Η Παιδεία στην περιφέρεια της Αδριανούπολης το 1901-1902

*Σχολική γιορτή στην Αδριανούπολη το 1902

 

 

*Έκθεση του επισκόπου Μυρέων Στέφανου

προς τον ‘Έλληνα πρόξενο Μιχαήλ Νικολάου

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η Παιδεία στις περιοχές του αλύτρωτου Ελληνισμού, ήταν το μέγιστο ζητούμενο στα τέλη του 19^ου αιώνα και στις αρχές του 20^ου. Σημαντικός εθνικός στόχος για να διατηρηθεί η εθνική ταυτότητα των υπόδουλων Ελλήνων. Υπήρξαν σημαντικές επιτυχίες, αλλά και εξίσου σημαντικές αδυναμίες στην προσπάθεια αυτή. Πρωτεύουσα θέση στις προσδοκίες του Θρακικού Ελληνισμού κατείχε η Παιδεία.

Μετά τα μαύρα χρόνια που ακολούθησαν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, οι Θράκες άρχισαν σταδιακά να στρέφονται προς την Παιδεία, προσπαθώντας να βελτιώσουν την καθημερινότητά τους, να διατηρήσουν τον εθνισμό τους, την γλώσσα τους και την πίστη τους. Οι δυσκολίες ήταν τεράστιες. Έτσι αναπτύχθηκε το λεγόμενο «κρυφό σχολειό». Όσο και αν επιχειρήθηκε να αμφισβητηθεί αυτός ο θρύλος, η ύπαρξή του στη Θράκη είναι αδιαμφισβήτητη. Ακόμα και πολλά χρόνια μετά την επανάσταση του 1821. Μιλάμε π.χ. για το 1880. Υπάρχουν ιστορικά τεκμήρια. Θα αναφέρω μόνο ένα. Στα Αρχεία της Βιβλιοθήκης της Βουλής υπάρχει μια «Στατιστική έκθεση» για την εκπαίδευση στα χωριά της Θράκης περί το 1880. Περιέχει δραματικές διαπιστώσεις για την ελληνική εκπαίδευση, έξω από τα αστικά κέντρα, δεδομένου ότι στις πόλεις, υπήρχαν αξιόλογα εκπαιδευτήρια, χάρη στις προσπάθειες φιλογενών Ελλήνων. Ειδικότερα, η έκθεση γράφει:

«Η δημοτική εκπαίδευσις εν τη Θράκη είναι τοσούτον οικτρά, ώστε δύναται να θεωρηθεί ως μη υπάρχουσα. Εις πολλά μεν των χωρίων, ουδέν υπάρχει περί την των γραμμάτων διδασκαλίαν. Εις πλείστα η δημοτική εκπαίδευσις συνίσταται εις την υπό αγραμμάτων ιερέων ή ψαλτών ή κανδηλαναπτών διδασκαλίαν της Οκτωήχου και του Ψαλτηρίου».

Βέβαια, αυτό αφορούσε τα πολύ μικρά χωριά. Στα μεγάλα αστικά κέντρα είχαμε το εκ διαμέτρου αντίθετο φαινόμενο. Ονομαστά σχολεία ήταν: Το «Ζάππειο» στην Αδριανούπολη. Τα «Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια» και η «Μαράσλειος Σχολή στη Φιλιππούπολη. Τα «Θεοδωρίδεια» και το «Γεωργιάδειον» στη Ραιδεστό. Τα «Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια» στους Επιβάτες. Η «Φωτάκειος Σχολή στις Μέτρες (Τσατάλτζα). Η «Τσανάκλειος Σχολή» στην Κομοτηνή. Η «Λεονταρίδειος Αστική Σχολή Αρρένων» στην Αλεξανδρούπολη και πολλά άλλα σχολεία σε διάφορες πόλεις της Θράκης.

Η ανάπτυξη σημαντικών σχολείων, εν μέρει ήταν και αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων, που επέβαλαν οι Ευρωπαίοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι γνωστές με τη  λέξη Τανζιμάτ και συνδέθηκαν στενά με την Οθωμανική Αυτοκρατορία του 19ου αιώνα. Αναφέρονται σε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονιστικές απόπειρες, με στόχο την αναδιοργάνωση σε επίπεδο διοίκησης, οικονομίας και σχέσεών της με τους υπηκόους της. Τα Τανζιμάτ εξελίχθηκαν χρονικά στο διάστημα 1839-1876. Η λέξη Τανζιμάτ, στην τουρκική γλώσσα σημαίνει αναδιοργάνωση, ενώ για τους δυτικούς, ερμηνεύτηκε ως εκσυγχρονισμός. Τα Τανζιμάτ στο διάστημα αυτό, υπήρξαν η ελπίδα των υπόδουλων λαών, αν και δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα.

Η εκπαίδευση στην Αδριανούπολη το 1906

*Η κεφαλίδα της σημαντικής έκθεση του πρόξενου Κωνσταντίνου Δημαρά

 

 

 

*Τα ελληνικά σχολεία, 

φυτώρια εθνικού φρονήματος

*Υψηλό επίπεδο Παιδείας

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Μια σοβαρή περιπέτεια της υγείας μου με κράτησε μακριά από την παρούσα ιστοσελίδα μου. Την τελευταία προσωπική ανάρτηση είχα κάνει στις 5 Δεκεμβρίου 2021. Συν Θεώ, τέλος καλό, όλα καλά. Από σήμερα επανέρχομαι στην προσπάθειά μου να καταστήσω γνωστές όλο και περισσότερες άγνωστες πτυχές της Νεώτερης Ιστορίας της Θράκης.

Παντελής Αθανασιάδης

Η Παιδεία και τα φημισμένα σχολεία της, παραμένουν ακόμα και σήμερα το μέγιστο ιστορικό πλεονέκτημα της Αδριανούπολης στην περίοδο του αλυτρωτισμού. Η παρακαταθήκη της Παιδείας  αυτής της πόλης, φάνηκε και κατά την περίοδο του Θρακικού και Μακεδονικού Αγώνα, αλλά και κατά την περίοδο της απελευθέρωσης.

Στην περίοδο του Θρακικού και Μακεδονικού Αγώνα όταν ο Ελληνισμός υφίστατο την τρομοκρατία του Βουλγαρικού εθνικισμού, τα σχολεία της Αδριανούπολης θέρμαιναν το εθνικό φρόνημα των παιδιών. Αργότερα, όταν η Θράκη απελευθερώθηκε  δημιουργήθηκαν ελληνικά σχολεία σε όλα τα χωριά. Η στελέχωση με δασκάλες κυρίως, των σχολείων των μικρών θρακικών πόλεων και των χωριών, επειδή δεν υπήρχε επαρκές προσωπικό, έγινε με απόφοιτες των εκπαιδευτηρίων της Αδριανούπολης, γιατί κρίθηκε ότι είχαν εξαιρετικό μορφωτικό επίπεδο και ήταν άξιες να αναλάβουν την μόρφωση των Ελληνοπαίδων.

Σήμερα, μεταξύ άλλων πηγών, μπορούμε να έχουμε μια εικόνα για το έργο στα σχολεία της Αδριανούπολης, από μια έκθεση που είχε υποβάλει στην Επιτροπή Ενισχύσεως της Ελληνικής Εκκλησίας και Παιδείας, ο Έλληνας πρόξενος στην Αδριανούπολη Κωνσταντίνος Δημαράς. Η έκθεση, που βρίσκεται στο σημαντικό Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, έχει ημερομηνία 23 Ιουνίου 1906. Την είχε συντάξει δηλαδή ο Δημαράς λαμβάνοντας υπόψη τις ετήσιες εξετάσεις των σχολείων στις οποίες κατά κανόνα παρευρίσκονταν και ο ίδιος, αλλά αφού είχε μελετήσει και ανάλογη έκθεση του Γυμνασιάρχη Αδριανούπολης Αλέξανδρου Ζουμετίκου. 

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΟ 1886

*Σχολική αίθουσα, από το "Αλφαβητάριον Μικρόν Αλφαβητάριον Μικρόν, προς εύκολον μάθησιν των παιδιών, Βιέννη, τυπογραφία Δ. Δαβιδοβίκη, 1820. 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η Παιδεία, υπήρξε πάντα ο μεγάλος στόχος και μια από τις εθνικές προτεραιότητες των αλύτρωτων Ελλήνων, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

                Από το λεγόμενο «Κρυφό Σχολειό» των μικρών χωριών, έως τα ονομαστά εκπαιδευτήρια των μεγάλων κέντρων του Ελληνισμού (Θεσσαλονίκη, Σμύρνη, Αδριανούπολη, Φιλιππούπολη, Ιωάννινα κ.λπ.), οι Έλληνες υπηρέτησαν την ιδέα της εκπαίδευσης με ποικίλους τρόπους, ειδικά μάλιστα από την εποχή των Τανζιμάτ, δηλαδή των εκτεταμένων μεταρρυθμίσεων, που επέβαλαν οι Μεγάλες Δυνάμεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία του 19^ου αιώνα. Τα Τανζιμάτ υπήρξαν η μεγάλη ελπίδα των υπόδουλων λαών, αλλά δεν απέδωσαν συνολικά, τα αναμενόμενα, κυρίως λόγω της διολίσθησης των Σουλτάνων, αλλά και του κατεστημένου της Τουρκίας προς τον αυταρχισμό.

Η εκπαίδευση πριν από το 1830 στην Ελλάδα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣΚΥΡΙΑΚΗΣ  http://www.kathimerini.gr/820875/article/politismos/vivlio/h-ekpaideysh-prin-apo-to-1830-sthn-ellada-k

 *Ευγένιος Βούλγαρης ή Βούλγαρις (1716 - 1806), η πλέον αντιπροσωπευτική μορφή του νεοελληνικού Διαφωτισμού. Με τη διδασκαλία του και τα συγγράμματά του εγκαινίασε μια νέα εποχή στην ιστορία της ελληνικής παιδείας.

Γράφει ο κ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ*

                Ο ευρωπαϊκός και στη συνέχεια ο ελληνικός Διαφωτισμός (ακολουθία και εν πολλοίς συνέπεια της Αναγέννησης των γραμμάτων και των τεχνών στη Δύση), ως γνωστόν, υπήρξαν γενεσιουργοί δυνάμεις πνευματικής και, βεβαίως, πολιτικής αναδόμησης του Γένους κατά την περίοδο της προετοιμασίας της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης.

                Υψηλής σημασίας προσωπικότητες αυτού του μεγαλειώδους φαινομένου του Διαφωτισμού, ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Δάσκαλος του Γένους Άνθιμος Γαζής, ο Κοσμάς ο Αιτωλός με τις περίφημες «Διδαχές» του, ο θεωρούμενος πρόδρομος της απλο-ελληνικής γλώσσας και πρωτοπόρος δάσκαλος της αριστοτελικής ηθικής Βικέντιος Δαμοδός, που στόχο του είχε, όπως ο ίδιος σημειώνει στο Προοίμιο της «Φυσιολογίας» του, «τον φωτισμό του περιδόξου Γένους μας», ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ, η πλέον ώριμη έκφραση του νεοελληνικού Διαφωτισμού, ο κατ’ εξοχήν συνειδητοποιημένος επαναστάτης Ρήγας Βελεστινλής, που έβλεπε την παιδεία ως μέσον υλοποίησης του επαναστατικού οράματος, η πλέον αντιπροσωπευτική μορφή του νεοελληνικού Διαφωτισμού ο πολύς Ευγένιος Βούλγαρης, ο Κερκυραίος Νικηφόρος Θεοτόκης, ο Βενιαμίν ο Λέσβιος, κορυφαίος δάσκαλος του καιρού του- κατά τον χαρακτηρισμό του μεγάλου δασκάλου της νεοελληνικής παιδείας Ευαγγέλου Παπανούτσου, ο Νεόφυτος Βάμβας, ο Αθανάσιος Ψαλίδας, ο Κωνσταντίνος Κούμας και τόσοι άλλοι θεράποντες της παιδείας παρελαύνουν μέσα στο πρόσφατο βιβλίο (έκδ. Gutenberg) του ομότιμου καθηγητή της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών Ιωάννη Γ. Δελλή.