Στρατηγός Κ. Μανέτας: Έκθεση δεινοπαθημάτων του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης.

*Ο στρατηγός Κωνσταντίνος Μανέτας

 

 

 

*Ένα κείμενο, γροθιά στο στομάχι

*Ανέκδοτη δυναμική περιγραφή

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Μανέτας, που τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 βρέθηκε ως διοικητής Μεραρχίας στην ευρύτερη περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών, υπήρξε ένας εμπειροπόλεμος αξιωματικός, με συμμετοχή σε όλους του πολέμους της εποχής τους. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και στη Μάχη του Κιλκίς τραυματίσθηκε σοβαρά. Έλαβε μέρος στο Κίνημα Εθνικής Αμύνης, στο Μακεδονικό Μέτωπο, στην Ουκρανική Εκστρατεία και στη Μικρασιατική Εκστρατεία, ως διοικητής Μεραρχίας. Το 1921 τέθηκε σε διαθεσιμότητα για πολιτικούς λόγους (ως βενιζελικός) και επανήλθε στο στράτευμα μετά το Κίνημα των Γονατά- Πλαστήρα, τον Σεπτέμβριο του 1922. Αργότερα ανέπτυξε και πολιτική δράση.

               Οι ρίζες του ανάγονταν στους Κολοκοτρωναίους. Η μητέρα του Ζωίτσα Κολοκοτρώνη, ήταν κόρη του Γενναίου Κολοκοτρώνη, γιου του Γέρου του Μωρηά.

               Η έκθεσή του για τα δεινοπαθήματα του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, που εναπόκειται στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, αποτελεί σημαντικό τεκμήριο για τα δραματικά γεγονότα του Οκτωβρίου 1922, όταν ξεριζώθηκαν οι Έλληνες κάτοικοι μέσα σε ασφυκτικές προθεσμίες, με απόφαση των Δυνάμεων της Αντάντ.

               Πρόκειται για ένα κείμενο περιγραφικό, με συναισθηματισμό, αλλά και άμεση γνώση των γεγονότων, που αξίζει να διδάσκεται στα σχολεία της Θράκης, για να έχουν γνώση οι νεώτερε γενιές, που πλέον δεν έχουν την τύχη μετά από τόσα χρόνια να έχουν γιαγιάδες και παππούδες, που θα τους αφηγούνται τις ιστορίες του μεγάλου εκείνου διωγμού. Ο στρατηγός Μανέτας αναφέρεται ακόμα και σε τοκετούς στα βοϊδάμαξα κατά τη διάρκεια της φυγής των Θρακών, όπως είχε κάνει και ο διάσημος Έρνεστ Χεμινγουέι στις ανταποκρίσεις του από την Αδριανούπολη προς την καναδική εφημερίδα «Τορόντο Σταρ».

             Η πολύτιμη αυτή έκθεση φέρεται να έχει συνταχθεί στο χωριό Καδήκιοϊ στις 8 Νοεμβρίου 1922. Στη Θράκη, Ανατολική και Δυτική κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, απαντώνται τουλάχιστον τρία χωριά με το όνομα Καδήκιοϊ, δηλαδή το χωριό του κατή, με άλλα λόγια του ιεροδικαστή των Μουσουλμάνων.

*Η ιστορική έκθεση του υποστράτηγου Κ. Μανέτα.

             Το πρώτο βρίσκονταν στην Ανατολική Θράκη, άρα η έκθεση του Μανέτα αποκλείεται να συντάχθηκε εκεί στις 8 Νοεμβρίου, αφού ο ελληνικός στρατός είχε εκκενώσει την Ανατολική Θράκη εντός του Οκτωβρίου. Το επόμενο χωριό Καδήκιοϊ είναι το σημερινό χωριό Δίκαια κοντά στο Τριεθνές των συνόρων Ελλάδα, Βουλγαρίας και Τουρκίας. Το τρίτο χωριό Καδήκιοϊ, είναι η σημερινή Μάνη της περιοχής Διδυμοτείχου. Φαίνεται να είναι ο πιθανότερος τόπος σύνταξης αυτής της έκθεσης. Διότι σε κάποιο σημείο της αναφέρεται ότι οι άνδρες της Μεραρχίας διέθεσαν τα δικά τους μεταγωγικά μέσα συνοδεύοντας 50 οικογένειες από την Χαριούπολη, έως την περιοχή Διδυμοτείχου.

               Σε κάθε περίπτωση, η έκθεση αυτή αξίζει να διαβαστεί κυρίως από τους Θράκες, που πρέπει να γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις συνθήκες του βίαιου εκπατρισμού των προγόνων τους από την Ανατολική Θράκη τον Οκτώβριο του 1922.

               Ας δούμε το πλήρες κείμενο της συγκλονιστικής περιγραφής του υποστράτηγου Κ. Μανέτα:

*Κωνσταντίνος Μανέτας

VII ΜΕΡΑΡΧΙΑ                                                                                                                                                      Εμπιστευτική – Επείγουσα

Αριθ. Ε. Π. 1868/ΙΙον 

ΕΚΘΕΣΙΣ

Δεινοπαθημάτων Ελληνισμού Ανατολικής Θράκης

               Η Β΄ Μεραρχία φθάσασα εκ 40 Εκκλησιών εις Μουρατλή και παραμείνασα εκεί επί τριήμερον, διετάχθη όπως εγκαταλείψη την Ανατολικήν Θράκην την 2αν Οκτωβρίου. Άπαντες οι άνδρες μετά συγκινήσεως έλαβον την Δ/γην της εκκενώσεως του Ελληνικωτάτου τούτου μέρους.

               Η Μεραρχία ευρέθη προ μεγίστων δυσχερειών δια την μέχρι τέλους τακτικήν πορείαν αυτής καθ’ όλην την διάρκειαν της πολυημέρου κινήσεώς της από 40 Εκκλησιών- Μπαμπά Εσκή (Αρτίσκος)- Μουρατλή- Χαριούπολις- Ουζούν Κιουπρού (Μακρά Γέφυρα) Καδήκιοϊ, αφ΄ ενός μεν λόγω ελλείψεως μεταγωγικών τοπικών  μέσων τα οποία εξ ολοκλήρου σχεδόν είχον διατεθεί δια τους δυστυχείς πρόσφυγας, αφ’ ετέρου διότι πολλαχού της πορείας αυτής η Μεραρχία ηναγκάσθη να διαθέση ίδια μεταγωγικά μέσα δια την μεταφοράν των στερουμένων τοιούτων προσφύγων.

               Η κίνησις αύτη της Μεραρχίας θα παραμείνη ιστορική και ανεξίτηλος εις την μνήμην όλων των ανδρών αυτής, διότι κατ΄ αυτήν παρέστημεν μάρτυρες μια των τραγικωτέρων Εθνικών περιπετειών, ασυνήθων ως προς την έκτασιν εις τον πολυετή ιστορικόν βίον του Ελληνισμού. Είναι η αναστάτωσις και φυγή του Θρακικού Ελληνισμού, όστις ανάστατος εκ της αποφάσεως της συμβάσεως των Μουδανιών προς την φυγήν και μόνο ετράπη, διότι αύτη μόνο απέμεινεν εις αυτόν, μετά την νέαν τύχην  των εστιών του. Πανικόβλητος ο Θρακικός Ελληνισμός κατέλειπε τα πάντα έρημα και γην πατρικήν  με τους προγονικούς τάφους και κτήματα και περιουσίαν  δια να σωθή πέραν του Έβρου, όπου μόνον η παρουσία του Ελληνικού Στρατού εξησφάλιζε την δυστυχισμένην ζωήν του. Εις την φυγήν δεν υστέρησαν ουδ’ αυτοί οι γέροντες ουδ’ αυτοί οι ανάπηροι και ασθενείς και τα παιδία, οίτινες αδυνατούντες να παρακολουθήσωσι τους οικείους αυτών εν τη συγχύσει και τω τρόμω της φυγής απεχωρίσθησαν και απεμονώθησαν των συγγενών αυτών.

               Μητέρες άνευ τέκνων και νήπια αναζητούντα τας Μητέρας αυτών πολλάκις ανέκοψαν με συγκινητικάς κραυγάς τον δρόμον των στρατιωτών της Μεραρχίας, οίτινες εις πολλούς εκ τούτων διευκόλυνον την πορείαν, διαθέτοντες πολλάκις εκ των μεταγωγικών του Δημοσίου δια την μεταφοράν των.

*Συνετελέσθη... εγκαίρως!!!

               Συγκεκριμένως η Μεραρχία κατά την εν Χαριουπόλει επισταθμίαν της, προ των συγκινητικών παρακλήσεων 50 οικογενειών ομογενών της Χαριουπόλεως. Αίτινες  δι’  έλλειψιν μεταφορικών μέσων είχον απομείνει εκεί, ηναγκάσθη να διαθέση ίδια αυτής μεταγωγικά δια την μεταφοράν  αυτών μέχρι Διδυμοτείχου υπερφορτώσασα τα ίδιά της κτήνη και απορρίψασα ίδιον υλικόν. Οι πρόσφυγες απετέλεσαν φάλαγγα ακολουθούσαν εις την ουράν της Μεραρχίας συνοδευομένην υπό στρατιωτών ημών. Τις δύναται να μένη απαθής και ψύχραιμος θεατής, προ της νέας ταύτης Οδυσσείας;  

               Η Ανατολική Θράκη είχε μεταβληθεί εις έν κολοσσιαίον στρατόπεδον το οποίον εσχημάτιζον οι καταυλιζόμενοι πρόσφυγες. Φάλαγγες ανθρώπων και αραμπάδων διήκουσαι από του εσωτερικού προς τον Έβρον ανέκοπτον πολλαχού τον δρόμον της Μεραρχίας. Ο συνωστισμός και η σπουδή των φευγόντων ήτο αφάνταστος.

               Αι φάλαγγες των προσφύγων κινούμεναι επί ημέρας ολοκλήρους υπό ραγδαιοτάτην βροχήν και εκτεθειμέναι εις του χειμώνος τον παγετόν και τους ανέμους, απέβησαν ούτω τα μόνα θύματα της κακοδαιμονίας του Έθνους, εις τα οποία μόνη βοήθεια ήτο η παροχή μιας ακόμη βοαμάξης δια την ταχυτέραν φυγήν.

               Τόση ήτο η σπουδή και τόσος ο πανικός.

               Αλλά το σημείον της ανθρωπίνης δυστυχίας τούτων το τραγικώτερον ήτο η εις στενάς ατραπούς καθυστέρησις της πορείας ολοκλήρου της κινουμένης φάλαγγος των προσφύγων δια την θραύσιν μιας βοαμάξης του μέσου της συνοδείας η οποία ανέκοπτεν όλον τον δρόμον. Δια τον ένα συνέπασχον και καθυστέρουν πάντες, όστις απελπιζόμενος τέλος κατέλειπε χαμαί το πολύτιμον της αμάξης φορτίον, δια να ακολουθήση με μόνον τα ζώα της αμάξης και το γυμνητεύον σώμα του. Ουδείς ηδύνατο να παραλάβη του άλλου τας αποσκευάς, διότι ήτο άγνωστον ποία τύχη ανέμενεν και αυτόν.

 

*Ασθενείς και υγιείς, όλοι στο χώμα

               Εντεύθεν και εκείθεν των στενών της φυγής ατραπών η Μεραρχία συνήντα πολλαχού κατακειμένας αμάξας με το σύνηθες φορτίον των. Ήσαν αι άμαξαι  των προσφύγων ασθενών οι οποίοι μη δυνάμενοι να ακολουθήσουν ανέκοπτον τον δρόμον των, οι οποίοι καταβληθέντες εκ των κακουχιών και ψυχορραγούντες ικέτευον τους διαβαίνοντας να θάψωσιν αυτούς εις την πατρώαν γην…

               Ήσαν αι άμαξαι των αρτιτόκων μητέρων, των οποίων  ο άκαιρος τοκετός παρήγεν ή θνήσκον βρέφος ή προυκάλει της μητρός τον θάνατον.

               Παρεμέριζον εκεί ωχροί γέροντες, καταρώμενοι το άθλιον γήρας, το οποίον στερεί την σωματικήν αντοχήν η οποία απητείτο δια να αντιμετωπίσουν τας κακουχίας του εκπατρισμού.

               Αλλά διατί έφευγον πανικόβλητοι οι Θράκες;

               Την  απάντησιν έδιδον τυπικήν και ξηράν όλοι οι φεύγοντες: «Τους γνωρίζομεν τους Τούρκους». Τα παραδείγματα του παρελθόντος ήσαν απτά και πρόσφατα. Ο φανατισμός ο Τουρκικος ήτο και είναι και θα είναι γενικός και χαρακτηρίζει όλους τους Τούρκους από του ευπαιδεύτου αστού μέχρι του αγρότου των χωρίων. Απόδειξις  τούτου είναι ότι Οθωμανοί επίσημοι τυχόντες παντοίων περιποιήσεων εκ μέρους της Ελληνικής Διοικήσεως πολιτικής και στρατιωτικής  επρωτοστάτησαν εις τους διωγμούς εναντίον  των εναπομεινάντων Ελλήνων, αποδείξαντες ούτω ότι η ευγνωμοσύνη και φιλανθρωπία είναι αισθήματα άγνωστα παρ’ αυτοίς. Τα κακούργα των ένστικτα εξεδηλώθησαν ευθύς ήδη κατά την φυγήν.

               Τμήμα της φάλαγγος των εκ Χαριουπόλεως προσφύγων ούς παρέλαβεν η Μεραρχία, παρασυρθέν εν τω σκότει της νυκτός και απομακρυνθέν της όλης συνοδείας, υπέστη εν Τσερκέζ – Μουσελίμ (της Χαριουπόλεως) αγρίαν επίθεσιν υπό χωρικών Οθωμανών, οίτινες κρεουργήσαντες τρεις εκ των προσφύγων και τραυματίσαντες δύο στρατιώτας της συνοδείας ελήστευσαν τας αποσκευάς αυτών και απήγαγον των κόλπων της οικογενείας αυτής 20έτιδα νεάνιδα προς ατίμωσιν.

               Τους καταχθονίους των Οθωμανών σκοπούς και τας κακάς προθέσεις χαρακτηρίζει το κάτωθι γεγονός, όπερ ανέφερεν εις τον Διοικητήν της Μεραρχίας Υποδιοικητής Χαριουπόλεως κ. Μαυρογένης και υπέπεσεν εις την αντίληψιν της Μεραρχίας.

               Οι Οθωμανοί κάτοικοι του χωρίου Πόπκιοϊ της περιφερείας Χαριουπόλεως κατέκαυσαν αυτοί οι ίδιοι μέρος του χωρίου των δια να εμφανισθώσιν αύριον μετά την άφιξιν των Κεμαλικών ως θύματα των Ελλήνων και ζητήσωσιν εις αντικατάστασοιν των καλυβών αυτών τας πλουσίας οικίας των εγκαταλειφθέντων Ελληνικών χωρίων.

               Τα ανωτέρω επεισόδια και ιδίως το πραξικόπημα του Τσερκέζ- Μουσελίμ προυκάλεσαν ευλόγως μέγαν αντίκτυπον εις τας ψυχάς των στρατιωτών της Μεραρχίας, ηπειλήθη δε προς στιγμήν εκ του ψυχικού αναβρασμού διασάλευσις της τάξεως με τάσεις αντιποίνων κατά των Οθωμανών χωρικών, τα οποία όμως εγκαίρως και δραστηρίως προέλαβεν η Μεραρχία, τάξασα πολλάς περιπόλους ανά τα Τουρκικά χωρίας και αποφεύγουσα να επισταθμεύση εντός ή εγγύς Τουρκικών συνοικισμών.

*Ο πένθιμος χείμαρρος της Ανατολικής Θράκης

               Τοιαύτη η τύχη των Θρακών, όπως εδημιουργήθη εκ των τελευταίων γεγονότων.

               Η Ιστορία δεν θα μείνη απαθής προ του ανθρωπίνου τοιούτου μαρτυρίου.

                Πέραν του Έβρου έν συναίσθημα εκυριάρχει εις τας ψυχάς των διαβαινόντων. Η εκ της σωτηρίας και ασφαλείας χαρά εκτοπίζουσα προς στιγμήν τον πόνον του εκπατρισμού, εφαίδρυνε προσκαίρως τα πρόσωπα των προσφύγων, οίτινες ασφαλείς εκ του κινδύνου του Ασιανού, εκεί παρά τον Έβρον νοσταλγούντες έρριπτον ύστατον ήδη βλέμμα προς την γενέτειραν αυτών αποχαιρετίζοντες το γνώριμον έδαφος και καταρώμενοι τους πωλητάς της τύχης αυτών.

Καδήκιοϊ τη 8^η Νοεμβρίου 1922

Ο

Μέραρχος

Κ. ΜΑΝΕΤΑΣ

Υποστράτηγος

Δια την ακρίβειαν                                                                                                       Αριθ. Εμ. 1455/ΙΙ

13-11-22

         Το

ΙΙον Επιτελ. Γραφείον

ΑΠΟΔΕΚΤΑΙ

Δ΄ Σ. Στρατού- Γραφείον ΙΙον

Στρατιά Θράκης- Γραφείον ΙΙον

Ιον, ΙΙον,ΙΙΙον Γραφεία.

Μεραρχία Αδριανουπόλεως (υ.τ.α.)

*Υπογραφή: Ο Μέραρχος Κ. Μανέτας υποστράτηγος

                   Στην έκθεση αυτή παρατηρούμε, ότι ο στρατηγός Μανέτας που είχε ανατραφεί στο περιβάλλον των Κολοκοτρωναίων, με πατριωτικές αρχές και αξίες, υπερβαίνοντας την συνήθη φρασεολογία των στρατιωτικών εγγράφων, αφήνει να ξεχυθεί μέσα από τις γραμμές του κειμένου του, ο πραγματικός εθνικός σπαραγμός που διακατείχε τους περισσότερους Έλληνες, που έβλεπαν να παραχωρείται αμαχητί εθνικό έδαφος, να ξεριζώνονται χιλιάδες Έλληνες και με την άδεια των ευρωπαϊκών δυνάμεων να επιτρέπεται στην Τουρκία να πατήσει ξανά σε ευρωπαϊκό έδαφος, από οποίο είχε διωχθεί.  

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης  

Η έκθεση του συνταγματάρχη Ζήρα, γεμάτη συναίσθημα αλλά και οδύνη

*Η έκθεση του συνταγματάρχη Γ. Ζήρα διοικητή της ΧΙ Μεραρχίας

 

*Περιγραφή της δραματικής φυγής

από την Ανατολική Θράκη το 1922

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Με άσχημα συναισθήματα τον Οκτώβριο του 1922 οι στρατιωτικοί, εγκατέλειπαν την Ανατολική Θράκη, στην οποία μετά από λίγες ημέρες θα εγκαθίσταντο οι Τούρκοι, με προτροπή μάλιστα των Μεγάλων Δυνάμεων. Θα την καταλάμβαναν χωρίς να δώσουν καμιά μάχη, χωρίς να ρίξουν ούτε μία σφαίρα. Σε δραματικότερη θέση βρέθηκε ο άμαχος πληθυσμός, δηλαδή οι γηγενείς Θράκες, υποχρεώθηκαν μέσα σε ασφυκτικές προθεσμίες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τις περιουσίες τους και να φύγουν στο άγνωστο μόνο με όσα μπορούσαν να μεταφέρουν οι ίδιοι.

Συμπτωματικά και οι καιρικές συνθήκες εκείνων των ημερών ήταν οι χειρότερες δυνατές. Το σκηνικό στην Ανατολική Θράκη ήταν εφιαλτικό. Έκλαιγαν οι διωγμένοι, έκλαιγε και ο ουρανός…

Οι μαρτυρίες που διασώθηκαν από εκείνο τον ξεριζωμό του Ελληνισμού, προφορικές και γραπτές, είναι οδυνηρές. Ταυτόχρονα αποτελούν την ιστορική παρακαταθήκη για να μην ξεχασθούν ποτέ γεγονότα, τα οποία έχουν  χαραχθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο των Ελλήνων, σαν βαθειά αγιάτρευτη πληγή του Έθνους.

Ιδιαίτερη σημασία έχουν  οι εκθέσεις των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών, οι οποίες διασώθηκαν και πρέπει να θεωρούνται, η πρώτη ύλη για την συγγραφή των περιπετειών της αγνοημένης από την Εθνική ιστοριογραφία, ελληνικής γης της Ανατολικής Θράκης. Αυτής της γης, που για χίλια και πλέον χρόνια έτρεφε την πρωτεύουσα του Βυζαντίου την Κωνσταντινούπολη και στο έδαφός της αναπτύχθηκαν πολλές άλλες πόλεις και χωριά με δραστήριους και δημιουργικούς Έλληνες και σπουδαία Παιδεία.

«Τουρκικαί συμμορίαι εφόνευον και αφήρπαζον τους αραμπάδες»!!! Το δράμα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης, σε αναφορά του Δ΄ Σώματος Στρατού

*Η ενδιαφέρουσα αναφορά του Δ΄ Σώματος Στρατού για την άδικη εκκένωση της Ανατολ. Θράκης

 

*Άγνωστα και ανέκδοτα έγγραφα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Στο Διδυμότειχο, στις 9 Νοεμβρίου 1922, συνέταξε την αναφορά του το Δ΄ Σώμα Στρατού για την βίαιη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης το 1922. Αυτό συνέβη όταν το Σώμα, διέβη τον ποταμό Έβρο και στρατωνίσθηκε στο Διδυμότειχο, όπου ανασυγκροτήθηκε ώστε να είναι ετοιμοπόλεμο αν το απαιτούσαν οι συνθήκες. Όμως δεν χρειάσθηκε ποτέ, αν και το ήθελαν πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες, να βαδίσουν προς την Κωνσταντινούπολη.

               Η διατεταγμένη από τις συμμαχικές δυνάμεις εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό και τον γηγενή χριστιανικό πληθυσμό, αποτέλεσε έκτοτε μιαν αγιάτρευτη πληγή. Αφετηρία της υπήρξε η  διάσκεψη των στρατηγών των συμμαχικών δυνάμεων στο Μουδανιά. Μια διάσκεψη που θεωρητικά μεν συγκλήθηκε για να υπογραφεί συνθήκη ανακωχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στην πράξη όμως υπέκρυπτε την εκκένωση.

Η δραματική εκκένωση των Σαράντα Εκκλησιών, τον Οκτώβριο του 1922

*Η κεφαλίδα της ιστορικής αναφοράς για τις Σαράντα Εκκλησίες

*Μια άγνωστη αναφορά

της Χ Μεραρχίας

*Πληθυσμός πανικοβεβλημένος

*Τα δεινά και η βροχή

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ . Αθανασιάδης

 

 

Οι Σαράντα Εκκλησιές υπήρξαν πόλη της Ανατολικής Θράκης με δυναμικό ελληνικό στοιχείο, που ακολούθησε τον Οκτώβριο του 1922, τη μοίρα του Ελληνισμού, ο οποίος υποχρεώθηκε μέσα σε δραματικές συνθήκες να εγκαταλείψει τις πατρογονικές εστίες του και να καταλήξει ανέστιος πρόσφυγας, κυρίως σε Μακεδονία και Θράκη.

 Η γεωγραφική θέση της πόλης, και ο πληθυσμός της που άκμαζε, οδήγησε το ελληνικό κράτος να ιδρύσει από νωρίς και υποπροξενείο. Από την άλλη πλευρά η ακμή του Ελληνικού πληθυσμού, οδήγησε τους Τούρκους να οργανώσουν κατά καιρούς μεγάλες μετοικεσίες Μουσουλμάνων, που δεν κατόρθωσαν όμως να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα της περιοχής αυτής, που βρίσκονταν κοντά στα τουρκοβουλγαρικά σύνορα. Απέτυχαν επίσης και οι Βούλγαροι, παρά την άγρια τρομοκρατία, που είχαν εξαπολύσει με τους αιμοδιψείς κομιτατζήδες.

Οι κάτοικοι των Σαράντα Εκκλησιών έζησαν και αυτοί το δράμα του Ελληνισμού του έτους 1922. Είχε προηγηθεί η στρατιωτική ήττα στη Μικρά Ασία, το κάψιμο της Σμύρνης, η κατακρεούργηση του Μητροπολίτη Χρυσόστομου, το κλίμα των δολοφονιών, και η τρομερή προσφυγιά των Μικρασιατών. Έτσι η Συνθήκη των Μουδανιών, τους βρήκε εξαναγκασμένους από τις άδικες αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων να δοκιμάσουν και αυτοί τον εφιάλτη της προσφυγιάς. Τα γεγονότα είναι γνωστά και έχουν περιγραφεί σε αυτή την ιστοσελίδα. Ο Στρατός της Ανατολικής Θράκης, που δεν ηττήθηκε σε καμιά μάχη, έπρεπε να παραδώσει την Ανατολική Θράκη στους Τούρκους. Ο πληθυσμός ριζωμένος από χιλιετίες εκεί έπρεπε να ξεριζωθεί μέσα σε ασφυκτική προθεσμία ενός μηνός. Επρόκειτο για άδικη, βίαιη και εσπευσμένη εγκατάλειψη, υπό δραματικές μάλιστα καιρικές συνθήκες. Ήταν τότε Οκτώβρης μήνας…

Μια αυθεντική περιγραφή της άδικης εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης, τον Οκτώβριο του 1922

*Απόσπασμα από την πρώτη σελίδα της ιστορικής έκθεσης του Γ' Σ.Σ.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                 Η άδικη απώλεια της Ανατολικής Θράκης το 1922, με σύμπραξη των θεωρούμενων συμμαχικών κρατών, παρέμεινε στη συλλογική εθνική μνήμη ως χαίνουσα πληγή, που δεν πρόκειται να επουλωθεί.

Τα γεγονότα είναι γνωστά και έχουν περιγραφεί με σειρά άρθρων στην ιστοσελίδα αυτή. Στην Ανατολική Θράκη, υπήρχε ετοιμοπόλεμος ελληνικός στρατός. Και το κυριότερο, δεν υπήρχε τουρκικός στρατός, ο οποίος επιπλέον δεν είχε τα απαιτούμενα αποβατικά μέσα για να μεταφερθούν κεμαλικές δυνάμεις στην Ανατολική Θράκη. Ήττα είχαμε υποστεί στη Μικρά Ασία, όπου κατακρεουργήθηκε ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, κάηκε η Σμύρνη και άλλες πόλεις και χωριά, διώχτηκαν οι Χριστιανοί κάτοικοι ενώ άλλοι βρήκαν το θάνατο… Η Ανατολική Θράκη, που παραδόθηκε στον Μουσταφά Κεμάλ, εξακολουθεί να στοιχειώνει τις μνήμες μας.

*Αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια της προσφυγιάς, μέσα σε πρωτοφανή κακοκαιρία 

               Για την μεγάλη αυτή εθνική απώλεια, έχουν γραφεί πολλά. Απόψεις εκφράστηκαν πολλές για τις ευθύνες ξένων και ημετέρων. Περισσότερα έχουν γραφεί υπό μορφή αφηγήσεων αυτοπτών μαρτύρων ή αναμνήσεων μιας σκληρής εποχής που σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από το ξεκλήρισμα ενός λαού ριζωμένου στα χώματα εκείνα από τους πανάρχαιους χρόνους.

               Από τον  Νομπελίστα Αμερικανό συγγραφέα Έρνεστ Χεμινγουέι, που νεαρός ακόμα ανταποκριτής της καναδικής εφημερίδας «Τορόντο Σταρ» βρέθηκε εκείνο τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 στην Αδριανούπολη και είδε με τα μάτια του το δράμα των διωγμένων Ανατολικοθρακιωτών, έως τον έσχατο παππού ή τη γιαγιά που περιέγραφαν στα εγγόνια τους πώς έφυγαν, όλοι έβαλαν το λιθαράκι τους για να συντηρήσουν τη μνήμη ενός εγκλήματος μεγάλου.