Παράπλευρες απώλειες των Θρακών, από την πολιτική των Νεοτούρκων, κατά το «Μαύρο Πάσχα» από το 1914 έως το 1919

 
*Και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, είχε εκδώσει Μαύρη Βίβλο για τους διωγμούς και τα μαρτύρια του Ελληνισμού κατά τα έτη 1914-1918

 

 

*Ανέκδοτα στοιχεία για τους διωγμούς

των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Τα πάθη των Θρακών, δεν έχουν τελειωμό. Σε όλες τις περιόδους της Ιστορίας αντιμετώπισαν διωγμούς, καταστροφές, δηώσεις, αίμα και φονικό. Ακόμα και όταν άρχισε να ανατέλλει ο ήλιος της ελευθερίας πολλοί εκτοπισμένοι Θράκες μάζευαν τα κουρέλια τους και προσπαθούσαν να βρουν τρόπο να γυρίσουν στα χωριά τους. Πώς όμως θα γύριζαν; Αφού δεν θα εύρισκαν ούτε τα σπίτια τους να μείνουν, όταν τα ζώα τους να καλλιεργήσουν τη γη;

               Η ελληνική κυβέρνηση αντιμετώπιζε το πιεστικό πρόβλημα να μπορεί να αποδείξει ότι τα εδάφη που διεκδικεί στη Δυτική και την Ανατολική Θράκη είχαν ελληνικό πληθυσμό και δεν υπερτερούσαν Βούλγαροι και Τούρκοι. Μα, είχαν έρθει δίσεκτοι καιροί και οι δυο γειτονικοί λαοί είχαν φροντίσει να εκδιώξουν με κάθε τρόπο το ελληνικό στοιχείο για να διεκδικούν αυτές τις περιοχές, αν και η λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου τις βρήκε να είναι με την πλευρά των ηττημένων. Παρ’ όλα αυτά σήκωναν κεφάλι και διεκδικούσαν….

Νωρίτερα από το Δεκέμβριο του 1919, την ελληνική κυβέρνηση είχε αρχίσει να απασχολεί το ζήτημα της παλιννόστησης των Θρακών, εν όψει της απελευθέρωσης της Θράκης, ως συνέπεια των εξελίξεων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η εκτόπιση των Ανατολικοθρακιωτών από τους Νεότουρκους, που θα μας απασχολήσει εδώ, είχε αρχίσει δειλά- δειλά από το 1912- 1913 με αφορμή τους Βαλκανικούς Πολέμους και εντάθηκε με χαρακτηριστικά απόλυτης εθνοκάθαρσης και στοιχεία ακόμα και γενοκτονικά από το 1914, με συμβολική ημερομηνία την 6^η Απριλίου, που συνέπιπτε με τον εορτασμό του Πάσχα, εκείνη τη χρονιά. Έκτοτε οι Θράκες τιμούν τα θύματα εκείνων των φοβερών διωγμών με τη συμβολική ονομασία «Το Μαύρο Πάσχα των Θρακών». Τότε, πολλοί Θράκες εκτοπίσθηκαν σε άλλα μέρη της Ελλάδας και όχι μόνο. Όταν όμως άρχισε να γλυκοχαράζει η ελπίδα της απελευθέρωσης, όλοι οι εκτοπισμένου εκδήλωσαν ενδιαφέρον να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, στη γη των πατέρων τους. Το βασικότερο πρόβλημα, ήταν να βρεθούν σπίτια να στεγάσουν τους παλιννοστούντες, γιατί τα σπίτια τους είχαν καταληφθεί από Μουσουλμάνους πρόσφυγες, αλλά και εντόπιους Τούρκους. Αλλά και να τους δοθούν ζώα και άλλα εφόδια για τις καλλιέργειές τους, ώστε να μην υπάρξει επιπλέον επισιτιστικό πρόβλημα.

Τα διλήμματα ήταν μεγάλα. Είχε σχηματισθεί η Κεντρική Επιτροπή Υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών, η οποία είχε προετοιμάσει λεπτομερή στατιστικά δελτία για την κατάσταση των χωριών της Ανατολικής Θράκης, οι κάτοικοι των οποίων είχαν εκτοπισθεί από το 1914 και βρίσκονταν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και κυρίως στη Μακεδονία. Στα δελτία αυτά- πολύτιμα ντοκουμέντα ιστορίας σήμερα- σε κάθε χωριό αναγράφονταν πόσα ελληνικά σπίτια υπήρχαν προ του 1914, πόσο είχαν διασωθεί από τις πολεμικές περιπέτειες, πόσα ήταν ολικά κατεστραμμένα ή μισοκατεστραμμένα, πόσα είχαν καταληφθεί από εντόπιους Τούρκους και πόσα από Μουσουλμάνους πρόσφυγες (μουατζήριδες) προερχόμενους από Ελλάδα, Σερβία και Βουλγαρία.

Αξίζει να κάνουμε μια αναδρομή στα χρόνια εκείνα της αναμενόμενης απελευθέρωσης για να δούμε ενδεικτικά την κατάσταση που επικρατούσε στα χωριά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ύπαιθρος της Ανατολικής Θράκης υπέστη τις συνέπειες των Βαλκανικών Πολέμων, δηλαδή προέλαση από Βουλγάρους, στη συνέχεια προέλαση από Τούρκους και μετά δοκιμάστηκε από τους απηνείς διωγμούς των Νεοτούρκων. Περιγράφουμε την κατάσταση μερικών μόνο χωριών για να σχηματίσει ο αναγνώστης μια αμυδρή κατάσταση των δεινοπαθημάτων του ελληνικού πληθυσμού. Για τα στατιστικά αυτά δελτία, που σήμερα καλύπτουν μέρος της άγραφης ιστορίας των δεινοπαθημάτων του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, είχε εργασθεί κατά συστηματικό μάλιστα τρόπο, ο επιθεωρητής Γεώργιος Παπαστράτος.

Από τη μελέτη αυτών των στατιστικών δελτίων που είχε ετοιμάσει η Κεντρική Επιτροπή Υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών προκύπτουν αξιοσημείωτα συμπεράσματα για το εύρος των φοβερών διωγμών των Νεοτούρκων στο λεγόμενο «Μαύρο Πάσχα των Θρακών». Και κυρίως, όταν ήρθε ο καιρός της παλιννόστησης μετά την απελευθέρωση του 1920, για τους πρόσφυγες που επέστρεφαν δεν υπήρχε τίποτα από την περιουσία τους, από τα ζώα τους, από τη συγκομιδή τους!!! Δεν έχει σημασία σήμερα, αν το τότε τα ζώα που γράφουμε ότι εγκαταλείφθηκαν ενδεχομένως να πουλήθηκαν τότε έστω και κοψοχρονιάς σε Τούρκους. Σημασία έχει ότι όλοι οι παλιννοστούντες, εντελώς κατεστραμμένοι δεν είχαν χρήσιμα ζώα να καλλιεργήσουν και να αναστήσουν τις τοπικές οικονομίες.

Τα στατιστικά αυτά δελτία, όσα έχουν διασωθεί, βρίσκονται στο πολύτιμο και λειτουργικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών.

*Η Αδριανούπολη

Στην επαρχία της Αδριανούπολης

 

Για 21 χωριά της επαρχίας Αδριανούπολης υπάρχουν στατιστικά δελτία, από την εποχή των μεγάλων διωγμών του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, από τους Βαλκανικούς Πολέμους έως τον τερματισμό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι κάτοικοι του χωριού Αζατλή της επαρχίας Αδριανούπολης, διώχθηκαν κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων εγκαταλείποντας 70  ζευγάρια βοοειδών και 12 άλογα. Καλλιεργούσαν σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, καλαμπόκι. Είχαν και αμπέλια. Από τα 82 ελληνικά σπίτια σώθηκαν τα 59, τα οποία είχαν καταλάβει και κατοικήσει εντόπιοι Τούρκοι.

Το χωριό Μουσούλ Μπεϊλή της επαρχίας Αδριανούπολης καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τους Τούρκους όταν ανακατέλαβαν την περιοχή από τους Βουλγάρους το 1913. Οι κάτοικοί του φεύγοντας ακολούθησαν τους υποχωρούντες Βουλγάρους. Όταν εκκενώθηκε το χωριό εμφανίσθηκε ένας Τούρκος ονόματι Αχμέτ μπέης που το κατέλαβε και το μετέτρεψε σε τσιφλίκι του!!! Το 1919 η Βουλγαρική κυβέρνηση δεν επέτρεψε στους κατοίκους του χωριού να επιστρέψουν… Όταν έφυγαν οι κάτοικοι εγκατέλειψαν 100 ζεύγη βοοειδών και 50 άλογα. Καλλιεργούσαν σιτηρά και αμπέλια. Είχαν κτηνοτροφία και προ του πολέμου είχαν επιπλέον και 6.000 πρόβατα.

Οι κάτοικοι του χωριού Χάβαρι της Αδριανούπολης έμεναν κατά την φάση της παλιννόστησης στο Καραγάτς όπου το 1919 τους συντηρούσε η Επιτροπή των Αλύτρωτων της Δυτικής Θράκης. Γίνονταν προσπάθειες να παλιννοστήσουν στο χωριό τους όπου είχαν εγκαταλείψει 60 ζευγάρια βοοειδών και 10 άλογα. Ήταν κτηνοτρόφοι και καλλιεργητές σιτηρών. Από τα 50 ελληνικά σπίτια είχαν διασωθεί τα 30. Στα 25 κατοικούσαν εντόπιοι Τούρκοι Μουσουλμάνοι και στα άλλα Μουσουλμάνοι μετανάστες.

Στο χωριό Χιδίρ Αγά της επαρχίας Αδριανούπολης, οι ‘Έλληνες κάτοικοι μαζί με 100 Βουλγάρους κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους εκτοπίσθηκαν στη Βουλγαρία. Κανένας δεν επέστρεψε αργότερα. Εγκατέλειψαν 35 ζευγάρια αροτριώντων βοοειδών και 8 άλογα.

Το χωριό Αρναούτκιοϊ της Αδριανούπολης, είχε φιλόπονους και εργατικούς κατοίκους. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων αλλά και μόλις άρχισε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος το 1914 που ταυτίζεται χρονικά με τις γενοκτονικές διώξεις των Νεοτούρκων οι Χριστιανοί κάτοικοί του εκτοπίσθηκαν από την Οθωμανική κυβέρνηση και τον στρατιωτικό διοικητή Σουκρή πασά, εγκαταλείποντας 30 ζεύγη ζώων, τα κτήματά τους, τις περιουσίες τους και τα αμάξια τους, που ήταν φορτωμένα με σιτηρά. Η ετήσια εσοδεία των δημητριακών του ανέρχονταν σε 40.000 κοιλά Κωνσταντινουπόλεως. Περιμένοντας να τους επιτραπεί η παλιννόστηση έμεναν προσωρινά στο προάστιο της Αδριανούπολης Κιγίκιοϊ.

*Το στατιστικό δελτίο του χωριού Αρναούτκιοϊ

Όμως τι είναι τα κοιλά με –οι;  Ήταν ειδικά δοχεία για το μέτρημα σιτηρών. Το μέτρημα γίνονταν με αυτά τα μεταλλικά ή ξύλινα στρογγυλά δοχεία (κοιλά) συνήθως με τουρκική αρίθμηση και κάθε 40 μετρήματα υπολογίζονταν σε μια «ντάλια» και ξανάρχιζαν πάλι το μέτρημα. Στην περιφέρεια Σηλυβρίας και σε άλλα μέρη είχαν το κοιλό Ραιδεστού, το περιεχόμενο σιτάρι του οποίου ζύγιζε 24-25 οκάδες. Το κοιλό Κωνσταντινουπόλεως ήταν περίπου 10% μικρότερο. Το δοχείον με το οποίον μετρούσαν το μισό του κοιλού και το έλεγαν μισοκοίλι (σαγί). Το μισό του ήταν το σινίκι (1/4 του κοιλού). Στην περιφέρεια της Κεσσάνης το κοιλό ήταν διπλάσιο (τέσσερα μισοκοίλια). 

Οι κάτοικοι του χωριού Μουσούλτζα Αδριανούπολης εκτοπίσθηκαν κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Άφησαν πίσω τους 42 ζευγάρια ζώων και 4 άλογα. Ήταν κτηνοτρόφοι και προ του πολέμου είχαν 2.500 πρόβατα. Καλλιεργούσαν και σιτηρά.

Στο χωριό Ντεμίρ Χατζή, όταν εκκενώθηκε από όλον τον ελληνικό πληθυσμό, πολλοί Τούρκοι αγάδες και μπέηδες άρχισαν να δημιουργούν τσιφλίκια. Ο ελληνικός πληθυσμός ήταν 30 οικογένειες που αριθμούσαν 142 άτομα. Είχαν 36 ιδιόκτητα σπίτια. Σώθηκαν από τον πόλεμο τα 19. Άλλα 8 είχαν μισοκαταστραφεί. Τελικά κατοικήθηκαν αυθαίρετα φυσικά όπως συνέβαινε πάντα, τα 29 από Μουσουλμάνους πρόσφυγες.

*Νερόμυλος σε ποταμό της Αδριανούπολης

Και οι κάτοικοι του χωριού Χεϊμπελέρ της επαρχίας Αδριανούπολης εκτοπίσθηκαν κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, χάνοντας 35 ζευγάρια ζώων, 4 άλογα και 3.500 πρόβατα. Ήταν κτηνοτρόφοι και καλλιεργητές σιταριού, κριθαριού και σίκαλης.

Οι κάτοικοι του χωριού Τρούπμπεη του καζά Λουλέ Μπουργκάς, εκτοπίσθηκαν πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, χάνοντας 80 ζεύγη βοών και 6 άλογα. Οι μισοί από τους εκτοπισμένους κατοίκους πήγαν στη Θεσσαλονίκη και οι άλλοι μισοί «διεσκορπίσθησαν τήδε κακείσε». Κατείχαν στο χωριό τους 4.500 στρέμματα, καλλιεργώντας κριθάρι, σιτάρι και καλαμπόκι. Είχαν και αμπέλια, που καταστράφηκαν όλα.

Μερικό διωγμό είχε υποστεί το χωριό Κούλελι του καζά Μπαμπά Εσκή. Οι διωγμένοι Έλληνες έχασαν 25 ζευγάρια ζώων καλλιέργειας από τα οποία διασώθηκαν 15.!!! Έχασαν επίσης 1.000 πρόβατα από τα οποία σώθηκαν 100!!! Οι Έλληνες που κατοικούσαν προ του 1914 ήταν 35 οικογένειες των 190 ατόμων. Εκτοπίσθηκαν 12 οικογένειες των 50 ατόμων. Παλιννόστησαν αργότερα 8 οικογένειες των 35 ατόμων. Σε ό,τι αφορά τα σπίτια από τα 35 ελληνικά σώθηκαν τα 30 και 5 είχαν μισοκαταστραφεί. Οι ασχολίες των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία και η καλλιέργεια σιτηρών.

Ο διωγμός των Ελλήνων κατοίκων του χωριού Κομιουρλάρ του καζά Μπαμπά Εσκή έγινε κατά τη διάρκεια της ανακατάληψης της περιοχής από τους Τούρκους, οπότε έγινε και η μεγάλη διαρπαγή των περιουσιών τους. Εγκαταλείφθηκαν 50 ζεύγη αροτριώντων ζώων, 120 αγελάδες και 25 άλογα. Προ του πολέμου είχαν και 2.000 πρόβατα. Από τα 48 ελληνικά σπίτια, σώθηκαν τα 40 που καταλήφθηκαν από Μουσουλμάνους πρόσφυγες.

Κατά την ανακατάληψη της Ανατολικής Θράκης από τους Τούρκους και την εκδίωξη των Βουλγάρων έγινε η μεγάλη διαρπαγή των περιουσιών των κατοίκων του χωριού Γενήκιοϊ του καζά Μπαμπά Εσκή. Χάθηκαν 210 ζεύγη βοών, 75 άλογα και 4.000 πρόβατα. Από τα 200 ελληνικά σπίτια, σώθηκαν τα 100, ενώ 55 ήταν μισοκατεστραμμένα. Τελικά 155 σπίτια (άρα και κάποια μισοκατεστραμμένα) είχαν κατοικηθεί από εντόπιους Μουσουλμάνους. Το χωριό αυτό καλλιεργούσε σιτηρά και αμπέλια. Είχε και κτηνοτροφία.

*Το Μπαμπά Εσκή ή Αρτίσκος

Το Μπαμπά Εσκή γνωστό και ως Αρτίσκος, ήταν σημαντικό κεφαλοχώρι. Υπέστη μεγάλες καταστροφές κατά την ανακατάληψη της Ανατολικής Θράκης από τους Τούρκους το 1913. Οι Τούρκοι έδιωξαν τους Βουλγάρους που είχαν καταλάβει τα μέρη εκείνα το 1912, αλλά κατέστρεψαν το Μπαμπά Εσκή. Ο ελληνικός πληθυσμός προ του πολέμου ήταν 352 οικογένειες με 1.500 άτομα. Εκτοπίσθηκαν 250 οικογένειες των 1.000 ατόμων. Από τα 352 ελληνικής ιδιοκτησίας σώθηκαν τα 145. Στα 100 από αυτά κατοίκησαν εντόπιοι Τούρκοι. Χάθηκαν τότε 150 ζεύγη βοοειδών, 75 άλογα και 2.500 πρόβατα. Διασώθηκαν 5 ζευγάρια ζώων , 5 άλογα και 200 πρόβατα!!!

Το Λουλέ Μπουργκάς της επαρχίας Αδριανούπολης είχε πυκνό ελληνικό πληθυσμό 4.000 ατόμων, που αντιπροσώπευαν 860 οικογένειες. Προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου εκτοπίσθηκαν 100 οικογένειες των 420 ατόμων. Έχασαν 10 ζευγάρια καλλιέργειας, 8 άλογα και 3.000 πρόβατα. Από τα 780 ελληνικής ιδιοκτησίας σπίτια σώθηκαν τα 755. Τα 125 τα κατέλαβαν και κατοικούσαν εντόπιοι Τούρκοι.

Στο χωριό  Όλμπασα κοντά στο Χάσκιοϊ, οι Έλληνες είχαν 240 σπίτια. Διασώθηκαν τα 200. Μισοκατεστραμμένα ήταν μόνο 30. Τα  200 που σώθηκαν είχαν καταληφθεί όλα από πρόσφυγες. Στο συγκεκριμένο χωριό είχαν εγκατασταθεί 1075 Τούρκοι μετανάστες. Σε ό,τι αφορά τις εκτοπίσεις, στο χωριό αυτό υπήρχαν 300 οικογένειες, οι οποίες απαριθμούσαν 1242 άτομα. Εκδιώχθηκαν όλοι προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Έλληνες που έφυγαν αναγκαστικά, εγκατέλειψαν 320 ζευγάρια βοοειδών και 19 άλογα. Ήταν κτηνοτρόφοι και καλλιεργητές σιτηρών.

Το χωριό Καρά Γιουσούφ της επαρχίας Αδριανούπολης, είχε 300 Έλληνες κατοίκους που ανήκαν σε 60 οικογένειες. Προ του πολέμου εκτοπίσθηκαν 11 ελληνικές οικογένειες των 55 ατόμων. Κατά τη διάρκεια του πολέμου εκτοπίσθηκαν και οι υπόλοιπες 49 οικογένειες των 245 ατόμων. Τελικά παλιννόστησαν αργότερα 24 οικογένειες των 100 ατόμων. Από τα 58 σπίτια που είχαν σώθηκαν τα 5 και 47 είχαν μισοκαταστραφεί. Τελικά 24 ελληνικά σπίτια καταλήφθηκαν από εντόπιους Τούρκους. Οι διωγμένοι Έλληνες έχασαν 80 ζευγάρια ζώων καλλιέργειας, 20 άλογα και 12 αγελάδες. Καλλιεργούσαν σκληρό σιτάρι κυρίως, κριθάρι, σίκαλη, βρώμη, καλαμπόκι και σουσάμι.

Ανάλογη ήταν η μεταχείριση και στα χωριά Γκερδελή, Χάφσα, Κιομιουρλάρ κ.λπ. της επαρχίας Αδριανούπολης.

*Από την εφημερίδα "Πατρίς" του 1914

 

Στην επαρχία Ηράκλειας

Για την επαρχία της Ηράκλειας, που ήταν και έδρα Μητρόπολης, διασώθηκαν 26 στατιστικά δελτία χωριών.

Η ίδια η Ηράκλεια (Ερεγλή), δοκιμάστηκε από τον μαζικό εκτοπισμό των 350 ελληνικών οικογενειών, που αριθμούσαν 1600 άτομα. Μπόρεσαν αργότερα να παλιννοστήσουν τελικά 18 οικογένειες των 90 ατόμων. Οι εκτοπισμένοι εγκατέλειψαν 130 ζευγάρια ζώων καλλιέργειας, 130 άλογα, 200 αγελάδες, 7.000 πρόβατα, 20 γαϊδούρια, 5 γουρούνια, 20 πλοιάρια αλιευτικά και 2 αλευρομύλους. Από τα 300 ελληνικά ιδιόκτητα σπίτια Ελλήνων, σώθηκαν τα 50. Μισοκαταστράφηκαν τα 80. Εντελώς καταστράφηκαν 170. Τελικά 30 εντόπιες οικογένειες Τούρκων και 120 οικογένειες μεταναστών βολεύτηκαν σε ελληνικά σπίτια.  

Για το χωριό Σουμπάσκιοϊ της επαρχίας Ηράκλειας πληροφορούμαστε ότι όλοι οι Έλληνες κάτοικοί του έφυγαν στην Ελλάδα το 1915 και εγκατέλειψαν ό,τι είχαν και δεν είχαν. Ήταν 180 οικογένειές των 1000 ατόμων. Υπολογίζεται ότι εγκατέλειψαν 20.000 κοιλά δημητριακών. Χάθηκαν επίσης 200 ζευγάρια βοοειδών και 120 άλογα. Από τα 160 ελληνικά σπίτια σώθηκαν μόνο 20 ,που κατοικήθηκαν από Μουσουλμάνους μετανάστες.

Από το Χάσκιοϊ της επαρχίας Ηράκλειας, είχαν εκδιωχθεί όλοι οι Έλληνες κάτοικοι στις 14 Μαΐου 1914, εγκαταλείποντας τα πάντα. Ήταν 130 οικογένειες με 850 άτομα. Είχαν αφήσει πάνω από 1.000 στρέμματα σπαρμένων χωραφιών. Στην  περιοχή εκείνη καλλιεργούσαν σιτηρά και είχαν αμπελοκαλλιέργειες. Χάθηκαν επίσης τότε 150 ζευγάρια αροτριώντων βοοειδών και 100 άλογα. Από τα 120 ελληνικά σπίτια σώθηκαν μόνο 10 και άλλα 7 ήταν μισοκατεστραμμένα. Όλα τα άλλα είχαν καταστραφεί πλήρως. Πάντως βολεύτηκαν 17 οικογένειες μουατζήριδων.

Τι εγκατέλειψαν οι κάτοικοι του χωριού Σιμιτλή Ηράκλειας; Ζευγάρια βοοειδών 50, άλογα 250. Διάφορα σιτηρά, βαμβάκι, κρεμμύδια, κουκούλια, όσπρια κ.λπ.  Χάθηκαν επίσης 3.000 αιγοπρόβατα, 300 αγελάδες, 350 γαϊδούρια, 300 γουρούνια, μία μηχανή αλεύρων, 45 ιστιοφόρα από 8 έως 16 τόνων, 120 αλιευτικά πλοιάρια και 3 ανεμόμυλοι.

Το Πάνιδο ήταν χωριό με μια σχετική ευημερία. Όταν διώχτηκαν οι κάτοικοι, υπήρχαν στο χωριό 230 ζευγάρια αροτριώντων βοοειδών και 50 άλογα. Καλλιεργούσαν σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, καλαμπόκι, καπνά, βαμβάκι, κρεμμύδια, όσπρια κ.λπ. Υ, 300 γουρούνια, υπήρχαν επίσης 700 αιγοπρόβατα, 350 γαϊδούρια, 2 μηχανές αλεύρων, 27 ιστιοφόρα από 8-έως 16 τόνων και 40 αλιευτικά. Από το χωριό αυτό εκτοπίσθηκαν προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου όλοι οι Έλληνες κάτοικοι, που ήταν 540 οικογένειες των 2.500 ατόμων. Από τα 483 σπίτια ελληνικής ιδιοκτησίας σώθηκαν τα 150 και μισοκαταστράφηκαν τα 100. Άλλα 283 είχαν καταστραφεί εντελώς. Σε 13 σπίτια έμειναν αμέσως 13 οικογένειες εντοπίων και σε άλλα 160 τακτοποιήθηκαν Μουσουλμάνοι μετανάστες.

Από το Ναΐπκιοϊ Ηράκλειας εκδιώχθηκαν 400 ελληνικές οικογένειες των 2.400 κατοίκων. χάθηκαν 80 ζευγάρια βοοειδών και 60 άλογα, 900 αιγοπρόβατα, 10 μουλάρια, 300 γαϊδούρια. Είχαν οι Έλληνες 418 σπίτια. Σώθηκαν τα 132. Όλα κατοικήθηκαν από Μουσουλμάνους πρόσφυγες.

*Μακρά Γέφυρα (Ουζούν Κιοπρού). Ο Νερόμυλος του Θαλασσινού

Οι κάτοικοι του Ουζούν Κιοπρού (Μακρά Γέφυρα) εκτοπίσθηκαν μερικώς, άλλοι προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και άλλοι κατά τη διάρκειά του και κατέφυγαν στα Μάλγαρα. Εγκατέλειψαν 60 ζευγάρια βοοειδών. Ο ελληνικός πληθυσμός προ του πολέμου ήταν 300 οικογένειες των 1700 ατόμων.

Από το χωριό Ρέπετζι (Ντούραπετζ) της Ηράκλειας εκδιώχθηκαν όλοι οι κάτοικοι. Σκόρπισαν και το 1919, όταν καταρτίζονταν αυτά τα στατιστικά δελτία, κανένας δεν γνώριζε για την τύχη των κατοίκων αυτού του χωριού, το οποίο κάποτε είχε 100 ζευγάρια αροτριώντων ζώων και  50 άλογα.

Οι κάτοικοι του χωριού Καρατζαλί της επαρχίας Ηράκλειας, διασκορπίσθηκαν πέριξ της Κεσσάνης, ζώντας σε απόλυτη φτώχια. Εγκατέλειψαν 40 ζεύγη ζώων και 15 άλογα.

Από τα Μάλγαρα γνωρίζουμε ότι είχαν εγκαταλειφθεί 107 ζευγάρια βοοειδών και 186 άλογα. Καλλιεργούσα σιτηρά, καναρόσπορο, σουσάμι, καπνό και βαμβάκι Προ του 1914 καλλιεργούσαν 26.250 στρέμματα γης. Το 1919 μπόρεσαν να καλλιεργήσουν μόνο 2.400 στρέμματα. Στα Μάλγαρα γνωρίζουμε ότι κατοικούσαν 400 ελληνικές οικογένειες με 2.600 άτομα. Εκτοπίσθηκαν 120 οικογένειες των 650 ατόμων. Υπήρχαν επίσης 360 ελληνικά σπίτια. Διασώθηκαν τα 284. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για κατάληψη ελληνικών σπιτιών από Τούρκους.

*Το στατιστικό δελτίο για το χωριό Μπαϊραμιτς

               Το χωριό Μπαϊραμίτς της επαρχίας Ηράκλειας, είχε 95 οικογένειες με 450 κατοίκους σερβικής καταγωγής, δηλαδή χριστιανούς Ορθόδοξους. Υποχρεώθηκαν όλοι να μεταναστεύσουν στη Σερβία, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Έκτοτε το χωριό είχε κατοικηθεί αποκλειστικά από Τούρκους.
               Στη Ραιδεστό κατοικούσαν 1.250 ελληνικές οικογένειες που αριθμούσαν 6.600 άτομα. Προ του μεγάλου πολέμου είχαν εκτοπισθεί 320 οικογένειες με 1.750 άτομα. Από 1200 σπίτια ελληνικής ιδιοκτησίας σώθηκαν τα 1.150. Καταλήφθηκαν τα 300 από Μουσουλμάνους πρόσφυγες. Επίσης εγκαταλείφθηκαν 15 ζευγάρια βοοειδών, 25 άλογα, 32 αγελάδες και 380 πρόβατα.

Και το Σχολάριο (Ισχολάρ) είχε πυκνό ελληνικό πληθυσμό. Υπήρχαν 1.200 οικογένειες των 6.000 ατόμων. Εκτοπίσθηκαν όλοι προς του πολέμου. Άφησαν 150 ζευγάρια ζώων καλλιέργειας 500 αγελάδες και 1.000 άλογα. Στην περιοχή φαίνεται πως υπήρχαν πολλά ποίμνια προβάτων, μάλλον ανήκοντα σε σαρακατσάνους. Καταστράφηκαν 2 μηχανές αλεύρων και 10 νερόμυλοι. Τα ελληνικά σπίτια ήταν 1.000. Καταστράφηκαν τα 200 και άλλα 200 είχαν μισοκαταστραφεί. Στο χωριό αυτό είχαν καταστραφεί εντελώς 600 ελληνικά σπίτια. Στο χωριό εγκαταστάθηκαν σε ελληνικές ιδιοκτησίες 250 Μουσουλμάνοι μετανάστες.

Μαζική εκτόπιση Ελλήνων έγινε και στο χωριό Σιλτζίκιοϊ της επαρχίας Ηράκλειας. Εκδιώχτηκαν 280 οικογένειες των  1.250 κατοίκων. Από τα 250 ελληνικής ιδιοκτησίας σπίτια, σώθηκαν τα 150 και άλλα 50 είχε μισοκαταστραφεί. Τελικά κατοικήθηκαν από 200 οικογένειες Μουσουλμάνων μεταναστών. Εγκαταλείφθηκαν 350 ζευγάρια βοοειδών, 200 άλογα, 3000 αιγοπρόβατα, 700 αγελάδες, 200 γαϊδούρια, 250 γουρούνια, 2 μηχανές αλεύρων. Το χωριό είχε πλούτο από την κτηνοτροφία, τη γεωργία, τη σηροτροφία, τα μποστάνια και τους λαχανόκηπους.

Στο χωριό Δογαντζίκιοϊ διέμεναν 185 ελληνικές οικογένειες των 1.50 ατόμων. Είχαν 185 ιδιόκτητα σπίτια. Προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου είχα εκτοπισθεί 20 οικογένειες των 120 ατόμων. Κατά την διάρκεια του πολέμου εκτοπίσθηκαν άλλες 40 οικογένειες των 180 ατόμων. Αργότερα κατόρθωσαν να παλιννοστήσουν 60  οικογένειες αλλά με 210 άτομα μόνο. Είχαν εγκαταλείψει 226 ζευγάρια βοοειδών και 110 άλογα. Βρήκαν τα αμπέλια τους των 559 στρεμμάτων συνολικά, κατεστραμμένα. Από τα 21.000 στρέμματα στα οποία καλλιεργούσαν καπνά, μπόρεσαν όταν παλιννόστησαν να καλλιεργήσουν μόνο 600 στρέμματα. Από τα 185 ελληνικά σπίτια διασώθηκαν μόνο τα 21. Τελικά μόνο 1 οικογένεια Μουσουλμάνων μεταναστών εγκαταστάθηκε σε ελληνικό σπίτι!!!

Περίπου την ίδια τύχη με τα άλλα χωριά της επαρχίας Ηράκλειας είχα και τα χωριά. Τσανακτσή, Κιοσελίζ, Γενή Τσιφλίκ, Σουλτάνκιοϊ, Καρυές, Ιλανλή, Καλύβια, Αλμαλή, Δεβετζήκιοϊ και Κιουρτλί. 

*Η Αγία Σοφία της Βιζύης, η οποία αργοτερα μετατράπηκε σε τζαμί

 

Στην επαρχία της Βιζύης

 

Στην επαρχία της Βιζύης τώρα και στον καζά Μπουνάρ Χισάρ. Και εκεί 21 χωριά, υπέφεραν από τους σκληρούς νεοτουρκικούς διωγμούς.

Εκεί υπήρχε το χωριό Τσόγγαρο με 230 ελληνικές οικογένειες που αριθμούσαν 1160 κατοίκους. Εκτοπίσθηκαν προ του 1914 όλοι, εγκαταλείποντας  200 σπίτια. Σώθηκαν τα 90 και άλλα 30 μισοκατεστραμμένα. Τελικά 110 σπίτια τα κατέλαβαν εντόπιοι Τούρκοι και πρόσφυγες Μουσουλμάνοι. Χάθηκαν 150 ζευγάρια αροτριώντων ζώων 120 άλογα, 200 αγελάδες, 2.500 πρόβατα 50, γουρούνια και 50 βουβάλια. Οι καλλιέργειές τους ήταν σιτηρά και αμπέλια.

Το Σερράιον της Βιζύης είχε 380 ελληνικές οικογένειες με 1900 άτομα. Εκτοπίσθηκαν όλοι προ του 1914.  Άφησαν πίσω τους 300 σπίτια. Σώθηκαν τα 100 και άλλα 120 μισοκατεστραμμένα. Από αυτά τα 60  είχαν κατοικηθεί από εντόπιους Τούρκους και τα 160 από μουατζήριδες. Εγκαταλείφθηκαν 180 ζευγάρια, 50 άλογα 1.500 πρόβατα, 40  βουβάλια και κάποιες αγελάδες. Οι κάτοικοι εκεί ασχολούνταν με την ξυλεία και την ανθρακοποιΐα, τα σιτηρά και τα αμπέλια.

Το Καβάκι Βιζύης ήταν μικρό χωριό. Είχε 28 ελληνικές οικογένειες των 140 ατόμων, που εκτοπίσθηκαν όλοι εγκαταλείποντας 30 ζευγάρια βοοειδών και 30 αγελάδες. Και αυτοί ασχολούνταν με την ανθρακοποιΐα, την ξυλεία και τα σιτηρά. Από τα 20 σπίτια των Ελλήνων σώθηκαν 5 και από τα διασωθέντα και μισοκατεστραμμένα, κατέλαβαν οι εντόπιοι Τούρκοι τα 15.

Η Μεσσήνη στην επαρχία της Βιζύης γνώρισε τον πλήρη διωγμό των Ελλήνων κατοίκων του προ του 1914. Ζούσαν εκεί 150 οικογένειες με 750 άτομα. Δεν έμεινε κανένας. Από τα 120 ελληνικά σπίτια σώθηκαν τα 60 και άλλα 30 μισοκατεστραμμένα. Κατοικήθηκαν από εντόπιους Τούρκους και Μουσουλμάνους πρόσφυγες τα 80. Οι διωγμένοι Έλληνες άφησαν πίσω τους 200 ζευγάρια βοοειδών, 100 άλογα, 400 αγελάδες, 3.000 πρόβατα και 40 βουβάλια.

Το Αχμέτ Μπέη της επαρχίας Βιζύης φαίνεται από το ζωικό κεφάλαιο των Ελλήνων κατοίκων του, ότι είχε στιβαρή αγροτοκτηνοτροφική ανάπτυξη. Προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου είχε 280 ελληνικές οικογένειες με 1400 κατοίκους. Εκτοπίσθηκε όλος ο ελληνικός πληθυσμός.  Παράτησαν στο έλεος του Θεού 250 σπίτια. Σώθηκαν από τις τουρκοβουλγαρικές συγκρούσεις των Βαλκανικών Πολέμων τα 150 και άλλα μισοκατεστραμμένα 50. Τα υπόλοιπα 50 είχαν καταστραφεί εντελώς. Οι Τούρκοι του χωριού κατέλαβαν συνολικά 200 ελληνικά σπίτια. Οι εκτοπισμένοι Έλληνες έχασαν τότε 300 ζευγάρια αροτριώντων ζώων,  200 άλογα και 700 αγελάδες. Έχασαν επίσης 6.000 πρόβατα, 200 γουρούνια και 200 βουβάλια.

Στο Άκ Σιτζίμ της επαρχίας Βιζύης, όπου εκτοπίσθηκε όλος ο πληθυσμός του, δηλαδή 80 οικογένειες με 400 άτομα, αφέθηκαν 50 ζευγάρια ζώων καλλιέργειας, 100 αγελάδες, 600 πρόβατα, 100 γουρούνια και 30 βουβάλια. Από τα 80 ελληνικά σπίτια διασώθηκαν τα 50 και 10 είχαν μισοκαταστραφεί. Σ’ αυτά τα σπίτια εγκαταστάθηκαν 60 τουρκικές οικογένειες.

Το Τσιφλίκι της Βιζύης, φαίνεται να είναι κάπως διαφορετική περίπτωση. Οι ελληνικής καταγωγής κάτοικοί του 240 οικογένειες με 1596 άτομα, εκτοπίσθηκαν το Σεπτέμβριο του 1915 και κατέφυγαν στη Θεσσαλία. Τον Νοέμβριο του 1919 επέστρεψαν στο Λουλέ Μπουργκάς και ζήτησαν από τις Αγγλικές αρχές της Αδριανούπολης την άδεια να παλιννοστήσουν στο χωριό τους. Είχαν ιδιόκτητα 300 σπίτια. Διασώθηκαν από τις πολεμικές περιπέτειες της περιοχής τα 210. Μισοκαταστράφηκαν τα 40. Τελικά βουλεύτηκαν (μερικοί στα ερείπια) 260 οικογένειες εντοπίων Μουσουλμάνων. Σε ό,τι αφορά το ζωικό κεφάλαιο, είχαν χάσει 350 ζευγάρια και 45 άλογα.

Κρυόνερο. Κωμόπολη της επαρχίας Βιζύης. Ζούσαν εκεί 400 οικογένειες με 2.000 άτομα. Προ του 1914, εκδιώχθηκαν όλοι εγκαταλείποντας 700 ζεύγη βοοειδών 20 άλογα και 1.000 αγελάδες. Από τα 400 ελληνικά σπίτια σώθηκαν τα 200 και μισοκαταστράφηκαν τα 120. Στο σύνολο λοιπόν αυτό των 320 σπιτιών, εγκαταστάθηκαν μουατζήριδες.

Στην ίδια τη Βιζύη, κατοικούσαν προ του 1914, 3.500 Έλληνες. Εκτοπίσθηκαν οι 3.470. Από 700 σπίτια ελληνικής ιδιοκτησίας σώθηκαν τα 200, τα οποία κατοικήθηκαν από Μουσουλμάνους πρόσφυγες. Οι διωγμένοι Έλληνες έχασαν τότε 500 ζευγάρια καλλιέργειας, 600 άλογα, 1.000 πρόβατα, 200 βουβάλια και 700 γουρούνια.  

Περίπου την ίδια τύχη είχαν και τα άλλα χωριά της επαρχίας Βιζύης, Μήδεια, Μουσελίμ, Γιάτρος, Τοπτσίκιοϊ, Τσακλή, Άγιος Ιωάννης, Γιαβαλή, Άγιος Γεώργιος, Χασμπουγά, Μαγκριώτισα, Σαρακίνα κ.λπ. 

*Το Αρρεναγωγείο Αίνου το 1910

Στην επαρχία Αίνου

 

Η κάποτε θαλασσοκράτειρα Αίνος, της Δόμνας Βιζβίζη, δοκιμάσθηκε επίσης πολύ σκληρά την εποχή των μεγάλων διωγμών των Νεοτούρκων.

Οι Έλληνες της Αίνου, 1607 άτομα που απάρτιζαν 351 οικογένειες είχαν την ακόλουθη τύχη (δεν υπολογίζονται εδώ όσοι είχαν εγκαταλείψει την πόλη από την εποχή της επανάστασης του 1821). Προ του 1914 είχαν εκτοπισθεί 73 οικογένειες με 616 άτομα. Μετά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου εκτοπίσθηκαν 278 οικογένειες με 991 άτομα. Δηλαδή το σύνολο του ελληνικού πληθυσμού!!! Από τα 370 ελληνικά σπίτια σώθηκαν μόνο 42. Καταστράφηκαν εντελώς 204 σπίτια. Έμειναν μισοκατεστραμμένα 124. Σε 10 σπίτια εγκαταστάθηκαν αμέσως 10 οικογένειες εντόπιων Τούρκων και 5 οικογένειες μουσουλμάνων μεταναστών. Οι Αινίτες έχασαν 25 ζευγάρια βοοειδών. Η πόλη γνώρισε και άλλες καταστροφές εκτός των σπιτιών. Καταστράφηκαν 15 εκκλησίες, μικρές ή μεγάλες, τα σχολεία, ολόκληρη η κυρίως αγορά, φούρνοι, εργοστάσια, ανεμόμυλοι και ατμόμυλοι, σιταποθήκες και 10 αγγειοπλαστεία. Τελικά στις 4 Ιουλίου 1919 είχαν κατορθώσει να παλιννοστήσουν 156 οικογένειες με 505 άτομα.

*Το στατιστικό δελτίο της Αίνου

Από το χωριό Αγίασμα της επαρχίας Αίνου, είχαν εκδιωχθεί όλοι κάτοικοι προ του 1914. Δηλαδή 130 οικογένειες με 535 άτομα. Εγκατέλειψαν 30 ζευγάρια αροτριώντων ζώων και όλη τη συγκομιδή τους σε δημητριακά, σουσάμι, κουκούλια και κάρβουνα. Από τα 120 ελληνικά σπίτια σώθηκαν τα 100, και μισοκαταστράφηκαν 14. Εκτός όμως από τα σπίτια μισοκαταστράφηκαν 4 ανεμόμυλοι  από τους 12 που είχε το Αγίασμα, 2 φούρνοι, 4 σησαμελαιοτριβεία (γιαχανάδες) 6 εργαστήρια, 2 χάνια, 2 σχολεία, ενώ η εκκλησία είχε μετατραπεί σε σταύλο!!! Οι διωγμένοι κάτοικοι εγκατέλειψαν τη συγκομιδή τους σε δημητριακά και σιτηρά και 28 ζευγάρια βοοειδών.

Από το χωριό Τσελεμπή της επαρχίας Αίνου από τους 217 κατοίκους που αντιπροσώπευαν 40 ελληνικές οικογένειες εκτοπίσθηκαν 207 άτομα  που ανήκαν σε 38 οικογένειες. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου διώχτηκαν από τους Νεότουρκους και οι άλλες 2 οικογένειες, που είχαν 9 άτομα!!! Από τα 40 ελληνικά σπίτια σώθηκαν τα 23. Μισοκαταστράφηκαν άλλα 9. Τελικά 31 ελληνικά σπίτια καταλήφθηκαν και κατοικήθηκαν από Μουσουλμάνους πρόσφυγες και τα 31. Εκτός από τα σπίτια μισοκαταστράφηκε η εκκλησία του χωριού και μετετράπη σε σταύλο. Καταστράφηκε επίσης το σχολείο και 1 ανεμόμυλος.

Σε δύο δόσεις εκδιώχτηκαν από το χωριό τους και οι κάτοικοι του Αχήρκιοϊ Αίνου. Προ του 1914 είχαν εκτοπισθεί 40 οικογένειες με 217 άτομα  και πριν αρχίσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος εκτοπίσθηκαν και οι υπόλοιπες 37 οικογένειες με 204 άτομα. Αργότερα παλιννόστησαν 2 οικογένειες με 9 άτομα.  Το Αχήρκιοϊ είχε 40 ελληνικά σπίτια. Σώθηκαν τα 33. Τελικά στα 31 από αυτά εγκαταστάθηκαν Μουσουλμάνοι μετανάστες. Η εκκλησία του χωριού καταστράφηκε. Οι εκτοπισμένοι εγκατέλειψαν 30 ζευγάρια ζώων από τα οποία διασώθηκε μόνον 1!!!

Και στο Κεμερλή της Αίνου είχαμε εκτοπίσεις σε δύο δόσεις. Προ του 1914 εκτοπίσθηκαν 45 ελληνικές οικογένειες με 215 άτομα, προ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου εκτοπίσθηκαν άλλες 39 οικογένειες με 195 άτομα και κατά τη διάρκεια του πολέμου αυτού εκτοπίσθηκαν 6 ακόμη οικογένειες των 30 ατόμων. Εγκατέλειψαν 30 ζευγάρια ζώων καλλιέργειας. Από τα 45 ελληνικά σπίτια σώθηκαν τα 30 και 6 μισοκαταστράφηκαν. Αμέσως κατοικήθηκαν 8 σπίτια από εντόπιους Τούρκους και 28 από Μουσουλμάνους πρόσφυγες. Εκτός από τα σπίτια καταστράφηκε εν μέρει η εκκλησία, που μετατράπηκε σε αποθήκη. Καταστράφηκε επίσης το σχολείο, 4 εργαστήρια και 1 ανεμόμυλος.

Το χωριό Αρβανίτες της επαρχίας Αίνου είχε λίγο ελληνικό πληθυσμό. Μόνο 12 ολιγομελείς οικογένειες. Προ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν εκτοπισθεί οι 11 οικογένειες με 48 άτομα και κατά τη διάρκειά του εκτοπίσθηκαν άλλα 7 άτομα. Οι ελληνικές ιδιοκτησίες ήταν 14. Σώθηκαν μόνο 9 ελληνικά σπίτια, που κατοικήθηκαν αμέσως από άλλους Τούρκους του χωριού. Σε ό,τι αφορά το ζωικό κεφάλαιο. Χάθηκαν 15 ζευγάρια. Στο ίδιο χωριό καταστράφηκε ο ανεμόμυλος της Μονής Αγίας Αθανασίας, η είσοδος και η μικρή ιματιοθήκη της Μονής.

Την ίδια τύχη είχε και το χωριό Κοσκόρι της επαρχίας Αίνου.

*Ο Γάνος της Ανατολικής Θράκης

 

Η επαρχία Γάνου και Χώρας

 

Ανάλογα δεινοπαθήματα υπέστησαν και 5 από τα χωριά της επαρχίας Γάνου και Χώρας.

Το χωριό Ιντζέκιοϊ του καζά Μυριοφύτου, είχε προ του 1914, 600 οικογένειες που αριθμούσαν συνολικά 3.000 άτομα, που κατοικούσαν σε 450 ιδιόκτητα σπίτια.  Όλος ο ελληνικός πληθυσμός εκτοπίσθηκε προς του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εγκαταλείποντας 200 ζευγάρια αροτριώντων βοοειδών, 300 άλογα και 4.000 πρόβατα. Εγκαταλείφθηκαν επίσης τα σιτηρά, η σηροτροφία και η ανθούσα μελισσοκομία. Ο κάτοικος του χωριού ονόματι Τουφεκτσής, που κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, είχε εγκαταλείψει εντελώς καινούργιο ατμοκίνητο εργοστάσιο αλεύρων! Από τα 450 ελληνικά σπίτια, καταστράφηκαν εντελώς τα 250  και μισοκαταστράφηκαν τα 200. Στα μισοερειπωμένα σπίτια εγκαταστάθηκαν 250 οικογένειες μεταναστών.

Και η Καστάμπολις του καζά Μυριοφύτου είχε αρκετό ελληνικό πληθυσμό. Έμεναν εκεί 400 οικογένειες που αριθμούσαν 2.000 άτομα. Προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου εκτοπίσθηκαν όλοι!!! Και δεν έφυγαν απλά. Άφησαν το χωριό τους αφού έδωσαν πεισματώδη αιματηρή μάχη με τους Τούρκους. Έχασαν 200 ζευγάρια ζώων καλλιέργειας, 200 άλογα και 4.000 πρόβατα. Ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, τη σηροτροφία και την παραγωγή δημητριακών. Τα σπίτια τους 350 καταστράφηκαν ή μισοκαταστράφηκαν όλα. Πάντως 150 οικογένειες μουατζήριδων έσπευσαν να στεγασθούν στις ελληνικές ιδιοκτησίες.

Πλήρης η καταστροφή και στο χωριό Νεοχώρι της επαρχίας Γάνου και Χώρας. Πρό του πολέμου εκτοπίσθηκαν 400 ελληνικές οικογένειες με 2.000 άτομα. Άφησαν πίσω τους 350 ιδιόκτητα σπίτια από τα οποία καταστράφηκαν εντελώς τα 250 και άλλα 100 μισοκαταστράφηκαν. Βολεύτηκαν σε ελληνικές ιδιοκτησίες 100 Μουσουλμανικές προσφυγικές οικογένειες. Οι εκτοπισμένοι που ασχολούνταν με την σηροτροφία, την αμπελουργία, την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια δημητριακών, έχασαν 30 ζευγάρια βοοειδών, 50 άλογα και 1.000 αιγοπρόβατα.

*Γανόχωρα 1912: Όταν δοκιμάστηκαν από καταστρεπτικούς σεισμούς

Προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου εκτοπίσθηκε και το σύνολο των ελληνικών οικογενειών του χωριού Μηλιά της επαρχίας Γάνου και Χώρας. Ήταν 300 οικογένειες με 1.500 άτομα. Μόνο 18 οικογένειες βρέθηκαν στη Ραιδεστό. Εγκατέλειψαν 50 ζευγάρια ζώων καλλιέργειας, 350 αγελάδες, 1.000 πρόβατα, 50 γαϊδούρια και 300 μουλάρια. Η απασχόλησή τους στο χωριό αφορούσε τη σηροτροφία, την αμπελουργία και τα σιτηρά. Δεν υπάρχουν στοιχεία για εγκατάσταση προσφύγων ή εντοπίων στα ελληνικά σπίτια.

Παρόμοια τύχη είχε και το χωριό Αράπ Χατζή της επαρχίας Γάνου και Χώρας. 

*Φωτογραφία από τις επισκευές στο Γυμνάσιοα Τυρολόης

Στην επαρχία Τυρολόης

 

Στα διασωθέντα στο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών στατιστικά δελτία, αναφέρονται 7 χωριά της επαρχίας Τυρολόης, που δοκιμάστηκαν οι Έλληνες κάτοικοί τους με εκτοπίσεις.

Η ανθούσα ελληνική κωμόπολη Τυρολόη, το βυζαντινό Τζουρουλόν, δοκιμάσθηκε και αυτή σκληρά από τον γενοκτονικό διωγμό των Νεοτούρκων. Εκεί, προ του 1914 κατοικούσαν 1346 οικογένειες με 6.732 άτομα. Προ του μεγάλου πολέμου εκτοπίσθηκαν 900 οικογένειες με 4.500 άτομα. Όσοι απέμειναν καταγίνονταν με το μικρεμπόριο, την αρτοποιία και την κηπουρική. Είχαν 1250 σπίτια. Από αυτά σώθηκαν τα 830.  Στην Τυρολόη εγκαταστάθηκαν σε ελληνικά σπίτια 120 οικογένειες μεταναστών. Οι εκτοπισμένοι άφησαν πίσω τους 250 ζευγάρια βοοειδών και 400 άλογα.

Ολικός ήταν ο εκτοπισμός των 480 ελληνικών οικογενειών με 2044 άτομα του χωριού Κερμέν της επαρχίας Τυρολόης, πριν αρχίσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Από τα 420 ιδιόκτητα ελληνικά σπίτια σώθηκαν τα 250. Άλλα 70 ήταν μισοκατεστραμμένα. Τελικά βολεύτηκαν στις ελληνικές ιδιοκτησίες 320 οικογένειες μεταναστών.  Οι εκτοπισμένοι κάτοικοι όμως εγκατέλειψαν 400 ζευγάρια ζώων καλλιέργειας και 600 άλογα. Το Μάιο του 1919, θέλησαν να παλιννοστήσουν 70 κάτοικοι, αλλά ο Τούρκος διοικητής της περιοχής δεν επέτρεψε την επάνοδό τους στο Κερμέν. Έτσι αναγκαστικά παρέμειναν στην Τυρολόη.

Ο Ασκός, το Καρατζάκιοϊ, η Στράντζα και το Τσιφλίκι της ίδιας επαρχίας, είχαν παρόμοια τύχη. Παντού εκτοπισμένοι, θύματα της πολιτικής της εθνοκάθαρσης, που εφάρμοζαν οι αφηνιασμένοι Νεότουρκοι, με συμβουλές Γερμανών.

*Ο εορτασμός του Πάσχα στις Σαράντα Εκκλησίες, το 1912

Η επαρχία των Σαράντα Εκκλησιών

 

Η περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών, με 5 αναφερόμενα χωριά, είχε υποστεί τα πάνδεινα κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων δοκιμάζοντας εκτός από την Τουρκική και τη Βουλγαρική κατοχή, αλλά και την εγκληματική δράση Τούρκων ατάκτων και Βούλγαρων Κομιτατζήδων.

Το χωριό Γιαντζικλάρ είχε 140 ελληνικές οικογένειες με 670 άτομα. Εκτοπίσθηκαν προ του Πολέμου 136 οικογένειες με 647 άτομα και κατά τη διάρκεια του Πολέμου εκτοπίσθηκαν και οι… υπόλοιπες 4 με 23 άτομα. Πολύ αργότερα μπόρεσαν να παλιννοστήσουν 7 οικογένειες με 35 άτομα. Στο χωριό υπήρχαν 130 ελληνικά σπίτια. Καταστράφηκαν εντελώς τα 40. Ημικατεστραμμένα ήταν μόνο 80. Τελικά κατοικήθηκαν 124 σπίτια από Μουσουλμάνους μετανάστες. Οι εκτοπισμένοι κάτοικοι εγκατέλειψαν 100 ζεύγη βοοειδών και 5 άλογα. Καλλιεργούσαν κυρίως σιτηρά αλλά και λαχανικά.

Στο Ευκάρυο της επαρχίας των Σαράντα Εκκλησιών ζούσαν 82 ελληνικές οικογένειες των 420 ατόμων. Αρχικά εκδιώχθηκαν 60 οικογένειες των 312 ατόμων και κατά τη διάρκεια του Πολέμου άλλες 9 των 138 ατόμων. Κατόρθωσαν να παλιννοστήσουν αργότερα 9 οικογένειες των 34 ατόμων.  Από τα 82 ελληνικά σπίτια σώθηκαν τα 50, αλλά τελικά βολεύτηκαν 68 οικογένειες μεταναστών στα υπόλοιπα 27 μισοκατεστραμμένα. Εγκαταλείφθηκαν 110 ζευγάρια και 30 άλογα. 

Και το χωριό Σκόπελος της επαρχίας των Σαράντα Εκκλησιών δεν γλίτωσε από τους εκτοπισμούς των Τούρκων. Είχε 380 ελληνικές οικογένειες με 1.570 άτομα. Πριν από το Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εκτοπίσθηκαν 280 οικογένειες με 1.040 άτομα και κατά τη διάρκειά του εκτοπίσθηκαν οι υπόλοιπες 100 οικογένειες με 530 άτομα. Κατόρθωσαν να παλιννοστήσουν αργότερα 71 οικογένειες με 270 άτομα. Από τα 300 ελληνικής ιδιοκτησίας σπίτια σώθηκαν μόνο 100, 80 ήταν μισοκατεστραμμένα και 120 εντελώς κατεστραμμένα. Κατοικήθηκαν τελικά τα 140 από οικογένειες μεταναστών. Στο χωριό αυτό οι εκτοπισμένοι εγκατέλειψαν 520 ζευγάρια βοοειδών και 250 άλογα. Τελικά οι παλιννοστήσαντες βρήκαν 5 ζευγάρια και 3 άλογα!!!

Η Πέτρα αριθμούσε 3388 Έλληνες που αντιπροσώπευαν 956 οικογένειες. Προς του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου εκδιώχθηκαν 55 οικογένειες των 225 ατόμων. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου εκδιώχθηκαν άλλοι 3.168 Έλληνες που αντιστοιχούσαν σε 802 οικογένειες. Αργότερα παλιννόστησαν 466 οικογένειες των 1.979 ατόμων. Από τα σπίτια τους Κατά την εκδίωξή τους εγκατέλειψαν 978 ζευγάρια βοοειδών και 224 άλογα. Διασώθηκαν 29 ζευγάρια και 3 άλογα!!! Καλλιεργούσαν σιτηρά και αμπέλια. Από τα 632 ελληνικά σπίτια διασώθηκαν τα 216, υπήρχαν 146 μισοκατεστραμμένα, ενώ 270 είχαν καταστραφεί εντελώς. Εντόπιοι Τούρκοι είχαν καταλάβει μόνο 7 σπίτια.

Παρόμοιες ήταν οι δοκιμασίες για τους Έλληνες κατοίκους των χωριών Κουγιούν Ντερέ.

*Σηλυβρία, η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος

 

Στην επαρχία Σηλυβρίας

 

Από την επαρχία Σηλυβρίας δεν είχαν παραληφθεί το 1919 αναλυτικά στατιστικά στοιχεία.

Ωστόσο έγινε γνωστό ότι από το χωριό Αβρέν εκτοπίσθηκαν προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου 850 άτομα. Από το χωριό Σινικλή εκδιώχθηκαν 350 Έλληνες. Από το χωριό Κιουτσούκ Σεϋμέν εκπατρίσθηκαν 850 άτομα ελληνικής καταγωγής. Από το χωριό Οικονομειό είχαν εκτοπισθεί 910 Έλληνες και έως τις 7 Απριλίου 1920 είχαν παλιννοστήσει 265 άτομα ελληνικής καταγωγής.

Οι διωγμοί της εποχής εκείνης, δηλαδή περί το έτος 1914, στην Ανατολική Θράκη (τη Δυτική Θράκη την κατείχαν οι Βούλγαροι βάσει της άδικης συνθήκης του Βουκουρεστίου) που αποτέλεσαν το προανάκρουσμα των γενοκτονιών κατά των Ποντίων της Αρμενίων και των Ασσυρίων που ακολούθησαν κατά τα έτη 1915-1928, παρέμειναν ουσιαστικά ατιμώρητοι. Η μετέπειτα πορεία της διεθνούς κοινότητας έδειξε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις, που παρέδωσαν αμαχητί την Ανατολική Θράκη στον Μουσταφά Κεμάλ το 1922, δεν κατάλαβαν τίποτα από τα Τουρκικά εγκλήματα. Με τακτική κοντόφθαλμη προσπάθησαν να εξυπηρετήσουν τα πρόσκαιρα γεωστρατηγικά τους συμφέροντα.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΗ

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών Κεντρική Υπηρεσία φακ. 167/υποφ. 1