Το δραματικό ημερολόγιο της Κατοχής 1941- 44 στη Θράκη

*Κατοχή. Στην πλατεία Διδυμοτείχου κυματίζει η σβάστικα. Η ελληνική σημαία παραπίσω....

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

         Η Θράκη δοκιμάσθηκε ιδιαίτερα από το Ναζισμό και τους συμμάχους του, κατά τα χρόνια 1941-1944, όταν κατακτήθηκε και διαμελίστηκε, από κατακτητές  ιδιαζόντως σκληρούς και ανελέητους .  Η κατάκτηση της Θράκης, αποτέλεσε ένα γεγονός εξαιρετικά δραματικό, αλλά και επικίνδυνο, αφού η κατάκτησή της ακολουθήθηκε από μέτρα δημογραφικής αλλοίωσης της περιοχής, με απώτερο στόχο να αποσπασθεί από τον εθνικό κορμό.

          Είναι γνωστό ότι η Βουλγαρία συμμάχησε με τον Χίτλερ, όταν αυτός επιχειρούσε να κατακτήσει ολόκληρη την Ευρώπη και παραχώρησε τα εδάφη της για να περάσουν οι σιδερόφρακτες στρατιές των Γερμανών, για να επιτεθούν εναντίον της Ελλάδας, η οποία ήδη είχε δώσει ένα σκληρό μάθημα στα βουνά της Ηπείρου, στον άλλο εισβολέα, στον Φασισμό του Μουσολίνι.

          Η ανίερη συμμαχία Βουλγάρων- Γερμανών είχε και τα ανταλλάγματά της. Η Θράκη (πλην του νομού  Έβρου) και η Ανατολική Μακεδονία παραχωρήθηκαν στις ύαινες που ακολουθούσαν τα στρατεύματα του Χίτλερ, δηλαδή τα στρατεύματα του βασιλιά Μπόρις. Μετά την κατάρρευση του μετώπου, η περιοχή από τον ποταμό Στρυμόνα έως τον ποταμό  Έβρο, μαζί με τα νησιά της Θάσου και της Σαμοθράκης παραχωρήθηκαν στη Βουλγαρία, ως ανταμοιβή για την προσχώρησή της στον Άξονα. Εξαιρέθηκε ο νομός Έβρου, (όχι όμως και η περιοχή της Αλεξανδρούπολης και Δερείου) ο οποίος κατά τα ¾ παρέμεινε υπό Γερμανική κατοχή με Έλληνα νομάρχη στο Διδυμότειχο.

*Οι σύμμαχοι Χίτλερ και Μπόρις, "διεμοιράσαντο" το ιμάτια της Ελλάδας...

          Η Βουλγαρία ιστορικά ήθελε πάντοτε να έχει διέξοδο στο Αιγαίο, αλλά κάθε φορά προσδένονταν σε λάθος συμμαχικό στρατόπεδο από το 1878. Έτσι και το 1941 επιδίωξε όχι μόνο να καταλάβει τη Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία, αλλά και να αλλοιώσει όλα τα εθνογραφικά στοιχεία της περιοχής και να την προσαρτήσει οριστικά στο δικό της έδαφος.

          Το πλέον χαρακτηριστικό γεγονός είναι  ότι η Βουλγαρία δεν κήρυξε ποτέ τον πόλεμο εναντίον της Ελλάδας ούτε εναντίον των συμμάχων της!!! Και από τις πρώτες μέρες άρχισε τις πράξεις αγριότητας και βίας στους κατοίκους της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, όπως κατήγγειλε από τις 2 Ιουλίου 1941 ο Έλληνας πρεσβευτής στο Λονδίνο Χ. Σιμόπουλος.

          Τα πάθη του κόσμου αυτά τα χρόνια, υπήρξαν πρωτοφανή και ατελείωτα. Από τις μαζικές δολοφονίες του Δοξάτου και άλλων πόλεως, έως τις αποστολές εργατών στα καταναγκαστικά έργα στο εσωτερικό της Βουλγαρίας, τα γνωστά «Ντουρντουβάκια». Και από την επιβολή της Βουλγαρικής γλώσσας σαν μέσο συνεννόησης με τις αρχές, έως το κλείσιμο των ελληνικών σχολείων. Υπήρχε δηλαδή σχέδιο πλήρους βουλγαροποίησης.

          Στόχος του άρθρου αυτού είναι να προσδιορίσει τις ημερομηνίες εισόδου των Γερμανών και των Βουλγάρων στις κατεχόμενες περιοχές των τριών νομών της Θράκης, βάσει των στοιχείων που υπάρχουν στα αρχεία της ΔΙΣ/ΓΕΣ. Δεν θα αναφέρεται σε αφηγήσεις των βουλγαρικών ωμοτήτων.

          Η συγκέντρωση των στοιχείων αυτών, έγινε το 1946, από τη Διεύθυνση Πολεμικής Εκθέσεως του  Γενικού Επιτελείου Στρατού σε συνεργασία με τις αρχές Χωροφυλακής, οι οποίες κατά τη διάρκεια της Κατοχής, δεν είχαν διαλυθεί υπηρεσιακά και κατά συνέπεια κατείχαν ημερολογιακά στοιχεία. Διευθυντής της υπηρεσίας αυτής του ΓΕΣ το 1946, ήταν ο τότε αντισυνταγματάρχης Πεζικού Κωνσταντίνος Δόβας (κατοπινός υπηρεσιακός πρωθυπουργός το 1961).

*Το μοναδικό σωζόμενο από τα φυλάκια που έχτισαν οι Βούλγαροι 

στην περιοχή του Τριγώνου Ορεστιάδας. Κατά τον κ. Βασίλη Πενταλοφιώτη στον οποίο ανήκει αυτή η φωτογραφία, στην Κατοχή από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι Σεπτέμβριο 1944, οι Βουλγαρικές δυνάμεις κατασκεύασαν μια οχυρωματική γραμμή κατά μήκος των 

Ελληνοβουλγαρικών συνόρων από την Μηλιά έως τα Πετρωτά, φοβούμενοι μια αντεπίθεση των συμμαχικών δυνάμεων. Μετά την αποχώρηση του βουλγαρικού στρατού ανατινάχτηκαν όλα τα οχυρωματικά έργα, εκτός από αυτό, που βρίσκεται στο Φυλάκιο 37 και ένα άλλο, που βρίσκεται στην Γιαλιά, διότι τα πυροβολεία αυτά είχαν στόχο την ελληνική επικράτεια. 

Η είσοδος των κατακτητών

          Στις 9 Απρ 1941, ο αγώνας ανατολικά του Νέστου είχε ουσιαστικά τερματισθεί, µετά  την εγκατάλειψη των οχυρών Νυμφαίας και Εχίνου στις νότιες πλαγιές της Ροδόπης. Τα γερμανικά στρατεύματα προσέγγισαν στα ελληνικά σύνορα, από το συμμαχικό τους βουλγαρικό έδαφος.

          Ας δούμε ημερολογιακά, πότε μπήκαν οι κατακτητές σε πόλεις και χωριά της Θράκης:

Κομοτηνή

          Οι Γερμανοί εισήλθαν στην περιοχή της επαρχίας Κομοτηνής στις 6 Απριλίου και στην επαρχία Σαππών στις 13 Απριλίου 1941. Από τις δύο επαρχίες αποχώρησαν στις 10 Μαΐου 1941, αφήνοντας μόνο λίγους άνδρες. Οι Γερμανοί αποχώρησαν οριστικά από την περιοχή Σαππών στις 15 Αυγούστου 1944 και από την περιοχή της Κομοτηνής στις  30 Αυγούστου 1944.

          Οι Βούλγαροι κατέφθασαν στην περιφέρεια της Κομοτηνής στις 20 Απριλίου 1941 και στις Σάππες στις 5 Μαΐου 1941.

          Μετά από μια δραματική, βάρβαρη και βασανιστική Κατοχή οι Βούλγαροι  έφυγαν από την περιοχή της επαρχίας Κομοτηνής στις 26 Οκτωβρίου 1944 και από τις Σάππες στις 13 Οκτωβρίου 1944.

          Στην περιοχή της κοινότητας Ξυδίων (το 1953 μετονομάσθηκε σε κοινότητα Φιλλύρας) της επαρχίας Κομοτηνής, δεν εγκαταστάθηκαν ούτε Βουλγαρικές ούτε Γερμανικές δυνάμεις. Από τις 10 Μαΐου 1941 εγκαταστάθηκε Βουλγαρική Χωροφυλακή και πολιτική διοίκηση, η οποία παρέμεινε συνεχώς μέχρι τις 17 Οκτωβρίου 1944 οπότε και αποχώρησε οριστικά.

          Σχετική αναφορά της Διοίκησης Χωροφυλακής  Ροδόπης με ημερομηνία 26 Ιανουαρίου 1946 υπογράφει ο ταγματάρχης Ν. Λαλιώτης.

*Το πάνω μέρος της αναφοράς της Χωροφυλακής για το νομό Ξάνθης

Ξάνθη

          Στην Ξάνθη οι Γερμανοί εισήλθαν στις 8 Απριλίου και παρέμειναν έως τις 20 Απριλίου 1941, οπότε τους αντικατέστησαν αυθημερόν οι Βούλγαροι σύμμαχοί τους. Παρέμειναν στην Ξάνθη έως τις 8 Σεπτεμβρίου 1944, όταν συνθηκολόγησαν με τους συμμάχους.

          Στην περιφέρεια της Σταυρούπολης οι Γερμανοί μπήκαν στις 7 Απριλίου και αποχώρησαν στις 5 Μαΐου 1941. Οι Γερμανοί είχαν εισέλθει μέσα στη Σταυρούπολη στις 7 Απριλίου και αποχώρησαν στις 5 Μαΐου 1941. Οι Βούλγαροι μπήκαν την Πρωτομαγιά του 1941 και έφυγαν από τη Σταυρούπολη στις 14 Σεπτεμβρίου 1944. 

*Γερμανοί στην Ξάνθη τον Απρίλιο του 1941. Αρχείο Μιλτιάδη Δημητριάδη

 

          Στην περιφέρεια του Εχίνου οι Γερμανοί μπήκαν στις 6 Απριλίου, και έμειναν έως τις 25 Απριλίου 1941. Στις 6 Απριλίου 1941 μπήκαν οι Βούλγαροι, που έφυγαν οριστικά της 25 Σεπτεμβρίου 1944.

          Σχετική αναφορά προς το ΓΕΣ έκανε στις 4 Φεβρουαρίου 1946 η Διοίκηση Χωροφυλακής Ξάνθης. Την υπογράφει ο Διοικητής Εμμανουήλ Πιτυκάκης, αντισυνταγματάρχης Χωροφυλακής. 

*Το έγγραφο από την Ασφάλεια της Αλεξανδρούπολης

 Αλεξανδρούπολη

          Τα γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στην Αλεξανδρούπολη στις 8 Απριλίου 1941 και η κύρια δύναμή τους αποχώρησε από την πόλη στις 30 Απριλίου. Παρέμεινε μόνο μια μικρή δύναμη, που εκτελούσε καθήκοντα Φρουραρχείου Λιμένος μέχρι τις αρχές του Οκτωβρίου 1944, που αποχώρησαν οριστικά.

          Τα βουλγαρικά στρατεύματα μπήκαν στην Αλεξανδρούπολη στις 23 Απριλίου 1941 και αποχώρησαν στις 21 Οκτωβρίου 1944.

          Τη σχετική αναφορά προς το ΓΕΣ με ημερομηνία 7 Ιανουαρίου 1946 υπογράφει ο διοικητής Ασφαλείας, μοίραρχος Γ. Σακελλαρίου.

Διδυμότειχο

          Στο Διδυμότειχο και στην περιφέρειά του υπήρξε μόνο Γερμανική Κατοχή. Γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στην πόλη στις 11 Απριλίου 1941 και αποχώρησαν μετά από μάχη με τις δυνάμεις της Αντίστασης στις 28 Αυγούστου 1944 (σχετικά βλέπε και στο http://sitalkisking.blogspot.gr/2011/08/29-1944.html )

 *Απόσπασμα από την αναφορά της Χωροφυλακής Σουφλίου

Σουφλί

          Οι κατοχικές γερμανικές δυνάμεις βάσει αναφοράς της υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Σουφλίου στις 13 Μαρτίου 1946, εισήλθαν στην πόλη στις 10 Απριλίου 1941, στις 4 το απόγευμα και αποχώρησαν στις 31 Αυγούστου 1944, στις 10 το πρωί. Βούλγαροι εισήλθαν μόνο στις περιοχές Μικρού και Μεγάλου Δερείου στις 21 Απριλίου 1941 και τις εγκατέλειψαν στις 18 Οκτωβρίου 1944.

*Από τη Χωροφυλακή Νέας Ορεστιάδας για το πήγαινε- έλα Βουλγάρων κατασκόπων

Ορεστιάδα

          Οι πληροφορίες είναι αλληλοσυγκρουόμενες Η Χωροφυλακή ανέφερε ότι δεν μπόρεσε να εξακριβώσει την ακριβή ημερομηνία άφιξης και αναχώρησης των Γερμανών κατακτητών. Η πλέον προσεγγίζουσα προς την πραγματικότητα ημερομηνία, είναι ότι οι Γερμανοί μπήκαν στην Ορεστιάδα στις 15-5-1941 και την εγκατέλειψαν στις 28-8-1944. Σε σχετικό έγγραφο, που υπάρχει στη ΔΙΣ/ΓΕΣ, υπογραμμίζεται ότι:

          «Την περιφέρειαν Ορεστιάδος εκτός ωρισμένων χωρίων είχαν καταλάβει οι Γερμανοί πλην όμως συχνά αφικνούντο Βούλγαροι στρατιωτικοί ως επί το πλείστον διά προπαγανδιστικούς λόγους και τοιούτους κατασκοπείας εις βάρος των εθνικών ημών συμφερόντων».

          Την αναφορά  προς το ΓΕΣ, υπογράφει στις 16 Ιανουαρίου 1946, ο Διονύσιος Παπαθανασίου, ανθυπασπιστής Χωροφυλακής, επικεφαλής του Αστυνομικού Σταθμού της Ορεστιάδας.

          Παρόμοια αναφορά στις 27 Φεβρουαρίου 1946 υπογράφει και  ο διοικητής της υποδιοίκησης Χωροφυλακής  Ορεστιάδας ανθυπομοίραρχος Β. Μιχαήλ.

Σαμοθράκη

          Στις 19 Απριλίου 1941 το νησί της Σαμοθράκης καταλήφθηκε από γερμανικά στρατεύματα.

          Στη  Σαμοθράκη στις 12 Μαΐου 1941 αποβιβάσθηκε δύναμη του Βουλγαρικού Στρατού και την επομένη 13 Μαΐου έγινε η υποστολή της Γερμανικής σημαίας, δεδομένου ότι παραχωρήθηκε το νησί μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της Θράκης στη Βουλγαρία. Αυθημερόν τα γερμανικά στρατεύματα αποχώρησαν και οι Βούλγαροι παρέμειναν στη Σαμοθράκη έως τις 21 Σεπτεμβρίου 1944 (έγγραφο της Χωροφυλακής προς το ΓΕΣ με ημερομηνία 23 Απριλίου 1958).

*Η είσοδος των οχυρών του Εχίνου στο νομό Ξάνθης, σήμερα

Ρύζια

          Ο Σταθμός Χωροφυλακής Ρυζίων Ορεστιάδας ανέφερε στο ΓΕΣ, ότι στο χωριό εισήλθαν μόνο Γερμανοί στις 10 Μαΐου 1941 και παρέμειναν εκεί έως τις 15 Σεπτεμβρίου 1944.

Νέα Βύσσα

          Ο Σταθμός Χωροφυλακής της Νέας Βύσσας ανέφερε προς το ΓΕΣ ότι  στο γνωστό κεφαλοχώρι οι Γερμανοί εισήλθαν στις 11 Απριλίου 1941 και το εγκατέλειψαν στις 28 Αυγούστου 1944. Την αναφορά της 11^ης Ιανουαρίου 1946 υπέγραφε  ο σταθμάρχης Καλπογιάννης.

Μαράσια

          Βούλγαροι κατακτητές εισήλθαν στην περιοχή των Μαρασίων στις 15 Απριλίου 1941 και αποχώρησαν στις 25 Μαΐου 1941, ύστερα από διαταγή των Γερμανών και σε συνεννόηση με της Τουρκικές αρχές, δεδομένου ότι η περιοχή αυτή ήταν μεθόριος προς την Τουρκία και είχε χαρακτηρισθεί νεκρή ζώνη. Οι Γερμανοί εισήλθαν στα Μαράσια στις 26 Απριλίου 1941 και αποχώρησαν στις 28 Αυγούστου 1944 κατευθυνθέντες στην Αλεξανδρούπολη.

          Το σχετικό έγγραφο της το ΓΕΣ υπογράφει στις 13 Ιανουαρίου 1946, ο ενωμοτάρχης Δ. Κατσής.

 *Οι πληροφορίες για την περιοχή της Αλεξανδρούπολης

Άλλες πληροφορίες

          Η Διοίκηση Χωροφυλακής Έβρου με αναφορά της 6^ης Μαρτίου 1946, που υπέγραφε ο  αναπληρωτής του Διοικητή Χωροφυλακής Έβρου, μοίραρχος Γ. Σακελλαρίου, έδινε τις ακόλουθες ημερομηνίες εισόδου και αποχώρησης των κατοχικών δυνάμεων σε διάφορα σημεία του νομού Έβρου.

          Μάκρη: Οι Γερμανοί μπήκαν στις 8 Απριλίου 1941 και έφυγαν στις 28 Σεπτεμβρίου 1944. Οι Βούλγαροι ήρθαν στις 14 Μαΐου 1941 και έφυγαν στις 28-9-1944.

          Αισύμη: Εισήλθαν Βούλγαροι κατακτητές στις 23 Απριλίου 1941 και έφυγαν στις 14 Σεπτεμβρίου 1944.

          Συκαράγη: Οι Βούλγαροι την κατέλαβαν στις 5 Απριλίου 1941 και αποχώρησαν στις 20 Νοεμβρίου 1944.

          'Αβαντας: Είσοδος Βουλγάρων στις 23 Απριλίου 1944, αποχώρηση στις 20 Νοεμβρίου 1944.

          Κοίλα: Τα κατέλαβαν μόνο Γερμανοί στις 9-4-1941 και τα κράτησαν έως τις 3 Σεπτεμβρίου 1944.

          'Ανθεια: Την κατέλαβαν μόνο Γερμανοί στις 10-4-1941 και την κράτησαν έως τις 2 Σεπτεμβρίου 1944. 

          Μαΐστρος: Οι Γερμανοί κατακτητές μπήκαν στο χωριό στις 15 Μαρτίου 1941 και έφυγαν στις 10 Οκτωβρίου 1944.

          Φέρρες:  Οι Ναζιστές πάτησαν το πόδι τους στις 9 Απριλίου 1941 και απήλθαν στις 3 Σεπτεμβρίου 1944.

          Νίψα: Την κατέλαβαν οι Βούλγαροι τον Ιούνιο του 1941, αλλά έφυγαν 10 μέρες αργότερα.

          Υπάρχει παρόμοιο έγγραφο της 22ας Ιανουαρίου 1946 της υποδιοίκησης Χωροφυλακής Αλεξανδρούπολης, που το υπογράφει ο μοίραρχος Μουρκογιάννης Γεώργιος.

           Ο λαός της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας, πλήρωσαν με πολύ αίμα και πόνο την ιδιαίτερως βάρβαρη Βουλγαρική Κατοχή. Ο πικρός αστεϊσμός των κατοίκων που εγκατέλειπαν τις βουλγαροκρατούμενες περιοχές και κατέφευγαν διωγμένοι στις γερμανοκρατούμενες δυτικά του Στρυμόνα, ήταν "Φεύγουμε στην ελέυθερη Ελλάδα"!!!  

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης