Στην Ορεστιάδα, η παρουσίαση του βιβλίου "Η απώλεια της Ανατολικής Θράκης - Ο φοβερός Οκτώβριος του 1922"

Σε μια κατάμεστη από κόσμο αίθουσα της Βιβλιοθήκης του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως (Ευριπίδου 65, Νέα Ορεστιάδα) πραγματοποιήθηκε το Σάββατο ν11 Οκτωβρίου, η παρουσίαση του βιβλίου του Παντελή Στεφ. Αθανασιάδη: "Η απώλεια της ανατολικής Θράκης - Ο τρομερός Οκτώβριος του 1923".

 Κεντρικός ομιλητής ήταν ο συγγραφέας Παντελής Αθανασιάδης, ενώ συμμετείχαν και οι Γεώργιος Ρυζιώτης και Δημήτριος Κιηγμάς.

Κατά την παρουσίαση του βιβλίου φωτίστηκαν στιγμές από τις διπλωματικές κινήσεις πριν και κατά την υπογραφή συνθηκών στο Παρίσι, τη Λωζάννη, τα Μουδανιά κατά την περίοδο 1919-1923, οι οποίες οδήγησαν στην άδικη απώλεια της Ανατολικής Θράκης. Τονίστηκαν οι δύσκολες και απάνθρωπες στιγμές που έζησε ο ελληνικός πληθυσμός κατά τη διαδικασία του βίαιου  εκτοπισμού του από τα χωριά και τις πόλεις της Ανατολικής Θράκης από το 1914 (το λεγόμενο «Μαύρο Πάσχα των Θρακών») μέχρι και το 1923, με έμφαση τον στον φοβερό Οκτώβριο του 1922.

Η παρουσίαση ξεκίνησε με προλόγους των προέδρων των τριών συνδιοργανωτών Συλλόγων: του Δημητρίου Κιηγμά, προέδρου του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως, του Αθανασίου Λυμπερίδη, προέδρου του Συλλόγου Απογόνων Καραγατσιανών και Αδριανουπολιτών "Η Ορεστιάδα" και του Ιωάννη Σαρσάκη, προέδρου του " Ιστορικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Διδυμοτείχου Καστροπολίτες - Γνώση και Δράση".

Μετά το πέρας της παρουσίασης του βιβλίου δόθηκε στο κοινό η δυνατότητα για ερωτήσεις προς τον συγγραφέα και ακολούθησε διάλογος.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με απονομή τιμητικών πλακετών από τους τρεις Συλλόγους προς τον συγγραφέα και ιστορικό ερευνητή Παντελή Αθανασιάδη.

Για αρκετή ώρα πριν και μετά την παρουσίαση του βιβλίου ο συγγραφέας υπέγραψε για το κοινό αφιερώσεις σε αντίτυπα του βιβλίου του, τα οποία διανεμήθηκαν δωρεάν στους παρευρισκομένους από το Ίδρυμα Χαριλάου Κ. Κεραμέως. Το βιβλίου δεν πωλείται, διατίθεται δωρεάν από το Ίδρυμα.

Την εκδήλωση παρακολούθησε πλήθος κόσμου, μεταξύ των οποίων ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου  κ.κ. Δαμασκηνός, ο Υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης κ. Χρήστος Δερμεντζόπουλος, ο Βουλευτής Έβρου και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης κ. Σταύρος Κελέτσης, εκπρόσωπος του Βουλευτή Έβρου κ. Αναστασίου Δημοσχάκη, η Αντιπεριφερειάρχης Παιδείας και Πολιτισμού της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης κ. Φανή Μπαχαρίδου, οι Αντιδήμαρχοι Ορεστιάδας κ. Ευαγγελία Μπραϊκούδη και Παντελής Δημούτσης, ο καθηγητής Κοινωνιολογίας και Περιβαλλοντικής- Δασικής Εκπαίδευσης στο Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων της Σχολής Επιστημών Γεωπονίας και Δασολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Ορεστιάδα).  κ. Ευάγγελος Μανωλάς, εκπρόσωποι φορέων και συλλόγων, συγγενείς του συγγραφέα και πλήθος κόσμου από το Βόρειο Έβρο.

 

Η ομιλία του Παντελή Αθανασιάδη

Κυρίες και κύριοι

Συμπατριώτισσες και συμπατριώτες

Φίλες και φίλοι της Θράκης,

 

Σας ευχαριστώ θερμά, που ήρθατε απόψε εδώ στην παρουσίαση του βιβλίου μου με τίτλο «Η απώλεια της Ανατολικής  Θράκης- Ο φοβερός Οκτώβριος του 1922».

Θα αρχίσω εκφράζοντας τις άπειρες ευχαριστίες μου προς το  Κοινωφελές  Ίδρυμα Χαριλάου Κ. Κεραμέως, το οποίο ανέλαβε την έκδοση του βιβλίου μου. Αυτό το βιβλίο με τα πνευματικά του δικαιώματα, το παραχώρησα αφιλοκερδώς και το Ίδρυμα αποφάσισε να το διαθέτει δωρεάν σε Θρακικούς συλλόγους, εκπαιδευτικά ιδρύματα  κ.λπ. Το βιβλίο δεν θα το βρείτε να το αγοράσετε πουθενά. Δεν πωλείται, διατίθεται δωρεάν. Ευχαριστώ επίσης την Θρακικής καταγωγής επιμελήτρια της έκδοσης φιλόλογο και συγγραφέα Βασιλική Τσακόγλου.

Ευχαριστίες επίσης εκφράζω και στον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Αδριανουπόλεως, τον Σύλλογο Απογόνων Καραγατσιανών και Αδριανουπολιτών και τον Ιστορικό και Πολιτιστικό Σύλλογο Διδυμοτείχου «Καστροπολίτες- Γνώση και Δράση» και σε όσους συνέδραμαν και οργάνωσαν τη σημερινή παρουσίαση και τη δωρεάν διανομή αντιτύπων του βιβλίου, στην Ορεστιάδα.

Είμαι ικανοποιημένος από την υποδοχή του βιβλίου από το κοινό. Πρώτος ο Πολιτιστικός Σύλλογος Διδυμοτείχου και Περιφερείας των εν Αθήναις με την πρόεδρό του κυρία Σίσσυ Καζακίδου και το δραστήριο Διοικητικό Συμβούλιό του, οργάνωσαν παρουσίαση στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Ο ίδιος σύλλογος οργάνωσε σε συνεργασία με το Δήμο Διδυμοτείχου, άλλη παρουσίαση στην πινακοθήκη Ναλμπάντη στο Διδυμότειχο. Και τώρα, χάρη στις προσπάθειες των Καστροπολιτών και του παρισταμένου Γιάννη Σαρσάκη έχουμε την παρουσίαση στην Ορεστιάδα. Τους ευχαριστώ όλους από τα βάθη της καρδιάς μου.

Όταν πάρετε το βιβλίο στη χέρια σας  και το ξεφυλλίσετε, θα διαπιστώσετε ότι περιλαμβάνει θέματα  σχετικά με τα δεινοπαθήματα των κατοίκων της Ανατολικής Θράκης κυρίως κατά το διάστημα, που αυτό το κομμάτι της Ελλάδας έζησε ελεύθερο μετά από σκλαβιά 550 και πλέον ετών. Δηλαδή από τις αρχές του 20ου  αιώνα έως το 1923, με τελευταίο  το Καραγάτς, που και αυτό υποχρεώθηκε να ακολουθήσει τη μοίρα και της υπόλοιπης Ανατολικής Θράκης. Μια μοίρα που την αποφάσισαν «σύμμαχοι» (εντός εισαγωγικών) υποκύπτοντας στις απαιτήσεις του Μουσταφά Κεμάλ και αναμετρώντας τα γεωστρατηγικά τους συμφέροντα. Και όλοι ξέρουμε ότι τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των κρατών δεν έχουν ηθική βάση απαραιτήτως.

Όπως αντιλαμβάνεστε, δεν ήρθα στην αγαπημένη Ορεστιάδα, που έκανα ένα μέρος της στρατιωτικής μου θητείας στο Πυροβολικό, εκεί στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, για να αυξήσω τις πωλήσεις του βιβλίου. Ήρθα για να σας παροτρύνω να διαβάσετε το βιβλίο και μετά; Ε!!! και μετά να το δανείσετε σε συγγενείς και  φίλους, που δεν θα το βρίσκουν αλλού.

Και το λογικό ερώτημα: Τι προσφέρει το βιβλίο; Τα γεγονότα του Οκτωβρίου 1922 είναι γνωστά. Ναι, είναι γνωστά και σε αδρές γραμμές όλοι τα γνωρίζουμε. Τολμώ να πω όμως ότι στο βιβλίο υπάρχουν και σημαντικές λεπτομέρειες, αποτέλεσμα μακροχρόνιων ερευνών, εντελώς άγνωστες.

Για παράδειγμα: Έως τώρα γνωρίζαμε τις περιγραφές του ξεριζωμού από τις περίφημες ανταποκρίσεις του Χεμινγουέι στην εφημερίδα του Καναδά «Τορόντο Σταρ». Σημαντικές και μοναδικές… Παρένθεση: Άραγε τιμήσαμε τη μνήμη του νομπελίστα συγγραφέα, που έκανε γνωστό το δράμα των Ανατολικοθρακιωτών μας διεθνώς;  Συνεχίζω… Όσοι στα κατοπινά χρόνια  έγραφαν για εκείνο τον ξεριζωμό για να δώσουν εντονότερο χρώμα στα κείμενά τους, για να τα εμπλουτίσουν και να τα κάνουν συναισθηματικότερα, έβαζαν και τις λίγες λέξεις που έγραψε ο Χεμινγουέι περιγράφοντας ένα δραματικό τοκετό που είχε δει, επάνω σε έναν αραμπά. Τώρα, διαβάζοντας το βιβλίο θα διαπιστώσουμε ότι δραματικούς τοκετούς στα βοϊδάμαξα ή στο χώμα περιέγραψαν και οι διοικητές των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών… Σε μια περίπτωση μάλιστα είχαμε και δίδυμα αγοράκια στον σιδηροδρομικό σταθμό της Τυρολόης. Παρέμειναν όμως άγνωστα όλα αυτά, έως σήμερα.

Κάτι άλλο: Στο πολύτιμο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, βρήκα να υπάρχει ένας φάκελος, γεμάτος πόνο και δάκρυ.

Περιέχει 126 σελίδες ενδιαφερόντων εγγράφων, δακτυλογραφημένων ή χειρογράφων. Το περισσότερα από αυτά- και εδώ είναι το ενδιαφέρον- περιέχουν εκθέσεις διοικητών μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών για τα γεγονότα της άδικης εκκένωσης. Στις εκθέσεις αυτές, που πολλές φορές υπερβαίνουν τις τυπικές λιτές στρατιωτικές διατυπώσεις, ξεχειλίζει ο πόνος, η εθνική οδύνη και η λύπη για τα παθήματα του άμαχου πληθυσμού. Η αφηγηματικότητα συγκρίνεται ακόμα και με την αφηγηματικότητα του μεγάλου συγγραφέα Έρνεστ Χεμινγουέι, που βρέθηκε στην Αδριανούπολη και περιέγραψε το δράμα των Ανατολικοθρακιωτών με τις ανταποκρίσεις του.

Θεωρώ και επιμένω, ότι το περιεχόμενο αυτών των ιστορικών εκθέσεων, δεν πρέπει να παραμένει τόσα χρόνια μετά, στους φακέλους του Υπουργείου, όπου, ναι μεν φυλάσσονται και δεν καταστράφηκαν και διατίθενται στους ερευνητές της Ιστορίας, αλλά αυτά τα συγκλονιστικά στοιχεία πρέπει να είναι προσβάσιμα σε όλους τους πολίτες και ειδικά σε όλους τους Θράκες, που η ιστορία του τόπου τους, δεν διδάσκεται πουθενά. Οι φιλότιμες προσπάθειες του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου και των φοιτητών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών, αλλά και κάποιων άλλων συλλογικών φορέων της Θράκης, αποδείχθηκε ότι δεν αρκούν. Είναι καθήκον όλων όσων σχετίζονται με τη Θράκη, να φροντίσουν το περιεχόμενο του φακέλου αυτού, να μπορέσει να φτάσει σε όλα τα σπίτια, σε όλα τα σχολεία και σε όλες τις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες του τόπου μας. Να γίνει κοινό κτήμα.   

Έτσι για να έχετε μια ιδέα καταφεύγω στην αναφορά  του συνταγματάρχη Γεωργίου Ζήρα με τίτλο «ΕΚΘΕΣΙΣ δεινοπαθημάτων Θρακών Ελλήνων προσφύγων». Είναι γραμμένη όχι σαν υπηρεσιακό έγγραφο με τις στεγνές διατυπώσεις, αλλά πλημυρισμένη από συναισθήματα εθνικής λύπης, περιγράφει τι συνέβη στην Ανατολική Θράκη από τη στιγμή που ανακοινώθηκαν οι αποφάσεις των στρατηγών της Αντάντ στα Μουδανιά για άμεση εκκένωση στρατού και πληθυσμού. Συντάχθηκε στις 19 Νοεμβρίου 1922- αφού είχαν περάσει στη Δυτική Θράκη- και αποτελεί σημαντικό ντοκουμέντο για τα δεινά της Ανατολικής Θράκης. Γράφει για τους Θράκες: «Ως άλλοι Σουλιώται και Παργινοί επισκέπτονται τους τάφους των προσφιλών των άλλοτε υπάρξεων, τους οποίους δια τελευταίαν φοράν ραίνουσι με δάκρυα, αναπέμπουσι την τελευταίαν προσευχήν των επί των Εκκλησιών εις τας οποίας άλλοτε τοσάκις είχαν συνενώσει τας προσευχάς των δια την απελευθέρωσίν των και ετοιμάζονται να απέλθουν δια το άγνωστον». 

 Ιδιαίτερο βάρος έχει και η έκθεση του διοικητή της Β΄ Μεραρχίας υποστράτηγου Κωνσταντίνου Μανέτα. Τι εικόνα είχε ο υποστράτηγος  Μανέτας από την πορεία των καταδιωγμένων προσφύγων της Ανατολικής Θράκης; Σας διαβάζω. «Μητέρες άνευ τέκνων και νήπια αναζητούντα τας μητέρας αυτών, πολλάκις ανέκοψαν με συγκινητικάς κραυγάς τον δρόμον των στρατιωτών της Μεραρχίας, οίτινες εις πολλούς εκ τούτων διευκόλυνον την πορείαν, διαθέτοντες πολλάκις εκ των μεταγωγικών του Δημοσίου δια την μεταφοράν των».

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, θα πληροφορηθείτε τι συνέβαινε στην Αθήνα με τους Θράκες βουλευτές. Οι βουλευτές, καταργημένοι από το κίνημα Πλαστήρα- Γονατά, κινητοποιήθηκαν προς πάσα κατεύθυνση, αρκετά νωρίτερα.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του βουλευτή Κωνσταντίνου Φίλανδρου που κατήγγειλε το 1924 πλέον, μέσα στη Βουλή χωρίς να διαψευσθεί, ότι το 1922 οι Θράκες βουλευτές, που είχαν πληροφορίες από πρεσβευτή μεγάλης δυνάμεως και έβλεπαν τη ραγδαία κατάρρευση του μετώπου της Μικράς Ασίας συνέταξαν ένα υπόμνημα, προειδοποιώντας ότι κινδυνεύει η Θράκη. Το παρέδωσαν εμπιστευτικά στον υπουργό Δικαιοσύνης Χαράλαμπο Βοζίκη, ο οποίος εκπροσωπούσε προσωρινά τον πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη, που απουσίαζε στο εξωτερικό. Και αυτός δεν έκανε τίποτα. Όταν μάλιστα ρωτήθηκε τι έγινε με το υπόμνημα, παραδέχθηκε ότι το ξέχασε στην τσέπη του σακακιού του!!!

Οι βουλευτές της Θράκης στις 3 Σεπτεμβρίου 1922  άρχισαν να τηλεγραφούν στους ισχυρούς ηγέτες της Γης. Ιστορικά τηλεγραφήματα… Δύο Θράκες βουλευτές ο Εξηντάρης και ο Μανουηλίδης πήγαν επειγόντως στον πρωθυπουργό Νικόλαο Τριανταφυλλάκο θέλοντας να μάθουν τι συνέβαινε με τις Δυνάμεις της Αντάντ και το μέλλον της Θράκης. Ο πρωθυπουργός εκνευρίσθηκε και φέρθηκε με σκαιότητα στους δύο Θράκες βουλευτές!!!

Στο βιβλίο αυτό, έδωσα βάρος στα γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας πριν από τον ξεριζωμό του Ελληνισμού από την Ανατολική Θράκη.

Στόχος μου ήταν να νικηθεί η λήθη. Να μην υπάρξει άλλη άγνοια της ιστορίας μας και να μην υπάρξει λησμοσύνη. Να μείνει δηλαδή ζωντανή η ανάμνηση μια περιοχής με δημιουργικούς κατοίκους, που αγάπησαν τον τόπο τους, τον οποίο πότιζαν καθημερινά με τον ιδρώτα του μόχθου τους. Και κυρίως για να τα μάθουν οι νεώτεροι. Και όπως είπε κάποτε ο Αθηναίος ρήτωρ και πολιτικός στη δίκη κατά Λεωκράτους «αρμόσσει πάσι τοις νεωτέροις ακούσαι».

 Τα θέματα αυτά του βιβλίου δεν καλύπτουν το σύνολο της ιστορίας της Ανατολικής Θράκης. Αυτό δεν ήταν εφικτό.  Η έκδοση όμως αυτή η οποία θα σας διανεμηθεί φιλοδόξησε να φωτίσει και να κάνει γνωστά τα γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας  πριν από το διωγμό από μια περιοχή στην οποία άνθισε για χιλιάδες χρόνια ο Ελληνισμός, που ξεριζώθηκε βάναυσα. Που εκδιώχθηκε από μια γη, την οποία οι φιλόπονοι κάτοικοί της την καλλιεργούσαν και την έκαναν ένα πραγματικό παράδεισο δημιουργίας σε σύγκριση με την λεγόμενη Παλαιά Ελλάδα.

Εδώ θα σας αφηγηθώ κάτι, που δεν υπάρχει μέσα στο βιβλίο. Το έγραψα παλαιότερα και είναι χαρακτηριστικό, γιατί δείχνει πόσο πολύτιμη ήταν η Θράκη για την υπόλοιπη Ελλάδα. Και είναι και σήμερα η Θράκη μας, το ίδιο πολύτιμη, για όσους μπορούν να το καταλάβουν!!!

 Στην Αθήνα το 1920, ήταν πολλοί εκείνοι, που εκτός από την ύψιστη σημασία της απελευθέρωσης μιας ελληνικής περιοχής, είδαν το γεγονός αυτό ως ευκαιρία τόνωσης των οικονομικών του κράτους. Με άλλα λόγια έβλεπαν τη Θράκη, ως ένα Ελδοράδο για την Ψωροκώσταινα.

Έτσι η κυβέρνηση Βενιζέλου αποφάσισε την έκδοση Λαχειοφόρου Δανείου 300.000.000 δρχ. για να καλυφθούν τα έξοδα που αντιμετώπιζε το κράτος, τόσο με τις εκστρατείες απελευθέρωσης της Θράκης, όσο και με τις αναπτυξιακές και άλλες ανάγκες. Οι εγγραφές μάλιστα ήταν επιτυχείς από την πρώτη μέρα, με πρώτο εγγραφέντα το βασιλέα Αλέξανδρο.               

Πολλές από τις διαφημίσεις του Λαχειοφόρου Δανείου στις εφημερίδες είχαν ως σημείο αναφοράς τον πλούτο και την παραγωγικότητα της Θράκης.

Το «Έθνος» σε πρωτοσέλιδη διαφήμισή του για το δάνειο (στις 11 Απριλίου 1920), έγραφε με μεγάλα κεφαλαία γράμματα: «ΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑΙ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΟΤΙ Η ΠΡΟΣΑΡΤΩΜΕΝΗ ΘΡΑΚΗ ΠΑΡΑΓΕΙ ΟΣΑ ΠΑΡΗΓΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Η ΠΑΛΑΙΑ ΕΛΛΑΣ- ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΕΙΣ ΤΟ ΔΑΝΕΙΟΝ ΔΙΑ ΝΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΩΜΕΝ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟΝ ΤΗΣ».

            Η βασική διαφήμιση όμως, όπως δημοσιεύθηκε στον Τύπο της εποχής έλεγε άλλα, πιο ενδιαφέροντα πράγματα. Την ανακάλυψα και την δημοσίευσα πριν από λίγα χρόνια. Σας διαβάζω και παρακαλώ προσέξτε. Το ίδιο το κράτος τα έλεγε.:

Η ΘΡΑΚΗ ΜΑΣ ΔΙΔΕΙ:

ΜΙΑΝ ΑΚΟΜΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑΝ ΕΙΣ ΣΙΤΟΠΑΡΑΓΩΓΗΝ

ΜΙΑΝ ΑΚΟΜΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΝ ΕΙΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑΝ

ΜΙΑΝ ΑΚΟΜΗ ΚΡΗΤΗΝ ΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΝ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ

ΕΝ ΑΚΟΜΗ ΛΑΥΡΙΟΝ ΕΙΣ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ

ΜΙΑΝ ΑΚΟΜΗ ΚΥΜΗΝ ΕΙΣ ΑΝΘΡΑΚΟΠΑΡΑΓΩΓΗΝ

ΕΝΑΝ ΑΚΟΜΗ ΥΜΗΤΤΟΝ ΕΙΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΝ

ΕΝΑΝ ΑΚΟΜΗ ΠΑΡΝΑΣΣΟΝ ΕΙΣ ΤΥΡΟΚΟΜΙΑΝ.

Η ΘΡΑΚΗ ΜΑΣ ΔΙΔΕΙ:

ΜΙΑΝ ΑΚΟΜΗ ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΣ ΠΛΟΥΤΗ

ΔΙΑ ΝΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ ΤΗΣ

Σας ευχαριστώ όλους. Εύχομαι καλό διάβασμα.

Ορεστιάδα 11 Οκτωβρίου 2025

Αγωνιώδης έκκληση από το Διδυμότειχο προς το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής

 *Απόσπασμα της άγνωστης έως σήμερα επιστολής του 1944

 

*Ανέκδοτη ιστορική επιστολή

από το 81 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ

στις 6 Σεπτεμβρίου 1944.

*Πείνα στερήσεις και αθλιότης.

*Γύμνια και ανυποδησία.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Το Διδυμότειχο, είχε την τύχη να απελευθερωθεί πολύ νωρίτερα από άλλες πόλεις, από την Γερμανική Κατοχή. Απελευθερώθηκε με επίθεση δυνάμεων της Αντίστασης στις 29 Αυγούστου 1944! Οι Γερμανοί αποχωρώντας άφησαν πίσω τους στερήσεις και αθλιότητα.

         Τα γεγονότα εκείνων των ημερών ήταν άκρως σημαντικά. Το απόγευμα της προηγούμενης μέρας 28 Αυγούστου 1944 είχαν απελευθερωθεί οι Φέρες του Έβρου, όταν οι Γερμανοί κυκλώθηκαν από πλήθος λαού πολιτών και κυρίως νεολαίας. Αντιλαμβανόμενοι το μάταιο της συνέχισης ενός αγώνα που είχε αρχίσει να χάνεται, κάποιοι παραδόθηκαν αυτοβούλως.

          Στο Διδυμότειχο όμως, όπου υπήρχε σημαντική δύναμη Γερμανών χρειάστηκε να διεξαχθεί μάχη μεταξύ των ανταρτών της Αντίστασης και των ναζιστών, που αρνήθηκαν να παραδοθούν, όταν τους πρότεινε ο μητροπολίτης Ιωακείμ (κατά κόσμον Σιγαλές) και επιτροπή προκρίτων. Στο Διδυμότειχο και τα πέριξ, υπήρχε το 81ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με καπετάνιο τον Βαγγέλη Κασάπη- Κρίτωνα (σ.σ. το 81^ο Σύνταγμα υπήρχε και προ του πολέμου στον Έβρο και έτσι οι Ελασίτες ονόμασαν τις δυνάμεις τους 81ο Σύνταγμα Πεζικού για λόγους ιστορικούς). Οι αντάρτες κύκλωσαν την πόλη από το βράδυ της προηγούμενης μέρας.

          Οι συγκρούσεις πήραν έκταση και στην περιοχή του σιδηροδρομικού σταθμού, που βρίσκεται έξω από την πόλη.  Η μάχη κράτησε έως τη 1 μ.μ. Οι Γερμανοί που επιβίωσαν, αποπειράθηκαν να διασχίσουν τον κάμπο και να φτάσουν στο ποταμό Έβρο για να περάσουν στην Τουρκία.  Οι νεκροί και οι πνιγμένοι, υπερέβησαν τους 30.

Οι αντάρτες είχαν 4 νεκρούς και 7 ελαφρά τραυματίες. Νεκροί ήταν οι Γουρίδης Σταύρος (Μπάμπης) από την Ορεστιάδα, στρατιωτικός του 1^ου λόχου, Πολυσίδης Βαγγέλης (Βάγγος) διμοιρίτης από τους Πετράδες, Γκαρούδης Βαΐτσης εφεδροελασίτης από το Ελληνοχώρι και Μπακλαβάρας Λευτέρης από το Σουφλί.

 Τραυματίες ήταν οι Στεφάνου Χρίστος από το Σουφλί, Κόνσουλας Δημήτριος από την Κορνοφωλιά, Καρπούζας Χαράλαμπος από το Σουφλί, Δελημπαλτάς Γιώργος από το Διδυμότειχο, Τότιας Κωνσταντίνος από το Σουφλί, Σταματόπουλος Παύλος από το Χειμώνιο και  Γκίντσογλου Κώστας από το Διδυμότειχο. Η κηδεία των φονευθέντων υπήρξε πάνδημη. Αλλά και οι Γερμανοί θάφτηκαν. Οι τάφοι τους υπήρχαν σε ειδικό χώρο, δίπλα στο νεκροταφείο Διδυμοτείχου.

Η 29η Αυγούστου 1944 ημέρα Τρίτη, ήταν η μέρα της λευτεριάς για το Διδυμότειχο. Αμέσως μετά τη φυγή των Γερμανών τελέσθηκε δοξολογία στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, εκεί κοντά, που ήταν το στρατηγείο των ανταρτών, σε ένα ακραίο καφενείο στις παρυφές της πόλης.. Μετά τη δοξολογία έγιναν στην πλατεία ομιλίες από τον εξώστη του σχεδόν μοναδικού τότε υψηλού οικήματος του αρτοποιού Παναγιώτη Ψωμά, στις οποίες αριθμητικά υπερτερούσαν οι ομιλητές του ΚΚΕ.

*Η γιορτή της απελευθέρωσης στο Διδυμότειχο. Ο επικεφαλής του ΕΑΜ Μιχάλης Παρασχίδης και ο υπεύθυνος Λαϊκής Ασφάλειας Ανέστης Τάσιογλου

 Η απελευθέρωση του Διδυμοτείχου, επισφραγίσθηκε με παρέλαση ανταρτών στους κεντρικούς δρόμους της πόλης και με μια παλλαϊκή γιορτή στο γήπεδο, όπου συνέρρευσε ο κόσμος, για να παραστεί στην έπαρση της ελληνικής σημαίας.

Στις 31 Αυγούστου 1944, έγινε η κηδεία των Ελασιτών που σκοτώθηκαν στη μάχη απελευθέρωσης του Διδυμοτείχου. Η νεκρώσιμη τελετή έγινε στην πλατεία, αλλά την ώρα που ο Ιωακείμ διάβαζε το Ευαγγέλιο, ακούσθηκε ο βόμβος ενός αεροπλάνου. Αμέσως… διαλύθηκε η κηδεία, γιατί όλοι έσπευσαν να καλυφθούν!!! Ατάραχος έμεινε μόνο ο μητροπολίτης Διδυμοτείχου με το Ευαγγέλιο ανά χείρας. Το βράδυ μίλησε στην πλατεία ο «συναγωνιστής Λάμπρος» (Λάμπρος Κανακαρίδης) στέλεχος του ΚΚΕ. Την ώρα που μιλούσε, του έδωσαν ένα σημείωμα ότι οι Γερμανοί ξεκίνησαν από την Αλεξανδρούπολη και κατευθύνονται προς το Διδυμότειχο. Έπεσε πανικός και διαλύθηκε η ομιλία του κομμουνιστικού στελέχους. Και στις επόμενες μέρες συνεχίζονταν οι ομιλίες από στελέχη του ΚΚΕ.

 Έτσι στις 6 Σεπτεμβρίου μίλησαν ο γραμματέας της περιφερειακής οργάνωσης Αγαμέμνων Βασιλείου τέως πρόεδρος Πρωτοδικών Έβρου, και οι δύο δικηγόροι Μιχάλης Παρασχίδης (κατά την Κατοχή γραμματέας Αχτιδικής Επιτροπής του ΚΚΕ) και Παναγιώτης Τζεβελέκης για τη σημασία της ψήφου και τον τρόπο εκλογής μελών του Λαϊκού Συμβουλίου της Αυτοδιοίκησης.

*Βούλγαροι αντάρτες της ομάδας Βασίλ Λέφσκι  φωτογραφημένοι στο Διδυμότειχο

Στις 14 Σεπτεμβρίου επανήλθε στη Διδυμότειχο  ο συνταγματάρχης του ΕΛΑΣ Κρίτων (Βαγγέλης Κασάπης) συνοδευόμενος από τέσσερις Βούλγαρους αξιωματούχους και μίλησε στην πλατεία της Δημαρχίας. Στις 23 Σεπτεμβρίου κατέφθασε στο Διδυμότειχο και ο Βούλγαρος συνταγματάρχης Γκεμιτζήεφ, ο οποίος μίλησε για διεθνοποίηση της Μακεδονίας- Θράκης!!!

*Τα γραμματόσημα της Αυτοδιοίκησης Έβρου ΕΑΜ- ΕΛΑΣ τιμολογημενα σε... λέβα

Αυτή με λίγα λόγια ήταν η κατάσταση στο Διδυμότειχο, που απελευθερώθηκε, αλλά ελληνική κυβέρνηση δεν υπήρχε. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, μπήκε στην Αθήνα στις 13 Οκτωβρίου 1944. Εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης πρέπει να έφτασαν στο Διδυμότειχο ίσως τον Απρίλιο του 1945. Έως τότε υπήρχε η λεγόμενη Αυτοδιοίκηση Έβρου ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, που είχε κυκλοφορήσει ελληνικά γραμματόσημα με δική της επισήμανση και τιμολόγηση σε… λέβα!!! Επίσης είχαν ελέγξει όλα τα διαθέσιμα τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης, τα οποία διένειμαν με δελτία.

Η κατάσταση όμως ήταν τραγική τις μέρες της απελευθέρωσης. Παντού στερήσεις… Ανείπωτη αθλιότητα…

 

 

Η ανέκδοτη επιστολή του 81^ου Συντάγματος Πεζικού προς το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής

 

 

Η κατάσταση φαίνεται πως έγινε άκρως πιεστική στο Διδυμότειχο και σε όλο τον νομό Έβρου… Μοναδική συγκροτημένη αρχή ήταν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Έτσι αποφασίστηκε να στραφούν προς το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής στο Κάιρο, για ανθρωπιστική βοήθεια. Στρατιωτική βοήθεια ήδη είχε φτάσει νωρίτερα, με πλοίο, που ξεφόρτωσε τα όπλα στις εκβολές του ποταμού Έβρου. 

Υπενθυμίζεται ότι η γνωστή συμφωνία της Καζέρτας είχε υπογραφεί αργότερα στις 26 Σεπτεμβρίου 1944. Οι όροι της συμφωνίας αυτής, όριζαν ότι όλες οι ανταρτικές δυνάμεις που δρούσαν στην Ελλάδα, θα υπάγονταν στις διαταγές της ελληνικής κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, η οποία στη συνέχεια θα τις έθετε υπό τις διαταγές του στρατηγού Ρ. Σκόμπυ, που θα ηγούνταν των βρετανικών απελευθερωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Οι στρατιωτικοί ηγέτες του ΕΛΑΣ (ΚΚΕ) και του ΕΔΕΣ (Ζέρβας) αναλάμβαναν την υποχρέωση να απαγορεύσουν στις ανταρτικές μονάδες, οποιαδήποτε δράση, που θα απέβλεπε στην κατάληψη της εξουσίας.

Η αδημοσίευτη επιστολή από το Διδυμότειχο, που έχει ημερομηνία 6 Σεπτεμβρίου 1944, είναι καλογραμμένη και σε άπταιστη καθαρεύουσα, που σημαίνει ότι θα είχε γραφεί από εγγράμματο άτομο. Δεν αποκλείεται συντάκτης να ήταν ο επικεφαλής του ΕΑΜ Διδυμοτείχου Μιχάλης Παρασχίδης. Δεν γνωρίζουμε…

Δεν παύει όμως να αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο για την κατάσταση που επικρατούσε στο Διδυμότειχο της απελευθέρωσης. Η επιστολή βρέθηκε στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία (συλλογή Vlanton) και είναι η ακόλουθη:

 

Ε.Λ.Α.Σ.                                  Εν Διδυμοτείχω τη 6 Σεπτεμβρίου 1944 

------

81 Σύνταγμα Πεζικού

-----------

Π ρ ο ς

Το Στρατηγείον Μέσης Ανατολής

 

Έχομε την τιμήν να γνωρίσωμεν Υμίν ότι κατόπιν 7ημέρων επιθετικών επιχειρήσεων του 81 Συντάγματος Πεζικού, τη ενεργώ συμπράξει και ολοκλήρου του Λαού, ο Νομός Έβρου κατώρθωσε να απελευθερωθή  από τον βάρβαρον φασιστικόν ζυγόν.-

Η ελευθερία όμως αύτη ευρίσκει τον ηρωικόν Λαόν του Έβρου εις ελεεινήν και αθλίαν κατάστασιν.-

Άπαντα τα γεωργικά προϊόντα του έχουν διαρπαγεί ή καταστραφή υπό του κατακτητού. Ο τόπος έχει τελείως αποστραγγισθή.-

Πείνα στερήσεις και άλιωτης μαστίζουν τον λαόν.-

Γύμνια και ανυποδησία αυξάνουν έτι περισσότερον τα δεινά του, και μάλιστα εις τα πρόθυρα του χειμώνος.-

Όλαι αι λαϊκαί τάξεις ευρίσκονται εις οικτράν κατάστασιν προ παντός δε οι πρόσφυγες και οι τελείως άποροι. Οι υπάλληλοι ωσαύτως λόγω του εξευτελισμού του ελληνικού χαρτονομίσματος δεν δύνανται να προμηθευθούν σχεδόν τίποτε εκ των αναγκαιούντων αυτοίς ειδών και διατελούν ως εκ τούτου, εις αληθινήν απόγνωσιν.-

Εις επίμετρον αι τελευταίαι πολεμικαί επιχειρήσεις πολλαπλασίασαν τας συμφοράς του λαού του Έβρου.-

Λυσσών ο κατακτητής εξ αιτίας των κτυπημάτων άτινα εδέχετο κατά την διάρκειαν των επιθετικών ενεργειών μας, έκαυσε και κατέστρεψε παν ό,τι ηδύνατο εις σημείον ώστε ο λαός να ευρίσκεται σήμερον εις αληθώς δεινήν θέσιν.-

Συμφορά και ερήμωσις έχει απλωθεί απ άκρου εις άκρον του Νομού μας.-

Το ν’ αντιμετωπισθούν αι άμεσαι αυταί και επιτακτικαί ανάγκαι του τόπου μας με μόνας τας ιδίας του δυνάμεις άνευ της υμετέρας πολυτίμου συνδρομής, είναι πάντι αδύνατον.-

Έχομεν πεποίθησιν ότι οι ηρωικοί Σύμμαχοί μας μετά των οποίων διεξάγομεν σκληρόν αγώνα κατά του κοινού εχθρού, θα ευαρεστηθώσι να έλθωσιν όσον το δυνατόν τάχιστα  αρωγοί προς τον σκληρώς δοκιμασθέντα και αναξιοπαθούντα σήμερον Λαόν του Έβρου, ίνα τω παράσχωσι την δέουσαν ενίσχυσιν  και ανακούφισιν εκ των δεινών του.-

Οι κάτοικοι του νομού Έβρου ανερχόμεναι εις 150.000 ψυχάς έχουσιν άμεσον ανάγκην ιδίως

α) τροφίμων ήτοι αλεύρων, ελαίου, βουτύρου, σάπωνος, ορύζης, ζυμαρικών, οσπρίων και παντός άλλου απαραιτήτου δια την συντήρησιν είδους,

β) γάλακτος δια τα παιδιά,

γ) φαρμάκων,

δ) πετρελαίου και βενζίνης και

ε) ιματισμού και υποδήσεως,-

 Υποβάλλομεν όθεν θερμοτάτην έκκλησιν προς Υμάς όπως ευαρεστούμενοι, προς σωτηρίαν του μετά σκληράν πάλην  απελευθερωθέντος λαού του Έβρου και προς επούλωσιν των κατά την διάρκειαν του πολέμου προξενηθεισών πληγών του, μεριμνήσετε και αποσταλώσι το ταχύτερον ανάλογοι ποσότητες, εκ των ανωτέρων ειδών άνευ της παροχής των οποίων ο νομός Έβρου, αν και ελεύθερος, επαπειλείται από καταστροφήν.-

Το 81 Σύνταγμα Πεζικού

*Αυτά που ζητούσε το 81ο Σύνταγμα Πεζικού από το Γενικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής

Δεν γνωρίζουμε αν το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής ανταποκρίθηκε σ’ αυτήν την αγωνιώδη έκκληση και έστειλε ανθρωπιστική βοήθεια στον νομό Έβρου. Εκεί πάντως, άρχισαν να μπαίνουν αφανώς σε λειτουργία οι διαδικασίες του μεγάλου σπαραγμού που τα επόμενα χρόνια βύθισε την Ελλάδα στο αίμα και την απελπισία. Πρώτη και άμεση ενέργεια με εντολή του ΚΚΕ, ήταν αμέσως μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945) να κρυφτούν όπλα στα ορεινά, βορειοδυτικά της Κορνοφωλιάς… Τραγικά χρόνια…

*Από τις μέρες της Αυτοδιοίκησης Έβρου ΕΑΜ- ΕΛΑΣ Νοσοκόμες του παλαιού νοσοκομείου Διδυμοτείχου με μαχητή του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ

 

Εκλογές για Λαϊκή Επιτροπή

 

          Εν τω μεταξύ συνέβαιναν και άλλα σημαντικά γεγονότα σύμφωνα με τις αναφορές των Αμερικανών.

           Στα έγγραφα της συλλογής Vlanton, υπάρχει έγγραφο με ημερομηνία λήψης της πληροφορίας 6 Σεπτεμβρίου 1994, στο οποία γνωστοποιείται ότι στον νομό Έβρου «οι ηγέτες του EAΜ στον Έβρο, ως επί το πλείστον κομμουνιστές, υποστηρίζουν μια «λαϊκή δημοκρατία». Την Κυριακή 10 Σεπτεμβρίου (οι Γερμανοί είχαν εκδιωχθεί μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου) είχε προγραμματιστεί ότι αυτός ο λαός θα εξέλεγε «διοικητικά όργανα σε χωριά και πόλεις σε όλη την απελευθερωμένη περιοχή», η οποία περιελάμβανε όλο τον υπό γερμανική κατοχή Έβρο».

          Δηλαδή θα εξέλεγε την λεγόμενη Λαϊκή Επιτροπή, που θα την αποτελούσαν 5-15 άνδρες ή γυναίκες της πόλης ή του χωριού. Αυτή θα είναι η ανώτατη αρχή, υπεύθυνη για κάθε διοικητική δραστηριότητα και θα έχει την εποπτεία και τον έλεγχο κάθε δραστηριότητας της πόλης. Θα πρέπει να υποβάλλει έκθεση στον λαό κάθε μήνα. Ο λαός έχει το δικαίωμα να ανακαλέσει οποιοδήποτε μέλος αυτής (και οποιασδήποτε άλλης) επιτροπής. Κάθε  μέλος της Λαϊκής Επιτροπής θα  μπορούσε να παραπεμφθεί ενώπιον του Λαϊκού Δικαστηρίου για οποιοδήποτε πλημμέλημα τυχόν θα διέπραττε.

          Τα Λαϊκά Δικαστήρια, θα εκλέγονται από τον λαό και θα ενεργούν ως δικαστικά όργανα του λαού. Στις οι αποφάσεις τους θα μπορούν να ασκηθούν έφεση στον λαό απευθείας.

          Μια ομάδα δικηγόρων εργάζονταν εκείνες τις μέρες επάνω σε ένα σύνολο κανόνων και νόμων, που θα ακολουθούνταν από τα λαϊκά δικαστήρια, με προβλέψεις κυρώσεων για την παραβίασή τους. 

        Η Λαϊκή Ασφάλεια ή Αστυνομία,  είναι αυτή που θα εκτελεί τις εντολές της Λαϊκής Επιτροπής και του λαϊκού δικαστηρίου. Θα υπάρχει Εκπαιδευτική Επιτροπή, για την επίβλεψη των σχολείων και της εκπαιδευτικής, και θρησκευτικής προπαγάνδας. 

        Επίσης θα υπάρχει και Επιτροπή Θρησκευμάτων, για τη φροντίδα των εκκλησιών και της θρησκευτικής δραστηριότητας. Θα κατευθύνει και θα προωθεί την καλύτερη κατανόηση των καθηκόντων της θρησκευτικής εκπαίδευσης. 

        Την ίδια ημέρα, δηλαδή στις 10 Σεπτεμβρίου, προβλέπονταν επίσης η εκλογή αντιπροσώπων από κάθε πόλη ή χωριό για μια Γενική Συνέλευση για την κυβέρνηση της Ελληνικής Εθνικής Κυβέρνησης (η πηγή προσθέτει- σημείωναν οι Αμερικανοί στην αναφορά τους- ότι οι εντολές για την εκλογή αυτών των αντιπροσώπων έφτασαν στους ηγέτες του ΕΑΜ στον Έβρο πριν από την ανακοίνωση της Ενωμένης Εθνικής Κυβέρνησης της Ελλάδας. Δηλαδή οι ηγέτες του ΕΑΜ στον Έβρο τα γνώριζαν πριν το επίσημο ΕΑΜ ενταχθεί στην ελληνική κυβέρνηση στην εξορία). Κάθε άνδρας ή γυναίκα άνω των 17 ετών (ενδεχομένως των 18) έχει το δικαίωμα να ψηφίσει. Κάθε άνδρας ή γυναίκα άνω των 2Ο είναι επιλέξιμος για οποιοδήποτε αξίωμα. Στο Κάιρο όπου έφθασαν τελικά αυτές οι πληροφορίες στις 26 Σεπτεμβρίου 1944^οι Αμερικανοί σημείωσαν ότι  αυτό το σχέδιο περί των επιτροπών πόλεων και χωριών αντιστοιχούσε σχεδόν ακριβώς με τα σχέδια για την τοπική αυτοδιοίκηση, που σκιαγράφησε το EAM στον παράνομο Τύπο κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου και του Οκτωβρίου του 1943!!! 

        Πολλά πράγματα δεν γνωρίζουμε για αυτές τις εκλογές. Ωστόσο από ένα έγγραφο, που έφτασε στο Κάιρο στις 30 Σεπτεμβρίου, πληροφορούμαστε ότι οι Αμερικανοί πράκτορες σχημάτισαν την εντύπωση ότι «οι ακραίοι αριστεροί ηγέτες του ΕΛΑΣ» δεν ήταν ευχαριστημένοι με τα αποτελέσματα των εκλογών στον Έβρο. «Η πλειοψηφία των εκλεγμένων ήταν δημοκράτες", έλεγαν. Οι εξτρεμιστές προσπαθούν απεγνωσμένα να κρατήσουν τον έλεγχο. Υπάρχουν φήμες (σ.σ. μεταξύ τους) ότι ορισμένοι από τους γνωστούς δημοκράτες είναι μαύροι αντιδραστικοί και ότι ορισμένοι από αυτούς που έχουν εκλεγεί προσπαθούν να σαμποτάρουν τον αγώνα του λαού για τη νέα τάξη. Ισχυρίζονται ότι είναι οι σωτήρες της Ελλάδας, της Ευρώπης και του κόσμου. Ανοιχτά εξακολουθούν να υποστηρίζουν τη Λαϊκή Δημοκρατία, αλλά στην πραγματικότητα είναι «αδίστακτοι». Η πλειοψηφία του λαού είναι συντηρητικοί δημοκράτες. Η μόνη ελπίδα του λαού έγκειται στην πλήρη απελευθέρωση της Ελλάδας και την άφιξη συμμαχικών δυνάμεων» έγραφαν οι Αμερικανοί. Είχε ήδη υπογραφεί η συμφωνία της Καζέρτας. 

        Στις 2 Οκτωβρίου 1944 στην Νέα Βύσσα, η φρουρά του ΕΛΑΣ συνέλαβε έξι πολίτες, μερικοί από τους οποίους ήταν νεοεκλεγέντες αξιωματούχοι. Ο λόγος της σύλληψης φαίνονταν να είναι, ότι μιλούσαν κατά του νέου καθεστώτος. Το ίδιο συνέβαινε και σε άλλες πόλεις. Εν τω μεταξύ το σφυροδρέπανο και η ρωσική σημαία βρίσκονταν παντού σε τοίχους και επίσημα κτίρια του νομού Έβρου. Ο ΕΛΑΣ άρχισε να έχει πολλά βουλγαρικά τουφέκια και άφθονα πυρομαχικά. Οι άνδρες του ήταν καλύτερα ντυμένοι από ό,τι ήταν πριν και όλοι φορούσαν γερμανικές στολές (που εγκατέλειψαν οι Γερμανοί κατά τη φυγή τους) με μόνα αλλαγμένα τα διακριτικά του πηλικίου. Τότε δηλαδή προς τα μέσα του φθινοπώρου 1944, υπολογίζονταν ότι οι ένοπλοι άνδρες του ΕΛΑΣ, έφταναν τις 5.000.

 Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΗ

Εθνικά Αρχεία ΗΠΑ, Συλλογή Vlanton (ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ)

1943: Η μαύρη Ναζιστική Κατοχή στη Θράκη

*Ο νομάρχης Έβρου Σταύρος Ευταξίας, με Γερμανούς αξιωματικούς σε δημόσια εκδήλωση (Αρχείο Γιώργου Αγγέλη) 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

 

Το 1943, ήταν ένας ακόμα χρόνος, που η Θράκη όπως και όλη η Ελλάδα, στέναζε κάτω από την μπότα τριών κατακτητών, Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων. Ειδικότερα δύο νομοί της Θράκης (Ροδόπης και Ξάνθης) όπως και η Ανατολική Μακεδονίας, παραχωρήθηκαν από τους Γερμανούς στους συμμάχους τους Βουλγάρους, που προσπάθησαν να αλλοιώσουν ην εθνογραφική σύνθεση του πληθυσμού, εποικισμούς και άλλα βίαια μέτρα.

Κορυφαίο γεγονός του 1943  ήταν η άγρια εκτέλεση από τους αντάρτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ του καπετάν Οδυσσέα (Γαλεάδη) Καυκάσιου καπνεργάτη από την Ξάνθη, του ταγματάρχη Γεώργιου Σταθάτου, με τρόπο ειδεχθή και παρά το γεγονός ότι ο Σταθάτος είχε συμφωνήσει να συνεργασθεί με τους αντάρτες (Λεπτομέρειες για το θάνατο του Σταθάτου μπορείτε να βρείτε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2021/01/1943.html). Η φοβερή και βάρβαρη αυτή δολοφονία έγινε στις 23 Δεκεμβρίου 1943, στα υψώματα της Δαδιάς. Μαζί με το Σταθάτο εκτελέστηκαν με τον ίδιο τρόπο και άλλα 11 άτομα, που τελικά αποκεφαλίστηκαν και τα κεφάλια τους εκτέθηκαν στο δημόσιο δρόμο Σουφλίου- Αλεξανδρούπολης. Η σορός του αείμνηστου Σταθάτου, δεν βρέθηκε ποτέ!!!

Κατοχή 1942: Κραυγή από τον Έβρο. «Τσολάκογλου παραιτήσου»!!!

*Η πρώτη σελίδα της ανέκδοτης επιστολής του νομάρχη Σταύρου Ευταξία

 

 

*Αδημοσίευτα  στοιχεία

για  τις βουλγαρικές ωμότητες

*Ο νομάρχης Έβρου καλεί

τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

                Η Βουλγαρική κατοχή στην Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία, από το 1941 έως το 1944, ήταν από τις χειρότερες που δοκίμασε ο πληθυσμός των άτυχων αυτών περιοχών. Ασκήθηκε κάθε είδους βαρβαρότητα, χωρίς έλεος με αντικειμενικό στόχο να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της περιοχής εθνογραφικά. Όπως είναι γνωστό, ο νομός Έβρου εξαιρέθηκε και παρέμεινε υπό Γερμανική κατοχή με ελληνικές πολιτικές αρχές (νομάρχης, δήμαρχοι και πρόεδροι κοινοτήτων). Σ΄ αυτό το κρίσιμο διάστημα, πρωτεύουσα του νομού  Έβρου, είχε καταστεί το Διδυμότειχο.

                Νομάρχης Έβρου είχε σταλεί από την κυβέρνηση της Αθήνας ο δημοσιογράφος Σταύρος Ευταξίας, μετά τη δολοφονία από αντάρτες του ΕΛΑΣ, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης του προκατόχου του Ιωάννη Φραγκούλη. Οι νομάρχες, είχαν ως αποστολή μεταξύ άλλων να ενισχύουν ποικιλότροπα τον  Ελληνισμό των κατεχομένων από τους Βουλγάρους περιοχών. Έτσι είχαν επαφές, όσες μπορούσαν να έχουν στις συνθήκες της Κατοχής και να ενισχύουν τους συμπατριώτες μας. Κυρίως στη διατήρηση των ελληνικών σχολείων και στην αποφυγή της εγγραφής Ελλήνων στους καταλόγους των Βουλγάρων, με βουλγαρικά ονόματα πλέον!!! Ήταν οι λεγόμενοι περιφρονητικά «βουλγαρογραμμένοι».

                Στα έγγραφα της συλλογής Vlanton εντόπισα άγνωστες επιστολές του νομάρχη Έβρου Σταύρου Ευταξία προς τον πρωθυπουργό της συνθηκολόγησης Γεώργιο Τσολάκογλου. Προέρχονται τα έγγραφα των Αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που ενημέρωναν την Ουάσιγκτον για την δραματική κατάσταση της Ελλάδας. Οι Αμερικανοί πράκτορες αποκαλούσαν σχεδόν σε όλες τις αναφορές τους τον στρατηγό Τσολάκογλου «Πρωθυπουργό μαριονέτα» (puppet Prime Minister).