1943: Η μαύρη Ναζιστική Κατοχή στη Θράκη

*Ο νομάρχης Έβρου Σταύρος Ευταξίας, με Γερμανούς αξιωματικούς σε δημόσια εκδήλωση (Αρχείο Γιώργου Αγγέλη) 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

 

Το 1943, ήταν ένας ακόμα χρόνος, που η Θράκη όπως και όλη η Ελλάδα, στέναζε κάτω από την μπότα τριών κατακτητών, Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων. Ειδικότερα δύο νομοί της Θράκης (Ροδόπης και Ξάνθης) όπως και η Ανατολική Μακεδονίας, παραχωρήθηκαν από τους Γερμανούς στους συμμάχους τους Βουλγάρους, που προσπάθησαν να αλλοιώσουν ην εθνογραφική σύνθεση του πληθυσμού, εποικισμούς και άλλα βίαια μέτρα.

Κορυφαίο γεγονός του 1943  ήταν η άγρια εκτέλεση από τους αντάρτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ του καπετάν Οδυσσέα (Γαλεάδη) Καυκάσιου καπνεργάτη από την Ξάνθη, του ταγματάρχη Γεώργιου Σταθάτου, με τρόπο ειδεχθή και παρά το γεγονός ότι ο Σταθάτος είχε συμφωνήσει να συνεργασθεί με τους αντάρτες (Λεπτομέρειες για το θάνατο του Σταθάτου μπορείτε να βρείτε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2021/01/1943.html). Η φοβερή και βάρβαρη αυτή δολοφονία έγινε στις 23 Δεκεμβρίου 1943, στα υψώματα της Δαδιάς. Μαζί με το Σταθάτο εκτελέστηκαν με τον ίδιο τρόπο και άλλα 11 άτομα, που τελικά αποκεφαλίστηκαν και τα κεφάλια τους εκτέθηκαν στο δημόσιο δρόμο Σουφλίου- Αλεξανδρούπολης. Η σορός του αείμνηστου Σταθάτου, δεν βρέθηκε ποτέ!!!

*Η βουλγαρική κατοχή στην Αλεξανδρούπολη

Ταύτιση Γερμανών και Βουλγάρων

 

Οι Βούλγαροι είχαν ταυτιστεί με τους Ναζιστές σε όλα σχεδόν… 

Ένας Βούλγαρος Εβραίος, άγνωστης αξιοπιστίας, που επισκέφθηκε τη Βουλγαρία, τον  Ιανουάριο του 1943 πληροφόρησε τις Αμερικανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών, ότι οι Εβραίοι της Ξάνθης, Καβάλας, Δράμας και Δεδέαγατς έχουν σταλεί στην Πολωνία.  Κανένας Βούλγαρος Εβραίος δεν έχει σταλεί μέχρι τότε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Οι Εβραίοι της Φιλιππούπολης (Πλόβντιβ), του Κουστεντίλ και της Ιάμπολης (Γιάμπολ) συγκεντρώθηκαν ένα πρωί και επιβιβάστηκαν σε φορτηγά για να φύγουν, αλλά αργότερα ήρθαν διαταγές να απελευθερωθούν. Λέχθηκε τότε ότι ο Μητροπολίτης της Φιλιππούπολης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απελευθέρωσή τους.

Ο Γερμανός πρέσβης Μπέκερλς, βρίσκονταν πίσω από τον Γκαμπρόφσκι, υπουργό Εσωτερικών, τον Μπέλλεφ επίτροπο για Εβραϊκά Θέματα (ο τελευταίος στάλθηκε στη Γερμανία ειδικά για να μελετήσει τα εβραϊκά «μέτρα» στο αντιεβραϊκό τους κράτος). Ο γνωστός συνταγματάρχης Πάντεφ είναι ένας άλλος Βούλγαρος που είχε διαπράξει πολλές βιαιότητες εναντίον των Εβραίων.

 Ένα μεγάλο εργοστάσιο στο Κάρλοβ, που οι Γερμανοί είχαν αποθηκεύσει υλικά τους κάηκε από σαμποτέρ στις αρχές του 1943.

Από άλλο έγγραφο της συλλογής Vlanton πληροφορούμαστε ότι στις 3 μ.μ. της 3ης Μαρτίου 1943, όλοι οι Εβραίοι της Αλεξανδρούπολης συνελήφθησαν και στάλθηκαν σε άγνωστους προορισμούς.

Επίσης όλοι οι Έλληνες της Αλεξανδρούπολης ενημερώθηκαν ότι έπρεπε να αναχωρήσουν πριν από το τέλος Μαρτίου. Διαφορετικά θα ήταν υποχρεωμένοι να αποκτήσουν τη βουλγαρική υπηκοότητα!!!

*Βούλγαροι στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης

Χειρότερος και από τους Ναζί…

 

Τον Ιανουάριο του 1943 έφτασε στις Αμερικανικές υπηρεσίες η πληροφορία ότι ο Βούλγαρος νομάρχης της Αλεξανδρούπολης απαλλάχθηκε οριστικά από τη θέση του και μετατέθηκε, λόγω διαφωνίας του για την πολιτική που ακολούθησαν οι Γερμανοί. Ο Βούλγαρος επέμενε στην υιοθέτηση των αυστηρών μέτρων που είχε εφαρμόσει κατά τη διάρκεια της θητείας του στη Δράμα. Η βουλγαρική μετανάστευση συνεχίζονταν, αλλά σε μικρότερο βαθμό από ό,τι τους τελευταίους μήνες.

Από πηγή άγνωστης αξιοπιστίας, η Αμερικανική Υπηρεσία έλαβε αναφορά, σχετικά με στρατιωτικές υποθέσεις στην Κατεχόμενη Θράκη.

Στις 23 Ιανουαρίου 1943, ένα αυτοκίνητο με τρεις Γερμανούς και δύο Βούλγαρους αξιωματικούς, που προέρχονταν από την κατεύθυνση του Ορτάκιοϊ έφτασε στις Καστανιές, όπου οι αξιωματικοί παρέμειναν για μισή ώρα και στη συνέχεια έφυγαν για το Ορτάκιοϊ.

Στα Μαράσια υπήρχε μια Γερμανική Κομανταντούρ και ένα Βουλγαρικό Αρχηγείο Μυστικής Αστυνομίας. Υπήρξε η ιδέα να σχηματιστούν ομάδες τριάντα χωροφυλάκων υπό έναν Γερμανό αξιωματικό για δράση εναντίον των ανταρτών.

Στον νομό  Έβρου, οι Γερμανοί στρατιώτες βρίσκονταν σε κατάσταση νευρικής ανησυχίας.  Ένας Γερμανός στρατιώτης στο Διδυμότειχο, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από άδεια στη Γερμανία, αυτοκτόνησε επειδή η οικογένειά του είχε πέσει θύμα αεροπορικών επιδρομών και το σπίτι του είχε καταστραφεί.

Στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές δεν σταμάτησε η μεταφορά Ελλήνων στα «ντουρντουβάκια» δηλαδή στα καταναγκαστικά έργα της Βουλγαρίας. Έλληνες από 15 έως 60 ετών είχαν κληθεί το Μάιο του 1943 στην Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη με διατάγματα πολιτικής επιστράτευσης. Μεταφέρονταν κυρίως στη Βουλγαρία για κατασκευή δρόμων. Η μεταχείριση των Ελλήνων στην Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη είχε επιδεινωθεί. Δεν τους επιτρέπονταν να αναλαμβάνουν τίποτα άλλο εκτός από χειρωνακτική εργασία. Τους επιτρέπονταν λίγο νερό, οι μερίδες τροφίμων τους είχαν μειωθεί, και καύσιμα και ηλεκτρισμός δεν τους παρέχονταν.

 

*Το Διδυμότειχο κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής

Η Βουλγαρική προπαγάνδα

 

Η Βουλγαρική προπαγάνδα, που διαδίδονταν στα κατεχόμενα στις ελληνικές περιοχές, επαινούσε έντονα τα Βουλγαρικά επιτεύγματα στις κατεχόμενες επαρχίες της Ελλάδας. Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Pariser Zeitung» στις 2 Ιανουαρίου 1943 στο Παρίσι, επαινούσε τις βελτιώσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη από την κυβέρνηση της Βουλγαρίας αριθμώντας τα ακόλουθα:

Ίδρυση 2150 σχολείων. Ίδρυση εθνικού θεάτρου στη Δράμα και Καβάλα. Ίδρυση εθνικής βιβλιοθήκης στην Κομοτηνή.  Επέκταση σιδηροδρομικού δικτύου. Βελτίωση του φωτισμού σε πόλεις και χωριά. Βελτίωση στην καλλιέργεια καπνού και άλλων τοπικών προϊόντων. Εγκατάσταση 200.000 Βουλγάρων (που προηγουμένως… εξορίστηκαν από την ελληνική κυβέρνηση πριν από 20 χρόνια) στη νεοπροσαρτημένη επαρχία.

Η συνολική Βουλγαρική πολιτική απέβλεπε στην εθνογραφική αλλοίωση των περιοχών που είχαν καταλάβει Έτσι στις 19 Μαΐου 1943 όλοι οι Έλληνες στην Αλεξανδρούπολη ενημερώθηκαν ότι μέχρι το τέλος Μαρτίου 1944  θα θεωρούνται ως έχοντες λάβει τη βουλγαρική υπηκοότητα!!!

Στην Ξάνθη και την Κομοτηνή, περίπου 800 νέοι Έλληνες είχαν συλληφθεί με την αιτιολογία ότι είναι κομμουνιστές. Αναφέρθηκε ότι θα κρατηθούν ως όμηροι. Παρόμοιες συλλήψεις πραγματοποιήθηκαν και στην Αλεξανδρούπολη σε μικρότερη κλίμακα. Στα χωριά κοντά στην Αλεξανδρούπολη η κυκλοφορία απαγορεύεται μετά τις 7 μ.μ.

Στις 10 Φεβρουαρίου 1943, Γερμανοί και Βούλγαροι εξέτασαν την περιοχή Δεδέ Κόσιου, που βρίσκεται ανάμεσα στις Καστανιές και στα Ρίζια. Σε αυτή τη θέση οι Βούλγαροι είχαν οχυρώσεις κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Οι ίδιοι Γερμανοί και Βούλγαροι εξέτασαν τη θέση Καρτάλ-Τεπές, ανάμεσα στα χωριά Στέρνα και Ρίζια. Μετά την αναγνώριση  των οχυρώσεων, οι Βούλγαροι έφυγαν με οχήματα προς Διδυμότειχο. Οι Βούλγαροι φορούσαν πολιτικά ρούχα. Την ίδια μέρα, άλλοι Γερμανοί αξιωματικοί, έφτασαν στις  Καστανιές. Εξέτασαν τον δρόμο ανάμεσα στο πρώην Ελληνικό στρατιωτικό φρουραρχείο και το περιβάλλον έξω από το χωριό.

Στις 15 Φεβρουαρίου, τρεις Γερμανοί αξιωματικοί μαζί με τρεις Βούλγαρους έφτασαν στις Καστανιές με πολιτικά ρούχα. Με επικεφαλής τον πρόεδρο του χωριού, επιθεώρησαν διάφορα κτίρια της κοινότητας, όπως και το τελωνείο, το οποίο διέθετε τέσσερα δωμάτια σε καλή κατάσταση. Σε αυτό το τελωνείο είχαν ήδη επισκευάσει παράθυρα και πόρτες που είχαν αφαιρεθεί από τους κατοίκους. Στις 19 Φεβρουαρίου 1943, Γερμανοί αξιωματικοί έφιπποι μαζί με τρεις Βούλγαρους έφτασαν στη θέση Χασάν Τεπέ, όλοι τους με πολιτικά ρούχα. Πέρασαν μισή ώρα εξετάζοντας τη θέση. Η θέση Χασάν Τεπέ βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Καβύλη και Νέα Βύσσα. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Αδριανούπολης από τους Έλληνες, το 1920, αυτή η θέση χρησιμοποιήθηκε από το Ελληνικό βαρύ Πυροβολικό για τον βομβαρδισμό της πόλης.

*Αντάρτες του ΕΛΑΣ Έβρου

Οι Γερμανοί ενοχοποιούσαν τους  Έλληνες

 

Σε κάποια φάση έγινε γνωστό ότι έχουν αναφερθεί διάφορα πατριωτικά σαμποτάζ στη Θράκη. Αυτά προέρχονταν από ανεξάρτητη πηγή η οποία ήταν σε στενή επαφή με την Νομαρχία Έβρου. Οι Αμερικανοί πληροφοριοδότες έμαθαν ότι ο νομάρχης Έβρου κλήθηκε στο Kreis-Kommandantur στο Διδυμότειχο. Η συνομιλία διήρκεσε δύο ώρες και αφορούσε κυρίως τις συχνές πράξεις σαμποτάζ στην περιοχή του Έβρου. Οι Γερμανοί επέμειναν ότι αυτές οι πράξεις σαμποτάζ διαπράχθηκαν από Έλληνες πατριώτες, αλλά ο νομάρχης υποστήριξε ότι ήταν έργο χυδαίας προπαγάνδας με σκοπό την ενοχοποίηση των Ελλήνων. Οι Γερμανοί παραπονέθηκαν επίσης ότι οι Έλληνες έδειχναν παθητική στάση απέναντί ​​τους. Ο νομάρχης έφυγε με την αίσθηση ότι αν συνέβαινε κάτι σε οποιονδήποτε από τους Γερμανούς στον Έβρο, δεν θα ήθελε να είναι υπεύθυνος για τα αποτελέσματα. Προφανώς όλοι φοβούνταν τα βάρβαρα αντίποινα των Ναζί…

 

*Από τα έγγραφα της συλλογής Vlanton (ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ)

Τους ενδιέφεραν τα γουρούνια!!!

 

Από πηγή που την  θεωρούσαν αξιόπιστη οι Αμερικανοί, άντλησαν περί τις 16 Φεβρουαρίου 1943, τις πληροφορίες ότι στην περιοχή του Έβρου, οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να επιτάσσουν βοοειδή και χοίρους, τα οποία μεταφέρονταν με φορτηγά στο Διδυμότειχο. Στις Καστανιές για παράδειγμα επιτάχθηκαν τριάντα βόδια και πολλά γουρούνια. Δέκα γουρούνια τουλάχιστον επιτάχθηκαν από κάθε χωριό. Πολλά από αυτά επρόκειτο να σταλούν στη Μυτιλήνη και τη Θεσσαλονίκη.

Στα Μαράσια, η επίταξη πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Χωροφυλακή, αλλά οι Βούλγαροι κάτοικοι της περιοχής αντιστάθηκαν στην Γερμανική εντολή με τσεκούρια και άλλα εργαλεία διαθέσιμα. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι Βούλγαροι αγρότες διέφυγαν στη Βουλγαρία και άλλοι συνελήφθησαν από τους Γερμανούς και στάλθηκαν στη Θεσσαλονίκη Η τιμή των γερμανικών μάρκων του Ράιχ στην περιοχή του Έβρου μειώθηκε από 400 δραχμές σε 60 δραχμές.

Στον  Ίασμο, κοντά στην Ξάνθη, εγκαταστάθηκαν 173 βουλγαρικές οικογένειες. Οι Έλληνες εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, προκειμένου να δημιουργηθεί χώρος για τους έποικους και δεν τους επιτράπηκε να πάρουν τα υπάρχοντά τους ή τρόφιμα. Στη συνέχεια, έπρεπε να βρουν χώρο σε άλλα ελληνικά νοικοκυριά. Όλοι οι Έλληνες υποχρεώθηκαν να σπείρουν τη γη τους, ακόμα και εκείνοι που δεν είχαν βόδια.

Οι Έλληνες λάμβαναν μόνο 200 γραμμάρια καλαμποκίσιου ψωμιού την ημέρα, εκτός από τις Τρίτες, όταν η μερίδα μειώνονταν στα 100 γραμμάρια. Άλλα τρόφιμα που μειώνονταν στη  αγορά καθημερινά, διανέμονταν αποκλειστικά στους Βουλγάρους μέσω καρτών.

*Μάιος 1943. Οι Εβραίοι του Διδυμοτείχου, οδηγούνται στο σιδηροδρομικό σταθμό για να μεταφερθούν με τρένα στα ναζιστικά  στρατόπεδα συγκέντρωσης

Το Ολοκαύτωμα «φτάνει» και στον  Έβρο

 

Στις 20 Φεβρουαρίου ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής του Σουφλίου, με τους αξιωματικούς του, έκαναν ειδική σύσκεψη. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, έγινε κατανοητό ότι σύντομα οι  Εβραίοι  του νομού Έβρου θα συγκεντρωθούν για μεταφορά στη Θεσσαλονίκη. Αναμένονταν διαταγή από το αρχηγείο του Αιγαίου.

Στις 3 Μαρτίου 1943, στην Αλεξανδρούπολη, κατά τις Αμερικανικές πληροφορίες,  συνελήφθησαν όλοι οι Εβραίοι και τα μέλη των οικογενειών τους. Ο Βούλγαρος νομάρχης Αλεξανδρούπολης έλαβε μέτρα και κατά του ελληνικού πληθυσμού. Από τις 3 Μαρτίου 1943, δεν επιτρεπόταν η είσοδος Ελλήνων ή Αρμενίων στα μεγαλύτερα καφέ ή εστιατόρια. Ο νομάρχης διέταξε επίσης οι Έλληνες να υποβάλουν γραπτή αίτηση εγκατάλειψης της περιοχής. Έφυγαν τότε πολλοί Έλληνες κυρίως προς τον γερμανοκρατούμενο νομό Έβρου. Η ημερομηνία απόκτησης βουλγαρικής υπηκοότητας για τους «Έλληνες υπηκόους» στην Αλεξανδρούπολη έχει παραταθεί έως τις 5  Νοεμβρίου 1943. Οι λίγοι εναπομείναντες Έλληνες στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης στρατολογούνταν για καταναγκαστική εργασία.

Σε πόλεις του νομού Έβρου, έπιπλα και είδη οικιακής χρήσης επιτάσσονταν και συγκεντρώνονταν στην Ορεστιάδα. Υπήρχε στον κόσμο η πληροφορία ότι αυτά τα έπιπλα θα σταλούν στη Γερμανία για διανομή στον πληθυσμό σε βομβαρδισμένες περιοχές και ότι παρόμοια μέτρα έχουν ληφθεί σε όλες τις κατεχόμενες χώρες της Ευρώπης.

Πριν από μερικές ημέρες έγινε γνωστό ότι  ο Βούλγαρος νομάρχης Αλεξανδρούπολης, Ιβάνοφ, ανακλήθηκε στη Σόφια. Το ηθικό των Βουλγάρων σε πτωτική τροχιά διαπίστωναν οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών και γνωστοποιούσαν  στην Ουάσιγκτον στις 22 Απριλίου 1943, τα ακόλουθα για ύπαρξη Βουλγαρικών στρατιωτικών δυνάμεων:

-Ορτάκιοϊ.  Ένα σύνταγμα.

-Μανδρίτσα.  Ένα τάγμα.

-Μικρό Δέρειο. Ένας λόχος.

-Αισύμη. Περίπου 6000 Βούλγαροι νεοσύλλεκτοι συγκεντρώθηκαν σε αυτήν την περιοχή.

Το Βουλγαρικό ηθικό κατέπεσε. Δάσκαλοι και διανοούμενοι περιφέρονταν στα χωριά για να ενθαρρύνουν τον λαό και να ανυψώσουν το ηθικό του.

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1943, έγινε γνωστό στους Αμερικανούς ότι διέφυγαν δύο σημαντικά άτομα από τον Έβρο προς την Τουρκία για να φτάσουν στη Μέση Ανατολή. Επρόκειτο για πηγές και συνεργάτες των συμμαχικών δυνάμεων. Ο ένας ήταν ο Νικόλαος  Βαφειάδης, φαρμακοποιός, ο οποίος ήταν Δήμαρχος Διδυμοτείχου μέχρι την ημερομηνία της απόδρασής του.

Ο δεύτερος ήταν ο Δημήτριος Ζάχος, δημοσιογράφος.

Και οι δύο διέφυγαν από τον Έβρο τον Αύγουστο του 1943 και ανακρίθηκαν από τις αρμόδιες συμμαχικές υπηρεσίες του Χαλεπίου Συρίας.

*Ο Σταύρος Ευταξίας στο Διδυμότειχο (αριστερά). Αρχείο Γιώργου Αγγέλη)

Ποιος ήταν ο νομάρχης Ευταξίας

 

Οι Αμερικανοί ενδιαφέρθηκαν και για τον νομάρχη Έβρου Σταύρο Ευταξία. Ο Ευταξίας έγραφαν σε μια αναφορά τους, χωρίς να παραθέτουν έγκυρα ντοκουμέντα παρά μόνο φημολογίες, είναι ένας από τους πολυάριθμους  Έλληνες αξιωματούχους που είχαν σπουδάσει στη Γερμανία. (Σημείωση των Αμερικανών. Οι Γερμανοί, όπως είναι γνωστό, πολλά χρόνια πριν από τον πόλεμο επιδοτούσαν Έλληνες φοιτητές στη Γερμανία, τους αντιμετώπιζαν με μεγάλη ευγένεια και κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια να τους κερδίσουν ως πιθανούς πεμπτοφαλαγγίτες.)

Έως το 1941, ο Ευταξίας  ήταν αξιωματούχος του Υπουργείου Τύπου και Τουρισμού. Κατά τη γερμανική κατοχή διορίστηκε διευθυντής λογοκρισίας του Τύπου. Ήταν συγγραφέας αρκετών άρθρων στην εφημερίδα των Αθηνών «Καθημερινή», επιτιθέμενος στους Βρετανούς και την Ελεύθερη Ελληνική Κυβέρνηση. Ήταν σε στενή επαφή με την Γερμανική Πρεσβεία, με έναν ανώτερο Ιταλό αξιωματικό και με τον στρατηγό Δεμέστιχα, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να διοριστεί νομάρχης Έβρου. Ενώ βρισκόταν στον  Έβρο, φέρεται από μια πηγή (Σημείωση: Και από πολλές άλλες πηγές) ότι ενδιαφερόταν κυρίως για τον πλουτισμό του μέσω συμπαιγνίας με εμπόρους της μαύρης αγοράς, στους οποίους εξέδιδε άδειες εξαγωγής σιταριού στην Αθήνα, έναντι αμοιβής και επίσης ότι είχε κάνει δημοσιεύσεις υπέρ του Άξονα, και ότι είχε παραμελήσει τις πιθανότητες να βοηθήσει στην απόδραση πατριωτών καταδικασμένων σε εκτέλεση. Τον Μάρτιο του 1943, εισήχθη, κατόπιν επιθυμίας του Ελληνικού Προξενείου στην Αδριανουπόλεως, στην τοπική Πατριωτική Οργάνωση. Σε αυτό, αμέσως, σύμφωνα με την πηγή "1", άρχισε να προσπαθεί να σχηματίσει ένα δικό του προσωπικό κόμμα και η πηγή τον υποψιαζόταν ότι επιθυμούσε κυρίως να εξασφαλίσει για τον εαυτό του όσο το δυνατόν περισσότερα από την αναγνώριση για το έργο που έκαναν άλλοι άνδρες σε αυτήν την οργάνωση. Η πηγή "2" προσέθετε ότι από τότε και στο εξής έγινε επίσης πιο απερίσκεπτος στις «αταξίες» του, νιώθοντας σίγουρος για την αποδοχή του στο υπουργείο Εσωτερικών εάν η κυβέρνηση των Αθηνών  τον ανακαλούσε.

Όσον αφορά τις συμπάθειες και τις  δραστηριότητες του Ευταξία πριν από το 1941, μια αξιόπιστη γνώμη θα μπορούσε να ληφθεί από τον κ. Γεώργιο Σεφεριάδη νυν διευθυντή του Ελληνικού Υπουργείου Πληροφοριών (σ.σ. πρόκειται για τον γνωστό ποιητή Γιώργο Σεφέρη).

Ο Σεφεριάδης ήταν επικεφαλής του Τμήματος Ξένου Τύπου στο Υπουργείο Τύπου την εποχή που ο Ευταξίας ήταν επίσης σε αυτό το Υπουργείο. Ήταν γνωστός ως αγγλόφιλος, σε αξιωματούχους της Βρετανικής Πρεσβείας. Η πηγή «11», ο οποίος ήταν αξιωματούχος της νομαρχίας, κατονόμασε τρεις Γερμανούς αξιωματικούς ως έχοντες αντιβουλγαρικά αισθήματα: τον Στρατηγό Φον Κλάιστ, τον Επιτελάρχη Βοήθειας, που στάθμευε στον Έβρο, και τον υπολοχαγό Πέτσκλιτ στην Αστυνομία της περιοχής. Λέγεται ότι ο τελευταίος είχε προειδοποιήσει τον Ευταξία πότε να διαφύγει στην Τουρκία. 

*Επιτύμβια στήλη με τα ονόματα εκτελεσθέντων από τους Ναζί στο Διδυμότειχο

Εκτελέσεις και συλλήψεις

 

Η ζωή στον Έβρο κυλούσε με όλες τις δυσκολίες της Κατοχής. Στις 20 Οκτωβρίου 1943, στον Κέραμο της περιοχής Ορεστιάδας, οι αντάρτες συνέλαβαν τον Ιωάννη Αλεξιάδη. Τον έδεσαν και τον οδήγησαν στο κέντρο της πόλης, όπου συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι της πόλης. Οι αντάρτες ρώτησαν τους ανθρώπους αν είχαν παράπονα εναντίον αυτού του ανθρώπου και όταν οι άνθρωποι εξέφρασαν τα συναισθήματά τους, ο συλληφθείς εκτελέσθηκε επί τόπου!!!

Στον Κέραμο, ένας δασοφύλακας από το Διδυμότειχο εκτελέσθηκε από τους αντάρτες, γιατί ενημέρωνε τους Γερμανούς για τις κινήσεις των ανταρτών.

Στις 25 Οκτωβρίου, οι αντάρτες συνέλαβαν έναν άνδρα μαυραγορίτη που έμπαινε στην Τουρκία. Μετά από ένα ξυλοδαρμό, παραδέχτηκε ότι είχε σκοτώσει πάνω από 40 άνδρες, που προσπαθούσαν να περάσουν μέσω Έβρου στην Τουρκία και έκλεβε τα χρήματά τους. (σ.σ. μάλλον πρόκειται για κάτοικο της Λυκόφης, που η περίπτωση του έγινε αργότερα μυθιστόρημα από τον Νίκο Κυτόπουλο, το οποίο αρχικά είχε κυκλοφορήσει στην Ουγγαρία).

Στις 18 Οκτωβρίου, ο Γερμανός κυβερνήτης του Έβρου πήγε σε μια επιθεώρηση με έναν άνδρα με πολιτικά, ο οποίος κατά τις φήμες ήταν Βούλγαρος ταγματάρχης που έκανε δουλειά στις Βουλγαρικές μυστικές υπηρεσίες στον  Έβρο.

*Τον εκτέλεσαν γιατί προσπαθούσε να διαφύγει στη Μέση Ανατολή

Στο μικρό χωριό Νεοχώρι κοντά στην Ορεστιάδα, ολόκληρη η οικογένεια του Δρόσου Δροσίδη, ιδιοκτήτη αλευρόμυλου και κατοίκου της πόλης, δολοφονήθηκε για άγνωστους λόγους!!!

Στις 23 και 24 Οκτωβρίου, οι γερμανικές αρχές του Διδυμοτείχου συνέλαβαν τους πολίτες, Νικόλαο Καλογιανίδη και Βασίλη Πάγκαλο, καθώς και ένα νεαρό άνδρα ονόματι Τζιμ, για άγνωστους λόγους.

Τη νύχτα της 29ης προς 30ή Οκτωβρίου, μια ομάδα ανθρώπων σε ένα κάρο που επέστρεφε από το Διδυμότειχο, στη διασταύρωση δρόμου Καστανεών και Ριζίων, ξαφνικά σταματήθηκε από τέσσερις ένοπλους άνδρες. Δήλωσαν ότι είναι από την «ομάδα Π» των Ελλήνων ανταρτών. Τελικά δεν παρενόχλησαν κανέναν. Δύο ένοπλοι άνδρες αναγνωρίστηκαν από τα μέλη της ομάδας στο κάρο, ως Βούλγαροι πράκτορες, που δρούσαν στον  Έβρο. Από αυτούς τους τέσσερις, ο ένας ονομάζονταν Παύλος, ο άλλος ονομάζεται Γιώργος και ο τρίτος ήταν γιος ενός άνδρα ελληνικής καταγωγής από τα Μαράσια. Το όνομα του τέταρτου άνδρα δεν έγινε γνωστό.

 

Ο τρίτος νομάρχης Έβρου στο Διδυμότειχο

 

Στις 6 Νοεμβρίου, ένας νέος Έλληνας Νομάρχης ονόματι Γεώργιος Φλωρίδης, έφτασε στο  Διδυμότειχο από την Αθήνα. Προηγουμένως ήταν γραμματέας στο Ελληνικό υπουργείο Εσωτερικών. Ο Γερμανός νομάρχης  Έβρου που αντικαθιστούσε προσωρινά τον διαφυγόντα στη Μέση Αναστολή Σταύρο Ευταξία, είχε πλέον εγκατασταθεί στο Σουφλί και έπαψε να «ασκεί τις εξουσίες του ως νομάρχης». Ήταν ο τρίτος νομάρχης. Ο πρώτος ο Ιωάννης Φραγκούλης δολοφονήθηκε από τον ΕΛΑ, το 1942, ο δεύτερος ο Σταύρος Ευταξίας διέφυγε το 1943 στη Μέση Ανατολή.

Οι Γερμανοί περιπολούσαν τακτικά στην περιοχή Γκιαούρ Αντά κοντά στις Φέρες.

Οι αντάρτες του Έβρου εκτέλεσαν δύο άτομα, από το Δορίσκο.

Στις 20 Νοεμβρίου 1943, οι Αμερικανοί είχαν πληροφορίες ότι στην Αλεξανδρούπολη υπήρχαν  Βούλγαροι στρατηγοί. Ο συνολικός αριθμός των Βούλγαρων αξιωματικών στην Αλεξανδρούπολη ήταν 500, οι περισσότεροι μεγαλύτερης ηλικίας. Υπήρχαν μόνο τρεις Γερμανοί αξιωματικοί εκεί.

Βούλγαροι στρατιώτες  νεότερων κλάσεων είχαν κληθεί στην Αλεξανδρούπολη, όπου τους έδωσαν στολές και ελαφρύ οπλισμό και στη συνέχεια αποστέλλονταν αμέσως στην περιοχή της Θεσσαλονίκης.

Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια της Κατοχής ήταν απαγορευμένες οι ραδιοφωνικές συσκευές. Ως αποτέλεσμα πρόσφατης γερμανικής διαταγής, οι ραδιοφωνικοί  δέκτες  στην Αλεξανδρούπολη απαγορεύονταν στους κατοίκους, συμπεριλαμβανομένων των Βουλγάρων και των Γερμανών. Ο προσωπικός ραδιοφωνικός δέκτης, που ανήκε στον Βούλγαρο νομάρχη Αλεξανδρούπολης είχε αποσυρθεί από τους Γερμανούς.

Στις 24 Νοεμβρίου 1943 Γερμανική δύναμη ενός λόχου (άγνωστης ταυτότητας) έφτασε στον Έβρο για να υπηρετήσει ως πρόσθετη συνοριακή φρουρά προς την πλευρά της Τουρκίας. Ήταν οπλισμένοι με αυτόματα όπλα. Την συνόδευε η φήμη ότι αυτή η δύναμη έκαψε πολλά χωριά στην Ήπειρο, από όπου είχαν έρθει απευθείας. Οι αντάρτες του  Έβρου  εν τω μεταξύ ελέχθη ότι είχαν αποκτήσει σημαντικό κύρος μεταξύ του λαού της επαρχίας ως αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων τους εναντίον των τοπικών Γερμανών πληροφοριοδοτών, διαπίστωναν οι Αμερικανοί.

Οι πληροφορίες αυτές ασφαλώς δεν είναι πλήρεις και από τις κεραίες των Αμερικανών πρακτόρων διέφευγαν και πολλά άλλα γεγονότα. Ωστόσο και με αυτές μόνο τις πληροφορίες επιχειρήσαμε να ανασυστήσουμε το κλίμα της δύσκολης εκείνης εποχής, στη Θράκη.

Το δραματικό έτος 1943, έκλεισε με την δολοφονία του ταγματάρχη Γεώργιου Σταθάτου, όπως προαναφέραμε στην αρχή, με εντολή του καπετάν Οδυσσέα, επικεφαλής του ΕΛΑΣ . Αλλά και το τέλος του Οδυσσέα δεν άρχισε να έρθει. (Διαβάστε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2019/05/1944.html#more)

   Ήταν μια από τις μελανότερες σελίδες της Κατοχής στη Θράκη…

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

 ΠΗΓΗ

Συλλογή Vlanton (ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ)

 

Κατοχή 1942: Κραυγή από τον Έβρο. «Τσολάκογλου παραιτήσου»!!!

*Η πρώτη σελίδα της ανέκδοτης επιστολής του νομάρχη Σταύρου Ευταξία

 

 

*Αδημοσίευτα  στοιχεία

για  τις βουλγαρικές ωμότητες

*Ο νομάρχης Έβρου καλεί

τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

                Η Βουλγαρική κατοχή στην Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία, από το 1941 έως το 1944, ήταν από τις χειρότερες που δοκίμασε ο πληθυσμός των άτυχων αυτών περιοχών. Ασκήθηκε κάθε είδους βαρβαρότητα, χωρίς έλεος με αντικειμενικό στόχο να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της περιοχής εθνογραφικά. Όπως είναι γνωστό, ο νομός Έβρου εξαιρέθηκε και παρέμεινε υπό Γερμανική κατοχή με ελληνικές πολιτικές αρχές (νομάρχης, δήμαρχοι και πρόεδροι κοινοτήτων). Σ΄ αυτό το κρίσιμο διάστημα, πρωτεύουσα του νομού  Έβρου, είχε καταστεί το Διδυμότειχο.

                Νομάρχης Έβρου είχε σταλεί από την κυβέρνηση της Αθήνας ο δημοσιογράφος Σταύρος Ευταξίας, μετά τη δολοφονία από αντάρτες του ΕΛΑΣ, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης του προκατόχου του Ιωάννη Φραγκούλη. Οι νομάρχες, είχαν ως αποστολή μεταξύ άλλων να ενισχύουν ποικιλότροπα τον  Ελληνισμό των κατεχομένων από τους Βουλγάρους περιοχών. Έτσι είχαν επαφές, όσες μπορούσαν να έχουν στις συνθήκες της Κατοχής και να ενισχύουν τους συμπατριώτες μας. Κυρίως στη διατήρηση των ελληνικών σχολείων και στην αποφυγή της εγγραφής Ελλήνων στους καταλόγους των Βουλγάρων, με βουλγαρικά ονόματα πλέον!!! Ήταν οι λεγόμενοι περιφρονητικά «βουλγαρογραμμένοι».

                Στα έγγραφα της συλλογής Vlanton εντόπισα άγνωστες επιστολές του νομάρχη Έβρου Σταύρου Ευταξία προς τον πρωθυπουργό της συνθηκολόγησης Γεώργιο Τσολάκογλου. Προέρχονται τα έγγραφα των Αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που ενημέρωναν την Ουάσιγκτον για την δραματική κατάσταση της Ελλάδας. Οι Αμερικανοί πράκτορες αποκαλούσαν σχεδόν σε όλες τις αναφορές τους τον στρατηγό Τσολάκογλου «Πρωθυπουργό μαριονέτα» (puppet Prime Minister).

Η συλλογή Vlanton φωτίζει πτυχές της ζωής στην Κατεχόμενη Θράκη του 1942

*Ένα από τα χαρακτηριστικά έγγραφα της συλλογής Vlanton.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

                Το Ελληνικό Λογοτεχνικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) σε συνεργασία με το Μορφωτικό  Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, προχώρησαν σε μια σημαντική πρωτοβουλία, που θα βοηθήσει αποφασιστικά τους ερευνητές, που ασχολούνται με την ιστορία της Γερμανικής Κατοχής στη Ελλάδα. Συγκεκριμένα ψηφιοποίησε τα χιλιάδες έγγραφα της συλλογής Vlanton και τα διαθέτει ελεύθερα στο Διαδίκτυο.

            Η συλλογή Vlanton αποτελείται από έγγραφα των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών, τα οποία αφορούν την Ελλάδα κατά την περίοδο της Κατοχής και τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση. Περιλαμβάνονται μαρτυρίες σχετικές με εγκλήματα των Ναζί, αναφορές πληροφοριοδοτών για τα σχέδια και τη δράση κομμουνιστικών και ακροδεξιών οργανώσεων και εμπιστευτικές εκτιμήσεις των Αμερικανών για τις παρεμβάσεις των Βρετανών στις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Η συλλογή συγκροτήθηκε από τον ερευνητή Elias Vlanton (Ηλίας Βλαντανόπουλος) ο οποίος μελετά στις ΗΠΑ, επί τέσσερις και πλέον δεκαετίες, τα αποχαρακτηρισμένα αμερικανικά έγγραφα, που αφορούν την Ελλάδα.

            Οι επιμέρους πληροφορίες που μπορεί να αντλήσει κανείς μελετώντας τα πολύτιμα αυτά ντοκουμέντα, βοηθούν αποφασιστικά να ανασυσταθεί η ζοφερή ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης σε όλο τον ελληνικό χώρο που είχα κατακτηθεί, είχε τεμαχιστεί και είναι διανεμηθεί σε Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους.

            Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιοχή της Θράκης, δύο νομοί της οποίας, η Ξάνθη και η Ροδόπη, μαζί με νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας είχαν παραχωρηθεί στη Βουλγαρία, ενώ ο νομός Έβρου παρέμεινε υπό την στρατιωτική διοίκηση των Γερμανών, ενώ οι πολιτικές αρχές (νομάρχης και δήμαρχοι) είχαν αφεθεί στους Έλληνες. Η περιοχή της Αλεξανδρούπολης ειδικά παραχωρήθηκε στους Βουλγάρους για να έχουν διέξοδο στο Αιγαίο. Πρωτεύουσα του νομού κατέστη το Διδυμότειχο.

 

 

*Οι δολοφονηθέντες, νομάρχης Έβρου Ιωάννης Φραγκούλης (αριστερά) και δήμαρχος Σουφλίου Πασχάλης Νάνος (δεξιά)

Οι φοβερές πολιτικές δολοφονίες του 1942

 

            Το λαό του Έβρου το 1942, πέραν των επιμέρους γεγονότων, συντάραξαν δύο πολιτικές δολοφονίες, που δυστυχώς οφείλονταν σε χέρια ελληνικά και οι δράστες των ειδεχθών αυτών πράξεων καθώς και οι ηθικοί αυτουργοί τους, δεν συνελήφθησαν για να πληρώσουν. 

            Επρόκειτο για τη δολοφονία του νομάρχη Έβρου Ιωάννη Φραγκούλη το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, όταν επέστρεψε στο σπίτι του από την Ακολουθία των 12 Ευαγγελίων. Η δεύτερη ήταν η δολοφονία του δημάρχου Σουφλίου Πασχάλη Νάνου στις 3 Αυγούστου.

            Εν τω μεταξύ άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες αντιστασιακές ομάδες στο χωριά και στα ορεινά του νομού Έβρου.

            Το έτος 1942 ήταν δραματικό για όλους τους Έλληνες. Στις μεγάλες πόλεις θέριζε τον κόσμο η πείνα. Νεκροί από έλλειψη φαγητού στους δρόμους… Αλλά και νεκροί από τα βάρβαρα αντίποινα των Γερμανών. Φρίκη παντού…

*Έλληνες φαντάροι στη Μέση Ανατολή (Φωτογραφία Χρήστου Κιογλή)

Αρχίζουν οι διαφυγές προς τη Μέση Ανατολή

               

                Με βάση λοιπόν τα έγγραφα της συλλογής Vlanton θα επιχειρήσουμε για άλλη μια φορά να ζήσουμε στην ατμόσφαιρα της Κατοχής στο νομό Έβρου.

            Στα μέσα του 1942- χαρακτηριστικό ήταν αυτό φαινόμενο πατριωτισμού- είχαν ενταθεί οι διαφυγές Ελλήνων πατριωτών από τον ποταμό Έβρο προς Τουρκία για να φτάσουν στη Μέση Ανατολή. Οι Γερμανοί θέλησαν να ελέγξουν το φαινόμενο. Τον Ιούλιο του 1942 βρίσκουμε να ειδοποιούν τις αρχές Χωροφυλακής να επιβάλουν απαγόρευση κυκλοφορίας μετά τις 8 μ.μ. εκτός αν υπάρχει άδεια των γερμανικών αρχών. Όσοι συλλαμβάνονταν χωρίς τέτοια άδεια θα τιμωρούνταν για ανυπακοή σε στρατιωτικές διαταγές. Η Αστυνομία υποχρεώνονταν να καταρτίσει καταλόγους των ξένων, που έμεναν στα ελληνικά παραποτάμια χωριά.

            Προς τα τέλη του Αυγούστου 1942 οι Αμερικανικές υπηρεσίες Πληροφοριών , γνωστοποιούσαν στις ΗΠΑ ότι οι διάφορες γερμανικές φρουρές στον Έβρο στελεχώνονταν από Αυστριακούς στρατιώτες παλαιοτέρων κλάσεων ή από Αυστριακούς στρατιώτες που είχαν τραυματιστεί και είχαν αναρρώσει. Οι Αυστριακοί, έλεγαν οι πληροφορίες,  συμπεριφέρονταν καλύτερα στον πληθυσμό από ό,τι οι Γερμανοί και είχαν την άποψη ότι η ρωσική αντίσταση δεν θα κατατροπωθεί και ότι η Γερμανία θα ηττηθεί.

*Ανακοινώσεις του νομάρχη Σταύρου Ευταξία προς τους αγρότες του Έβρου

Ο φόρος της δεκάτης

                Ο Σεπτέμβριος ήταν ο μήνας που είχαν ήδη συγκεντρωθεί από τους δήμους μεγάλες ποσότητες δημητριακών, από τον λεγόμενο φόρο της δεκάτης. Με το ισχύον τότε φορολογικό σύστημα οι αγρότες έδιναν το 1/10 της παραγωγής τους στην αυτοδιοίκηση ως φόρο. Ο νομάρχης Σταύρος Ευταξίας (που αντικατέστησε τον δολοφονηθέντα Ιωάννη Φραγκούλη) με εγκύκλιό του στους προέδρους των κοινοτήτων ζητούσε  να σχηματισθούν ομάδες πολιτοφυλακής από κατάλληλα άτομα, σε συνεργασία με τις τοπικές αστυνομικές αρχές για τη φύλαξη των αποθηκών που περιείχαν τη συγκεντρωμένη δεκάτη.

                Επίσης ζητούσε να επαληθεύσουν τυχόν στρέμματα που καλλιεργούνται πέραν του ορίου, για συμπληρωματικές εισπράξεις. Εφιστούσε επίσης  την προσοχή στη μη τήρηση του ορίου των επιτρεπόμενων ξένων καλλιεργειών.

                Ο νομάρχης Ευταξίας προειδοποιούσε τους αλευρόμυλους, να μην επιτρέπουν την άλεση οποιωνδήποτε δημητριακών χωρίς την προσκόμιση της απόδειξης για την δεκάτη της παραγωγής. Επιπλέον απαγόρευσε την εξαγωγή ζώων από τις Γερμανοκρατούμενες περιοχές στη Βουλγαρία. Ο αστυνομικός διοικητής Διδυμοτείχου Δρεμπέλας, διευκρίνιζε στις υπηρεσίες του, ότι όχι μόνο απαγορεύεται η εξαγωγή ζώων  στη Βουλγαρία, αλλά απαγορεύεται ακόμα και η βόσκηση τους!!!

                Ο Σεπτέμβριος είναι και ο μήνας που ανοίγουν τα σχολεία. Στις μεγάλες πόλεις  Βουλγαροκρατούμενης Θράκης άνοιξαν από ένα ή δύο σχολεία για τα παιδιά των Βουλγάρων αξιωματούχων και των στρατιωτικών και όσων Αρμενίων ήθελαν να στείλουν τα παιδιά τους.

*Το Γερμανικό έγκλημα εις βάρος της Θράκης

 

Οι πιέσεις για να γραφούν οι Έλληνες ως Βούλγαροι

 

                Εν τω μεταξύ στα μέσα του μηνός οι Αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ειδοποιούσαν ότι στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές άρχισαν οι διώξεις. Οι Βούλγαροι ασκούσαν πιέσεις στο ελληνικό στοιχείο να επιλέξει τη βουλγαρική υπηκοότητα. Μάλιστα για να τους δοθεί το «προνόμιο» αυτό, όπως το θεωρούσαν, έπρεπε να πληρώσουν 2.000 λέβα. Οι διώξεις του ελληνικού στοιχείου που δεν επέλεγε τη βουλγαρική υπηκοότητα άρχισαν να αυξάνονται και υπήρχαν επιπλέον στοιχεία για λεηλασίες και τρομοκρατία. Τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα φυλάσσονταν στενά, τα συνοριακά φυλάκια είχαν αυξηθεί και οι περιπολίες ήταν συχνές. Η μετακίνηση κατοίκων από τη μία περιφέρεια στην άλλη, ή πιο συγκεκριμένα από τον ένα νομό στον άλλον, απαγορεύονταν αυστηρά. Η κυκλοφορία των κατοίκων σε εξωτερικούς χώρους απαγορεύονταν μετά τις 6.30 μ.μ.  Ταυτόχρονα μειώθηκε στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές και η μερίδα του ψωμιού κατ’ άτομο για τους Έλληνες, ημερησίως.

                *Στην Αλεξανδρούπολη έδιναν 45 δράμια της οκάς, την ημέρα.

                *Στην Κομοτηνή, την Ξάνθη και τη Δράμα 60 δράμια την ημέρα.

                *Στις Σέρρες 75 δράμια την ημέρα.

                Το φθινόπωρο του 1942 ήταν εμφανής και η έλλειψη διαφόρων άλλων ειδών. Στα Αμερικανικά έγγραφα της συλλογής Βλάντον διαβάζουμε ότι στο νομό Έβρου υπήρξε έλλειψη ελαιολάδου, αφού ελιές δεν καλλιεργούνταν πλην της Μάκρης, η οποία ανήκε πλέον στους Βούλγαρους. Τυπικά ήταν αδύνατο να προμηθευτεί κανείς στην περιοχή του  Έβρου ελαιόλαδο. Αντίθετα εύρισκε κανείς δημητριακά, φασόλια κ.λπ. Η συγκομιδή φασολιών εκτιμήθηκε στην περιοχή του Έβρου σε περίπου 25.000 τόνους.

            Μια άλλη πληροφορία που έφτασε στους Αμερικανούς από τα δίκτυα κατασκοπεία, στις 15 Σεπτεμβρίου 1942 ανέφερε ότι στο Διδυμότειχο κλήθηκαν για υποχρεωτική εργασία άνδρες της κλάσης του 1920. Επρόκειτο για 250 άτομα, ανάμεσα στο οποία υπήρχαν και 50 Εβραίοι. Εν μεταξύ έγινε γνωστό ότι οι Γερμανοί ετοίμασα λίστα με 20-25 ονόματα ανδρών που ήθελαν να τα στείλουν στη Γερμανία για εργασία. Ανάμεσά τους υπήρχαν και Αρμένιοι. 

            Από τον Οκτώβριο του  1942 και νωρίτερα, οι Βούλγαροι είχαν εγκαταστήσει γραφείο των μυστικών υπηρεσιών τους στα γερμανοκρατούμενα Μαράσια. Γερμανοί τελωνειακοί εγκαταστάθηκαν στο Πύθιο, τη Νέα Βύσσα, τα Μαράσια και τα Δίκαια. 

Πληροφορίες για τα πρώτα αντάρτικα

 

                Τον ίδιο μήνα στις συμμαχικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής έφταναν αναφορές του συνταγματάρχη Ξένου για το οπλισμό των ανταρτών, σε όλο τον ελληνικό χώρο. Οι ελληνικές αντάρτικες δυνάμεις- κατά τον Ξένο- είχαν άφθονο απόθεμα τυφεκίων και πυρομαχικών, που έμειναν στους αγρότες όταν ο Ελληνικός Στρατός υποχώρησε. Πιθανότατα-έγραφε- είναι αρκετά καλά εξοπλισμένοι με ελαφρά πολυβόλα και πιθανώς έχουν ένα αρκετά μεγάλο απόθεμα πυρομαχικών για αυτά τα όπλα. Ωστόσο, είναι αμφίβολο αν έχουν πολλά βαριά  πολυβόλα  και πιθανώς σχεδόν καθόλου τα ανάλογα  πυρομαχικά. Κατά πάσα πιθανότητα δεν υπάρχει καθόλου πυροβολικό, στους αντάρτες.

            Υπάρχουν αρκετά τρόφιμα στα ορεινά χωριά για να εφοδιάσουν τις ομάδες των ανταρτών, ειδικά επειδή όλοι οι αγρότες θα τους βοηθήσουν στα όρια της δύναμής τους. Η κατάσχεση τροφίμων σε αυτές τις ορεινές περιοχές είναι πολύ δύσκολη για τις δυνάμεις κατοχής του Άξονα.

                Ο ανταρτοπόλεμος διεξάγονταν, κατά τον συνταγματάρχη Ξένο, σύμφωνα με τον παραδοσιακό ελληνικό τρόπο, σχεδόν το ίδιο είδος πολέμου, που διεξήγαγαν οι κλέφτες εναντίον των Τούρκων.

            Η κατοχή ήταν η εποχή τον μαυραγοριτών, οι οποίοι επινοούσαν διάφορα κόλπα για να κερδίζουν εις βάρος των άλλων. Σε μια περίπτωση όπως ανέφεραν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, ένας μαυραγορίτης έμπορος παρακάμπτοντας τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις όταν πληροφορήθηκε πως οι Γερμανοί θα μάζευαν για τις ανάγκες τους 100.000 οκάδες αμυγδάλων, πήγε στα γύρω χωριά και  συγκέντρωσε την παραγωγή αμυγδάλων. Στους Γερμανούς παρέδωσε την ποσότητα που ήθελαν χωρίς υπερβολική τιμή. Τα υπόλοιπα όμως τα πούλησε στη μαύρη αφορά, κερδίζοντας μεγάλα ποσά!!!

            Τον Νοέμβριο του 1942 παρατηρήθηκε αύξηση του ρυθμού εποικισμού οικογενειών από τη Βουλγαρία, που τις εγκαθιστούσαν στις περιοχές της Αλεξανδρούπολης και της Καβάλας. Κάποιες ομάδες εποίκων κατευθύνθηκαν προς την Κομοτηνή, τις Σάπες και τη Δράμα. Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος του βουλγαρικού εποικισμού με στόχο να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της περιοχής, σε ένα έγγραφο αναφέρεται ότι στο σταθμό της Κομοτηνής στις 2 Οκτωβρίου είχαν φτάσει 1.000 Βούλγαροι και προσεχώς αναμένονταν άλλες 6.000. Επρόκειτο για πάμπτωχους Βούλγαρους, που τους εγκαθιστούσαν σε σπίτια ελληνικών οικογενειών.

            Το πρόγραμμα των Βουλγάρων ήταν να αλλοιώσουν πληθυσμιακά τις κατεχόμενες περιοχές, με την συνεχή μεταφορά εποίκων. Στις 9 Δεκεμβρίου 1942 σύμφωνα με μια έγκυρη πηγή, οικογένειες Βουλγάρων μεταναστών είχαν εγκατασταθεί στα ακόλουθα χωριά: Άβας, Ποταμός, Αμφιτρίτη, Μάκρη, Απαλός, Νέα Χηλή και Συκαράγη. Σε αυτούς τους μετανάστες είχε χορηγηθεί δάνειο ύψους 50.000 λέβα, για μια περίοδο δέκα ετών, άτοκο, καθώς και τους δόθηκαν σπόροι και ζώα, για να αρχίσουν να καλλιεργούν.

            Η καταναγκαστική εργασία ήταν εφεύρημα των Βουλγάρων. Έστελναν ομαδικά εργάτες σε βαριές εργασίες στη Βουλγαρία. Τα απαίσιας μνήμης «ντουρντουβάκια». Στη συλλογή Βλάντον εντοπίσαμε ένα τηλεγράφημα της 28ης Δεκεμβρίου 1942 σταλμένο από πράκτορες της OSS, που έλεγε ότι οι Βούλγαροι υποχρεώνουν  Έλληνες χωρικούς να εργάζονται νυχθημερόν στα καταναγκαστικά έργα τους. Από το νομό Έβρου πήραν 176 εργάτες και τους έστειλαν να εργασθούν υποχρεωτικά στη Γερμανία. Ανάμεσά τους ήταν και 6 γυναίκες. Όλοι τους έφυγαν μέσω Σβίλεγκραντ.

 

Οι εγγλέζικες λίρες και ποιοι τις καρπώθηκαν

 

                Ευρύτατες συζητήσεις για πολλά χρόνια και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε προκαλέσει το θέμα της χρηματικής βοήθειας, που οι Άγγλοι είχαν χορηγήσει στη ελληνική αντίσταση, δεξιά και αριστερή, και μάλιστα σε χρυσές λίρες. Ταυτόχρονα οι Έλληνες είχαν επιφυλάξεις για την Αγγλική πολιτική στην Ελλάδα. Πίστευαν μάλιστα τότε το 1942 ακόμα, ότι σημειώθηκε μια σειρά από «περιττές και επικίνδυνες εμπειρίες με τη Βρετανική Ιντέλιτζενς Σέρβις».

                Έλεγαν οι Αμερικανοί ότι ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός, είχε πει πως οι Βρετανοί επικοινώνησαν με κάθε άτομο που προσποιήθηκε ότι είχε έστω και ένα ίχνος πληροφορίας και διένειμαν μεγάλα ποσά σε «υποκριτές και «λάθος άτομα», μέχρι που «η απάτη της αφαίμαξης των Βρετανών» έγινε αστείο μεταξύ των Ελλήνων στην Αίγυπτο!!! Δεν έλαβαν καμία συμβουλή από κανέναν αξιωματούχο Έλληνα ούτε για το τι να κάνουν, ούτε πώς να «προχωρήσουν» ούτε σε ποιον να απευθυνθούν. Οι πράκτορές τους εργάστηκαν ανεξάρτητα από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες και συχνά, ντροπιαστικά και για αντικρουόμενους σκοπούς. Δεν υπήρξε ανταλλαγή πληροφοριών ούτε καν για σκοπούς ελέγχου. Αν και ο πρωθυπουργός δεν διευκρίνισε συγκεκριμένες περιπτώσεις, δήλωνε ότι υπήρξαν σοβαρά λάθη, υπονοώντας και απώλεια ζωών.

                Πάντως δεν ήταν και λίγοι αυτοί που επωφελήθηκαν από τις αγγλικές λίρες για την αντίσταση και αυτό φάνηκε στον καιρό της ειρήνης αργότερα, όταν ξεφύτρωναν από το πουθενά δουλειές και χρηματοδοτήσεις.

                Αυτή ήταν η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην κατεχόμενη Ελλάδα και κυρίως στη Θράκη. Αλλά θα χρειαστεί να συνεχίσουμε με το επόμενο έτος 1943.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Στη Θράκη των ονείρων, του 1920, με άλλη ματιά

*Τα ελληνικά στρατεύματα εισέρχονται στην Αδριανούπολη. Στιγμες ιστορικές.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

                Το 1920, ήταν η χρονιά, που πήραν σάρκα και οστά τα όνειρα 500 και πλέον χρόνων, στην υποταγμένη στους Οθωμανούς Θράκη. Τα κύρια γεγονότα, που οδήγησαν στην απελευθέρωση διαδοχικά των μεγάλων πόλεων, είναι λίγο πολύ γνωστά. Άρχισαν από τις 14 Μαΐου 1920 με την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης και ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο με την απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης.

                Σήμερα θα επιχειρήσουμε μια διαφορετική προσέγγιση σε εκείνες τις δοξασμένες μέρες, με κάποια γεγονότα, όπως είχαν καταγραφεί από τον ελληνικό και διεθνή Τύπο και μας μεταφέρουν την ατμόσφαιρα που επικρατούσε τότε στη Θράκη, όπου οι πάντες αδημονούσαν να δουν την πατρίδα τους ελεύθερη.

Το ευτύχημα είναι ότι ο τόπος και ο πληθυσμός του, δεν ταλαιπωρήθηκαν από μακρές πολυήμερες και αιματηρές μάχες, διότι οι δύο δυνάστες του, Τούρκοι και Βούλγαροι, ως σύμμαχοι των Κεντρικών Αυτοκρατοριών της Τριπλής Συμμαχίας (Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Ιταλία) ήταν ηττημένοι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και δεν είχαν δυνάμεις αντιπαράθεσης στον προελαύνοντα ελληνικό στρατό. Ωστόσο υπήρξαν και περιστατικά ένοπλων συγκρούσεων, που δεν έκριναν το τελικό αποτέλεσμα ως προς τις ελληνικές απελευθερωτικές προσδοκίες. Όπως για παράδειγμα η αντίσταση που επιχείρησε από την Αδριανούπολη ο Τζαφέρ Ταγιάρ και είχε άδοξη και κωμικοτραγική κατάληξη, η αιματηρή επίθεση Τουρκοβουλγάρων κομιτατζήδων της συνεργασίας Φουάτ Μπαλκάν και Τάνε Νικολώφ στο χωριό Πετρωτά, η μάχη στη γέφυρα της Αδριανούπολης κ.λπ.

*Από την επίθεση τουρκοβούλγαρων κομιτατζήδων στο χωριό Τοκμάκιοϊ (σημερινοί Μεταξάδες) τις μέρες της Απελευθέρωσης (Εφημερίδα "Εστία")

Ας αρχίσουμε την προσέγγισή μας από το φημισμένο Καραγάτς το οποίο απελευθέρωσε στις 15 προς  16 Μαΐου 1920 η Μεραρχία Ξάνθης,  που διοικούσε ο υποστράτηγος Λεοναρδόπουλος.

Το Καραγάτς γιόρτασε την ελευθερία του με  μια σπουδαία πρωτοβουλία. Άλλαξε την ονομασία του με μια νέα ονομασία, που ανταποκρίνονταν στις ιστορικές του ρίζες. Η κίνηση αυτή επισημάνθηκε αμέσως από τον Τύπο. Κάποιες εφημερίδες έγραψαν ότι η πόλη που το όνομά της θυμίζει… ξέσχισμα του χασέ (!!!) επανέρχεται εις την ελευθερίαν με το παλαιό ωραίο της όνομα: Ορέστεια. Με αυτό το όνομα είδαν το φως της δημοσιότητας τότε διάφορες ανταποκρίσεις. Η Ορέστεια, που στη πορεία της έγινε Ορεστιάδα.

Η ζωή στον Έβρο κατά τη διάρκεια της Κατοχής

*Γερμανοί αξιωματικοί στο Διδυμότειχο (Αρχείο Γ. Αγγέλη)

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Η παρουσία κατακτητών στη χώρα που γεννήθηκες αποτελεί σε κάθε περίπτωση τραυματική εμπειρία για κάθε λαός, όταν μάλιστα στο διάβα της ιστορίας αποδείχτηκε ότι δεν υπήρξε εθελόδουλος. Αντίθετα μάλιστα πίστευε πάντα στη ελευθερία του και πάντα αγωνίζονταν γι’ αυτήν θυσιάζοντας ζωές και περιουσίες.

Η τελευταία οδυνηρή κατάκτηση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βουλγάρους από το 1941 έως το 1944 έχει σωρεύσει απαίσιες μνήμες. Ο νομός Έβρου αποτελεί μια ιδιότυπη περίπτωση διότι γλίτωσε κατά την ομολογία όλων των  Βορειοελλαδιτών τα χειρότερα γιατί παρέμεινε υπό Γερμανική Κατοχή και δεν παραδόθηκε στους Βουλγάρους όπως οι άλλοι νομοί της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας. Κοινή πεποίθηση: Καμιά Κατοχή δεν είναι καλή, αλλά η Βουλγαρική ήταν τρισχειρότερη!!!

Ας αναλογισθούμε αυτό με κάποια δόση υπερβολής, πίκρας και ειρωνείας αυτό που έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες: Δυοίν κακοίν προκειμένοιν το μη χείρον, βέλτιστον…

Η ζωή στον Έβρο κατά τη διάρκεια της Κατοχής δεν έπαψε να έχει τις δυσκολίες της και τα καθημερινά της προβλήματα. Αυτός ο νομός απέκτησε ξαφνικά πανελλήνιο  ενδιαφέρον γιατί όλοι ήθελαν να φτάσουν εκεί διασχίζοντας Γερμανοκρατούμενες και Βουλγαροκρατούμενες περιοχές, για να διασχίσουν τον ποταμό, να βρεθούν στην Τουρκική επικράτεια και να προωθηθούν στη Μέση Ανατολή, όπου ήδη η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, πολεμούσε με τους συμμάχους, τον ναζισμό. Άλλοι πάλι έφταναν εκεί για να προμηθευτούν γεωργικά προϊόντα για τη διατροφή τους, κυρίως αλεύρι, καλαμπόκι, ηλιέλαιο κ.λπ.

*Η πλατεία του Διδυμοτείχου κατά την Κατοχή. Διακρίνεται στα δεξιά το αρτοποιείο Παναγιώτη Ψωμά (Αρχείο Μιλτιάδη Δημητριάδη)

Οι διαρροές από το ποτάμι

 

                Οι διαρροές από τον ποταμό  Έβρο προς των Τουρκία, άρχισαν νωρίς. Είτε επρόκειτο για μεμονωμένα άτομα, είτε επρόκειτο για οργανωμένες ομαδικές διαφυγές. Όλοι ήθελαν να βρεθούν στη Μέση Ανατολή να τεθούν στη διάθεση της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και να πολεμήσουν το φασισμό και τον ναζισμό.

                Η Τουρκία όπως προκύπτει από αναρίθμητα περιστατικά, έπαιζε το ρόλο του «επιτήδειου ουδέτερου». Έτσι πολλές φορές, οι μεθοριακές αρχές της, διευκόλυναν τους διαφεύγοντες για να τα έχουν καλά με τους συμμάχους, ενώ άλλες φορές παρέδιδαν διαφεύγοντες στους Γερμανούς!!! Υπάρχουν πάμπολλες σχετικές αφηγήσεις. Στο Διδυμότειχο δρούσε οργάνωση πατριωτών, που συντόνιζε τις διαφυγές προς Μέση Ανατολή μέσω του ποταμού Έβρου. 

                Όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της διαφυγής ομάδας 20 εθελοντών, στις 30 Αυγούστου 1941, που αναγκάσθηκαν να φτάσουν έως και την Κωνσταντινούπολη, όπου διέμειναν τέσσερις μέρες, για να πάρουν θεωρήσεις στα διαβατήριά τους. Και οι υπηρεσίες επικαλούνταν άγνοια των διαδικασιών που θεσπίστηκαν τότε εκτάκτως, ενώ απουσίαζαν σκόπιμα ο νομάρχης και ο αστυνομικός διευθυντής.

Η επόμενη ομάδα των 70 ατόμων πέρασε στην Τουρκία στις 17  Σεπτεμβρίου 1941, συμπτωματικά την ημέρα που επέστρεψε ο αστυνομικός διευθυντής Αδριανούπολης.  Αυτός από την πρώτη στιγμή άρχισε να αντιδρά και με διάφορα προσχήματα, κράτησε την αποστολή εθελοντών στην Αδριανούπολη για οκτώ επιπλέον μέρες, αγνοώντας τις διευθετήσεις που είχε κάνει το προξενείο με τον νομάρχη Αδριανούπολης. Όταν τελικά κανονίσθηκε το ζήτημα με επέμβαση ακόμα και της ελληνικής πρεσβείας της Άγκυρας δόθηκαν διαταγές όχι μόνο να επιτραπεί η περαιτέρω αποστολή των διαφευγόντων προς την Αδριανούπολη, αλλά να διευκολυνθούν για τη μετάβασή τους στην Αίγυπτο και όσοι είχαν καταφύγει από τα νησιά στην Μερσίνα, όπως και όσοι μεμονωμένα κατέφθαναν στην Τουρκία. Ειδικά στην Αδριανούπολη Τούρκοι μυστικοί αστυνομικοί είχαν διασκορπισθεί στην περιοχή, φθάνοντας έως τις Καστανιές για να ανακαλύψουν κρυμμένους Έλληνες.

Μια άλλη αποστολή εθελοντών για τη Μέση Ανατολή έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου. Αλλά και σ’ αυτήν την περίπτωση η στάση της  Αστυνομίας ήταν αρνητική. Διαρκώς πρόβαλε διάφορα προσκόμματα και περιέφερε την αποστολή στους κεντρικούς δρόμους της Αδριανούπολης για να δημιουργεί αρνητικές εντυπώσεις κατά των διαφευγόντων, παρά την προσπάθεια του προξενείου να γίνονται οι αποστολές με πλήρη μυστικότητα. Είχε μισθώσει μάλιστα και ένα οίκημα κατάλληλο για την προσωρινή παραμονή των εθελοντών, σε απομακρυσμένο σημείο της πόλης.

Ο αστυνομικός διευθυντής της Αδριανούπολης ήταν ένα φανατικός γερμανόφιλος, ο οποίος στις συζητήσεις με τον Έλληνα πρόξενο Νικόλαο Καμπαλούρη τάσσονταν υπέρ της γερμανικής νίκης και της καταστροφής των συμμάχων!!!

*Εικόνα από το Σουφλί κατά την Κατοχή

Με λίρες Τουρκίας μόνον;

 

Γύρω από το θέμα της χρηματοδότησης της αντίστασης με χρυσές λίρες Αγγλίας υπάρχει μια αρκετά ανεπτυγμένη μυθολογία, αλλά στοιχεία γύρω από αυτά τα ζητήματα συνήθως δεν υπάρχουν ή δεν εμφανίζονται. Είναι όμως ομολογημένο το γεγονός της ποικίλης βοήθειας που έλαβαν οι αντάρτες του Έβρου μέσω του Ελληνοαμερικανού πράκτορα της OSS, Αλέκου Γεωργιάδη, ο οποίος δρούσε με την κάλυψη του ελληνικού προξενείου της Αδριανούπολης, λόγω του ονόματός του.

Είναι γνωστές εξάλλου δύο μεγάλες περιπτώσεις προώθησης όπλων για τους αντάρτες του Έβρου, που είναι απίθανο να μην περιλάμβαναν και χρυσές λίρες Αγγλίας για τις ανάγκες του αγώνα.

Η πρώτη γνωστή περίπτωση αναφέρεται στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία. Πράγματι στις 15 Μαΐου 1944, βρετανικό αεροπλάνο έκανε ρίψεις οπλισμού σε πεδίο που είχε διαμορφωθεί στα ορεινά της Λευκίμης, στην τοποθεσία Γιαγκίν Αλάν, ανάμεσα στους ορεινούς όγκους της Γκύμπραινας και του Ίντσαλι.

Η άλλη γνωστή μεγάλη αποστολή οργανώθηκε από τους Αμερικανούς. Με την μεσολάβηση του αξιωματικού του Ναυτικού Τζων Άθενς, που δρούσε στο Κάιρο, φορτώθηκε από την Κύπρο ένα καΐκι, το οποίο έφερε όπλα στις εκβολές του ποταμού Έβρου. Εκεί πήγαν πολλά βοϊδάμαξα Εβριτών αγροτών, φόρτωσαν τα όπλα και τα μετέφεραν στα αντάρτικα λημέρια. Συνολικά από αέρα και θάλασσα συγκεντρώθηκαν 750 ατομικά τυφέκια και εξοπλίστηκαν με αυτά νέοι αντάρτες από τη Δαδιά, την Κορνοφωλιά, το Σουφλί και από άλλα μέρη του Έβρου.

Η ίδια η Ελλάδα, χώρα κατεχόμενη με εξόριστη κυβέρνηση, διέθεσε και αυτή χρήματα για τον αγώνα. Χρήματα ελάχιστα. Ειδικά στο νομό Έβρου τα χρήματα που δίνονταν ήταν… χάρτινες λίρες Τουρκίας!!!

Από κάποια στοιχεία που έγιναν γνωστά, στην Αδριανούπολη λειτουργούσε Κέντρο Επαφής με το νομό Έβρου. Μέσω αυτού οι σύμμαχοι και η Ελληνική κυβέρνηση από το Κάιρο πραγματοποιούσαν τις συνεργασίες με πρόσωπα και ομάδες που δρούσαν κατά των  Γερμανών στον όμορο νομό. Η αγγλική υπηρεσία της Κωνσταντινούπολης  χρηματοδοτούσε το Κέντρο Επαφής της Αδριανούπολης δαπανώντας  9.000 λίρες Τουρκίας μηνιαίως από τα κονδύλια του μυστικού πολέμου. Η ελληνική κυβέρνηση έδινε 300 λίρες Τουρκίας για τον αγώνα κατά των Γερμανών και 1.000 λίρες Τουρκίας για να βοηθά οικογένειες εκτελεσμένων αγωνιστών του Έβρου από τους Γερμανούς. Οι Άγγλοι πολύ σύντομα περιέκοψαν αυτά τα κονδύλια κατά το ένα τρίτο. Τελικά έγινε γνωστό ότι από την 1^η Σεπτεμβρίου 1944 οι αγγλικές μυστικές υπηρεσίες θα αποχωρούσαν από τη Θράκη και η δικαιοδοσία τους θα περιέρχονταν στις αντίστοιχες αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες.

Από τα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία είναι γνωστό άλλωστε ότι ο Ελληνοαμερικανός πράκτωρ Αλέκος Γεωργιάδης που περνούσε κρυφά στον Γερμανοκρατούμενο νομό Έβρου στις 3 Δεκεμβρίου 1943, μιλώντας στα αντάρτικα λημέρια είχε υποσχεθεί ως μέλος της Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ ότι μπορεί να τους εφοδιάζει «με χρήματα και είδη πρώτης ανάγκης ή άλλο τι, το οποίον θα ηδυνάμην να αγοράσω εις Τουρκίαν και να τους το αποστείλω» ανέφερε στο ελληνικό προξενείο.

Από την καθημερινή αλληλογραφία της ελληνικής πρεσβείας με το υπουργείο Εξωτερικών στο Κάιρο προκύπτουν γνωστοποιήσεις, ότι η συμμαχική υπηρεσία Αδριανούπολης επιχορηγούσε το αντάρτικο Έβρου.

 

Το στρατόπεδο προσφύγων στη Μακρά Γέφυρα

 

Στη Μακρά Γέφυρα, οι Τούρκοι δημιούργησαν ένα στρατόπεδο όπου διέμεναν τελικά οι διαφεύγοντες έως ότου ρυθμισθεί η προώθησή τους προς την Αίγυπτο ή την Παλαιστίνη. Αλλά και από αυτό το στρατόπεδο οι Τούρκοι, τον Ιούλιο του 1942 παρέδωσαν στους Γερμανούς τους Έλληνες Σταμάτιο Λύρη και Χρ.  Καραολάνη. Εκείνες τις μέρες μερικοί διαφεύγοντες συνελήφθησαν από την αστυνομία και παραπέμφθηκαν στις δικαστικές αρχές και καταδικάσθηκαν για παράνομη διάβαση των συνόρων. Πάντως η συμπεριφορά των υπευθύνων στο στρατόπεδο της Μακράς Γέφυρας ήταν σαφώς καλύτερη από τη συμπεριφορά του νομάρχη και του αστυνομικού διευθυντή Αδριανούπολης.

Ο νομάρχης ήταν αγγλόφιλος και ο αστυνομικός διευθυντής γερμανόφιλος και μεταξύ τους συνεχώς υπέβοσκε μια αντιπαλότητα γιατί φοβόταν ο ένας μήπως τον παρεξηγήσει ο άλλος και τανάπαλιν και προκύψουν μεγαλύτερα προβλήματα καριέρας γι’ αυτούς του δύο!!!

*Κατοχή, στην Ορεστιάδα

Άγνωστοι ήρωες του Έβρου

 

Υπήρξαν ήρωες για τους οποίους δεν μάθαμε ποτέ τίποτα. Ένας τέτοιος ήρωας που αξίζει να ξέρουμε το όνομά του και να το μνημονεύουμε, είναι ο Σταμάτιος Μηντιούρης από τα Λάβαρα, ο οποίος έδρασε εθνικά, συνελήφθη και βασανίσθηκε.  Παρά τις φοβερές πιέσεις των Γερμανών επέδειξε θάρρος και αξιοθαύμαστο πατριωτισμό. Δεν αποκάλυψε κανένα μυστικό της οργάνωσης στην οποία ανήκε και δρούσε. Τελικά εκτελέσθηκε τον Ιούλιο του 1943.

Σε μια περίπτωση, εντελώς ξεχασμένη σήμερα, στις 23 και 24 Ιουνίου του ίδιου έτους  οι Γερμανοί εκτέλεσαν στο Διδυμότειχο συνολικά οκτώ άτομα, τα οποία συμμετείχαν σε αντιστασιακές οργανώσεις. Μεταξύ των εκτελεσθέντων ήταν και ένας από τους συνεργάτες του προξενείου της Αδριανούπολης. Το όνομά του παρέμεινε άγνωστο γιατί δεν γράφτηκε σε κανένα έγγραφο.  Όμως έγινε αναφορά ότι «καθ’ όλον το διάστημα της προς τον τόπον εκτελέσεως πορείας του, εζητωκραύγαζεν υπέρ της Ελλάδος και απέθνησκεν με τας λέξεις «Ζήτω η Ελλάς». Τιμημένο παλληκάρι του Έβρου….

*Γερμανοί στρατιώτες γυαλίζουν τις μπότες τους σε λούστρους, στην πλατεία Διδυμοτείχου (Αρχείο Μ. Δημητριάδη)

Γερμανικές μπαγαμποντιές και άλλες αθλιότητες.

 

Τον Νοέμβριο του 1943- σύμφωνα με πληροφορίες που είχαν φτάσεις στην εξόριστη κυβέρνηση στο Κάιρο- άγνωστοι τοποθέτησαν εκρηκτικές ύλες στη σιδηροδρομική γέφυρα που υπήρχε μεταξύ Ορεστιάδος και Θουρίου, ενώ επρόκειτο να περάσει τουρκική αμαξοστοιχία. Πρόλαβαν οι Γερμανοί και βρήκαν τα καψούλια, τα καλώδια και τον δυναμίτη.

Μεταξύ του πληθυσμού όμως διαδίδονταν ότι η γέφυρα υπονομεύθηκε από τους ίδιους τους Γερμανούς και για πολιτικούς λόγους, αλλά και το κυριότερο, να υποχρεώσουν τους κατοίκους να φυλάγουν τη σιδηροδρομική γραμμή σε όλο το μήκος της εκεί. Γεγονός που άρχισε αμέσως, με υποχρέωση φύλαξης της σιδηροδρομικής  γραμμής από άνδρες των κλάσεων 1940 και 1941.

Έκαναν όμως οι Ναζί και άλλες αθλιότητες.

Στις 15 Νοεμβρίου 1943 πάλι στο Θούριο δύο Γερμανοί στρατιώτες του Φρουραρχείου Ορεστιάδας υποβοηθούμενοι και από έναν «Έλληνα» συνεργάτη τους τον Αλ. Μ. παρέσυραν έξω από το χωριό τη δασκάλα δήθεν για να την μεταφέρουν στο Διδυμότειχο για εργασία που είχε και αφού ασέλγησαν επάνω της όλη τη νύχτα, την παράτησαν στα χωράφια.  Καθάρματα…

 

Τα γουρουνόπουλα της Νέας Βύσσας και των Καστανεών

 

Οι κατακτητές, που φρόντιζαν να καλοτρώνε ακόμα και εις βάρος των λαών που κατακτούσαν, φαίνεται πως από το 1942 τουλάχιστον είχαν ανακαλύψει ότι τα γουρουνόπουλα της Νέας Βύσσας και των Καστανεών, ήταν ιδιαιτέρως νόστιμα και άρχισαν να απαιτούν να τους παραδοθούν από τη Νέα Βύσσα 50 χοίρο , από τις Καστανιές άλλοι  35 κλπ.

Εκείνη τη χρονιά, στις 16 Νοεμβρίου ένας Γερμανός αξιωματικός της Γκεστάπο κατέφθασε στη Νέα Βύσσα και συναντήθηκε με τον δήμαρχο Παπαναστασίου. Μεταξύ άλλων ζήτησε να μάθει, αν οι κάτοικοι του Έβρου γενικά είχαν πληροφορηθεί ότι οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί πούλησαν την Ελλάδα στην συνάντηση των ηγετών των συμμάχων στη Μόσχα, στους… Ρώσους και ότι ο νομός Έβρου θα παραχωρηθεί από τους Ρώσους στους Βουλγάρους. Και τελικά ζήτησε από τον Παπαναστασίου να συστήσει στους κατοίκους… να συνεργάζονται με τους Γερμανούς για το συμφέρον τους!!! Χοντροκομμένη προπαγάνδα…

                Αυτά που περιγράφηκαν εδώ, είναι μικρά περιστατικά της οδυνηρής κατοχικής καθημερινότητας. Η πραγματική, η μεγάλη και συνολική ιστορία για την Κατοχή στον νομό Έβρου δεν έχει γραφεί ακόμα. ‘Ο,τι έχει γραφεί είναι ευπρόσδεκτη συμβολή.

 Η ζωή στο νομό  Έβρου κυλούσε πάντα με προβλήματα, αλλά και με άσβεστες ελπίδες για την πολυπόθητη λευτεριά. Η οποία ήρθε πολύ νωρίς. Το Διδυμότειχο απελευθερώθηκε με μάχη που έδωσαν οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, στις 29 Αυγούστου, πολύ νωρίτερα μάλιστα και από ευρωπαϊκές πόλεις.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

 

 

ΠΗΓΕΣ

*Eθνικά Αρχεία OSS, ΗΠΑ

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών

*Βαγγέλης Κασάπης (Κρίτων) «Στον Κόρφο της Γκύμπρενας» Εκδόσεις Κάλβος, 1977.