ΜΕ ανοιχτές ακόμη τις πληγές και νωπή τη μνήμη του Εμφυλίου, η ελληνική κοινωνία και τα κόμματα θα διχαστούν ξανά τη δεκαετία του 1960 με αφορμή την επιστολή Ζαχαριάδη προς την ελληνική πρεσβεία Μόσχας με την οποία απευθυνόμενος στην Εισαγγελία Αθηνών ζητούσε να του επιτραπεί η επιστροφή του στην Ελλάδα προκειμένου να δικαστεί για τα οκτώ κακουργήματα που τον βάραιναν, ανάμεσα στα οποία της ενόπλου ανταρσίας και απόπειρας καταλήψεως της εξουσίας με βίαια μέσα, της εσχάτης προδοσίας και αποσπάσεως μέρους της ελληνικής επικράτειας, αυτοδιαθέσεως δηλαδή της Μακεδονίας.
Κυβέρνηση και κόμματα βρέθηκαν αλληλοκατηγορούμενοι, η Αριστερά διχάστηκε ξανά διατυπώνοντας νέες θεωρίες συνωμοσιολογίας και σύσσωμος ο Τύπος επί μία εβδομάδα μεταξύ 5ης και 12ης Απριλίου 1962 αφιέρωνε οκτάστηλα πρωτοσέλιδα. Υπήρχε ξένος δάκτυλος; Τι και ποιος κρυβόταν πίσω από την επιθυμία Ζαχαριάδη; Στον χορό δεν άργησαν να μπουν και οι πρεσβείες των ανατολικών χωρών στην
Αθήνα. Η κυβερνητική (της εποχής) εφημερίδα
«Απογευματινή» ήταν η πρώτη που έφερε στο φως το θέμα στις 4 Απριλίου 1962. Με δεύτερη, έκτακτη έκδοσή της και αφιέρωμα που καταλάμβανε ολόκληρη την πρώτη σελίδα μαζί με φωτογραφίες, πλην του Ζαχαριάδη, του προϊσταμένου της Εισαγγελίας Αθηνών Μενέλαου Κουτσάκου, του ρώσου πρεσβευτή στην Αθήνα Κοριούκιν και του προέδρου της ΕΔΑ Πασσαλίδη, η εφημερίδα ανακοίνωνε την είδηση αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα ότι μόνο τρεις ή τέσσερις σκληροπυρηνικοί γνώριζαν για το θέμα, ανάμεσα στους οποίους και ο βουλευτής της ΕΔΑ Αντώνης Μπριλλάκης, που όμως επιμελώς είχαν φροντίσει να κρατήσουν μυστική την υπόθεση ακόμη και από τον ίδιο τον πρόεδρο του κόμματος της κοινοβουλευτικής Αριστεράς. Στο πρώτο εκείνο δημοσίευμα που ουσιαστικά ξεκινούσε τον χορό που θα ακολουθούσε με δεκάδες άρθρα του ημερήσιου Τύπου, όχι μόνο του αθηναϊκού, η «
Απογευματινή» έθετε μία σειρά ερωτήματα για τα οποία χρειάστηκε επί μέρες να χυθεί πολύ μελάνι: Κινδύνευε η ζωή του Ζαχαριάδη στη Σοβιετική Ενωση και γι΄ αυτό ζητούσε να επιστρέψει στην Ελλάδα; Κρυβόταν όντως σοβιετικός δάκτυλος πίσω από αυτή την επιθυμία; Βόλευε τον Χρουστσόφ να ξεφορτωθεί έναν ακόμη σταλινικό ηγέτη ο οποίος αν ομολογούσε στα ελληνικά δικαστήρια ότι, παρά τα όσα είχαν συμφωνηθεί στη Γιάλτα, είχε την ενθάρρυνση του Στάλιν στην εξέλιξη του ελληνικού Εμφυλίου, ενίσχυε την πολιτική δίωξη των αντιπάλων του μέσα στο ΚΚΣΕ που παρέμεναν σκληροπυρηνικοί σταλινικοί;
*Η επιστροφή του Ζαχαριάδη στην Αθήνα
από τα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης
Την επομένη κιόλας ο Τύπος είχε πάρει φωτιά με εκτενή πρωτοσέλιδα άρθρα. Το «
Βήμα» με τίτλο «
Εκρίθη απαράδεκτος αίτησις του Ζαχαριάδη να επανέλθη εις Αθήνας » και υπότιτλο «
Εχαρακτηρίσθη ως ιταμή και υβριστική » εκτιμούσε ότι επρόκειτο για ελιγμό του ιστορικού στελέχους έναντι της ηγεσίας του ΚΚΕ. Η «
Ελευθερία» χαρακτήριζε «
ανεξήγητον την ενέργειαν του τέως ηγέτου » που ζητούσε να υπερασπίσει «
την επαναστατικήν τιμήν του » και προέβλεπε, σύμφωνα με πληροφορίες της, ότι δεν επρόκειτο να του επιτραπεί η είσοδος στη χώρα. Προσέθετε δε ότι «
... ο υπουργός της Δικαιοσύνης κ. Παπακωνσταντίνου ερωτηθείς τι θα πράξη η κυβέρνησις εάν ο Ζαχαριάδης ενεφανίζετο εις μεθοριακόν φυλάκιον ζητών να του επιτραπή η είσοδος εις την Ελ λάδα, απέφυγε να απαντήση, μολονότι του ετέθησαν τα ενδεχόμενα:Ή να του απαγορευθή η είσοδος ή να διαταχθή η σύλληψίς του ».
Στο ίδιο μήκος κύματος εκινείτο και «Η
Καθημερινή» επισημαίνοντας υπό τύπον ερωτήματος στον υπότιτλό της τον κίνδυνο «...
αναζωπυρώσεως της επαναστατικής δράσεως;» στη χώρα. Ηπιότερη έναντι του Ζαχαριάδη «
Η Εστία», με τίτλο «
Υποπτα σημεία » κατακεραύνωνε την κυβέρνηση για τον χειρισμό της υποθέσεως και απέδιδε στις μυστικές υπηρεσίες την καθυστέρηση του ενάμιση μήνα έως ότου η υπόθεση έλθει στο φως γράφοντας χαρακτηριστικά ότι
«... αποτελούν είδος υπερκυβερνήσεως αφού ημπορούν να γράφουν εις τα παλαιότερα των υποδημάτων των τους υπουργούς και να τοις διαβιβάζουν απλώς τα πορίσματα της μελέτης των επί των διαφόρων κρατικών υποθέσεων εν είδει διαταγών προς εκτέλεσιν! ».
Η «
Αυγή» με τίτλο «
Για να τροφοδοτηθούν προκλήσεις κατά του προοδευτικού κινήματος, η Κυβέρνησις καταφεύγει και στον Ζαχαριάδη » απέδιδε το όλο σκηνικό αναταραχής που είχε προκαλέσει η επιστολή στην πολιτική ζωή του τόπου σε πρωτοβουλίες της Δεξιάς που λίγους μήνες πριν είχε σχηματίσει κυβέρνηση και παιχνίδια της ΚΥΠ, κατηγορώντας μάλιστα ανοιχτά την «
Απογευματινή» ως όργανο των μυστικών υπηρεσιών!
Τις επόμενες ημέρες το πολιτικό σκηνικό της χώρας είναι άνω-κάτω! Η «
Αυγή» (φύλλο 7 Απριλίου 1962) θα κατηγορήσει ανοιχτά την κυβέρνηση για συγκάλυψη της ΚΥΠ και τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη για ύποπτο ρόλο όσον αφορά την τηλεφωνική συνέντευξη που είχε ο απεσταλμένος του «
Βήματος» στο Βελιγράδι Ορφέας Οικονομίδης με τον Ζαχαριάδη. «
Τα Νέα» της ίδιας ημέρας με τίτλο «
Η επιστολή Ζαχαριάδη προκαλεί αναταραχήν εις την Αριστεράν » διαπιστώνει πως «
ενώ η Αντιπολίτευσις ομιλεί περί παρακυβερνήσεως, η υπόθεσις εξειλίχθη εις πολιτικόν θέμα » και δημοσίευε σχόλιο του ανταποκριτή του «
Μοnde» στην Αθήνα Μαρκ Μαρσό που έλεγε ότι «
η πρωτοβουλία Ζαχαριάδη προεκάλεσεν οφθαλμοφανή σύγχυσιν εις την άκραν Αριστεράν, μερικοί κύκλοι της οποίας δεν διστάζουν να κατηγορήσουν τον Ζαχαριάδην επί συμπαιγνία με την κυβέρνησιν Καραμανλή ».
Με την πάροδο των ημερών τα σχόλια όπως και οι τίτλοι των εφημερίδων θα σκληρύνουν. Εγραφε «
Το Βήμα»:
«Διατί να ηρωοποιηθή ο ελεεινός εγκληματίας;», ενώ η «Ακρόπολις» ζητούσε να δικασθεί
«Μόνον ως προδότης» ( τίτλος). Την ίδια ημέρα ο Γεώργιος Παπανδρέου σε οκτάστηλο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «'
Εθνος» κατηγορούσε την ΚΥΠ ότι «
Είναι Υπερκυβέρνησις » και μαζί τους χειρισμούς Αβέρωφ- Παπακωνσταντίνου. Το ΥΠΕΞ κατηγορήθηκε για καθυστέρηση στην παράδοση της επιστολής. Οι θεωρίες συνωμοσιολογίας που αναπτύχθηκαν με αφορμή τη δίμηνη απόσταση που χώριζε την ημερομηνία σύνταξης της επιστολής από τον Ζαχαριάδη (1η Φεβρουαρίου 1962) ως την επίσκεψή του στον πρέσβη Χριστόπουλο (10 Μαρτίου) και την αποστολή της με τον διπλωματικό φάκελο του Απριλίου (φάκελος έφτανε στην Αθήνα από Μόσχα μία φορά τον μήνα) καταρρίφθηκαν με το άνοιγμα των φακέλων. Το ρηθέν ότι η ιστορία του Εμφυλίου γράφτηκε 60 χρόνια πριν από τους νικητές με λάθη, μετά μισό αιώνα ξαναγράφτηκε από τους ηττημένους πάλι με λάθη, καιρός να τη γράψουν κάποτε οι ψύχραιμοι έχει ίσως πολύ μεγαλύτερη σημασία σήμερα.
5 λόγοι πίσω από τη θεαματική χειρονομία
Η εφημερίδα «
Απογευματινή»,η οποία δημοσιοποίησε την πρόθεση του Ζαχαριάδη να έλθει και να δικαστεί στην Ελλάδα,πιθανολογούσε πέντε λόγους οι οποίοι οδήγησαν τον ιστορικό ηγέτη του ΚΚΕ στην απόφασή του:
1) Ο Ζαχαριάδης δεν αισθάνεται εν ασφαλεία εις την Ρωσίαν...
2) Ο Ζαχαριάδης δηλώνει ότι δέχεται να δικασθή... να προσφέρη ωρισμένας υπηρεσίας και να λάβη εις αντάλλαγμα την μη καταδίκην του εις θάνατον.
3) Ο Ζαχαριάδης δεν προτίθεται πράγματι να έλθη εις την Ελλάδα,αλλά παίζει παιγνίδια επιδείξεως παλληκαρισμού εκ του ασφαλούς...
4) Ο Ζαχαριάδης με την επιστολήν του προς τον εισαγγελέα Αθηνών θέλει απλώς να δώση νέα περί του εαυτού του εις τους εν Ελλάδι οπαδούς του...Ο Ζαχαριάδης με την επιστολήν του προς τον εισαγγελέα Αθηνών: α) τους ειδοποιεί ότι ευρίσκεται εν ζωή,β) τους γνωστοποιεί ότι εμμένει εις την πολιτικήν γραμμήν του,γ) τους τονώνει την πίστιν προς αυτόν με την θεαματικήν δήλωσιν ότι τάχα είναι πρόθυμος να λογοδοτήση ενώπιον της δικαιοσύνης υπεραμυνόμενος των πεποιθήσεών του,δ) τους δηλώνει ότι δεν αναγνωρίζει την νέαν ηγεσίαν του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος και ότι ανεξαρτητοποιείται εντελώς από το ΚΚΕ.
5) Ο Ζαχαριάδης ενδεχομένως να αποβλέπη εις την δημιουργίαν νέου Κομμουνιστικού Κόμματος,το οποίον θα κινήται μέσα εις τα πλαίσια των ιδεών του Μάο Τσε Τουνγκ και του Εμβέρ Χάτζα,δηλαδή κόμματος σταλινικού.
