης, που έγινε τον Οκτώβριο του 1922 με άκρως πιεστικές και ασφυκτικές προθεσμίες και με φοβερή κακοκαιρία.

               Εφέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από το ανοσιούργημα εκείνο, στο οποίο δυστυχώς συνήργησαν οι θεωρούμενες φιλικές κυβερνήσεις των μεγάλων Δυνάμεων, με τις εντολές που έδωσαν στους στρατηγούς τους, οι οποίοι έθεσαν τους όρους της ανακωχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στο Μουδανιά. Η μνήμη της επετείου αυτής, επιβάλλεται να τιμηθεί από τους κρατικούς, αυτοδιοικητικούς και συλλογικούς φορείς, με τον απαιτούμενο σεβασμό τόσο στη μνήμη των θυμάτων εκείνου του διωγμού, όσο και με τον απαιτούμενο θαυμασμό προς εκείνη τη γενιά, που προσφυγοποιήθηκε παρά τη θέλησή της, ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα, άρχισε να στεριώνει και να δημιουργεί από το μηδέν.

               Οι δραματικές συνθήκες της υποχρεωτικής φυγής των Ανατολικοθρακιωτών, έχουν  περιγραφεί επαρκώς στην ιστοσελίδα αυτή, με πολλά άρθρα.

               Σήμερα θα δούμε μια ιδιαίτερη από ανθρωπιστικής πλευράς πτυχή αυτού του δράματος, που είχε σαν θύματά της τους πάντες. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Ιδιαίτερα όμως τις γυναίκες… Ήταν μια πραγματική ανθρωπιστική κρίση. 

Θα μπορούσε το 1919 η ελληνική κυβέρνηση να διεκδικήσει αντί της Σμύρνης την Κωνσταντινούπολη;

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ https://www.kathimerini.gr/investigations/561759073/tha-mporoyse-to-1919-i-elliniki-kyvernisi-na-diekdikisei-anti-tis-smyrnis-tin-konstantinoypoli/

*Μία από τις πολλές απεικονίσεις της Μεγάλης Ιδέας από τους λαϊκούς ζωγράφους της εποχής (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα).

 

 

 

*Η πρόταση των Βρετανών εμπειρογνωμόνων

Άρνολντ Τόινμπι και Χάρολντ Νίκολσον

και η υποδοχή της από τον Ελευθέριο Βενιζέλο

και τον διεθνή παράγοντα

 

 

Γράφουν οι κ. ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΗΝΑΚΑΚΗΣ, 

ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ

 

 

 

Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Νοέμβριο του 1918, βρήκε την Ελλάδα στο στρατόπεδο των νικητών, ενώ την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία είχε συνταχθεί στον πόλεμο με τις Κεντρικές Δυνάμεις, σε εκείνο των ηττημένων. Συνεπώς, οι προοπτικές που διανοίγονταν ήταν διαφορετικές: η Ελλάδα προσδοκούσε μια νέα εδαφική διεύρυνση, έπειτα από εκείνη που είχε επιτύχει κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία μια περαιτέρω συρρίκνωση της επικράτειάς της.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, λοιπόν, ετίθετο ένα ερώτημα: ποιες θα έπρεπε να είναι οι προς ανατολάς διεκδικήσεις της στα εδάφη της υπό διαμελισμό Οθωμανικής Αυτοκρατορίας;

Σχεδόν ταυτοχρόνως με το τέλος του πολέμου (2 Νοεμβρίου 1918), ο Ελευθέριος Βενιζέλος απάντησε στο ερώτημα αυτό με ένα υπόμνημα που υπέβαλε στον Βρετανό ομόλογό του Λόιντ Τζορτζ. «Το σχέδιο περιλάμβανε τη δημιουργία ανεξάρτητου αρμενικού κράτους, τη δημιουργία, υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών, ενός ανεξάρτητου κράτους Κωνσταντινούπολης και Ανατολικής Θράκης, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ελευθερία των Στενών και την προσάρτηση της δυτικής Μικράς Ασίας στην Ελλάδα» (M. Llewellyn Smith, «Το όραμα της Ιωνίας», ΜΙΕΤ, σελ. 149).

Τρεις μήνες αργότερα (3-4 Φεβρουαρίου 1919), στο πλαίσιο της Συνδιάσκεψης Ειρήνης των Παρισίων, ο Έλληνας πρωθυπουργός παρουσιάστηκε στο Ανώτατο Συμμαχικό Συμβούλιο (Συμβούλιο των Δέκα) για να εξηγήσει και να αιτιολογήσει τις ελληνικές θέσεις. Η ανάλυσή του βασιζόταν στην εκτενή επίσημη έκθεση «Η Ελλάς ενώπιον του Συνεδρίου της Ειρήνης», την οποία είχε συντάξει ο ίδιος και εξηγούσε γιατί πρέπει να περιέλθουν στην Ελλάδα τα νησιά του Αιγαίου που παρέμεναν υπό τουρκική κατοχή, τα υπό ιταλική κατοχή Δωδεκάνησα, σχεδόν ολόκληρη η Βόρειος Ήπειρος και η Θράκη (δυτική και ανατολική).

Αναφερόμενος στην Κωνσταντινούπολη, υποστήριξε ότι στην πραγματικότητα ήταν πόλη ελληνική, αλλά, δεδομένων των πολλαπλών διεθνών συμφερόντων επ’ αυτής, πρότεινε ένα ειδικό διεθνές καθεστώς για το αστικό συγκρότημα μαζί με μια εκτεταμένη περιοχή πέριξ αυτού, τα οποία θα ετίθεντο υπό την εντολή της Κοινωνίας των Εθνών. Όπως είχε πει αστειευόμενος, ήταν «ο μόνος Έλληνας στον κόσμο που απέρριπτε την Κωνσταντινούπολη» (Τζάιλς Μίλτον, «Χαμένος παράδεισος», Μίνωας, 2022, σελ. 153).

Μάλιστα, σε ερώτηση του Λόιντ Τζορτζ αν πρότεινε τη διεθνοποίηση της Κωνσταντινούπολης και του περιαστικού της χώρου, συμπεριλαμβανομένων του Σκουταρίου και της απέναντι ακτής του Βοσπόρου, ο Βενιζέλος απάντησε καταφατικά, προσθέτοντας στο διεθνές καθεστώς και τις περιοχές του Ιζμίτ (Νικομήδεια), της Καλλίπολης, της Μπίγας και μέρους της Προύσας (Σωτ. Ριζάς, «Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας», Καστανιώτης, 2015, σελ. 63).

Η εν λόγω επιλογή, να διεκδικηθεί δηλαδή η Σμύρνη και όχι (ή και) η Κωνσταντινούπολη, συζητήθηκε πολύ τότε – και εξακολουθεί να συζητείται. Επ’ αυτής, καταθέτουν τις απόψεις τους τέσσερις ιστορικοί, φωτίζοντάς την από διάφορες οπτικές.

Οι προσπάθειες ανασυγκρότησης της Ανατολικής Θράκης ενόψει της απελευθέρωσής της.

*Αυτό ήταν το δραματικό τέλος μια συγκινητικής προσπάθειας παλιννόστησης των εκτοπισμένων Ανατολικοθρακιωτών.  Τους επιβλήθηκε μια νέα άδικη και ανιστόρητη παλιννόστηση. 

*Ανέκδοτα στοιχεία για τα χωριά,

που έπρεπε να αναζωογονηθούν

μετά τους διωγμούς των Νεοτούρκων

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Το 1919, αμέσως μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τις διαφαινόμενες ευνοϊκές εξελίξεις για τα ελληνικά εθνικά θέματα, η Ελληνική κυβέρνηση δημιούργησε την Κεντρική Επιτροπή υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών.

        Υπενθυμίζεται ότι από την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων και εν συνεχεία του Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και των απηνών διωγμών που οργανώθηκαν από τους Νεότουρκους και εξελίχθηκαν σε γενοκτονίες, δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων εκτοπίσθηκαν από τις πανάρχαιες εστίες τους στη Θράκη και τη Μικρά Ασία. Συμβολικά, οι διωγμοί που έγιναν από το Πάσχα του 1914, είναι γνωστοί με την ονομασία “Το Μαύρο Πάσχα των Θρακών”.

        Ειδικά για την Ανατολική Θράκη, το έργο της Κεντρικής Επιτροπής υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών υπήρξε γόνιμο, γιατί ενισχύθηκε ο ελληνικός πληθυσμός, που είχε παραμείνει στις εστίες του και προετοιμάσθηκε το έργο της παλιννόστησης των εκτοπισμένων, όταν το 1920 έφτασε η μεγάλη ώρα της απελευθέρωσης. Η Επιτροπή που άρχισε να λειτουργεί σαν απλή υπηρεσία βοήθειας στον παλιννοστούντα πληθυσμό, εξελίχθηκε σε πιστωτικό ίδρυμα με κύριο αντικείμενο την αποκατάσταση του γεωργικού πληθυσμού με την παροχή δανείων για την αγορά ζώων, σπόρων και λοιπών χρειωδών, καθώς και για την επισκευή των κατεστραμμένων σπιτιών. Σε κάθε οικογένεια δίνονταν περίπου 330 λίρες Τουρκίας. Το έργο της επιτροπής, με υπηρεσίες στα κυριότερα κέντρα εστιάσθηκε στη Θράκη, και στα Ασιατικά παράλια της Προποντίδας.

        Την πολυσέλιδη έκθεση, της Κεντρικής Επιτροπής υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών, είχε συντάξει στις 17 Φεβρουαρίου 1920, ο Γενικός Οικονομικός Επιθεωρητής Α. Α. Πανάς, που ήταν αποσπασμένος στην Ελληνική Υπάτη Αρμοστεία της Κωνσταντινούπολης, η οποία τις διαβίβασε στα υπουργεία Εξωτερικών, Γεωργίας και Περίθαλψης στην Αθήνα.