Το τεράστιο έργο του Κωνσταντίνου Σάθα και η Βιβλιοθήκη της Βουλής

*Ο Κωνσταντίνος Σάθας, προσωπογραφία από την Ε. Βλασσοπούλου- Σάθα.

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Κωνσταντίνος Σάθας, είναι μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στο χώρο της ελληνικής ιστοριογραφίας, αν και ο ίδιος ξεκίνησε να σπουδάζει γιατρός. Τα έργα του κοσμούν τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες και παρέχουν άφθονο υλικό για τη μελέτη της ιστορίας των Βυζαντινών χρόνων και της Τουρκοκρατίας. Θεωρείται από τους θεμελιωτές των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών στην Ελλάδα, μαζί με τον Αθανάσιο Παπαδόπουλο - Κεραμέα και τον Μανουήλ Γεδεών.

               Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1842, αλλά είχε καταγωγή από οικογένεια αγωνιστών και γραμματοδιδάσκαλων του Γαλαξειδίου. Τελείωσε το γυμνάσιο Λαμίας το 1860 και μετά από δύο χρόνια άρχισε να φοιτά στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

               Ένα τυχαίο περιστατικό, έστρεψε τα ενδιαφέροντά του στην ιστορία. Σε μια κρύπτη στα ερείπια της μονής Σωτήρος στο Γαλαξείδι βρήκε τυχαία το περίφημο «Χρονικό του Γαλαξειδίου», που το μελέτησε και ένα χρόνο αργότερο, το 1865, το εξέδωσε. Το σπουδαίο αυτό Χρονικό φέρεται να έχει γραφεί από τον μοναχό Ευθύμιο  του 1703 και αφορά την ιστορία του Γαλαξειδίου. Σύμφωνα με τον τίτλο του πρόκειται για την «Ἱστορία Γαλαξειδίου εὐγαλμένη ἀπὸ παλαιά χερόγραφα, μεμβράνια, σιζίλια, καὶ χρυσόβουλλα αὐθεντικά, ὁπού εὑρίσκονται, καὶ εἶνε καὶ σώζονται εἰς τὸ Βασιλικὸν Μοναστήρι τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, χτισμένο παρά τοῦ ποτὲ αὐθέντη καὶ Δεσπότη Κυρ Μιχαήλ τοῦ Κομνηνοῦ, οὗ αἰωνία ἡ μνήμη. Ἀμήν».

Ιωάννης Φιλήμων, ο κατάσκοπος στην πολιορκία της Τρίπολης

*Ο Ιωάννης Φιλήμων

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ο Ιωάννης Φιλήμων, υπήρξε μια πολυδιάστατη αγωνιστική προσωπικότητα, που πρωταγωνίστησε στην Επανάσταση του 1821 και αργότερα ανέπτυξε ιδιαιτέρως σημαντική δράση ως πολιτικός, δημοσιογράφος και ιστορικός. Γνωρίζουμε πολλά για τις πτυχές του βίου. Εκείνο όμως που είναι σχετικά άγνωστο, είναι το γεγονός, ότι εθελοντικά μπήκε στην Τρίπολη όταν άρχισε την πολιορκία της ο Κολοκοτρώνης και πραγματοποίησε κατασκοπευτική αποστολή.   

                Για την σημαντική του αυτή αποστολή ο ίδιος δεν μιλούσε και δεν έγραψε. Οι κατοπινοί βιογράφοι του για να αναφερθούν σ’ αυτό το γεγονός του βίου του, καταφεύγουν συνήθως στους επικήδειους που εκφώνησαν όταν πέθανε το 1874, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος και ο Αθανάσιος Πετμεζάς.

                Ο Ιωάννης Φιλήμων γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1798 ή 1799 στη συνοικία της Ξηροκρήνης (Κουρουτσεσμέ). Ο πατέρας του καταγόταν από την Θράκη και το επάγγελμα του ήταν ζωγράφος (κατά τον Πρωτοψάλτη Εμμ.). Άλλος βιογράφος του κάνει λόγο και για κυπριακή καταγωγή (κατά τον Δημ. Καμπούρογλου). Φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και απέκτησε πολλή καλή μόρφωση.

ΙΝΤΖΕ ΒΟΪΒΟΝΤΑ: ΕΝΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΣ ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΣΤΟ ΠΛΕΥΡΟ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

 

*Απεικόνιση του Ιντζέ Βοϊβόντα από τον Βούλγαρο ζωγράφο Ιλία Πετρόφ 

Γράφει ο δημοσιογράφος Ανδρέας Μακρίδης

“Το δάσος έκλαψε

το δάσος και το βουνό

και στο βουνό το δέντρο

για τον Ιντζέ Βοϊβόντα.

Πού΄ σαι Ιντζέ να έρθεις

με πεντακόσια νέα παλληκάρια

το δάσος να χαρεί;”

(Βουλγάρικο κλέφτικο τραγούδι)

Μελετώντας κανείς τα τελευταία σκιρτήματα της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία, και ειδικότερα τη Μάχη του Σκουλενίου, σκοντάφτει στο όνομα του Ιντζέ. Κάποια πηγή τον θέλει Σέρβο. Οι περισσότερες εξιστορήσεις, δεν αναφέρουν τίποτε γι' αυτόν, αφήνοντας μέσα στην πλημμυρίδα των ηρωικών τους επιθέτων, την εντύπωση πως ο Ιντζές υπήρξε ένας ακόμη άγνωστος Έλληνας οπλαρχηγός, που έτυχε να φέρει τούρκικο όνομα.

Ένας περίπου αιώνας εθνικών διεκδικήσεων και εθνικιστικών παθών που δίχασαν και εξακολουθούν διχάζουν τα Βαλκάνια, καταδίκασε τον Βούλγαρο κλεφταρματωλό Στογιάν–Ιντζέ Βοϊβόντα στην αφάνεια. Οι Έλληνες τον αγνοούν, μα κι οι ομοεθνείς του στέκονται αμήχανοι μπροστά στο τέλος του. Ποιος ήταν άραγε ο Ιντζέ;

Γεννήθηκε στα μισά του 18ου αιώνα, πιθανόν στην Ανατολική Θράκη, κατ΄ άλλους στην κεντροανατολική Βουλγαρία, με το όνομα Στογιάν. Γρήγορα ορφάνεψε από πατέρα, η μάνα του ξαναπαντρεύτηκε– κι ο πατριός του τον έδωσε γενίτσαρο στους Τούρκους. Αφού εκείνος έλαβε την στρατιωτική εκπαίδευση στο Τάγμα των Γενιτσάρων, όπου έλαβε το όνομα Ιντζέ, επιστρέφοντας στη Βουλγαρία δολοφόνησε τον διοικητή του, κι οι άνδρες του τον ανακήρυξαν αρχηγό τους, για να συγκροτήσουν στη συνέχεια το δικό του ένοπλο σώμα στη Στράντζα της Θράκης. Ο θρύλος τον θέλει μετά το 1792 να ανδρώνεται ως αρματωλός και να ενώνεται με τις ομάδες των Κιρτζαλήδων, να ξεχωρίζει ως δίκαιος πολεμιστής, προστάτης του απλού λαού και στη συνέχεια αρχηγός των Κλεφτών της Βουλγαρίας. Όπως διαπιστώνουν οι ιστορικοί ωστόσο, τα παραπάνω συνιστούν την επιτομή μιας λαϊκής εξιδανίκευσης– ενός ρομαντισμού όχι άγνωστου και στην Ελλάδα, αν κρίνουμε από την εργασία του Τάκη Κανδηλώρου για τον “Αρματωλισμό στην Πελοπόννησο”: Το παιδομάζωμα είχε σταματήσει πολύ πριν την γέννηση του Ιντζέ, οι Κιρτζαλήδες ήσαν διαβόητοι ληστές, και κάποια παλαιότερα και μάλλον γνησιότερα δημοτικά τραγούδια δεν περιποιούν τιμή στον ίδιο και τη δράση του. Ίσως πάλι η διήγηση που θέλει τον Βούλγαρο οπλαρχηγό, να κολακεύεται από το τραγούδι που του χάρισε κάποιος φοβισμένος αγρότης και να αποφασίζει πως η δόξα είναι προτιμότερη από τα λάφυρα, να μην απέχει πολύ απ' την πραγματικότητα.

ΚΑΙ Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ ΘΥΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΝΟΙΑΣ

*Ο σεμνός και απέριττος τάφος του Κωνσταντίνου Κανάρη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Μπορεί η κρατική (και πολιτική) μικρόνοια να σταθεί εμπόδιο, να τιμηθεί από ιδιώτες ένας διακεκριμένος πολίτης, ένας μοναδικός ήρωας, ένας ανιοδοτελής πολιτικός οικουμενικής αποδοχής;

          Ένα τέτοιο άγνωστο περιστατικό του 1861- 62, με κεντρική προσωπικότητα τον Κωνσταντίνο Κανάρη, θα αφηγηθούε σήμερα.

          Περί τα μέσα του Δεκεμβρίου του 1861 κάποιοι διακεκριμένοι Αθηναίοι, συνέτρωγαν στο «Ξενοδοχείο του Στέμματος». Εκεί ένaς από αυτούς, έρριξε την ιδέα να τιμηθεί ο υπέργηρος  ήρωας Κωνσταντίνος Κανάρης την  Πρωτοχρονιά του 1862 με ένα λεύκωμα τιμής. Όλοι ομόφωνα είπαν το «ναι» και συναποφάσισαν να κάνουν ένα άτυπο έρανο, βάζοντας κάθε πολίτης που θα το επιθυμούσε, ένα δεκάλεπτο. Στόχος ήταν να υπάρχει μεγαλύτερη λαϊκή συμμετοχή στο τιμητικό λεύκωμα, που θα ετοίμαζαν.

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΧΡΟΝΟΣ" ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΦΙΛΗΜΟΝΑ

Η εφημερίδα Χρόνος του Ιωάννη Φιλήμονα, 1833

Περιλήψεις-ευρετήρια: Έλλη Δρούλια

Σειρά: Παραρτήματα του περιοδικού Μνήμων, αρ. 16, της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού (ΕΜΝΕ), Αθήνα 2010

Σελ.: 252, ISBN:978-960-7089-25-0, τιμή βιβλίου: 12 €

Κεντρική διάθεση: εκδόσεις «Παρασκήνιο», Σόλωνος 76, Αθήνα 106 80,

τηλ.: 210 3646170

*Ο Ιωάννης Φιλήμων

Η παρουσίαση, με την μορφή περιλήψεων των άρθρων και ευρετηρίου κυρίων ονομάτων, της εφημερίδας Χρόνος του Ιωάννη Φιλήμονα (1798 ή 1799-1874) έρχεται να προστεθεί στην αντίστοιχη αποδελτίωση των εφημερίδων της περιόδου της Αντιβασιλείας, Ήλιος του Παναγιώτη Σούτσου (1833) και Εποχή (1834-1835). 
Με τον τρόπο αυτό, τα παραπάνω παραρτήματα του περιοδικού Μνήμων προσφέρουν στους ερευνητές χρηστικά εργαλεία προσέγγισης του Τύπου της κρίσιμης εποχής διαμόρφωσης του νέου ελληνικού κράτους.