Ανατολική Θράκη: Έφυγαν με φοβερή βροχή… «άλλαι δε γεννώσι καθ’ οδόν». Σε μια νύχτα υπό βροχή γέννησαν έξι γυναίκες στην Τυρολόη!!!

* Η κεφαλίδα της συγκλονιστικής έκθεσης του Μέραρχου Βλάση Τσιρογιάννη

 

* Η συγκλονιστική έκθεση Τσιρογιάννη

*Δάκρυσε και ο Νάνσεν στην Θράκη

*Γεννούσαν στο ύπαιθρο υπό βροχή

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               Ο Βλάσης Τσιρογιάννης, υπήρξε ένας εξαίρετος αξιωματικός, που πολέμησε  για να μεγαλώσει η Ελλάδα. Αλλά με πόνο ψυχής έζησε τον Οκτώβριο του 1922 και τα γεγονότα, που συρρίκνωσαν την Ελλάδα, με την ουσιαστική παράδοση της Ανατολικής Θράκης στους Τούρκους, που δεν πολέμησαν για να την πάρουν. Παράδοση, που ανέλαβαν και διεκπεραίωσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής.

               Ο Τσιρογιάννης, που γεννήθηκε στην Αμφιλοχία το 1872, κατατάχθηκε αρχικά ως εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό και πήρε μέρος στον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897. Φοίτησε σε στρατιωτικές σχολές και το 1904 πήγε στη Μακεδονία όπου έδρασε στην περιοχή της Στρώμνιτσας με το ψευδώνυμο Ντάλης.

               Πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους ως ταγματάρχης, ενώ στην Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν διοικητής μεικτού αποσπάσματος στην κατάληψη της Κιουτάχειας, Ως αρχηγός Πεζικού της ΙΧ Μεραρχίας πολέμησε στα Σαγγάριο και στη συνέχεια απομακρύνθηκε από το Στράτευμα για λόγους πολιτικούς. Επανήλθε το 1922 όταν οι συνταγματάρχες Πλαστήρας και Γονατάς ανέτρεψαν την κυβέρνηση της Αθήνας και τοποθετήθηκε ως διοικητής της ΙΙΙ Μεραρχίας Πεζικού στη Θράκη. Πέθανε το 1928.

               Όταν όλα είχαν τελειώσει στη Δυτική Θράκη και το Στράτευμα μαζί με τους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης, είχαν περάσει δυτικά του Έβρου, οι διοικητές των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών συνέταξαν εκθέσεις για την τραγωδία της εκδίωξης του Ελληνισμού από εκείνο το κομμάτι που σήμερα στους χάρτες το ονομάζουν Ευρωπαϊκή Τουρκία!!! «Ευρωπαϊκή»…

               Ο Τσιρογιάννης, υπέβαλε στο Β’  Σώμα Στρατού με ημερομηνία 20 Νοεμβρίου έκθεση για τις θυσίες και τα δεινοπαθήματα των Θρακών, που διώχτηκαν από τις πατρίδες τους.

               Η έκθεση αυτή ίσως είναι, από καλύτερα κείμενα που έχουν γραφεί για την απώλεια της Ανατολικής Θράκης. Με ακριβείς περιγραφές για τα επιμέρους γεγονότα, με συγκινητική προσέγγιση στα βάσανα του κόσμου αποτελεί ένα μνημειώδες ντοκουμέντο, αυθεντικό, αλλά και σπαρακτικό. Φυλάσσεται στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών και θα ήταν ευχής έργο να παραχωρηθούν αντίγραφά του σε όλα τα Μουσεία που λειτουργούν στη Θράκη, ώστε να εκτίθεται καδραρισμένο στους επισκέπτες.

               Ο εμπειροπόλεμος Μέραρχος Βλάσης Τσιρογιάννης, με βλέμμα διεισδυτικό, περιγράφει με λεπτομέρειες τα τραγικά γεγονότα, συναγωνιζόμενος τους έμπειρους δημοσιογράφους της εποχής του.

               Οι θεσμικοί φορείς της Θράκης, έχουν καθήκον να φροντίσουν ώστε οι εκθέσεις των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών για τα γεγονότα του φοβερού Οκτωβρίου 1922, θα γίνουν κοινό κτήμα των Θρακών. Η διαφύλαξη τέτοιων αυθεντικών ντοκουμέντων υπήρξε πράξη επαινετέα. Αλλά τώρα που έχουν εκλείψει οι γενιές που έζησαν εκείνα τα γεγονότα, είναι χρήσιμο τα ντοκουμέντα αυτά, να φτάσουν στα σπίτια των Θρακών για να διαβάζονται. Από τις βιβλιοθήκες των πλούσιων, έως τα ράφια των φτωχών σπιτιών.

               Η καταπληκτική αυτή και αδημοσίευτη έκθεση, συνετάχθη στις 20 Νοεμβρίου και υποβλήθηκε στη Στρατιά Θράκης.

               Από αυτή την ταπεινή ιστοσελίδα προτρέπω όλους τους φίλους να διαβάσουν την έκθεση του Μέραρχου Τσιρογιάνη. Γιατί πραγματικά αξίζει:  

*Ο Μέραρχος Βλάσης Τσιρογιάννης

 

Β’ ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ                                                                                                          ΙΙΙ ΜΕΡΑΡΧΙΑ

##############                                                                                                            ############

Έ κ θ ε σ ι ς

Περί των θυσιών και δεινοπαθημάτων των μεταναστευσάντων εξ

Ανατολ. Θράκης μεταναστευσάντων

#####################

               Κατά την τραγικήν εκρίζωσιν του Ελληνισμού της Μ. Ασίας, την κατά χιλιάδας αποχώρησιν εξ αυτής Τούρκων (σ.σ. εδώ μάλλον πρόκειται για λάθος της δακτυλογράφησης, γιατί είναι φανερό πως εννοούσε, τους  Έλληνες) Αρμενίων και Κιρκασίων, ο Ελληνισμός της Ανατολ. Θράκης υφίσταται την αυτήν τύχην.

               Το πλείστον των προσφύγων Μικρασιατών της Βορείου Μικρασίας , είχε διαπεραιωθεί εις Ανατ. Θράκην πριν δε εισέτι συνέλθη  εκ του τρόμου και εκ της επελθούσης συμφοράς, υπεχρεούτο να υποστή τα αυτά μαρτύρια. 

               Οι πληθυσμοί της Αν. Θράκης ακούοντες τας φρικτάς αφηγήσεις των δυστυχών Μικρασιατών κατελαμβάνοντο υπό πανικού και ενώ ουδεμία εισέτι απόφασις είχε ληφθή περί της Πατρίδος των ωσεί να διαισθάνοντο την επερχομένη συμφοράν παρέλυσαν εις τας διαφόρους εργασίας των, και ανέμενον αγωνιωδώς το αποτέλεσμα. Ουδείς έστεργε να πιστεύση τούτο, ουδείς διενοείτο ότι και η Χριστιανική Ευρώπη θα ηγείτο παρά πάντα Θείον και ανθρώπινον Νόμον να παραδώση και πάλιν την χώραν  των, δια την ελευθερίαν της οποίας εχύθη τόσον    αίμα εις τους αγρίους και απολιτίστους Τούρκους.

               Ότε όμως υπό του Τύπου επληροφορήθησαν τα αποτελέσματα της διασκέψεως των Μουδανιών, ότι δηλαδή απεφασίσθη ανέκκλητα υπό των Δυνάμεων η παράδοσις της Ανατ. Θράκης εις την Τουρκίαν και ότι όσοι των κατοίκων Ελλήνων επιθυμούσι δύνανται να παραμείνωσιν εις τας εστίας των όσοι δε δεν επιθυμούσι δύνανται να απέλθωσιν εις την ελευθέραν Ελλάδα, ο δε Ελληνικός Στρατός ώφειλεν εντός 15νθημέρου να εκκενώση την Ανατ. Θράκην, είναι αδύνατον να περιγραφή τι επηκολούθησε.

               Ουδέποτε δια μέσου των αιώνων η Ιστορία έχει να παρουσιάση παρομοίαν τραγωδίαν.

               Καίτοι 15 όλας ημέρας μετά την αποχώρησιν  του Ελληνικού Στρατού η Αν. Θράκη κατελαμβάνετο δια την τήρησιν της τάξεως και ασφαλείας υπό Διασυμμαχικών Στρατευμάτων, εν τούτοις όμως οι ατυχείς πληθυσμοί ως μόνην προστασίαν μόνον τον Ελληνικόν Στρατόν εθεώρουν, ουδεμίαν δ’ εμπιστοσύνην είχον εις τα Διασυμμαχικά Στρατεύματα, διότι αι δυνάμεις αυτών ήσαν μικραί και επομένως ουχί ικαναί, ίνα προλάβωσι κακουργήματα των Τούρκων και διότι δια τινας εκ τούτων υπήρχε ερριζωμένη η ιδέα  του φιλοτουρκισμού.

*Αρχίζει η μεγάλη και άδικη φυγή (Βρετανικά αρχεία PATHE)

               Ένεκα τούτου δε άπαντες έσπευδον εγκαταλείποντες τας περιουσίας των, να φύγωσιν το ταχύτερον συναποκομίζοντες  μόνον μερικά των κινητών α, των πραγμάτων.

               Ούτω, οι μεν διαθέτοντες μεταγωγικά μέσα, συναποκομίζοντες ότι ταύτα ηδύναντο να μεταφέρωσι, σχηματίζοντες καραβάνια και έχοντες κατά νουν μόνον την μάχαιραν του κατακτητού να αποφύγωσιν, ανεχώρουν πεζή προς Δυτικήν Θράκην, οι δε μη δυνάμενοι να διαθέσωσι μεταγωγικά μέσα συνεκεντρούντο με ό,τι ηδύναντο να παραλάβωσι μεθ’ εαυτών εις τους Σιδ. Σταθμούς και εις διαφόρους λιμένας, ίνα απέλθωσι Σιδηροδρομικώς ή ατμοπλοϊκώς.

               Η Μεραρχία κατά την παραμονήν της εν Αν. Θράκη εστάθμευεν εις την περιοχήν της Τυρολόης- Συλημβρίας- Μηδείας- Ανακτορίου. 

               Ειδικώς εις την περιοχήν ταύτην συνέβαινον τα εξής:

               Οι κάτοικοι της Τυρολόης και των περιχώρων αυτής άμα τη αγγελία της αποφάσεων των Συμμάχων περί της τύχης της Πατρίδος των, εκινήθησαν ως μία μάζα και ως να κατεδιώκοντο υπό εχθρού προς τον Σιδ. Σταθμόν  Τυρολόης, μεταφέροντες μαζύ των παν ό,τι ήτο δυνατόν δια των προχείρων  μεταφορικών μέσων. Οι πλείστοι τούτων μη έχοντες ούτε τα μέσα ταύτα έσπευδον και εζήτουν κλαίοντες από τας Στρατιωτικάς Αρχάς να χορηγηθή αυτοίς μέσον τι δια να μεταφέρουν από τα χωρία των μόνον τα προς το ζην. Εις τούτους παρεχωρήθησαν υπό των Στρατ. Αρχών μέσα μεταφοράς (αραμπάδες) οίτινες εχρησιμοποιούντο δια Στρατιωτικάς ανάγκας, αγγαρείαι δε στρατιωτών διετίθεντο προς φόρτωσιν των ειδών των επί των συρμών. Έβλεπέ τις καθ’ οδόν γέροντας, οίτινες μόλις ηδύναντο να κινηθούν εν τη εστία των να σπεύδουν πεζή υπό βροχήν και άλλαι να γεννώσιν καθ οδόν. Παρά τον σιδ. Σταθμόν γυνή της χωρική εγέννησε δύο άρρενα υπό τας χειρίστας καιρικάς συνθήκας, εκτεθειμένη εις το ύπαιθρον και καλούσα πάντα διαβάτην διερχόμενον έμπροσθέν της με φωνάς συγκινητικάς να καλέση ιατρόν όπως της παράσχη τας βοηθείας του δια το δύσκολον του τοκετού, ενώ είχον περικυκλώσει ταύτην τα τρία τέκνα της, άτινα βλέποντα την μητέρα των να κλαίη και να φωνάζη έκλαιον και ταύτα συγκινούντα τους πάντας.

               Εις ταύτην παρεχωρήθη έν δωμάτιον του σιδ. σταθμού Τυρολόης, τροφή δια τας ημέρας άς διέμεινεν εν αυτώ και ιατρική βοήθεια υπό του Ιατρού του Φρουραρχείου Τυρολόης.

               Την νύκτα της 3^ης Οκτωβρίου υπό βροχήν εν τω σιδ. Σταθμώ Τυρολόης εγέννησαν 6 γυναίκες και παρέμειναν εκεί εν υπαίθρω ουχί μόνον κατά την νύκτα εκείνη, αλλά επί πολλά εισέτι ημερονύκτια καθημερινώς δε εν τω Σιδ. Σταθμώ ελάμβανον χώραν τοκετοί υπό τας άνω περιπτώσεις.

               Μικρά παιδία διέτρεχον τα πλησίον του σιδ. Σταθμού καπηλεία ζητούντα τεμάχιον άρτου. Περιετριγύριζον τους Στρατιωτικούς καταυλισμούς ζητούντα σταγόνα ροφήματος και ολίγον φαγητόν. Εις ταύτα παρείχοντο παν ό,τι ήτο δυνατόν. Οι δε στρατιώται βλέποντες την οικτράν των κατάστασιν συνεκινούντο τόσον ώστε επροτίμων να στερήσουν τον εαυτόν των και να χορηγήσουν τον άρτον και το συσσίτιόν των εις τα παιδία ταύτα.

               Εις Σηλύμβριαν εστάθμευε το 18^ον  Συν/μα Πεζικού . Οι κάτοικοι της Σηλυμβρίας ήταν κατά τα ¾  Έλληνες. Οι όλοι κάτοικοι ανήρχοντο εις 8 χιλιάδας, είχον δε καταφύγει εις αυτήν και περί τας 6 χιλιάδες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.

               Και οι κάτοικοι της πόλεως ταύτης και των περιχώρων, άμα τη αναγγελία της επιδικάσεως της Θράκης εις τους Τούρκους, παρά τας παροτρύνσεις των Στρατ. και Πολιτικών Αρχών όπως μη κατέλθωσιν αμέσως και όλοι εις την παραλίαν, ούτοι ως μόνην σωτηρίαν εγκαταλείποντες τα πάντα και αλλόφρονες κατήλθον εις την παραλίαν και επεζήτουν ως μόνην σωτηρίαν την εις τα πλοία επιβίβασίν των, μη συναποκομίζοντες ειμή ελάχιστα των τιμαλφών αντικειμένων και ολίγα σιτηρά.

*Η φυγή με τα ιστιοφόρα

               Ούτως εντός δύο ημερών συνεκεντρώθησαν εις την παραλίαν περί τας 16 χιλιάδας. 

               Αι χιλιάδες αύται ανέμενον ημέραν και νύκτα  την σειράν επιβιβάσεώς των, υφιστάμενοι μετά καρτερίας την πείναν και την δίψαν, την ζέστην και το δριμύ ψύχος της νυκτός. Πατέρες, μητέρες και γέροντες, υπεβαστάζοντο υπό των τέκνων των, παιδιά δε μόλις ιδόντα το φως του ηλίου υφίστανται τα καιρικάς μεταβολάς εν τη παραλία, γυναίκες πλείσται ασθενείς και γέροντες εύρον τον θάνατον εν τη παραλία. Η όλη όψις συγκινητική και αφαντάστου αθλιότητος.

*Ο Νάνσεν στην Ανατολική Θράκη με πρόσφυγες

               Της τραγικής ταύτης τραγωδίας παρέστη αυτόπτης μάρτυς και αυτός ούτος ο Αντιπρόσωπος της Κοινωνίας των Εθνών κ. Φρίντγιοφ Νάνσεν, όστις δεν ηδυνήθη να κρατήσει τα δάκρυα του, με όλας τας προσπαθείας άς κατέβαλεν ίνα ενθαρρύνη και συγκρατήση τον δυστυχή τούτον πληθυσμόν εκ του πανικού, συμβουλεύων αυτούς όπως παραμείνωσι και παραλάβωση μεθ’ εαυτών παν ό,τι είχον κινητόν και ό,τι είχε δοθή αρκετή προθεσμία προς παραλαβήν των σιτηρών και άλλων ειδών. Αλλ’ ούτοι εις ουδένα έδιδον εμπιστοσύνην, ειμή μόνον εις την παρουσίαν του Ελληνικού Στρατού, της μόνης των ελπίδος και παρηγορίας και μόνον ερώτημά των ήτο πόσας ημέρας θα μείνη ο Ελληνικός Στρατός, ώστε να δυνηθούν να παραλάβουν υπό την προστασίαν αυτού και μόνον παν το δυνάμενον να παραληφθή.

               Τα μέσα της επιβιβάσεως ήσαν μόνο δύο βενζινάκατοι και μερικά πλοιάρια, μία δε και μόνη αποβάθρα, μη ούσα ικανή δια την επιβίβασιν τόσου πληθυσμού, κατεχομένου υπό μόνης της επιθυμίας να εγκαταλείψη το πατρώον έδαφος προς αποφυγήν της ατιμώσεως. Τούτου ένεκα το 18^ον Συν/μα Πεζικού  κατέβαλεν  υπερανθρώπους προσπαθείας δια τε των Αξιωματικών και οπλιτών του, ίνα  αφ’ ενός   μεν μη η τάξις διασαλευθεί, αφ’ ετέρου όπως η επιβίβασις γίνη όσον το δυνατόν κανονική. Περίπολοι διέτρεχον την πόλιν νυκτός τε και ημέρας με επικεφαλής Αξιωματικούς, άλλοι δε Αξιωματικοί, ερρύθμιζον και επέβλεπον την επιβίβασιν, της λοιπής δυνάμεως ασχολουμένης εις την φόρτωσιν και μεταφοράν των ειδών των εκπατριζομένων αδελφών των, εκτελούντων και χρέη ακόμη αχθοφόρων και λεμβούχων. Πλείστοι των Αξιωματικών  και οπλιτών ημίγυμνοι, ερρίπτοντο εις την θάλασσαν ίνα βοηθήσωσιν την φόρτωσιν των περιουσιών των κακή τη τύχη εκπατριζομένων Ελλήνων, καθ’ όσον δεν ήτο δυνατόν να χρησιμοποιηθή η μόνη αποβάθρα, λόγω της μεγάλης συσσωρεύσεως.

               Οι στρατιώται μας τον άρτον των και αυτό το συσσίτιον των, διένειμον εις τα κατατρυχόμενα υπό της πείνης γυναικόπαιδα, τα δε κλινοσκεπάσματα των προσέφερον δια την θέρμανσιν κατά την νύκτα των γερόντων και μικρών παιδίων, επιδείξαντες όλην των  την ψυχικήν θλίψιν προ της αθλιότητος, ήτις εμάστιζε τους δυστυχείς Έλληνας αδελφούς μας.

               Τας τρεις πρώτας ημέρας επεβιβάσθησαν περί τας 6 χιλιάδας, ελλείψει ατμοπλοίων την δε τετάρτην και πέμπτην ημέραν, περί τας 4 χιλιάδας. Το δε υπόλοιπον παρέμεινεν εις την παραλίαν, ότε ήλθε διαταγή της αποχωρήσεως του Ελληνικού Στρατού.

               Η απόγνωσις των εναπομεινάντων έφθασεν εις το κατακόρυφον. Οι πρώτοι έσπευδον να ακολουθήσωσι το Σύνταγμα εγκαταλείποντες τα πάντα εις δε το τμήμα του Συμμαχικού Στρατού, ουδεμίαν εμπιστοσύνην είχον, εξώρκιζον δε τους στρατιώτας κλαίοντες και οδυρόμενοι να μην τους εγκαταλείψωσι.

               Δευτέρα όμως διαταγή ανέστειλε την πρώτην μέχρι της 7^ης  8/βρίου ότε κατορθώθη η επιβίβασις και του υπολοίπου πληθυσμού.

               Το 6^ον Σύν/μα Πεζικού εστάθευεν εις την περιφέρειαν Σεράϊ. Και οι κάτοικοι της περιφερείας ταύτης άμα τω αγγέλματι έσπευσαν εις τους σιδ. σταθμούς, οι δε έχοντες μεταγωγικά μέσα  φορτώνοντες επ’  αυτών ότι ηδύναντο να μεταφέρωσιν, ανεχώρουν πεζή εις της Δυτικήν Θράκην.

               Το 6^ον Συν/μα Πεζικού παρέσχε πάσαν δυνατήν συνδρομήν εις τους κατοίκους του Ανακτορίου, διευκολύναν κατά πολύ την μετακίνησιν αυτών δια της χορηγήσεως των ιδίων αυτού μεταφορικών μέσων και δια της επιτάξεως αραμπάδων κ.λπ.

               Ουχ’ ήττον όμως οι δυστυχείς ούτοι εγκατέλειψαν τας οικίας των πλήρεις επίπλων και τροφίμων άτινα προώριζον δια την συντήρησίν των κατά τον παρόντα χειμώνα.    

               Την νύκτα της 2-3 8/βρίου ε.έ. παραμονήν της αναχωρήσεώς του Συντάγματος εξ Ανακτορίου (Σεράϊ) περί το μεσονύκτιον κατέφθασαν υπό βροχήν και ψύχος δριμύ,  Έλληνες κάτοικοι της κωμοπόλεως Μηδείας, η οποία άμα τη αναχωρήσει  εκείθεν του Ελληνικού Στρατού , εγκατέλειψαν την πατρικήν  στέγην, μη αναμείναντες τον κατάπλουν  εις τον λιμένα των ατμοπλοίων προς επιβίβασίν των , καίτοι είχε καταφθάσει εις Μηδείαν εγκαίρως Απόσπασμα Γαλλικού Ιππικού. Εις τούτους το Σύνταγμα εχορήγησε περί τους 50 αραμπάδας, ίνα δι’ αυτών μεταφέρωσι την επομένην τους γέροντας, τα παιδία των και τινας ασθενήσαντας εκ του ψύχους και της κοπώσεως κατά την πορείαν της νυκτός ταύτης.

*Όλοι έτρεχαν στο περάσματα του ποταμού Έβρου για να περάσουν στη Δυτική Θράκη 

               Χαρακτηριστικόν της απογνώσεως των εκτοπιζομένων κατοίκων, είναι το κάτωθι τηλ/μα ληφθέν κατά την προμνησθείσαν νύκτα.

Διοικητήν του Συν/ματος Πεζικού

Ανακτόριον προς διευκόλυνσιν

               Κάτοικοι Βιζύης ποιούνται έκκλησιν εις φιλάνθρωπα υμών αισθήματα όπως ευαρεστηθήτε και χορηγήσητε αυτοίς αριθμόν τινα αραμπάδων εξ υμετέρας περιοχής προς διευκόλυνσιν μεταναστεύσεως. Γυναίκες, παιδία και γέροντες εν απογνώσει, καθισταμένης αδυνάτου της μεταναστεύσεως λόγω εξαντλήσεως μεταγωγικών μέσων περιοχής των, ικετεύουσιν υμάς όπως φανήτε χρήσιμος, εις την κρίσιμον ταύτην περίπτωσιν.

Δ ή μ α ρ χ ο ς

(Υπογρ. Μιχαλόπουλος)

*Τα καραβάνια των  προσφύγων στους κάμπους της Ανατολικής Θράκης

               Την φάλαγγα του Συντάγματος κατά τα κινήσεις της, προς Έβρος, ηκολούθουν ομάδες προσφύγων προς προστασίαν, καθ’ όσον πολλαί τοιαύται ομάδες κινούμεναι μεμονωμέναι, ενέπεσαν εις χείρας κακοποιών στοιχείων, υφ’ ών εληστεύθησαν και εκακοποιήθησαν παντοιοτρόπως. Προς δε εσημειώθησαν και φόνοι προσφύγων παρά τοιούτων κακοποιών.

               Οι Τούρκοι κάτοικοι Μυριοφύτου και των πέριξ χωρίων, αρχάς 8/βρίου διέπραξαν πολλάς βιαιοπραγίας κατά των ομογενών, άλλους μεν φονεύσαντες, άλλους δε τραυματίσαντες και άλλους ληστεύσαντες, αφαιρούντες τα κτήνη και λοιπά υπάρχοντά των.

               Προς καταδίωξιν και καταστολήν των άνω, απεστάλη, κατόπιν διαταγής της Στρατιάς, απόσπασμα του 18^ου  Συντάγματο Πεζικού, όπερ εύρεν πολλούς φονευθέντες και τραυματίας, ούς και περισυνέλεξεν.

               Επίσης εις τον κόλπον Ξηρού παρά το χωρίον Πλωμάριον, κατέπλευσαν λόγω τρικυμίας περί τα 8 ιστιοφόρα επί των οποίων ήσαν περί τα 40 άτομα Αρμενίων προσφύγων, προερχομένων εκ Κων/πόλεως. Ούτοι άμα ως απεβιβάσθησαν εις παραλίαν, εδέχθησαν όλως αιφνιδίως πυροβολισμούς εκ Τούρκων χωρικών και ηναγκάσθησαν να διασκορπισθώσιν. Αποσταλέν υπό του 12^ου Συν/ματος απόσπασμα κατώρθωσε να περισυλλέξη περί τα 30 άτομα εκ των ανωτέρων προσφύγων άνευ των αποσκευών των.

               Τούτους επεβίβασεν ατμόπλοιον δια Θεσσαλονίκην.

               Ομοίως εις την περιφέρειαν Καδίκιοϊ διεπράχθησαν πλείσται βιαιοπραγίαι, αναγκασθέντων των Χριστιανών να εγκαταλείψωσι τα χωρία των.

               Ομοίως οι Τούρκοι της περιοχής Ραιδεστού- Μαλγάρων, επετέθησαν κατά των διερχομένων προσφύγων και άλλους μεν ελήστευσαν, άλλους εκακοποίησαν. Ως εκ τούτου, εστάλη εις Μάλγαρα είς λόχος του 12^ου Συν/ματος Πεζικού. Προς καταδίωξιν τούτων είχον σχηματισθή  αποσπάσματα εκ 15-20 ανδρών με Αξιωματικούς επί κεφαλής, άτινα περιώδευον τα χωρία περιοχής Περιστάσεως- Καδήκιοϊ- Εξαμίλια κ.λπ.

               Την 8ην 8/βρίου λόχος του Ανεξαρτήτου Συν/ματος Μηχανικού αποσταλείς χωρίον Καραστεράν προς σύλληψιν εχθρικής ομάδος ήτις προσέβαλε διερχομένους εκ χωρίου τούτου πρόσφυγας, εδέχθη κατ’ αρχάς πυρά εκ των οικιών, βραδύτερον δε  εκυκλώθη υπό προστρεξάντων ενόπλων εκ των πέριξ χωρίων. Μετά την συμπλοκήν ο λόχος αποσυρθείς εκτός του χωρίου εξηκολούθησε συμπλοκήν  μέχρις 11.30 ώρας

               Ενισχυθείς εν τω μεταξύ εξετέλεσεν την εντολήν του. Συνελήφθησαν 30 όμηροι οίτινες και απεστάλησαν εις το Γ΄ Σώμα Στρατού. Η δύναμις υπελογίσθη εις 130 άνδρας, διοικητής της συμμορίας ταύτης ο Λοχαγός Μεμέτ Βέης ελθών εκ Κων/πόλεως μέσω Σεράϊ. Απώλειαι του εχθρού εξηκριβωμέναι 8. Ημέτεροι είς στρατιώτης ελαφρώς τραυματίας και εν κτήνος.

* Ο Στρατός εκκενώνει την Ανατολική Θράκη (Βρετανικά αρχεία PATHE)

               Τα δεινοπαθήματα των ούτω οδικώς μεταναστευόντων προσφύγων είναι απερίγραπτα. Εβάδιζον υπό βροχήν και καθ΄ οδόν τα μεταγωγικά των μέσα ηχρηστούντο και ούτως εγκατέλειπον εις τας οδούς και τα ελάχιστα άτινα συναπεκόμιζον. Ο Στρατός εβοήθει παντοιοτρόπως τους πρόσφυγας τούτους μεριμνών δια την μεταφοράν των αποσκευών, άς εγκατέλειπον καθ’ οδόν στεγάζων αυτούς   κατά τας σταθμεύσεις και παρέχων δια των ιατρών του ιατρικήν περίθαλψιν.

               Πολλοί εκ των δυστυχών τούτων προσφύγων διακομιζόμενοι ασθενείς, ως και παιδιά ανήλικα έθνησκον καθ’ οδόν.

               Η Στρατιωτική Υπηρεσία και αι Πολιτικαί Αρχαί πολυτρόπως εθεράπευον τας ανάγκας των προσφύγων, εις πολλά δε Ελληνικώτατα και εγκαταλελειμένα χωρία, συγκέντρωσαν διάφορα μηχανήματα αγροτικά οίον άροτρα, αλωνιστικάς μηχανάς και μεγάλας ποσότητας σίτου, κριθής και αραβοσίτου, άς ηδυνήθησαν να μεταφέρωσι σιδηροδρομικώς παρ’ όλας τας παρουσιασθείσας αντιδράσεις εκ μέρους και αυτών των διασυμμαχικών επιτροπών.

               Ούτως εξεκενούτο η Αν. Θράκη. Οι δυστυχείς πρόσφυγες απεβιβάζοντο υπό των αμαξοστοιχιών ως επί το πλείστον εις τους κατά μήκος του Έβρου Σιδ. Σταθμούς.

               Εκεί νέα μαρτύρια, νέα αναμονή δια την μεταφοράς εις το Εσωτερικόν εν ώ ατελεύτητος σειρά αραμπάδων διήκεν από Διδυμοτείχου  μέχρι Δεδέαγατς, όπου καταυλισμός χιλιάδων προσφύγων οίτινες ανέμενον εκεί την αποστολήν των εις το εσωτερικόν.

               Η ελπίς προς τον Ελληνικόν Στρατόν των προσφύγων δεν διεψεύσθη. Ούτος υπήρξε το μόνον στήριγμα και η μόνη βοήθεια κατά την επελθούσαν συμφοράν.

               Αυτός ήδη είναι και η μόνη ελπίς επανόδου των εις το Πάτριον έδαφος, την  οποίαν η Ελληνική ψυχή θεωρεί προσεχή.

Στρατηγείον τη 20η Νοεμβρίου 1922

Ο

Διοικητής της Μεραρχίας

Βλ. Τσιρογιάννης

* Η υπογραφή του Μέραρχου Τσιρογιάννη

               Η έκθεση του Τσιρογιάννη και των άλλων στρατιωτικών διοικητών, που πικράθηκαν γιατί υποχρεώθηκαν να παραδώσουν αμαχητί ελληνική γη, γιατί είδαν δίπλα τους το δράμα των ξεριζωμένων Ανατολικοθρακιωτών, αποτελούν παρακαταθήκες διαχρονικές και υπομνήσεις απαράγραπτες για τις επερχόμενες γενεές. Όλοι έχουν καθήκον να μην επιτρέψουν, όσα χρόνια και αν περάσουν, η Ιστορία να μην προσπεράσει αδιάφορα από την Ανατολική Θράκη και το δράμα της. Η «ατελεύτητος σειρά αραμπάδων» ας γίνει ατελεύτητη υπόμνηση αυτού του καθήκοντός μας!!!

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης