O ΥΠΟΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΓΕΩΡΓ. ΜΠΑΚΟΣ, ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΜΥΝΑΣ ΣΕ ΚΑΤΟΧΙΚΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ

*Ο υποστράτηγος Γεώργιος Μπάκος

 

Φιλογερμανός. Προσπάθησε

να στείλει Έλληνες

στο Ανατολικό Μέτωπο.

Τον εκτέλεσε ο ΕΛΑΣ το 1945

Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

Ο Γεώργιος Μπάκος γεννήθηκε το 1892 στη Μάνη και μετά τις γυμνασιακές του σπουδές εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, από την οποία εξήλθε με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού. Συμμετείχε σε όλους τους πολέμους της πατρίδας μας στη διάρκεια του 20ου αιώνα.

Στις 7 Μαρτίου 1941 ανέλαβε τη Διοίκηση του Β΄ Σώματος Στρατού, όταν ο μέχρι τότε Διοικητής αυτού Αντιστράτηγος Δημήτριος Παπαδόπουλος, όπως και ο Διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου ( ΤΣΗ ) Αντιστράτηγος Δράκος και ο Διοικητής του Α΄ Σώματος Στρατού Αντιστράτηγος Γεώργιος Κοσμάς, αντικαταστάθηκαν, γιατί και οι τρεις είχαν επιτρέψει την κίνηση Αξιωματικών να υποδειχθεί στην πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας να εξεύρει λύση, που θα απέτρεπε την πολεμική περιπέτεια με τη Γερμανία, και γιατί επιτράπηκε στους Αξιωματικούς και Οπλίτες να συζητούν σχετικά. Το Β΄ Σώμα Στρατού, όπως και το Α΄ Σώμα Στρατού και το Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ), απέκρουσαν με επιτυχία την εκτοξευθείσα στις 9 Μαρτίου 1941 εαρινή επίθεση των Ιταλικών στρατευμάτων.

*Η συνθηκολόγηση. Ο Τσολάκογλου υπογράφει...

ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΣΤΗ ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ

                Η δυσμενής εξέλιξη των επιχειρήσεων στην Ελληνο-Βουλγαρική Μεθόριο από τη Γερμανική επίθεση στις 6 Απριλίου 1941, η αναγκαστική συνθηκολόγηση του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) στις 9 Απριλίου, η συντριβή των Σερβικών στρατευμάτων με κατάληψη της περιοχής Μοναστηρίου και η προέλαση στην περιοχή Φλώρινας, δημιούργησαν δυσάρεστη κατάσταση στις Μονάδες του ΤΣΗ και ΤΣΔΜ, που εμάχοντο στο Αλβανικό Μέτωπο. Οι Διοικητές των ΤΣΗ-ΤΣΔΜ ανέφεραν στη στρατιωτική ηγεσία τη δυσμενή κατάσταση, που θα δημιουργούνταν με την προέλαση των Γερμανικών στρατευμάτων προς Δυτικά, προς Ήπειρο, και ιδιαίτερα τους κινδύνους στο πλευρό και στα νώτα. Η στρατιωτική ηγεσία με αδικαιολόγητη καθυστέρηση, που προκάλεσε σοβαρά τακτικά προβλήματα στην απαγκίστρωση των μονάδων και στην επιβράδυνση των Ιταλικών στρατευμάτων, διέταξε την απαγκίστρωση τη νύκτα της 12ης Απριλίου 1941.

                 Ήδη είχαν αρχίσει τα πρώτα κρούσματα απειθαρχίας και διαρροές στις Μονάδες, παρά τη λήψη σοβαρών κατασταλτικών μέτρων. Η κατάσταση ημέρα με την ημέρα γινόταν ανησυχητική και τραγική, ακόμα και για την επιβίωση των Μονάδων. Η ραγδαία υποχώρηση των Βρετανικών στρατευμάτων Νοτιότερα της γραμμής ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ- ΠΙΕΡΙΩΝ- ΟΛΥΜΠΟΥ επέτεινε τη τακτική κατάσταση προς το χειρότερο. Καθημερινές αναφορές των Αντιστρατήγων προς την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία για τη δραματική κατάσταση δεν έδιναν τη λύση της συνθηκολόγησης, οι οποίες προέτρεπαν τη συνέχιση του αγώνα για λίγες ημέρες ακόμα. Το μέγεθος της τραγικής και επικίνδυνης για την αιχμαλωσία των Μονάδων κατάστασης από τον ηττημένο Ιταλικό στρατό την αναφέρει σε αναφορά του στις 18 Απριλίου στον Υπουργό Στρατιωτικών Νικόλαο Παπαδήμα και Αρχιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο ο Διοικητής του Β΄ Σώματος Στρατού Υποστράτηγος Γεώργιος Μπάκος, που κατέληγε ως ακολούθως: «Ανέφερον επανειλημμένως και αναφέρω μετά παρρησίας ότι η κατάστασις εξελίσσεται ραγδαίως επί τα χείρω. Διαρροαί, ανυπακοή, εγκατάλειψις Αξιωματικών επιτείνεται παρ΄ όλα τα ληφθέντα μέτρα και τυφεκισμούς. Εξορκίζω Υμάς εν ονόματι Θεού λάβετε άμεσον απόφασιν, ίνα μη θρηνήσωμεν ερείπια άνευ προηγουμένου. Οιοσδήποτε νομίζει ότι δύναται να φέρη τον σταυρόν του μαρτυρίου ικανώτερος εμού ας ορθολογήση και ας έλθη να κλαύση αυτός τη καταστροφήν, διότι τα δάκρυα τα δικά μας εστείρευσαν».

                Η κίνηση των Διοικητών των Α΄ και Β΄ Σωμάτων Στρατού, υποστηριζόμενη από το Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα, για συνθηκολόγηση και η ανάθεση αυτής στον αρχαιότερο Διοικητή του Γ΄ Σώματος Στρατού ( Το ΤΣΔΜ μετονομάσθηκε σε Γ΄ ΣΣ ) Αντιστράτηγο Γεώργιο Τσολάκογλου, κατά παράκαμψη του Διοικητού της Στρατιάς Ηπείρου Αντιστρατήγου Ιωάννου Πιτσίκα, είχε ως αποτέλεσμα τη συνθηκολόγηση στις 20 Απριλίου, ημέρα Κυριακή του Πάσχα, στο Βοτονάσι Μετσόβου, με την υπογραφή ευνοϊκού πρωτοκόλλου από τον Γεώργιο Τσολάκογλου και τον Γερμανό Υποστράτηγο Ντήτριχ. Επακολούθησε η υπογραφή τις επόμενες ημέρες άλλων δύο δυσμενέστερων πρωτοκόλλων, στα οποία ο Τσολάκογλου είχε σημειώσει ότι υπογράφει ως τελών εν αιχμαλωσία και όχι με τη θέλησή του.

*Ο Τσολάκογλου με υπουργούς του. Πίσω σε κύκλο, ο Μπάκος. 

ΥΠΟΥΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΠΑΚΟΥ

                Στις 11 το πρωί της 30ης Απριλίου 1941 ο Γ. Τσολάκογλου, αφού έλαβε από τις Γερμανικές κατοχικές αρχές την εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση, ορκίσθηκε ως Πρωθυπουργός στο κτίριο της σημερινής Βουλής. Αμέσως μετά την ορκωμοσία του Τσολάκογλου ορκίσθηκε το πρώτο κλιμάκιο των υπουργών, κυρίως από στρατιωτικούς, μεταξύ των οποίων και ο Υποστράτηγος Γεώργιος Μπάκος, που ανέλαβε το Υπουργείο των Στρατιωτικών και στο οποίο παρέμεινε και στην επόμενη κυβέρνηση, του καθηγητού της Ιατρικής, Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Λογοθετοπούλου. Ο Μπάκος ήταν ο πιο φανατικός και εκ πεποιθήσεως γερμανόφιλος από τους Στρατηγούς, που είχαν αναλάβει υπουργικά καθήκοντα. Ήταν επίσης, όπως έλεγε ο ίδιος, εφ όρου ζωής φανατικός αντικομουνιστής. Πίστευε ότι η Γερμανία θα εξέλθει του πολέμου νικήτρια, κάτι που δήλωσε στον Αντιστράτηγο Κωνσταντίνο Μπακόπουλο στη διάρκεια ιδιωτικής συζήτησης που είχε μαζί του. Επέδειξε, όπως και άλλοι συνάδελφοί του, ενδιαφέρον για   τους οπλίτες και τις οικογένειες των Αξιωματικών με το μισθολόγιο και τις συντάξεις. Με δική του φροντίδα κτίσθηκε το Νοσηλευτικό Ίδρυμα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, λειτούργησαν στρατιωτικά νοσοκομεία, ενώ ίδρυσε την Εθνική Ακαδημία Σωματικής Αγωγής Υπαξιωματικών και τη Σχολή Τοπογραφίας, με την οποία διασώθηκε το πάσης φύσεως υλικό της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειξε για την αποκατάσταση των αναπήρων οπλιτών, τους οποίους εφοδίασε για να επιβιώσουν, με άδειες μικροπωλητών.

                Ο Γ. Μπάκος κατηγορήθηκε ότι, αντί να μείνει απλός διαχειριστής της εξουσίας και να βοηθήσει στο μέτρο του δυνατού τους δεινοπαθούντες συμπατριώτες, ανέλαβε πρωτοβουλία να συγκροτήσει εθελοντικά ένοπλα τμήματα, προκειμένου να σταλούν στο Ανατολικό Μέτωπο και να πολεμήσουν στο πλευρό των Γερμανών κατά των Ρώσων. Επειδή πίστευε στη τελική νίκη της Γερμανίας η αποστολή και η συμμετοχή στον πόλεμο του Ελληνικού Εκστρατευτικού Σώματος, δύναμης μιας Μεραρχίας, η οποία θα ονομαζόταν    «Κυανόλευκη Μεραρχία», κατά τα πρότυπα της Ισπανικής, θα αποτελούσε αργότερα ένα ισχυρό επιχείρημα και διαπραγματευτικό όπλο στα χέρια της Ελλάδας.

                 Ο Πρωθυπουργός Γ. Τσολάκογλου πίστευε, όπως τουλάχιστον ο ίδιος γράφει στα απομνημονεύματά του ότι «υπό εξωκυβερνητικών κύκλων επεχειρήθη η συγκρότησις εθελοντικής Λεγεώνος δια να σταλή εις το Ανατολικόν Μέτωπον, ίνα πολεμήση παρά το πλευρόν των Γερμανών». Σύμφωνα με πληροφορίες που είχε ο Τσολάκογλου περίπου 2.000 άνδρες είχαν εγγραφεί εθελοντές στη Θεσσαλονίκη και 1.000 στην Αθήνα, έτοιμοι για το Ανατολικό Μέτωπο. «Αντέταξα, ανέφερε ο πρωθυπουργός της κατοχής, πάσαν αντίδρασιν εις το εγχείρημα, έχων και την συνδρομήν του Αρχηγού Χωροφυλακής Υποστρατήγου Ντάκου, ο οποίος εμυήθη εις τας προθέσεις μου και παρενέβαλε πολλά εμπόδια, ώστε η προσπάθεια των διανοηθέντων να συνδράμουν τους εχθρούς της πατρίδος μας να μην ριζοβολήση».

*Οι Γερμανοί παρελαύνουν στην Αθήνα...

                Υπάρχει όμως και η πληροφορία από το Θρασ. Τσακαλώτο, αλλά και από άλλους Αξιωματικούς, ότι ο Μπάκος, ενώ φερόταν στην αρχή ως υποστηρικτής της ιδέας αποστολής «εθελοντών» στο Ανατολικό Μέτωπο, γιατί έτσι ήθελε να δείχνει στο Γερμανό στρατιωτικό ακόλουθο, από την άλλη όμως πλευρά έκανε οτιδήποτε για να υπονομεύσει την όλη προσπάθεια. Στο διάστημα εκείνο οι αντιστασιακές οργανώσεις της πρωτεύουσας μέσω προσώπων συνεργατών των Ιταλών διοχέτευσαν στην Ιταλική πρεσβεία την πληροφορία ότι οι «εθελοντές» είχαν την πρόθεση, όταν θα μετέβαιναν στο Ανατολικό Μέτωπο να λιποτακτήσουν  και να πολεμήσουν  ως αντάρτες στα βουνά τους Ιταλούς. Μετά από παράσταση των Ιταλών προς τον πληρεξούσιο του Ράιχ,  Άλτεμπουργκ, η Γερμανική πρεσβεία με επίσημη ανακοίνωσή της ματαίωσε τη συγκρότηση της Λεγεώνας, γιατί «δια λόγους τεχνικούς δεν είναι δυνατόν να σταλή η Λεγεών εις την Ρωσίαν». Στη δίκη των δοσιλόγων πρωθυπουργών και υπουργών ο Τσολάκογλου στην απολογία του ανέφερε το γεγονός αυτό, με την υπογράμμιση ότι δικοί του άνθρωποι ήταν εκείνοι, που διεμήνυσαν στην Ιταλική πρεσβεία τις δήθεν προθέσεις των «εθελοντών» ανδρών, που θα κατατάσσονταν στη Λεγεώνα.

*Οι συνέπειες. Θάνατος και πείνα για τον ελληνικό λαό.

ΤΟ ΑΔΟΞΟ ΤΕΛΟΣ

                Από την επομένη της εγκατάστασης στην Αθήνα της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας το 1944, άρχισε με εντολή του Πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου η σύλληψη και φυλάκιση όλων εκείνων, που συνεργάσθηκαν με τον κατακτητή κατά τη διάρκεια της κατοχής. Για την έκδοση της απόφασης αυτής ασκήθηκαν έντονες πιέσεις από το ΕΑΜ, που έτρεφε θανάσιμο μίσος προς τους δοσίλογους. Από τους πρώτους που συνελήφθησαν ήταν οι διατελέσαντες κατά την περίοδο εκείνη πρωθυπουργοί, υπουργοί, ή κατείχαν διάφορες κυβερνητικές θέσεις και συνεργάσθησαν ή βοήθησαν τον κατακτητή. Συνολικά συνελήφθησαν (μεταξύ των οποίων και ο Γεώργιος Μπάκος) περί τους 450 πολιτικοί και άλλοι. Ορισμένοι όμως προ της απελευθέρωσης είχαν διαφύγει στο εξωτερικό.

                Οι πρώτες επιθέσεις των ανδρών του ΕΛΑΣ κατά των φυλακών Αβέρωφ, στις οποίες κρατούνταν ως υπόδικοι οι δοσίλογοι και κατάδικοι του κοινού ποινικού νόμου, άρχισαν τις νυκτερινές ώρες της 17ης Δεκεμβρίου 1944 και έληξαν στις 4 το απόγευμα της επομένης. Η επέμβαση Βρετανικών τμημάτων και τμημάτων της ΙΙΙης Ορεινής Ταξιαρχίας και Τάγματος Εθνοφυλακής αποσόβησε τη σύλληψη όλων των φυλακισμένων. Παρά ταύτα συνελήφθησαν από τους Ελασίτες αρκετοί υπόδικοι, μεταξύ των οποίων ο Γεώργιος Μπάκος και ο Υπουργός επί κυβέρνησης Ι. Ράλλη, Γ. Πειρουνάκης. Οι δύο υπουργοί κρατούνταν αρχικά στη βίλα Παπαλεονάρδου και κατόπιν στη Χασιά για αρκετές ημέρες, όπου ανακρίνονταν αδιακόπως από κάθε είδους βαθμοφόρους Ελασίτες. Στις 5 Ιανουαρίου 1945 μία φάλαγγα με αρκετές δεκάδες κρατουμένων ξεκίνησε από τα Καλύβια της Χασιάς προς τη Θήβα, με πολικό κρύο και χιόνι στους 25 πόντους. Ανάμεσα στους κρατουμένους, πλην των Μπάκου και Πειρουνάκη, αρεοπαγίτες, στρατηγοί, καθηγητές Πανεπιστημίου και Πολυτεχνείου, εφοπλιστές, βιομήχανοι, ιδιωτικοί υπάλληλοι, αστυνομικοί, χωρικοί, γριές και γέροι, κοπέλες 16 έως 18 χρονών. Επικεφαλής τους ήταν ο Μητροπολίτης Κορυτσάς και καθηγητής του Πανεπιστημίου Ευλόγιος Κουρίλας.

                Οι υπουργοί Μπάκος και Πειρουνάκης μεταφέρθηκαν στα Κρώρα Βοιωτίας, όπου δικάσθηκαν από πρόχειρο Λαϊκό δικαστήριο και καταδικάσθηκαν σε θάνατο και εκτελέσθηκαν, κατά πληροφορίες με απάνθρωπο τρόπο ο Μπάκος. Τέτοιες «δίκες» θα ακολουθήσουν πολλές, όπως και «καταδίκες» και εκτελέσεις. Στις 9 Ιανουαρίου το βράδυ στον Άγιο Τρύφωνα, κοντά στην Αράχωβα, εκτελέσθηκαν 13 όμηροι, μεταξύ των οποίων ο Αρεοπαγίτης Κερασιώτης, ο πρώην υπουργός Σπύρος Τρικούπης, ο αδελφός του πρώην πρωθυπουργού Σ. Κορυζής, οι Στρατηγοί Γκορτζάς και Κατσιγιαννάκης και άλλοι. Αντιλαμβανόμεθα τι θα επακολουθούσε εάν στα Δεκεμβριανά επικρατούσε το ΚΚΕ. Θα πνιγόταν η Αττική και όχι μόνο στο αίμα.

                Το πτώμα του Μπάκου μεταφέρθηκε λίγους μήνες αργότερα στην Ελευσίνα, όπου ετάφη με τιμές από το τότε Ταξίαρχο Θρασύβουλο Τσακαλώτο. Η προτομή του τοποθετήθηκε στο ΝΙΜΙΤΣ ως ευεργέτη, αφού αυτός έκτισε το Νοσοκομείο αυτό, ενώ το όνομά του έχει δοθεί σε μια οδό στη Νέα Φιλοθέη, κοντά στο Γηροκομείο.

*Ο τραγικός επίλογος. Κουβαλούσαν τους νεκρούς από την πείνα με τα καροτσάκια...

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

                 Ο Στρατηγός Γεώργιος Μπάκος, όπως έλεγαν παλαιοί συνάδελφοί του, ήταν άξιος καλύτερης τύχης. Ως άνθρωπος ήταν ευθύς, έντιμος και ανιδιοτελής. Ως Αξιωματικός ικανός, δραστήριος, αξιοπρεπής και γενναίος. Και ως συνάδελφος πολύ καλός και αγαπητός. Είχε όμως το ελάττωμα ότι ήταν ευερέθιστος και πολλές φορές ευφάνταστος. Σε ορισμένα ζητήματα λειτουργούσε περισσότερο η φαντασία και το αίσθημα, παρά η ψυχρή λογική και η κρίση.

Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

ΠΗΓΕΣ

1. «Απομνημονεύματα» Γεωργίου Τσολάκογλου έκδοσης 1958.

2. « Ήρωες και προδότες στην κατοχική Ελλάδα» του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη.