ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΕΣ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΟΡΤΑΚΙΟΪ ΘΡΑΚΗΣ

*Το παλαιό Ορτάκιοϊ

 *Βουλγαρικές ωμότητες

 με στόχο τον αφελληνισμό

της Θράκης το 1913-1919

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Το Ορτάκιοϊ , που θα μας απασχολήσει σήμερα, είναι σήμερα μια μικρή βουλγαρική πόλη με τη σημερινή ονομασία Ιβαΐλοβγκραντ. Στο παρελθόν όμως ήταν μια μεγάλη κωμόπολη με ανθούσα ελληνική παρουσία και έδρα μητρόπολης. Βρίσκεται κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, ακριβώς απέναντι από το ελληνικό χωριό Δοξιπάρα, όπου ανακαλύφθηκαν σε τύμβο μέσα, άμαξες και σκελετοί. Απέχει περίπου 38 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Διδυμοτείχου.

                Κατά το 1790 το Ορτάκιοϊ καταστράφηκε από τους Κιρτζαλήδες ληστές (Για το φαινόμενο των Κιρτζαλήδων ληστών βλέπε στη θέση http://sitalkisking.blogspot.gr/2012/05/blog-post_17.html#more  . Αργότερα και στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ου η πόλη αριθμούσε περισσότερους από 3.000 Έλληνες κατοίκους. Από το 1859, το Ορτάκιοϊ έγινε η έδρα της Μητρόπολης Λιτίτζης. Στην πόλη υπήρχε μια αστική σχολή, ένα παρθεναγωγείο και ένα νηπιαγωγείο.

                Το Ορτάκιοϊ κατελήφθη από τους Βούλγαρους κατά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο για να επιστραφεί στην Τουρκία τον Σεπτέμβριο του 1913 με τις συνθήκες του Βουκουρεστίου και της Κωνσταντινουπόλεως. Κατά την διάρκεια όμως του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου παραχωρήθηκε από την Τουρκία στη Βουλγαρία με την συνθήκη της 6 Σεπτεμβρίου 1915. Από τότε οι Έλληνες κάτοικοι ξεκίνησαν να εγκαταλείπουν την πόλη.

                Είναι γνωστό και έχει αναφερθεί και από αυτό εδώ το ιστολόγιο, ότι η Δυτική Θράκη στη διάρκεια του 20ου αιώνα, υπέστη δύο φορές την βουλγαρική κατοχή με συνέπειες τραγικές.

*Παλαιά καρτ ποστάλ του Ορτάκιοϊ

                Την πρώτη φορά μετά τον τερματισμό του δεύτερου Βαλκανικού Πολέμου το 1913, όταν με βάση κυρίως τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, η περιοχή επιδικάσθηκε στην ηττημένη Βουλγαρία αν και είχε απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό. Η βουλγαρική κατοχή της Θράκης κράτησε έως το 1919, όταν κατελήφθη από τα στρατεύματα της Αντάντ και το 1920 παραχωρήθηκε στην Ελλάδα.

                Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου του Αυγούστου 1913, υπήρξε εντελώς άδικη για την ελευθερωμένη Θράκη. Οι Βούλγαροι άρχισαν να προωθούνται σταδιακά και να καταλαμβάνουν εδάφη της Θράκης, από τον Οκτώβριο του 1913. Ο πληθυσμός της περιοχής βρέθηκε σε απόγνωση.

                Την δεύτερη φορά, η Θράκη παραχωρήθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία στη σύμμαχό της Βουλγαρία, το 1941 (πλην του νομού Έβρου με την εξαίρεση της Αλεξανδρούπολης, που παρέμεινε υπό γερμανικό έλεγχο).

          Και οι δύο βουλγαρικές κατοχές έχουν αποτυπωθεί στην ιστορική μνήμη των Θρακών με τα μελανότερα χρώματα, εξαιτίας της βαρβαρότητας των Βουλγάρων, της εκδικητικότητας που τους διακατείχε, της πρακτικής αφελληνισμού της περιοχής και της έπαρσης που είχαν, ότι επιτέλους κατόρθωσαν να φτάσουν στη θάλασσα του Αιγαίου, που ήταν το μέγιστο γεωστρατηγικό όνειρό τους.

*Το κεφάλαιο της έκθεσης για το Ορτάκιοϊ

Η πρώτη βουλγαρική κατοχή

          Στα αρχεία του Ιδρύματος Ελευθερίου Βενιζέλου έχει διασωθεί μια έκθεση του Ελληνικού προξενείου Ξάνθης προς το υπουργείο Εξωτερικών για την κατάσταση που επικρατούσε στη Δυτική Θράκη, η οποία τελούσε υπό Βουλγαρική κατοχή. Η έκθεση έχει ημερομηνία 12 Νοεμβρίου 1915 και αποτελείται από 19 σελίδες. Περιέχει στοιχεία και περιγραφές, που απεικονίζουν τις προσπάθειες της ηττημένης Βουλγαρίας να αφελληνίσει πλήρως την περιοχή.

*Ορτάκιοϊ

                Ας έρθουμε όμως τώρα στην περίπτωση του Ορτάκιοϊ και των βασάνων που τράβηξαν οι κάτοικοί του όταν εγκαταστάθηκαν οι Βουλγαρικές αρχές, που όπως συνήθιζαν τότε, συνοδεύονταν από κομιτατζήδες, δηλαδή ένοπλους άτακτους, στην πραγματικότητα πλιατσικολόγους και δολοφόνους.

                Στο Ορτάκιοϊ κατοικούσαν τότε 3.175 Έλληνες. Ο ανθελληνικός διωγμός επεκτάθηκε όχι μόνο στο σημαντικό αυτό κεφαλοχώρι, αλλά κα ι στα γύρω περίχωρα, που επίσης τα κατοικούσαν Έλληνες.

                Αρκετοί τότε, κάτω από τον εξαναγκασμό των Βουλγάρων και άλλοι που έβλεπαν το μέλλον δυσοίωνο, άρχισαν να εκπατρίζονται κουβαλώντας μαζί τους τα εντελώς απαραίτητα πράγματα.

                Άλλωστε οι βουλγαρικές αρχές είχαν προειδοποιήσει τους Έλληνες με κατηγορηματικό τρόπο, ότι έπρεπε να φύγουν.

                Τον Φεβρουάριο του 1914 ο τοπικός αρχηγός της Βουλγαρικής Χωροφυλακής κάλεσε τους Έλληνες πρόκριτους και τον ιερέα και απερίφραστα τους είπε: «Τελείωσε πλέον. Μέρος για σας δεν υπάρχει εδώ». Και απευθυνόμενος προς τον ιερέα του Ορτάκιοϊ του είπε: «Παπά μου, πρέπει να πεις στους Χριστιανούς σου να έλθουν εδώ να δηλώσουν ότι δεν έχουν κτήματα, ούτε θα επιστρέψουν ξανά εδώ και να τους πάρεις να φύγετε. Αλλιώς θα σας διώξω δια της βίας».

                Εν τω μεταξύ άρχισαν να σημειώνονται πράξεις βίας από Βούλγαρους κομιτατζήδες, κυρίως φόνοι, αρπαγές, κλοπές και ατιμώσεις.

                Στις 3 Ιουλίου 1914 συνελήφθη στο Ορτάκιοϊ και απήχθη στα βουνά ο νέος Γ. Μπεκλιβάνης και ζητήθηκαν λύτρα.

                Στις 4 Ιουλίου απήγαγαν και κατακρεούργησαν τον Λάμπρο Χασάπη. Την ίδια μέρα απήγαγαν και τον Ζήση Γ. Λάζου και αντί να τον απελευθερώσουν όταν καταβλήθηκαν λύτρα 200 εικοσόφραγκων, τον σκότωσαν και τον έριξαν στον ποταμό Άρδα.

*Στατιστική για τα σχολεία της περιοχής Ορτάκιοϊ του 1877, 

από τα αρχεία της Βιβλιοθήκης της Βουλής

                Στις 9 Ιουλίου του ίδιου έτους οι θυγατέρες των Ελλήνων προκρίτων Γραμμένου Θωμαΐδη, Ι. Δόμπολα και Γραμμένου Μπογιατζή, εξαναγκάσθηκαν να περιέρχονται στους δρόμους, πουλώντας λουλούδια. Τα χρήματα που συγκέντρωσαν τα πήραν οι αρχές για να τα διαθέσουν υπέρ των Βουλγάρων προσφύγων.

                Την εποχή εκείνη στο Ορτάκιοϊ είχαν συγκεντρωθεί άνω των 2.000 προσφύγων από τη Σερβική Μακεδονία , στους οποίους οι βουλγαρικές αρχές μοίρασαν όπλα και τους διέταξαν να εγκατασταθούν  εκεί, καταλαμβάνοντας μέσα σε τρεις μέρες τα σπίτια και τα καταστήματα, πετώντας έξω τις ελληνικές οικογένειες. Το μέτρο αυτό εξανάγκασε τις οικογένειες που δεν είχαν φύγει, να φύγουν χωρίς τα υπάρχοντά τους, αφού έπιπλα, ρούχα και χρήματα τα κατακρατούσαν οι Βούλγαροι.

                Οι κάτοικοι της Μανδρίτσας και του Αλαμανίου (Σ.Σ. Μάλλον εννοεί το πλησίον χωριό Ακ Άλάν και εξελληνισμένο Ακαλάνιο) εξαναγκάσθηκαν επίσης να φύγουν εξαιτίας των ληστειών και τον φόνων που πραγματοποιούσαν διάφοροι ανεξέλεγκτοι κομιτατζήδες. Στις 20 Νοεμβρίου 1914 είχαν εισέλθει μέσα στη Μανδρίτσα πολυάριθμα στίφη ένοπλων Βουλγάρων με απειλές και αλαλαγμούς. Αμέσως απέκλεισαν όλες τις εξόδους του χωριού και συγκέντρωσαν όλους τους άνδρες στην εκκλησία και απαίτησαν να καταβληθούν 3.000 εικοσόφραγκα. Οι δυστυχείς χωρικοί αδυνατούσαν να συγκεντρώσουν αμέσως αυτό το ποσό και ζήτησαν μια προθεσμία ελαχίστων ημερών. Οι Βούλγαροι έγιναν έξαλλοι και άρχισαν να ξυλοκοπούν ανηλεώς τους ομήρους τους.  Από τους ξυλοδαρμούς πέθανε ο πατέρας του γιατρού Σιμιτσόγλου. Κανείς δεν ξέρει τι φρικτό ακόμα θα συνέβαινε, αν δεν εμφανίζονταν σαν από θαύμα ο …από μηχανής Θεός!!!

*Σχολικές εξετάσεις στο Ορτάκιοϊ το 1902. 

Φωτογραφία από τα αρχεία της Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης

                Οι Έλληνες παρακείμενου χωριού- κατά την αφήγηση των διπλωματών- όταν έμαθαν τι συνέβαινε στη Μάνδριτσα, πήραν τα όπλα, πλησίασαν στο χωριό πυροβολώντας στον αέρα και εξανάγκασαν τους ένοπλους να φύγουν. Τελικά οι δυστυχές Έλληνες κάτοικοι, προβλέποντας τι θα συμβεί στο μέλλον, εγκατέλειψαν το χωριό. Τα ίδια όμως συνέβησαν και στο Ακ Αλάν.

                «Ήδη- αναφέρεται στην έκθεση- τα τέως ανθηρότατα αυτά χωρία είναι έρημα και χρησιμεύουν ως κατοικία των ορνέων».

                Στην ιστορική αυτή έκθεση, αναφέρονται και τα παθήματα δύο ομογενών του Ορτάκιοϊ, σαν χαρακτηριστικά δείγματα το ανθελληνικού διωγμού.

                Η πρώτη περίπτωση αφορά τον Χρυσάφη Παπαδόπουλο, 61 ετών, ο οποίος κατέθεσε επισήμως στους διπλωμάτες:

                Όταν οι Βούλγαροι κατέλαβαν το Ορτάκιοϊ, του έκοψαν τα αυτιά και του έκλεψαν 800 φράγκα. Την οικογένειά του την είχε φυγαδεύσει στο χωριό Αλεποχώρι που βρίσκονταν τότε σε τουρκικό έδαφος. (Σ.Σ. το Αλεποχώρι σήμερα ανήκει στην Ελλάδα και βρίσκεται εγγύς των ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Για το Αλεποχώρι βλέπε στη θέση http://sitalkisking.blogspot.gr/2010/11/blog-post_17.html).

*Βούλγαροι κομιτατζήδες περί το 1900

                Η δεύτερη περίπτωση αφορά τον Πασχάλη Παπαδημητρίου 40 ετών, που είχε στείλει την οικογένειά του στο Αλεποχώρι και αυτός προτίμησε να μείνει στο Ορτάκιοϊ για να διαφυλάξει το σπίτι του. Αυτός, αφηγήθηκε, ότι όταν ήρθαν οι Βούλγαροι στρατιώτες και οι κομιτατζήδες,  όρμησαν μέσα στο σπίτι του και άρπαξαν ότι βρήκαν. Μεταξύ άλλων βρήκαν κρυμμένα 5.000 φράγκα. Άρπαξαν επίσης μεγάλη ποσότητα κουκουλιών και μεταξιού. Ύστερα από όλα αυτά αναγκάσθηκε να καταφύγει στο χωριό Τσομπάνκιοϊ, εγκαταλείποντας όλη την περιουσία του στα χέρια των αρπάγων Βουλγάρων. Εκεί συναντήθηκε με την οικογένειά του Χρυσάφη Παπαδόπουλου και όλοι μαζί έφυγαν για την Ελλάδα.

                «Τοιαύτη εν όλη της τη ακριβεία και λεπτομερεία, η οικτρά δια τον Ελληνισμόν της Θράκης, η κατάστασις η επακολουθήσασα την Βουλγαρικήν κατάληψιν αυτής, κατάστασις μετατρέψασα και μεταβαλούσα άρδην την πρώην ακμήν και ευμάρειαν αυτής εις ευτελή αφανισμόν και κατάπτωσιν δια της συστηματικής και απηνούς καταδιώξεως και εξώσεως του Ελληνικού στοιχείου» τονίζονταν στην έκθεση αυτή.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης 

*Ορτακινή με την τοπική ενδυμασία της. Από τα "Θρακικά" τόμος Γ' , 1931