Στη Θράκη του 1910. Αγκαλιά με τον τρόμο, αλλά και την ελπίδα

*Το κτίριο της Αστυνομίας στην Αδριανούπολη. Κτίριο μεγάλο, αποτελεσματικότητα μικρή....

 

 

*Τα κρυμμένα όπλα στη Σαμοθράκη

*Η ληστρική επίθεση στα Μαράσια

*Ο οπλαρχηγός Θεόδωρος Αμπατζόπουλος

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Η ζωή στη Θράκη, είχε πάντα δυσκολίες. Οι κάτοικοί της πάντα ζούσαν σε κλίμα καταπίεσης από τους Οθωμανούς και σε κλίμα φόβου από τους Βουλγάρους μετά το 1878. Μετά το 1908 και την επανάσταση των Νεοτούρκων πολλοί είχαν ελπίσει ότι θα βελτιωθεί το κλίμα. Οι ελπίδες τους τα επόμενα χρόνια διαψεύστηκαν οικτρά. Ταυτόχρονα από την πλευρά της Βουλγαρίας είχε δημιουργηθεί ατμόσφαιρα φόβου από την εγκληματική παρακρατική δράση των κομιτατζήδων. Η κατάσταση της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης, ποτέ δεν ήταν καλή. Ποτέ όμως δεν έλειψε η ελπίδα της απελευθέρωσης.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα και έως τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913 η κατάσταση για τον Ελληνισμό της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης ήταν τραγική. Αυτό τα βόρεια διαμερίσματα του Ελληνισμού, δεν είχαν ενωθεί ακόμη με την Ελλάδα και ήταν στόχοι των ορέξεων Αλβανών, Τούρκων και Βουλγάρων. Είναι γνωστό ότι ιδιαίτερα στη Μακεδονία και τη Θράκη δρούσαν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες που καθημερινά έσπερναν τον τρόμο στους αυτόχθονες ελληνικούς πληθυσμούς ζητώντας να αποκηρύξουν την ελληνική τους καταγωγή και να ενταχθούν στην βουλγαρική σχισματική Εξαρχία. Οι Θράκες κράτησαν σαν πολύτιμο φυλαχτό, την εθνική τους ταυτότητα, την Ορθόδοξη πίστη τους και την Ελληνική τους γλώσσα.  

Μια εικόνα της ζωής της Θράκης το 1910, που στην περιοχή δεν υπήρχαν πολεμικές συγκρούσεις, θα δούμε με βάση τα διάσπαρτα στοιχεία.

*Οι πλημμύρες της Αδριανούπολης

Αρχικά αξίζει να πούμε ότι οι Θράκες εκτός από τους Τούρκους και τους Βουλγάρους συχνά έπρεπε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν και τα στοιχεία της φύσης. ‘Όπως για παράδειγμα στις αρχές Ιουνίου εκείνης της χρονιάς όταν σημειώθηκαν μεγάλες πλημμύρες στην Αδριανούπολη. Ολόκληρες συνοικίες είχαν κατακλυσθεί από τα νερά των τριών ποταμών της περιοχής, που συνέκλιναν εκεί. Του Έβρου, του Άρδα και του Τούντζα. Οι στρατιωτικές φυλακές είχαν καταρρεύσει και πολλοί κρατούμενοι είχαν χάσει τη ζωή τους, μετέδωσε τότε το Αθηναϊκό Πρακτορείο ειδήσεων, μέσω Κωνσταντινούπολης, σε μια σπάνια μετάδοση για τη Θράκη.

Παρά το γεγονός, ότι δεν υπήρχαν πολεμικές συγκρούσεις, η κατάσταση στα Βαλκάνια έδειχνε να είναι ρευστή.

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Στέφανος Δραγούμης σε συνέντευξη του στον  διευθυντή του Αθηναϊκού Πρακτορείου Αντώνιο Στεφανόπολι, διαβλέποντας  τους κινδύνους που προκύπτουν από τη δραστηριότητα των Βουλγάρων, είχε εκφράσει την άποψη, ότι η Τουρκία δεν πρέπει να παύσει να ενισχύει τα τουρκοβουλγαρικά σύνορα προς το μέρος Αδριανούπολης.

Και ενώ δεν υπήρχαν πολεμικές συγκρούσεις, στην Κωνσταντινούπολη στη Θεσσαλονίκη, στη Σμύρνη και στις άλλες μεγάλες πόλεις της Τουρκίας είχε κηρυχθεί από τους Νεότουρκους γενικό μποϋκοτάζ κατά των ελληνικών καταστημάτων και των εμπόρων, αλλά και των καταστημάτων και των επιχειρήσεων, που τυχόν είχαν Έλληνες συνεταίρους. Στα λιμάνια είχαν απαγορεύσει στα πλοία να ξεφορτώνουν ελληνικά προϊόντα. Τα αλλεπάλληλα διαβήματα του Έλληνα πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, Ιωάννη Γρυπάρη, τόσο προς τους πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων, όσο και στην Υψηλή Πύλη, δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα.

*Αδριανούπολη 1908. Εορτασμοί των Νεότουρκων αξιωματικών για την επιτυχία 

της επανάστασής του

 

Στόχος αρπαγή των Βουλγάρων, οι εκκλησίες και τα σχολεία

 

Το 1910, ήταν η εποχή που οι Βούλγαροι έχοντας προσεγγίσει πολιτικά την Οθωμανική αυτοκρατορία, συνέχισαν να αρπάζουν ελληνικές εκκλησίες σε Μακεδονία και Θράκη και να τις καθιστούν σχισματικές με την ανοχή των Τούρκων.

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η εφημερίδα «Εμπρός» από το 1872 που κηρύχθηκε το Βουλγαρικό σχίσμα έως το 1909, παρά τα εκδοθέντα  σουλτανικά φιρμάνια και βεράτια, οι Βούλγαροι είχαν αρπάξει ή είχαν κλείσει 273 ελληνικές εκκλησίες και μονές και 200 ελληνικά σχολεία σε Θράκη και Μακεδονία!  Ειδικότερα στη Θράκη είχαν σημειωθεί οι ακόλουθες διαρπαγές:

*Στη Μητρόπολη Δέρκων 4 εκκλησίες και 4 σχολεία.

*Στη  Μητρόπολη Ηρακλείας 11 εκκλησίες και 11 σχολεία.

*Στη Μητρόπολη Μαρωνείας 2 εκκλησίες και 2 σχολεία.

*Στη Μητρόπολη Βιζύης 2 εκκλησίες και 2 σχολεία.

*Στη Μητρόπολη Σαράντα Εκκλησιών μία εκκλησία και ένα σχολείο.

Η «Νέα Ημέρα» της Τεργέστης δημοσίευσε τον Ιούνιο του 1910 στατιστική για τα Βουλγαρικά σχολεία που υπήρχαν σε περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από τη στατιστική αυτή- για την οποία η εφημερίδα εξέφραζε επιφυλάξεις- προκύπτει ότι στο νομό της Αδριανούπολης το 1909-1910 λειτουργούσαν 197 σχολεία με 318 δασκάλους και 10.488 μαθητές, ενώ το 1886-1887, που έγινε το σχίσμα λειτουργούσαν 120 σχολεία με 155 δασκάλους και 5.308 μαθητές. ΟΙ Βούλγαροι, που δημοσίευσαν αυτή τη στατιστική απέβλεπαν να πείσουν, ότι σε γενική εικόνα αύξησαν τα σχολεία και τους μαθητές τους. Η εφημερίδα επεσήμαινε ότι παρατηρήθηκε αύξηση των βουλγαρικών σχολείων κυρίως μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908.

Αξίζει να σημειώσουμε και κάτι άλλο: Ότι στις σχολές απόρων του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» στην Αθήνα, φοιτούσαν μεταξύ άλλων 14 φτωχά Ελληνόπουλα από τη Θράκη και 11 από την Ανατολική Ρωμυλία. 

*Τα Μαράσια σήμερα

Ληστεία και φόνος τσιφλικά στα Μαράσια

 

Από την έλλειψη ασφάλειας, δεν κινδύνευαν μόνο οι Έλληνες, που συνήθως ήταν τα περισσότερα θύματα. Κινδύνευαν και  οι ίδιοι οι Τούρκοι. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο αιματηρό επεισόδιο.

Το απόγευμα της 1^η Ιουνίου 1910 μια πολυμελής ληστρική συμμορία αποθρασυμένη από την αβελτηρία των αρχών, κατόρθωσε να φτάσει στα πρόθυρα της Αδριανούπολης. Δηλαδή στο χωριό Μαράσια, που απείχε περίπου τρία τέταρτα από τη μεγάλη πόλη της Θράκης.

Οι ληστές ήταν δέκα συνολικά και έστησαν ενέδρα στη έπαυλη του περιώνυμου Αδριανουπολίτη Μουστά μπέη, γνωστού και για την τυραννική συμπεριφορά του. «Περί λύχνων αφάς» κατά τη φρασεολογία των λογίων της εποχής, μπόρεσε να αιχμαλωτίσει τον αιγοβοσκό του Μουστά μπέη. Τον έδεσαν μάλιστα για να μην μπορέσει να ειδοποιήσει  τους ένοικους της έπαυλης για τον κίνδυνο που διέτρεχαν.

Οι ληστές αφού βεβαιώθηκαν ότι δεν έγιναν αντιληπτοί αποφάσισαν να δράσουν. Ο αρχηγός της συμμορίας, που στο παρελθόν είχε δουλέψει ως ποιμένας στα κοπάδια του Μουστά μπέη, χτύπησε την πόρτα. Παρουσιάσθηκε η σύζυγος του Τούρκου τσιφλικά, η οποία αναγνώρισε τον παλαιό βοσκό τους και δεν υποπτεύθηκε τίποτα. Όμως εκείνη την στιγμή όρμησαν μέσα στο σπίτι οι άλλοι κρυμμένοι ληστές πυροβολώντας!!!

Ο γιος του Μουστά μπέη επιχείρησε να αμυνθεί αλλά τον σκότωσαν επί τόπου. Δίπλα του έπεσε βαριά τραυματισμένη η μητέρα του Μουστά μπέη. Η σύζυγος του δεν έπαθε τίποτα. Οι ληστές εντόπισαν χρήματα, κοσμήματα και ό, τι άλλο πολύτιμο βρήκαν και εξαφανίσθηκαν…

ΟΙ μωαμεθανοί κάτοικοι του χωριού, που άκουσαν τους πυροβολισμούς, άρπαξαν τα όπλα και ξεχύθηκαν στους δρόμους κυνηγώντας του ληστές, οι οποίοι απομακρύνθηκαν.

Έξω από τα Μαράσια συνάντησαν τον ίδιο το Μουστά μπέη που επέστρεφε από τα κτήματά του και τον συνέλαβαν και αυτόν. Το πρώτο πράγμα που απαίτησαν ήταν να ζητήσει από τους χωρικούς που τους καταδίωκαν να σταματήσουν να τους πυροβολούν απειλώντας πως αν δεν σταματήσουν, θα σκότωναν τον Μουστά μπέη.

Οι χωρικοί πειθάρχησαν στην έκκληση του τσιφλικά, αλλά οι ληστές δεν τήρησαν τον λόγο τους και σκότωσαν τον Μουστά μπέη. Μόνο η σύζυγος του μπέη επέζησε  και ήταν ο μοναδικός μάρτυρας αυτής οικογενειακής τραγωδίας.

Οι ληστές εξαφανίσθηκαν και μάταια την επομένη μέρα ξεκίνησαν την καταδίωξή τους αποσπάσματα από την Αδριανούπολη. Η είδηση έκανε το γύρο της πόλης και τότε βγήκαν στην επιφάνεια και άλλες πληροφορίες, που ίσως εξηγούσαν ότι η σύζυγος του Μουστά μπέη έμεινε ζωντανή σε εκείνο το χαλασμό. Τότε έφτασε και στ’ αυτιά του Έλληνα πρόξενου Λ. Ματλή, ο οποίος το κοινοποίησε και στο υπουργείο Εξωτερικών, ότι «ο αρχηγός της συμμορίας διατελέσας άλλοτε εις την υπηρεσίαν  του μπέη είχεν έλθει εις αθεμίτους σχέσεις μετά της συζύγου του διό και εκδιωχθείς υπ’ αυτού, κατεδιώκετο μετά ταύτα». Όπως όλα τα μυθιστορήματα της εποχής με ήρωες ληστές, και αυτό το πραγματικό αλλά αιματηρό περιστατικό, είχε έρωτα και δράση…

 Οι ληστές έφυγαν προς τα βουλγαρικά σύνορα, αλλά συνεπλάκησαν με τους μεθοριακούς φρουρούς, οι οποίοι σκότωσαν τα περισσότερα μέλη αυτής της συμμορίας.

Μια εβδομάδα νωρίτερα, πενταμελής… πολυεθνική συμμορία, που την αποτελούσαν δύο Βούλγαροι, δύο Έλληνες και ένας μωαμεθανός, οι οποίοι λυμαίνονταν την περιοχή του καζά Σαράντα Εκκλησιών, εμφανίσθηκε κοντά στο χωριό Μουσούλτζα και απήγαγε ένα ποιμένα. Οι αρχές μόλις έμαθαν για το περιστατικό άρχισαν την καταδίωξη. Η ασφυκτική καταδίωξη των αποσπασμάτων, ανάγκασε τους ληστές να αφήσουν ελεύθερο τον ποιμένα. Οι ίδιοι όμως κατόρθωσαν να διαφύγουν…  

Η κατάσταση της ασφάλειας στην περιφέρεια Μαλγάρων, παρουσίαζε συνεχή επιδείνωση. Δεν ήταν μόνο οι διωγμοί και η καταπίεση των Τουρκικών αρχών. Ήταν και οι απειλητικές κινητοποιήσεις του βουλγαρικού πληθυσμού στα χωριά που κατοικούσαν Έλληνες και Βούλγαροι.

Τα γεγονότα αυτά ανάγκασαν τους Χριστιανούς συνήθη θύματα να αρχίσουν να σκέφτονται λύσεις για την αυτοάμυνά τους. Οι παράνομοι δρούσαν σχεδόν ανενόχλητοι. Τον ίδιο μήνα, τον Ιούνιο του 1910, έγινε γνωστό ότι ένας δάσκαλος ονόματι Γιαννάκος, που τρία χρόνια νωρίτερα είχε υπηρετήσει στη Ντογάντζα των Μαλγάρων, έδειχνε ενδιαφέρον να οργανώσει μια δική του ένοπλη ομάδα  6-7 ανδρών. Αναλάμβανε μάλιστα ο ίδιος να μεταφέρει κρυφά πυρομαχικά και όπλα, από 2-3 κάθε φορά, τις νύχτες. Στις 22 Ιουνίου 1910 το εθνικό κέντρο ενέκρινε την προμήθεια όπλων για την περιφέρεια των Μαλγάρων. Ήταν η εποχή που δρούσαν κρυφά στην Ανατολική Θράκη Έλληνες αξιωματικοί, που οργάνωναν τον Ελληνισμό έναντι της βουλγαρικής απειλής.

               Ο Ιούνιος του 1910 ήταν μήνας γεμάτος εντάσεις. Η Βουλγαρική προπαγάνδα είχε ενταθεί, όπως και η ένοπλη δράση στην ύπαιθρο της Ανατολικής Θράκης, παρά την έναρξη προσπαθειών σε κυβερνητικό επίπεδο να υπάρξει προσέγγιση μεταξύ Σόφιας και Αθήνας για επιλυθούν αυτά τα προβλήματα. Οι οδηγίες που είχαν οι Έλληνες της περιοχής ήταν να τηρούν την αδιάλλακτη στάση άμυνας έναντι των προκλήσεων όπως και στο παρελθόν.

*Ο Θεόδωρος Αμπατζόπουλος όταν υπηρετούσε ως εύζωνος στην Αθήνα

Η δράση του οπλαρχηγού Θεόδωρου Αμπατζόπουλου

 

               Εκείνη την περίοδο δρούσε στην περιφέρεια της Βιζύης ο οπλαρχηγός Θεόδωρος Αμπατζόπουλος και η δράση του ήταν γνωστή στην Αθήνα. Ο Αμπατζόπουλος αρχικά είχε καταφύγει στην Αθήνα και υπηρέτησε έως και το 1907 ως εύζωνος. Επέστρεψε στην Θράκη εντάχθηκε στην επαναστατική οργάνωση «Πανελλήνιος Οργάνωσις» και λόγω των ηγετικών του προσόντων ορίσθηκε ως οπλαρχηγός της ενόπλου ομάδας στην γενέτειρά του Βιζύη. Η δράση του υπήρξε ευεργετική για τον Ελληνισμό.

               Το Δεκέμβριο του1910, φαίνεται πώς είχαν συμμαζευτεί κάπως οι Βουλγαρικές αλλά και οι Τουρκικές συμμορίες. Η μόνη ένοπλη δράση που υπήρχε στις περιφέρειες της Μακράς Γέφυρας (Ουζούν Κιοπρού), Μήδειας και Βιζύης, ήταν της ομάδας του Αμπατζόπουλου, που αριθμούσε άλλοτε 5, άλλοτε 6 και άλλοτε 8 άνδρες. Και η όλη δράση είχε αρχίσει να περιορίζεται στον καταρτισμό επιτροπών στα χωριά, στον εθνικό φρονηματισμό των κατοίκων και στην τιμωρία των παρεκτρεπομένων Ελλήνων.

               «Οφείλω να τονίσω- έγραφε προς το υπουργείο Εξωτερικών στις 23 Δεκεμβρίου 1910 ο υποπρόξενος Σαράντα Εκκλησιών Κ. Ντάσσος- ότι ο Αρχηγός του σώματος είναι νέος εκτιμούμενος παρά πάντων τόσον δια την καλήν αυτού συμπεριφοράν όσον και δια την επιβολήν επί των ανθρώπων».

               (Για τη δράση του Θεόδωρου Αμπατζόπουλου δημοσίευσαν οι δημοσιογράφοι της Θεσσαλονίκης Νίκος Στάγκος και Γιώργος Σαλονικίδης μελέτη και έρευνα στην εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς» της  Θεσσαλονίκης από 1 έως 30 ’Οκτωβρίου 1961. Η μελέτη αυτή αναδημοσιεύθηκε στο Αρχείο του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού, τόμος 27ος, 1962).

               Από τις πληροφορίες που σήμερα είναι διαθέσιμες, η Βουλγαρική προπαγάνδα, μετά από πολλά και μεγάλα πλήγματα που είχε δεχθεί στη παρελθόν και είχε καταγράψει αποτυχίες, από τον Απρίλιο του 1910 άρχισε να αναζωογονείται και να χρησιμοποιεί πλέον συμμορίες οι οποίες κατατρομοκρατούσαν Τούρκους και Έλληνες. Τότε άρχισαν να σημειώνονται στην Ανατολική Θράκη απαγωγές και δολοφονίες. Έτσι μεταξύ άλλων:

               *Στην Πέτρα απήχθη ο Δημήτριος γιός του Χρηστάκη Τσομπάνη, από τετραμελή Βουλγαρική συμμορία με αρχηγό τον Φιλίς. Οι γονείς του πλήρωσαν 80 λίρες για να απελευθερωθεί.

*Από τη Βαγιά ή Άβρανι, που την κατοικούσαν μουσουλμάνοι, μια άλλη τετραμελής Βουλγαρική συμμορία απήγαγε το γιό ενός σημαίνοντος Τούρκου, ο οποίος όμως κατόρθωσε να αποδράσει.

*Από χωριό Ελματσίκ, βόρεια της Πέτρας, απήχθη ένας μουσουλμάνος, ο γιος του Αλή αγά Χατζόγλου και μεταφέρθηκε σε άγνωστο σημείο.

*Στο Σκοπό κάποιο βράδυ έγινε δολοφονική απόπειρα κατά του Έλληνα Β. Μαλαμή. Τον τραυμάτισαν στο στήθος. Το τραύμα ήταν διαμπερές αλλά δεν έθεσε σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή του θύματος. Οι επιτεθέντες εναντίον του ήταν έξι όπως φάνηκε από τις πατημασιές τους και κάποια στιγμή ακούσθηκε κάποιος να προτρέπει στα βουλγαρικά κάποιον άλλο κομιτατζή: «Τι περιμένεις; Πυροβόλησε»!!!

*Στο δρόμο που οδηγούσε προς το Τύρνοβο της Βουλγαρίας, δολοφονήθηκαν δύο Αλβανοί Γκέκηδες, ζωέμποροι. Μαζί τους ήταν και ένας τρίτος ομοεθνής τους που κουβαλούσε τα χρήματα. Αυτός σώθηκε όταν το έβαλε στα πόδια και φτάνοντας στις Σαράντα Εκκλησίες κατήγγειλε το γεγονός.

Εκτός από αυτά τα περιστατικά δεν σταμάτησαν να σημειώνονται και άλλες μικρότερες κλοπές και ληστείες σχεδόν σε καθημερινό επίπεδο. Οι Χριστιανοί κάτοικοι λόγω και της αδράνειας των αρχών δεν τολμούσαν να πάνε στα χωράφια τους για τις γεωργικές εργασίες. Και κατέφευγαν συνήθως στα ελληνικά προξενείς ζητώντας προστασία.

*Η Χώρα της Σαμοθράκης

 

Τα κρυμμένα όπλα της Σαμοθράκης

 

               Στις αρχές Ιουλίου 1910 μια άλλη υπόθεση δημιούργησε ένα μικρό πανικό στην Ελληνική, κυβέρνηση.

Ένα φορτίο 30 τυφεκίων που είχε φτάσει και είχε κρυφτεί στη Σαμοθράκη, εκλάπη!!!

Ο Έλληνας υποπρόξενος του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) το πρώτο πράγμα που πληροφορήθηκε είναι ότι ο κλέφτης βρίσκονταν στην πόλη του και έσπευσε να τον συναντήσει, τα μεσάνυχτα μάλιστα. Με απειλές τον ανάγκασε να ομολογήσει την κλοπή και τα ονόματα των συνεργατών του. Η αρπαγή των όπλων είχε αρχίσει από το Πάσχα, όταν το φορτίο των 30 τυφεκίων  μεταφέρθηκε από το νησί των Καβείρων σε μια τοποθεσία απέναντι από τον Ελλήσποντο.  Όπως εξακρίβωσε ο υποπρόξενος τα όπλα, μετά το θάνατο του ανθρώπου που τα φύλαγε κρυμμένα, είχαν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους, αφού δεν είχαν φροντίσει να τοποθετήσουν άλλο φύλακα. Και όταν προσέλαβαν φύλακα, εκείνος πήγε στην κρυψώνα που ήταν μια σπηλιά και δεν βρήκε τίποτα!

Ο υποπρόξενος με νουθεσίες και απειλές, έπεισε τον κλέφτη να πάει αμέσως στη Σαμοθράκη και να αρχίσει να μαζεύει τα όπλα. Ταυτόχρονα ειδοποίησε τηλεγραφικώς τον υποπρόξενο στον Ελλήσποντο να πάρει τα κατάλληλα μέτρα για συγκέντρωση και επιστροφή των όπλων, με μυστικότητα γιατί αν ανακαλυφθούν από τις Τουρκικές αρχές, αυτό θα έχει σοβαρές συνέπειες. Το εθνικό κέντρο ειδοποίησε τον υποπρόξενο του Δεδέαγατς ότι καθίσταται περιττή η περισυλλογή και η επιστροφή των όπλων στην κρύπτη της νήσου Σαμοθράκης, γιατί κάθε ενέργεια μπορεί να εκθέσει την Ελλάδα στον κίνδυνο της ανακάλυψης του μίτου της υπόθεσης αυτής από τις Τουρκικές αρχές.

Τελικά σήμερα, δεν γνωρίζουμε τι έγιναν τα όπλα της Σαμοθράκης. Ατυχή περιστατικά πάντα συνέβαιναν…

Η ζωή στη Θράκη, είχε πάντα δυσκολίες. Η απελευθέρωση άργησε. Ήρθε το 1920, όταν τελικά τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων και οι άμεσες επιδιώξεις τους άφησαν ελεύθερο το μικρότερο κομμάτι της Θράκης, τη Δυτική Θράκη.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών

*Αρχείο του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού, τόμος 27^ος, 1962

*Αρχείο των εφημερίδων «Εμπρός», «Ακρόπολις», «Καιροί» Αθηνών και «Νέα Ημέρα» Τεργέστης, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων