Δύο δημοσιογράφοι, τραυματίες στο Σαγγάριο…

*Ο Κ. Φαλτάϊτς, τρέχει στο ρεπορτάζ κάπου στην Προύσα, το 1921

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Οι δημοσιογράφοι, όπως και όλος ο ελληνικός λαός, έδωσαν και αυτοί το αίμα τους στο Μικρασιατικό Πόλεμο. Εκτός από τον έφεδρο υπολοχαγό δημοσιογράφο Ιωάννη Δαμηλάτη, που έπεσε μαχόμενος στο Ακ Μπουνάρ και ετάφη εκεί (βλέπε στο http://sitalkisking.blogspot.gr/2016/10/blog-post_19.html ) και άλλους συναδέλφους του νεκρούς επίσης, έχουμε και τραυματίες δημοσιογράφους κατά την κάλυψη του ρεπορτάζ.

Σήμερα θα γνωρίσουμε τον τραυματισμό δύο δημοσιογράφων στις μάχες του μακρινού Σαγγαρίου το 1921. Πρόκειται για τους πολεμικούς απεσταλμένους αθηναϊκών εφημερίδων, τους Κώστα Φαλτάϊτς και Στράτο Κτεναβέα.

Ήταν ακόμα καλοκαίρι του 1921, που όλα έμοιαζαν τόσο εύκολα και ελπιδοφόρα στο Μικρασιατικό μέτωπο, στο οποίο οι θρίαμβοι του στρατού διαδέχονταν ο ένας τον άλλον… Οι φαντάροι μας είχαν φτάσει στο Σαγγάριο, όπου οι Τούρκοι αντέταξαν απεγνωσμένη άμυνα. Ο αγώνας σε εκείνα τα μέρη διεξήχθη με πρωτοφανές πείσμα από τις δύο μεριές.

*Τίτλος από το "Εμπρός"

Στις 3 τα ξημερώματα της 15^ης Αυγούστου 1921, δόθηκε η διαταγή της εξόρμησης για την κατάληψη σημαντικών υψωμάτων, στο 37^ο Σύνταγμα Πεζικού, που διοικούσε ο συνταγματάρχης Λούφας  και στο 22^ο Σύνταγμα, που διοικούσε ο ταγματάρχης Μαυρομάτης. Η μάχη ήταν σκληρή. Έχασαν τη ζωή τους ο ταγματάρχης Κιτρινιάρης και οι λοχαγοί Αυλωναρίτης και Γιάνναρης. Αμέσως εκλήθη ο αρχαιότερος λοχαγός Αναστασίου, αλλά και αυτός πέφτει σε λίγο νεκρός. Τραυματίσθηκαν ο υπολοχαγός Αγαπητός και ο ανθυπολοχαγός Ζαφειρόπουλος.

Το 22^ο Σύνταγμα είχε επτά νεκρούς αξιωματικούς, ανάμεσα στους οποίους τον διοικητή της 2ας πυροβολαρχίας ανθυπολοχαγό Γαβριηλίδη.

*Γέφυρα κατασκευασμένη από το Μηχανικό. Φωτογράφος Δημ. Γαζιάδης. Αρχεία Ε.Λ.Ι.Α.

Παράλληλα, το Μηχανικό αγωνίζονταν να αποκαταστήσει μια καταστραφείσα από τους Τούρκους γέφυρας στο Νταμί Μπαλίκ Τσιφλίκ. Από τη γέφυρα αυτή είχαν περάσει τέσσερις μεραρχίες με πυροβολικό και ιππικό και ήταν χρήσιμη για τον ανεφοδιασμό της Στρατιάς.

Σημαντική εκείνες τις μέρες ήταν και η συμβολή των μαχητικών ευζώνων του 1/38 συντάγματος, αλλά και του πυροβολικού, το οποίο με τις εύστοχες βολές του, διέλυσε τις θέσεις των Τούρκων.

Ο τραυματισμός των δύο δημοσιογράφων

Το απόγευμα της 15^ης Αυγούστου 1921, δύο τολμηροί δημοσιογράφοι ο Κώστας Φαλτάϊτς της εφημερίδας «Εμπρός» και ο Στράτος Κτεναβέας της εφημερίδας «Χρονικά» βρίσκονταν στην έδρα του Σώματος Στρατού κοντά στο Ιρνλάρ Κατραντζή και παρακολουθούσαν την εξέλιξη της διεξαγόμενης μάχης.

Ένα αεροπλάνο των Τούρκων, που πετούσε στην περιοχή, πλησίασε προς το μέρος τους και άρχισε να ρίχνει βόμβες (τότε τις πετούσαν οι αεροπόροι με τα χέρια τους) εναντίον των καταυλισμών του στρατηγείου του Σώματος Στρατού. Μία βόμβα που έπεσε κοντά στους δύο δημοσιογράφους και σε μερικούς αξιωματικούς και στρατιώτες εξερράγη προκαλώντας τον τραυματισμό των δύο δημοσιογράφων, μερικών αξιωματικών και 20 στρατιωτών.

*Ο στρατηγός Γεώργιος Πολυμενάκος

Από τα θραύσμα της βόμβας έχασαν τη ζωή τους ο υπασπιστής του αρχηγού του πυροβολικού υπολοχαγός Δημόπουλος και δύο στρατιώτες. Ένας από τους νεκρούς στρατιώτες ήταν ανιψιός του στρατηγού Πολυμενάκου. Από τη βόμβα αυτή κινδύνευσε και ο ίδιος ο στρατηγός Πολυμενάκος, που με τους επιτελείς του βρίσκονταν σε παραπλεύρως σκηνή.

Άτυχοι υπήρξαν και οι δύο δημοσιογράφοι. Ο Φαλτάϊτς του «Εμπρός» τραυματίσθηκε στον καρπό του αριστερού χεριού του και ο Κτεναβέας των «Χρονικών» στα μαλακά μόρια του δεξιού μηρού του διαμπερώς.

Μετά την έκρηξη όλοι οι τραυματίες διακομίσθηκαν στο χειρουργείο εκστρατείας του Σώματος Στρατού στην τοποθεσία Κούρτ Χαζίρ. Τους δύο δημοσιογράφους μετέφεραν αμέσως οι τραυματιοφορείς.

Ένας από τους αυτόπτες μάρτυρες ο ανθυπίατρος Λ. Μακρής (από τα Τρίκαλα) που τραυματίσθηκε και ο ίδιος, αφηγήθηκε αργότερα ότι ο Φαλτάϊτς, που ήταν ελαφρότερα τραυματισμένος δεν εγκατέλειψε τον συνάδελφό του και μέχρι να φτάσουν στο χειρουργείο κρατούσε με το δεξί του χέρι το φορείο με το οποίο μετέφεραν τον Κτεναβέα! Αλλά και αργότερα δεν θέλησε να απομακρυνθεί από τον συνάδελφό του και παρέμενε κοντά του θέλοντας να τον περιποιείται. Σύντομα όμως ο Φαλτάϊτς επανήλθε στο στρατηγείο για να παρακολουθεί την εξέλιξη των επιχειρήσεων. Δείγμα υψηλής συναδελφικής αλληλεγγύης…

*Ο Κ. Φαλτάϊτς σε μεταγενέστερη φωτογραφία

Μέρες αργότερα στις 10 Σεπτεμβρίου 1921 το «Εμπρός» δημοσίευσε περιγραφή του ίδιου του Φαλτάϊτς, για τις συνθήκες του τραυματισμού τους. Αποκατεστημένη πλέον η υγεία του, σημείωνε με κάποια δόση λυρισμού για τις μάχες της Σαπάντζας και του Τσαλ Νταγ:

*Ο Φαλτάϊτς έγραφε..

«Οπίσω εις το έλος- έγραφε- εις μίαν σειρά βράχων, ο συνάδελφος κ. Κτεναβέας με εσταμάτησε με την καλωσύνην και την γλύκαν της φωνής του.

-Πόσες φορές στο έχω πει, εφώναξε, πως θα σε θάψουνε τα κοράκια σε καμιά από αυτές τις χαράδρες…

Και εγέλασε με το πλούσιο και αισιόδοξο γέλιο του».

Στη συνέχεια περιέγραφε τον ήχο του αεροπλάνου που πλησίαζε και από μύγα αρχικά, έφτασε να φαίνεται κοντά, σαν μεγάλο πουλί και να διακρίνεται ακόμα και ο πιλότος. Οι στρατιώτες σκόρπισαν και σήκωσαν τα μάνλιχερ προς τον ουρανό, αλλά τελικά ήρθε ο κεραυνός του ήχου και της καταστροφής από την οβίδα που έριξε.

Πενήντα μέτρα αριστερά το σώμα ενός στρατιώτη κυλίστηκε από το πρανές του υψώματος προς τα κάτω.

«Ο κεραυνός της εκρήξεως- αφηγείτο ο Φαλτάϊτς- μας εκάλυψε ολόκορμους σκεπασμένους εις τα χώματα και εις την έκπληξιν του πόνου. Ο στρατιώτης Τσαουσίδης με σχισμένον τον θώρακα εβιάζετο ν’ αφίση την τελευταίαν του πνοήν και ο ρόγχος του θανάτου  εξήρχετο από το στόμα του. Ο υπολοχαγός Δημόπουλος είχε διπλωθεί εις ένα αναποδογυρισμένο ύψιλον με θραυσμένα τα πλευρά του. Η αισιοδοξία όμως του συναδέλφου Κτεναβέα δεν έπαυσε να υπάρχη εις την φυσιογνωμίαν του, ενώ ένα κόκκινο ρυάκι αίματος κατέβαινε από την μηρόν του και επλημμύριζε την πέτραν».

 *Το σχόλιο του "Ελευθέρου Τύπου" του Ανδρέα Καβαφάκη

Τα σχόλια του Τύπου

Το «Εμπρός» θέλοντας να επαινέσει την σεμνότητα του απεσταλμένου του στο μέτωπο, δημοσίευσε σχόλιο του δημοσιογράφου Παύλου Καλαποθάκη (27 Αυγούστου 1921) ο οποίος μεταξύ άλλων έγραφε για την «ζηλευτή σεμνότητα και μετριοφροσύνη» του Φαλτάϊτς, που στις ανταποκρίσεις του διαλαλούσε τις θυσίες των ηρωικών προμάχων της πατρίδας αλλά «ετήρησεν απόλυτον σιγήν και αφήκε εκ τυχαίων όλως αφηγήσεων των εις Αθήνας αφιχθέντων ηρωικών τραυματιών να πληροφορηθώμεν ότι καταλέγεται και ούτος μεταξύ των  ενδόξως εν Μικρά Ασία τραυματισθέντων», και κατέληγε: «Ο τραυματισμός του είναι είς επί πλέον τίτλος τιμής- ο τιμητικώτερος βεβαίως όλων- δια τον πατριωτικώτατον δημοσιογράφον».

Δύο μέρες αργότερα η ίδια εφημερίδα, σε άλλο σχόλιό της αναφέρει ότι πρωινή εφημερίδα της Αθήνας έκανε αφιέρωμα για τον τραυματισμό των δύο δημοσιογράφων στο μέτωπο και επεσήμαινε, ότι ο Φαλτάϊτς, δεν επιστρέφει στην Αθήνα και παραμένει στο μέτωπο του πολέμου καλύπτοντας συνεχώς τις εξελίξεις των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

*Το σχόλιο στην ¨Εφημερίδα" του Δημητρίου Κορομηλά

Η «Εφημερίς» του Δημ. Κορομηλά σε σχόλιό της (28 Αυγούστους 1921) υπογράμμισε ότι «ο Ελληνικός Τύπος δεν υστέρησεν εις θυσίας κατά τον μεγάλον Μικρασιατικόν αγώνα της Ελλάδος. Μετά τον ηρωικόν θάνατον του εφέδρου υπολοχαγού Δαμηλάτη, δύο έτεροι τραυματισμοί δημοσιογράφων μας ηγγέλθησαν εκ του μετώπου. Του ανταποκριτού του «Εμπρός» κ. Φαλτάϊτς και του κ. Κτεναβέα, οι οποίοι και οι δύο εις την πρώτην γραμμήν, παρηκολούθουν την προέλασιν του στρατού μας. Αι δε θυσίαι αυταί του αίματος των συναδέλφων αποτελούν μίαν από τα τιμητικωτέρας σελίδας της ιστορίας της ελληνικής δημοσιογραφίας».

Την ίδια μέρα η εφημερίδα του Ανδρέα Καβαφάκη «Ελεύθερος Τύπος» σε δικό της σχόλιο τόνιζε: «Δύο εκ των επιλέκτων μελών της αθηναϊκής δημοσιογραφίας, οι κ.κ. Κτεναβέας και Φαλτάϊτς, επληγώθησαν εν τη εκτελέσει των καθηκόντων των. Παρακολουθούντες τον νικηφόρον στρατόν μας είχον την υψηλήν τιμήν να πληγωθώσι παρά το πλευρόν των γενναίων μας μαχητών. Η δημοσιογραφική οικογένεια είναι υπερήφανος δι’ αυτούς. Τους απευθύνει τα θερμότερά της συγχαρητήρια».

*Παραμένει στο μέτωπο...

Σχόλια για τον τραυματισμό των δύο δημοσιογράφων, ενώ εκτελούσαν το καθήκον τους στο Μικρασιατικό Μέτωπο δημοσίευσαν και άλλες εφημερίδες.

Η «Νέα Ημέρα» (1 Σεπτεμβρίου 1921) σε σχόλιό της υπογράμμιζε: "Δύο επίλεκτοι συνάδελφοι ο κ. Ευστρ. Κτεναβέαςκαι ο κ. Κ. Φαλτάϊτς ετραυματίσθησαν εις τας μάχας του μετώπου εξ εκρήξεως βόμβας ριφθείσης από εχθρικού αεροπλάνου. Η «Ν. Ημέρα» σφίγγει το χέρι των ηρωικών συναδέλφων, των τιμώντων τας τάξεις μας».

Η «Εσπερινή» (28 Αυγούστου 1921) παρατηρούσε: «Δύο δημοσιογράφοι ο Κτεναβέας των «Χρονικών» και ο Φαλτάϊτς του «Εμπρός»  ετραυματίσθησαν πολεμούντες εις τα Μικρασιατικά πεδία. Εκείνοι, οι οποίοι επήγαν εκεί να γράψουν τα κατορθώματα των άλλων, έγραψαν με το αίμα τους τα ονόματά τους εις τα δέλτους της ιστορίας».

Η «Καθημερινή» μεταξύ άλλων έγραφε (28 Αυγούστου 1921) ότι «η δημοσιογραφική οικογένεια θα τους δεχθή υπερήφανος, διότι ετίμησαν την Πατρίδα των και το επάγγελμά των».  

Βιογραφικά

*Ο Κωνσταντίνος Φαλτάϊτς, υπήρξε κορυφαίος δημοσιογράφος, λογοτέχνης και πρωτοπόρος ερευνητής της περιόδου 1913-1944.

Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1891 και μεγάλωσε στην Σκύρο. Σπούδασε Νομική και Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Αναγορεύτηκε διδάκτορας της Νομικής. Με την δημοσιογραφία άρχισε να ασχολείται ενεργά το 1910, σε ηλικία 19 ετών, και μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1944. Εργάστηκε σε πλήθος εφημερίδων και περιοδικών, όπως στην «Ακρόπολη», το «Εμπρός», τον «Ελεύθερο Λόγο», την «Αθηναϊκή», τον «Παρνασσό», τον «Ελεύθερο Άνθρωπο», το «Μπουκέτο», τη «Ναυτική Ελλάδα», κ.α., δημοσιεύοντας άρθρα, λαογραφικές, ιστορικές και εθνολογικές μελέτες, μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα, μεταφράσεις κλπ.

Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, υπηρέτησε μεταξύ άλλων και στο θωρηκτό «Αβέρωφ». Έλαβε μέρος στις ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου, καθώς και στις ναυμαχίες των αντιτορπιλικών στα Στενά του Ελλήσποντου και των νησιών του Αιγαίου. Τότε εργάζονταν για την εφημερίδα «Ακρόπολις» του Βλάση Γαβριηλίδη.

Κάλυψε δημοσιογραφικά την Μικρασιατική εκστρατεία από τον Απρίλιο του 1921, περιγράφοντας πολλές μάχες του ελληνικού στρατού. Παρέμεινε στη Μικρά Ασία έως τον Νοέμβριο του 1921.

Μόλις επέστρεψε δημοσίευσε το βιβλίο «Αυτοί είναι οι Τούρκοι- Αφηγήματα των σφαγών της Νικομήδειας». Το βιβλίο αυτό μεταφράστηκε από το υπουργείο Εξωτερικών στα γαλλικά την επόμενη χρονιά (1922) και αξιοποιήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση για την προώθηση των ελληνικών θέσεων στους διεθνείς Οργανισμούς.

Πέθανε το 1944.

*Το βιβλίο του Κτεναβέα, έκδοση 1914

*Ο Στράτος Κτεναβέας γεννήθηκε  στην Καλαμάτα. Διετέλεσε διευθυντής της εφημερίδας «Νέος Ταχυδρόμος» της Καλαμάτας. Κάλυψε δημοσιογραφικά τους Βαλκανικούς Πολέμους και το 1914, κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος» από τις εκδόσεις Φέξη.

Εργάσθηκε σε διάφορες αθηναϊκές εφημερίδες και δημοσίευσε σημαντικά κείμενα για την πατρίδα του στη Μεσσηνιακή Επετηρίδα.

Κάλυψε τα γεγονότα της Μικρασιατικής Εκστρατείας ως πολεμικός απεσταλμένος της εφημερίδας «Χρονικά».

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχεία εφημερίδων της εποχής εκείνης