Κριτική της δράσης του Τούρκου Ολυμπιονίκη, που έδρασε ως κομιτατζής στη Θράκη

 
*Ο Φουάτ Μπαλκάν, με τους συνεργάτες του Ραΐκ Εφέντη από τη Δράμα και Χασάν Εφέντη από την Ξάνθη

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η δράση του Τούρκου Ολυμπιονίκη της ξιφασκίας, Φουάτ Μπέη, που έδρασε ως κομιτατζής στη Θράκη, συνεργαζόμενος με τους Βουλγάρους , εναντίον των Ελλήνων, απασχόλησε αυτήν εδώ την ιστοσελίδα, σε δύο προηγούμενα άρθρα.

               Στην Τουρκία όπου η δράση του υπήρξε πολυποίκιλη, ο Φουάτ Μπέης, που έλαβε λόγω της δράσης του το όνομα Φουάτ Μπαλκάν, θεωρείται ήρωας. Επιπλέον θαυμάζεται γιατί υπήρξε ιδρυτής της γνωστής αθλητικής ομάδας Μπεσίκτας και πολιτικός. Ο Φουάτ Μπαλκάν λειτούργησε ως κατάσκοπος της μυστικής οργάνωσης των Νεότουρκων Teşkîlât-ı Mahsûsa. Η μυστική αυτή παρακρατική οργάνωση ιδρύθηκε από τον Εμβέρ Πασά στο πλαίσιο της Επιτροπής Ένωσης και Προόδου των Νεοτούρκων. Στόχος της ήταν να πραγματοποιεί, αναταραχές, προπαγάνδα και δολοφονίες στην Τουρκία και στο εξωτερικό. Δραστηριοποιήθηκε από το 1911.

               Ωστόσο η υπονομευτική αποστολή του στη Θράκη, δεν θεωρείται ότι πέτυχε γενικά. Όπως έχει εξηγηθεί και στα προηγούμενα άρθρα  ο Φουάτ Μπέης στο τελευταίο στάδιο της δράσης του ήρθε στη Θράκη για να οργανώσει μορφή αντίστασης, ώστε να απασχολούνται στρατιωτικές δυνάμεις εκεί και να μην αποστέλλονται στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Ο στόχος αυτός δεν επιτεύχθηκε και η ελληνική ήττα του 1922, οφείλεται σε εντελώς διαφορετικούς παράγοντες.

               Μια άλλη αποτυχία των στόχων του Φουάτ Μπέη ήταν η αδυναμία συνένωσης των Μουσουλμάνων της Θράκης, οι οποίοι διασπάστηκαν, όπως έδειξε η εκλογή του Εμμανουήλ Δουλά ως προέδρου του Πολιτικού Συμβουλίου της Διασυμμαχικής Θράκης το 1919, με υποστήριξη Μουσουλμάνων, που δεν πειθάρχησαν στα κελεύσματα του Φουάτ και των άλλων. Η διάσπαση φάνηκε και λίγο  αργότερα, όταν άρχισε η προέλαση του ελληνικού στρατού που απελευθέρωσε τη Δυτική Θράκη το Μάιο και την Ανατολική Θράκη τον Ιούλιο του 1920. Με άλλα λόγια φάνηκε η αδυναμία του Φουάτ Μπέη στη Δυτική Θράκη όπως και του Τζαφέρ Ταγιάρ στην Ανατολική Θράκη να οργανώσουν έστω και μια ελάχιστη αντίσταση στον ελληνικό στρατό, που ολοκλήρωσε την απελευθερωτική αποστολή του χωρίς σοβαρή μάχη. Ο Ταγιάρ μάλιστα, όπως είναι γνωστό συνελήφθη αιχμάλωτος από ένα τσομπανόπουλο! (βλέπε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2016/05/1920.html

               Μερική αποτυχία είχε και στην παρασκηνιακή προσπάθειά του να αντιδράσουν οι Μουσουλμάνοι στην εγκατάσταση προσφύγων στα χωριά τους. 

*Ο Φουάτ Μπαλκάν σε τη μία από τις συζύγους του τη Σενηχά Χανούμ

Άλλες πληροφορίες για τον Φουάτ Μπέη

 

               Αρχικά εντυπωσιάζει το γεγονός, ότι ο Φουάτ έκανε δύο γάμους. Και τις δύο φορές οι γυναίκες του είχαν ελληνική καταγωγή, άσχετα αν εμφανίζονταν επίσημα με τουρκικά ονόματα. Η πρώτη γυναίκα του η Σενιχά Χανούμ, πέθανε σε ηλικία σχεδόν 45 ετών. Και η δεύτερη πέθανε σε ανάλογη ηλικία.

Υπενθυμίζεται ότι ο Φουάτ Μπαλκάν γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη  στις 28 Αυγούστου 1887 και πέθανε στις  28 Μαΐου 1970.

Στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Komitacı - BJK'nın Kurucusu Fuat Balkan'ın Anıları» αναφέρεται ότι η δική του συμμορία δολοφόνησε τον ταγματάρχη Πιερουτσάκο στον Εχίνο Ξάνθης το Μάιο του 1923... Ειδικότερα στο βιβλίο (σελ. 200) αναφέρεται ότι ο Φουάτ πού εκείνες τις μέρες ήταν στη Βουλγαρία, πληροφορήθηκε από κατασκόπους του,  ότι θα επισκεφθεί τον Εχίνο ο ταγματάρχης για επιθεώρηση των φυλακίων. Τον ταγματάρχη θα συνόδευαν  τέσσερις αξιωματικοί και άλλοι τρεις στρατιώτες . Ήταν συνολικά λέει οκτώ άτομα όλοι έφιπποι. Υπήρχε τότε στον ελλαδικό χώρο, η συμμορία του Φουάτ, με αρχηγό τον Ιμπραχήμ Τσαβούς. 

*Η δολοφονία του ταγματάρχη Πιερουτσάκου

Στις 31 Μαΐου του 1923, ο Ιμπραχήμ Τσαβούς έμαθε την ακριβή ώρα που θα περνούσαν οι Έλληνες στρατιωτικοί στο δρόμο προς τον Εχίνο . Έστησε ενέδρα στην ανηφόρα που λέγονταν Χαλήλ Αγά. Στο σημείο εκείνο δολοφονήθηκαν επτά άτομα επικεφαλής των οποίων ήταν ο ταγματάρχης Πιερουτσάκος.  Μόνο ένας στρατιώτης - αναφέρεται στο ίδιο βιβλίο- κατάφερε να ξεφύγει από την ενέδρα.... Είναι- λέει- θαμμένοι στον Εχίνο, οι δολοφονηθέντες. Έχει και μνημείο των πεσόντων εκεί (Για τη δολοφονία του Πιερουτσάκου, βλέπετε και στο https://sitalkisking.blogspot.com/2021/06/blog-post_25.html#more). Οι λίγες διαφορές στην αφήγηση, δεν παίζουν κανένα ρόλο στο φόνο…

Ο Φουάτ Μπέης έδρασε για ένα σύντομο διάστημα και μετά την υπογραφή της  συνθήκης της Λωζάνης  πριν επιστρέψει οριστικά στην Τουρκία. Ευρισκόμενος όμως στο έδαφος της Βουλγαρίας. Είχε αποστολή να επιβλέπει από εκεί την ασφαλή μεταφορά των Τούρκων προσφύγων από την Θεσσαλονίκη και τη Βόρεια Ελλάδα στην Τουρκία, τότε με την ανταλλαγή των πληθυσμών.

*Ο Φουάτ Μπαλκάν με το μεγαλύτερο αδερφό του Φετχί Μπαλκάν 

Η δράση του κατά την απελευθέρωση της Θράκης

               Αξίζει στο άρθρο αυτό να δούμε την παρουσία του Φουάτ Μπέη στη Θράκη κατά το κρίσιμο διάστημα της απελευθέρωσή της, που υποτίθεται ότι ήταν ένας από τους στόχους της αποστολής του Φουάτ Μπέη. Δηλαδή η προσπάθεια παρεμπόδισης να επιτευχθεί η απελευθέρωση από τα ελληνικά στρατεύματα και η προσπάθεια να ανακηρυχθεί η αυτονομία της Δυτικής Θράκης.

               Όπως είναι γνωστό, με απόφαση των νικητριών δυνάμεων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη Δυτική Θράκη εγκαταστάθηκε καθεστώς διοίκησης από τους συμμάχους και το οιονεί αυτό κρατίδιο, ονομάσθηκε Διασυμμαχική Θράκη, με διοικητή το Γάλλο στρατηγό Αντουάν Σαρπύ και πολιτικό σύμβουλο το Χαρίσιο Βαμβακά. Η βασική απόφαση, που ελήφθη στο Νεϊγύ των Παρισίων ήταν η αποχώρηση των Βουλγάρων από τη Δυτική Θράκη, που την κατείχαν από το 1913, αν και ηττημένοι των Βαλκανικών Πολέμων, με την άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου.

               Η γαλλική διοίκηση της Διασυμμαχικής Θράκης, πολλές φορές λάμβανε αποφάσεις, που προκαλούσαν την αντίδραση της ελληνικής πλευράς. Όπως συνέβη εκείνες τις μέρες με την έκδοση της υπ’ αριθμ. 24 απόφασης, που με το άρθρο 2 επέτρεπε την ελεύθερη κυκλοφορία μεταξύ της κοιλάδας του Άρδα και της Διασυμμαχικής Θράκης. Αυτό το άρθρο όμως διευκόλυνε τα σχέδια των Βουλγάρων για κάθοδο κομιτατζήδων. Ο επικεφαλής της ελληνικής κυβερνητικής αντιπροσωπείας Χαρίσιος Βαμβακάς διαμαρτυρήθηκε στη γαλλική διοίκηση, η οποία δεν έκανε τίποτα, ενώ σημειώνονταν αύξηση της εμφάνισης κομιτατζήδων στο Καραγάτς και στο Δεδέαγατς. Ειδικότερα επιδείνωση της κατάστασης παρουσιάζονταν στις περιοχές Αίνου, Κεσάνης και Υψάλων, όπου διάφοροι Κεμαλιστές ασκούσαν απροκάλυπτη τρομοκρατία. Στην Κεσάνη ειδικά στρατιωτικός διοικητής ήταν ο ανθυπολοχαγός του τουρκικού στρατού Νετίμ Μπέης.

Γνωστοί Βούλγαροι κομιτατζήδες που είχαν διαπράξει εγκλήματα, περιφέρονταν στη Δυτική Θράκη ανενόχλητοι, όπως οι Μπουδακύρωφ της συμμορίας Πανίτσα, ο Μπουγαντίνωφ  της ίδιας συμμορίας, ο Σιάνκωφ, ο Σταμάτιεφ, ο γνωστός για τα κακουργήματά του στη Δράμα Κεχαγίεφ, που βρίσκονταν στο Δεδέαγατς, ο ταγματάρχης του 9^ου Συντάγματος Πεζικού Ιβανώφ, που έμενε στο Δεδέαγατς και εξασκούσε δήθεν το επάγγελμα του δικηγόρου. Υπήρχαν επίσης πολλοί άλλοι που περιφέρονταν στην περιοχή ως δήθεν έμποροι. Στα περίχωρα του Διδυμοτείχου οργίαζε ο κομιτατζής Ρούσωφ με τη συμμορία του.  Όλοι τους είχαν διαβατήρια, θεωρημένα στη Σόφια από την  εκεί Γαλλική Στρατιωτική Αποστολή.

*Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες Παρισίων 1924. Η κατάταξη στη αγώνισμα της ξιφασκίας, Σε κύκλο ο αγώνας του Φουάτ Μπαλκάν με τον Κωνσταντίνο Κοτζιά

Εν τω μεταξύ πολλοί Βούλγαροι αξιωματικοί κατατάσσονταν στις Τουρκικές παράνομες οργανώσεις, ενώ σε προάστιο του Δεδέαγατς οι Γάλλοι ανακάλυψαν στα χέρια Βουλγάρων κατοίκων κρυμμένο ένα κιβώτιο με χειροβομβίδες και μερικά όπλα Μάνλιχερ.

               Από τις αρχές του 1920 η κινητικότητα των Τούρκων και των Βουλγάρων μέσω των διαφόρων κομιτάτων, ήταν εμφανώς μεγαλύτερη. Ο Βαμβακάς ανησυχούσε γιατί με την έλευση της άνοιξης, όλα αυτά θα γίνονταν πρόβλημα, που θα κατέληγε στη Δυτική Θράκη.

               Στην Αδριανούπολη είχε εγκατασταθεί ο αντισυνταγματάρχης Ρεφήκ Μπέης, πρώην διοικητής του 22^ου Σώματος Στρατού της Τουρκίας συνεργάτης του Μουσταφά Κεμάλ, που μιλούσε Βουλγαρικά και πραγματοποιούσε συνεννοήσεις με Βούλγαρους αξιωματικούς, μεταμφιεσμένους σε κομιτατικούς.

Περί τις 13 Φεβρουαρίου 1920 στη Ανατολική Θράκη είχε παρατηρηθεί μια αυξημένη ένταση διωγμών και τρομοκρατίας εις βάρος του Ελληνικού στοιχείου, από Κεμαλικά στοιχεία. Ταυτόχρονα άρχισαν να διέρχονται Βούλγαροι κομιτατζήδες από το Καραγάτς και να προωθούνται κρυφά στην Αδριανούπολη, όπου είχαν συνεννοήσεις με τον Τζαφέρ Ταγιάρ και αντιπροσώπους του Μουσταφά Κεμάλ.

Στους Γάλλους ήρθαν πληροφορίες, ότι από την Αδριανούπολη εισέδυσε πεζός, αποφεύγοντας να χρησιμοποιήσει το σιδηρόδρομο, ο Φουάτ Μπέης από τους κορυφαίους της παράταξης Kuvayi Milliye. Μεταξύ των ελληνικών στρατιωτικών κύκλων επικράτησε η άποψη ότι ο Φουάτ Μπέης απέφυγε να χρησιμοποιήσει το σιδηρόδρομο για να μην  γίνει αντιληπτός και έφυγε έφιππος από την Αδριανούπολη πηγαίνοντας στην Γκιουμουλτζίνα, για να παραστεί σε σύσκεψη του τουρκικού κομιτάτου, κομίζοντας ειδικές οδηγίες. Ειδικότερα, είχε αναφερθεί ότι ο Φουάτ και ο συνεργάτης του Σουπχή Μπέης περιφέρονταν βορειοδυτικά της Γκιουμουλτζίνας στα χωριά Αγίασμα, Σεντελή, Γενήκιοϊ και Μπουλάτ Γκιολ. Τα χωριά αυτά βρίσκονται στις υπώρειες του Καρτάλ Ντάγ. Εκεί για να τους συναντήσει είχε μεταβεί ο διοικητής της Γκιουμουλτζίνας Αρίφ Μπέης με τον αρχιγραμματέα του Ζιά Μπέη, πρώην λοχαγό του Τουρκικού Στρατηγείου, αλβανικής καταγωγής.

Πράγματι ο Τούρκος ταγματάρχης Φουάτ Μπέης και ο Σουπχή Μπέης, είχαν φτάσει στην Γκιουμουλτζίνα στις 14 Φεβρουαρίου 1920 και αμέσως άρχισαν να περιοδεύουν στα χωριά όπου πραγματοποιούσαν άτυπες προσκλήσεις για το κίνημα που προετοιμάζονταν σε περίπτωση προέλασης του ελληνικού στρατού. Σ’ αυτήν την ορεινή περιοχή της Ροδόπης προσέρχονταν και συνεδρίαζαν πολλοί Τούρκοι, όπως ο Χαφούζ Γκαλήπ δήμαρχος Γκιουμουλτζίνας, Τεσκιτζή Μεχμέτ και ο Μερμή Μπέης αξιωματικός που είχε αιχμαλωτισθεί από τους  Άγγλους στη Μεσοποταμία, Βόσνιος στην καταγωγή, που είχαν παράλληλες συνεννοήσεις με τον εκπρόσωπο της Βουλγαρίας στη Διασυμμαχική Θράκη, τον Γκρεκώφ.

Ο Φουάτ επί Βουλγαροκρατίας είχε προβεί σε επιστράτευση Οθωμανών Δυτικής Θράκης. Ο συγκεκριμένος αξιωματικός του Τουρκικού στρατού συνοδευόμενος από τον Σουπχή Μπέη επισκέπτονταν διάφορα τουρκικά χωριά, έρχονταν σε επαφή  με τους πρόκριτους και είχαν γενικά κρυφές συνεννοήσεις.

*Ο Χαρίσιος Βαμβακάς

Ο Χαρίσιος Βαμβακάς ανήσυχος, ειδοποίησε αμέσως τις γαλλικές στρατιωτικές αρχές, επισημαίνοντας ότι ο Γάλλος στρατιωτικός διοικητής της περιφέρειας του Καραγάτς Ντουσέ, συμπεριφέρονταν «επικινδύνως ανεκτικός» στη διείσδυση των Βουλγάρων και άλλων υπόπτων.

Παράλληλα με τον Φουάτ, στα περίχωρα της Γκιουμουλτζίνας εμφανίσθηκε περιφερόμενη μια τουρκική ληστρική ομάδα υπό κάποιον Χουσεΐν Τζαμπάζ. Εναντίον του εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης για κακουργήματα που είχε διαπράξει στην περιφέρεια των χωριών Μπούκια και Γενήκιοϊ. Ειδικότερα είχε κατηγορηθεί για το φόνο έξι Ελλήνων του χωριού Ταραμπασί, δηλαδή του δημάρχου, δύο πολιτών και τριών χωροφυλάκων.

‘Άλλη μια τετραμελής ληστρική ομάδα εμφανίσθηκε στις αρχές Μαρτίου στα χωριά βόρεια της Ξάνθης  δολοφονώντας και ληστεύοντας χωρικούς. Τελικά μια ελληνική περίπολος, συγκρούσθηκε μαζί τους και μετά από μάχη κατόρθωσε να τους συλλάβει και να τους  παραπέμψει στη Γαλλική στρατιωτική δικαιοσύνη.

Λίγο πριν από τις 11 Μαρτίου 1920 γύρω από το Πασμακλή, στη μονή του χωριού Ράικο έδρευε ο Βούλγαρος κομιτατζής Τάνε Νικολώφ με μια ομάδα 15 συμμοριτών. Δέκα μέρες νωρίτερα ο Δήμος Δήμωφ και ο Δήμος Ιβάνωφ μοίρασαν στη Γκιουμουλτζίνα και τα γύρω χωριά της, χειροβομβίδες. Ταυτόχρονα ο Γκρέκωφ ισχυρός παράγων της Βουλγαρικής διοίκησης και έμπιστος του Γάλλου στρατηγού Σαρπύ οργάνωνε παρασκηνιακά συμμορίες,  από κοινού με τον Φουάτ Μπέη φανατικό Κεμαλιστή, Τούρκο αξιωματικό.

Στις 19 Μαρτίου 1920 ένας Βούλγαρος αξιωματικός με δύο κομιτατζήδες, συνέλαβαν κοντά στα σύνορα τρεις ζωέμπορους καταγόμενους από το χωρίο Τοκμάκιοϊ (σήμερα Μεταξάδες) τους μετέφεραν στο χωριό Μανδρίτσα μέσα στο βουλγαρικό έδαφος τους έκλεψαν 16.000 λέβα και τους άφησαν ελεύθερους.

Εν τω μεταξύ ο κομιτατζής Κόλιε Πλαντίνσκι επισκέφθηκε το Σουφλί και επικοινώνησε με τους εκεί κομιτατζήδες.

Στις αρχές Απριλίου 1920, στην Ανατολική Θράκη υπήρξε μεγάλη κινητικότητα, τόσο από την πλευρά του στρατιωτικού διοικητή Τζαφέρ Ταγιάρ, ο οποίος προετοιμάζονταν για αντίσταση κατά της αναμενόμενης ελληνικής προέλασης, όσο και από τα μέλη του τουρκοβουλγαρικού κομιτάτου, που αποσκοπούσε σε εξέγερση του μουσουλμανικού πληθυσμού της Δυτικής Θράκης  για να επιτευχθεί αυτονομία ώστε να μην καταστεί η περιοχή ελληνική.

Κέντρο συγκοινωνούντων αγγείων μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Θράκης ήταν το Καραγάτς, όπου συνωστίζονταν πολλοί κομιτατζήδες της Βουλγαρίας όπως οι ανθυπολοχαγός Χρήστο Μιχαήλ Ντεκώφ, δόκτωρ Ντένσεφ καταγόμενος από τη Μακεδονία, που είχε έντονη δράση ως κομιτατζής και ήδη μέλος της Εταιρείας Τροφοδοσίας των Γαλλικών Στρατευμάτων του Καραγάτς, ανθυπομοίραρχος Μπογιατζίεφ, Τούρκος εξωμότης από τη Μακεδονία, που είχε υπηρετήσει παλαιότερα ως φρούραρχος Καραγάτς και ήδη υπηρετούσε στις Γαλλικές υπηρεσίες, ο λοχαγός Ντούνκωφ που ταξίδευε μεταξύ Γκιουμουλτζίνας- Ορτάκιοϊ- Μουσταφά Πασά, λοχαγός Ποπώφ από το Κόστοβο της Μακεδονίας, αντισυνταγματάρχης Νικολάιεφ, που κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Γιβάλ Ισλάβσκι, που είχε αναχωρήσει για το Ορτάκιοϊ κ.ά.

*Ο Φουάτ Μπαλκάν στα μεταγενέστερα χρόνια

 

Η δράση των κομιτατζήδων ενοχλεί πολλούς Μουσουλμάνους

 

               Η δράση των κομιτάτων, βουλγαρικού και τουρκικού, που είχαν άψογη συνεργασία, ενόψει της προέλασης του ελληνικού στρατού για απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης προκάλεσε ακόμα και την αντίδραση πολλών Μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης. Σχεδόν 20 μέρες πριν ξεκινήσουν οι ελληνικές μεραρχίες, δύο επιφανείς μουσουλμάνοι ο Χότζας Χαφούζ Σαλήχ και ο Οσμάν Αγάς, που είχαν ταχθεί φανερά υπέρ των Ελλήνων, εξέδωσαν ανακοίνωση, υπενθυμίζοντας τα δεινά που υπέστησαν οι Τούρκοι υπό τον Βουλγαρικό ζυγό και το αίμα των Μουσουλμάνων που έχυσαν οι κομιτατζήδες. Υπενθυμίζεται ότι οι δύο μουσουλμάνοι που είχαν πρωτοστατήσει στην ανάδειξη του Εμμανουήλ Δουλά, ως προέδρου του Πολιτικού Συμβουλίου της Διασυμμαχικής Θράκης, είχαν δεχθεί επανειλημμένες απειλές για τη ζωή τους από τους Νεότουρκους της παρέας του Φουάτ Μπέη.

               Η χρεοκοπία της αποστολής του Φουάτ Μπέη στη Δυτική Θράκη ενόψει της απελευθέρωσής της φάνηκε από την αποτυχία της σε ένα βασικό τομέα. Δεν κατόρθωσε να συνενώσει τον μουσουλμανικό πληθυσμό. Αντίθετα η σύμπραξή του με τους Βούλγαρους κομιτατζήδες οδήγησε στη διάσπασή τους και αυτό κατέστη σαφές με την εκλογή του Εμμανουήλ Δουλά, χάρη στην ψήφο Μουσουλμάνων, οι οποίοι δεν συνέπραξαν με τους Βουλγάρους.

               Στις αρχές του 1920 είχε γίνει αισθητή αυτή η διάσπαση σε δύο παρατάξεις. Το Πασά Ελή (που αργότερα μετονομάσθηκε σε Μουδουφάι Χουκούκ Τζεμιετί) και το Κουβαεί Μιλλιέ (Kuvayi Milliye). Η δεύτερη παράταξη λειτουργούσε με βάση τις αρχές του κεμαλισμού στην Τουρκία και αναγνώριζε ως αρχηγό στη Θράκη τον Τζαφέρ Ταγιάρ, ο οποίος ευνοούσε το σχηματισμό συμμοριών. Η πρώτη παράταξη είχε ως αρχές της την επίτευξη αυτονομίας στη Θράκη με κυρίαρχο στοιχείο το μουσουλμανικό, για να μην περιέλθει στους Έλληνες. Οι Βούλγαροι πάντως διατηρούσαν επαφές και με τις δύο μουσουλμανικές παρατάξεις.

Άλλο χαρακτηριστικό της αποτυχίας της αποστολής του Φουάτ Μπέη ήταν η ανυπαρξία οργάνωσης αντίστασης κατά της προέλασης ελληνικού στρατού. Υποτίθεται ότι όταν ο ελληνικός στρατός ξεκινούσε να απελευθερώσει τη Δυτική Θράκη σε πρώτη φάση και την Ανατολική Θράκη σε δεύτερη φάση, θα είχε να αντιμετωπίσει στα νώτα του καταδρομικές επιχειρήσεις από κομιτατζήδες Τούρκους και Βούλγαρους. Τίποτα από αυτά δεν συνέβη!!!

Ακόμα και οι «Τάϊμς» του Λονδίνου έγραφαν πως είναι βέβαιο ότι θερμόαιμοι Τούρκοι και ιδίως οι αξιωματικοί θα καταβάλουν προσπάθεια να προκαλέσουν επεισόδια παρόμοια της Σμύρνης για να επιρρίψουν τις ευθύνες στους Έλληνες.

Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, που ανήγγειλε καταχειροκροτούμενος στη Βουλή στις 18 Μαΐου την κατάληψη της Δυτικής Θράκης, τόνισε μεταξύ άλλων: «Η κατάληψις εγένετο εν απολύτω τάξει. Είμαι βέβαιος ότι μετά της αυτής ησυχίας θα γίνη και η περαιτέρω προέλασις και εις την Ανατολικήν Θράκην μέχρι των ορίων που μας επεδίκασεν η συνθήκη».

               Πάντως, ακόμα και στις αρχές Μαΐου 1920, λίγες μέρες δηλαδή πριν από την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης το τουρκοβουλγαρικό κομιτάτο σχεδίαζε να αντισταθεί. Για το λόγο αυτόν οι Βούλγαροι αποφυλάκισαν τον πρώην βουλευτή Ετέμ Ρουχή, που είχε καταδικασθεί για εχθρικές ενέργειες κατά της Βουλγαρίας, με τον όρο να μεταβεί στις περιοχές Φιλιππούπολης- Πασμακλή- Ντόβλεν για να παρακινήσει σε συνεργασία τους Πομάκους.

               Εκείνες τις μέρες ο αρχηγός των κομιτατζήδων στρατηγός Πρωτογέρωφ ανέθεσε στον Φουάτ Μπέη να οργανώσει τους Πομάκους, χωρίς όμως εμφανή επιτυχία. Ο Φουάτ ήταν ο βασικός σύνδεσμος για τις συνεννοήσεις των κομιτατζήδων της Βουλγαρίας με το στρατιωτικό διοικητή Αδριανούπολης συνταγματάρχη Τζαφέρ Ταγιάρ. Για το λόγο αυτό συχνά μετέβαινε στην Αδριανούπολη, όπως μεταξύ άλλων συνέβη και την 1^η Μαΐου.

               Στόχος όλων αυτών ήταν να οργανωθούν οι τουρκοβουλγαρικές συμμορίες βορείως της Ξάνθης και της Γκιουμουλτζίνας, ώστε να εισβάλουν στη Δυτική Θράκη κατά την προέλαση του ελληνικού στρατού, να καταστρέψουν τις σιδηροδρομικές γραμμές και να αποδιοργανώσουν τις συγκοινωνίες.

               Το κυριότερο αιματηρό περιστατικό με νεκρούς, ήταν αυτό της επίθεσης Τουρκοβουλγάρων κομιτατζήδων εναντίον του χωριού Καραμπάγ (σήμερα Πετρωτά) στο Τρίγωνο του Έβρου, στις 17 Μαΐου, με 15 νεκρούς (Βλέπετε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2018/02/1920.html).

               Υπολογίζονταν ότι στις αρχές Μαΐου υπήρχαν έως 4.000 κομιτατζήδες στις μικτές τουρκοβουλγαρικές συμμορίες, που είχαν αναπτυχθεί στις περιοχές Ορτάκιοϊ- Κίρτζαλη-Μουστανλή, Εγρί Δερέ- Πασμακλή.

               Βέβαια και μετά την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης υπήρξαν διάφορες ήσσονος σημασίας κομιτατζήδικες καταδρομικές επιχειρήσεις.

 Όπως για παράδειγμα η επίθεση στα μέσα Ιουνίου 5-6 Βουλγάρων στρατιωτών και 17 κομιτατζήδων στο Αλεποχώρι δυτικά του Διδυμοτείχου, εγγύτατα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Έκλεψαν 64 αιγοπρόβατα, 7 αγελάδες, 5 βόδια, και ένα γαϊδούρι. Συνέλαβαν επίσης και κάποιους κατοίκους τους οποίους κακοποίησαν βάναυσα. Δηλαδή ενέργειες σε επίπεδο κλεφτοκοτάδων….  

Στις αρχές Ιουλίου Βουλγαρική συμμορία επιτέθηκε στο ελληνικό μεθοριακό φυλάκιο τους χωριού Τοκμάκιοϊ. Η συμμορία, όπως ανέφερε από το Διδυμότειχο ο υπομοίραρχος Χωροφυλακής Μαρκόπουλος, ακολούθησε το ρου του ποταμού Κιζίλ Ντερέ (Ερυθροπόταμος) χωρισμένη στα δύο. Έγινε συμπλοκή που κράτησε μισή ώρα. Οι στρατιώτες έτρεψαν σε φυγή τους κομιτατζήδες. Η μοναδική τους απώλεια ήταν ο τραυματισμός στην παλάμη του στρατιώτη Τσικριτάκη Κωνσταντίνου.

               Στις 2 Ιουλίου 1920, ο ανθυπομοίραρχος Παπαμαρκάκης, που είχε πάει στο Μεγάλο Δέρειο για υπηρεσιακούς λόγους, μάζεψε προκηρύξεις που είχε ρίξει συμμορία Βουλγάρων κομιτατζήδων, γραμμένες στα βουλγαρικά, με τις οποίες προειδοποιούσαν απειλητικά ότι θα επανέλθουν οι Βούλγαροι στη Δυτική Θράκη.  

Προς τα τέλη του ίδιου μήνα σε όλη της γραμμή της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου στη Δυτική Θράκη είχε παρατηρηθεί ζωηρή κίνηση τουρκοβουλγαρικών συμμοριών. Μάλιστα δύο συμμορίες από την περιοχή του Ορτάκιοϊ εισέβαλλαν στο ελληνικό έδαφος και επιτέθηκαν εναντίον δύο αστυνομικών σταθμών, αλλά τους κατεδίωξαν οι χωροφύλακες.

Τελικά παρά τις σπασμωδικές αντιδράσεις Τούρκων και Βουλγάρων η Δυτική και Ανατολική Θράκη απελευθερώθηκαν το 1920. Η μεγάλη καταστροφή με την απώλεια της Ανατολικής Θράκης, επήλθε το 1922, αλλά αυτή είναι μια διαφορετική μαύρη σελίδα της ιστορίας της Θράκης.

*Εικόνα από την εκπαίδευση κομιτατζήδων του Φουάτ Μπαλκάν 

 Κάποιες άλλες λεπτομέρειες…

 

Φημολογήθηκε στην Τουρκία ότι οι σχέσεις Τζαφέρ Ταγιάρ και Φουάτ Μπαλκάν δεν ήταν αρμονικές. Το τουρκικό επιτελείο είχε αναθέσει τότε στον Φουάτ να οργανώσει δράσεις κατά των Ελλήνων στη Θράκη.  Ήταν αναγκαίο όμως να τον στηρίξει ποικιλότροπα ο Ταγιάρ από την Αδριανούπολη. Άλλωστε αυτός ήταν ο διοικητής της  Α΄ Στρατιάς εκεί. Ο Ταγιάρ όμως νοιαζόταν να περισώσει την Ανατολική Θράκη που διοικούσε και φαίνεται πως αρνήθηκε να βοηθήσει τον Φουάτ, ή έθεσε την αποστολή του σε δεύτερη μοίρα. Είχε κυκλοφορήσει μάλιστα η φήμη ότι ο Ταγιάρ είχε προειδοποιήσει τον Φουάτ: «Αν σε δω σε δικό μου τάγμα, θα σε συλλάβω».

Αργότερα, φαίνεται πως αποκαταστάθηκαν οι σχέσεις τους και όταν αποφασίσθηκε η επίθεση στο Καραμπάγ (Πετρωτά) ο Ταγιάρ ενέκρινε να είναι υποδιοικητής της Τουρκοβουλγαρικής συμμορίας ο Φουάτ.

Από Τουρκικές πηγές προκύπτει ότι ο Τζαφέρ Ταγιάρ το Μάιο του 1920 είχε δημιουργήσει στην Αδριανούπολη ένα τάγμα δύναμης 300 ανδρών  με την ονομασία «Batı Trakya Kuvayı Milliye Müfrezesi» (Τάγμα απόσπασης της Δυτικής Θράκης) με διοικητή τον ταγματάρχη Ρουστού Μπέη και υποδιοικητή τον Φουάτ Μπέη. Το τάγμα αυτό αναχώρησε από την Αδριανούπολη και κατέστρεψε το Ελληνικό χωριό Καραμπάγ (Πετρωτά) που βρίσκεται δίπλα στα ελληνοβουλγαρικα σύνορα, δολοφονώντας αρκετούς κατοίκους του. Μετά την επίθεση το τάγμα αυτό πέρασε στο Βουλγαρικό χωριό Kütüklü, όπου φιλοξενήθηκε από τους Βουλγάρους.

 

Σε Καβάλα με στόχο και τη Θεσσαλονίκη, παλαιότερα

 

Από άλλες διαθέσιμες πληροφορίες ο Φουάτ Μπαλκάν κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πήγε στην Καβάλα. Εκεί με την κάλυψη του τουρκικού προξενείου εμφανίζονταν ως γραμματέας, αλλά στην πραγματικότητα διενεργούσε κατασκοπεία υπέρ της οργάνωσης Teşkîlât-ı Mahsûsa, της οποίας ήταν απεσταλμένος.

Στη Καβάλα τον πλησίασαν οι Γερμανοί που εκτίμησαν τη δραστηριότητα του και του πρότειναν να δουλέψει για λογαριασμό τους. Ο Φουάτ Μπέης δέχτηκε και έπιασε δουλειά στο γερμανικό προξενείο ως υπεύθυνος πληροφοριών. Εκεί έκανε δύο σημαντικά πράγματα για τους Γερμανούς.

Πρώτον του ζήτησαν οι Γερμανοί να απαγάγει τον Άγγλο πρόξενο στην Καβάλα. Τα δύο προξενεία μάλιστα απείχαν μεταξύ τους περίπου εκατό μέτρα. Πράγματι μια νύχτα πήγε με τους άνδρες του να πραγματοποιήσει την απαγωγή, αλλά για κακή του τύχη ο πρόξενος απουσίαζε. Μάλιστα στο προξενείο έτυχε να μην είναι κανένας άλλος. Έτσι η επιχείρηση αυτή απέτυχε...

Εκνευρισμένος ο Φουάτ, τράβηξε από τον τοίχο την Αγγλική σημαία, που ήταν κρεμασμένη και την πήρε ως λάφυρο. Πάρα πολλά χρόνια αργότερα η εγγονή του σε ένα ρεπορτάζ είπε στους Τούρκους δημοσιογράφους ότι μετά το θάνατο του Φουάτ ήρθαν από το Αγγλικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης κάποια άτομα και πήραν μια αγγλική σημαία από το σπίτι του. Αυτή  ήταν η σημαία του προξενείου της Καβάλας...

Το δεύτερο σημαντικό που έκανε δουλεύοντας στο Γερμανικό προξενείο της Καβάλας, ήταν ότι με τη βοήθεια ανθρώπων του και των διασυνδέσεων που είχε «χτίσει» έδωσε χρήσιμες πληροφορίες που αξιοποίησαν οι Γερμανοί για να κάνουν βομβαρδισμούς με τα αερόπλοια Ζέπελιν  στη Θεσσαλονίκη.  Ένα Ζέπελιν μάλιστα είχε καταρριφθεί και είχε εκτεθεί στην πλατεία του Λευκού Πύργου.

Αυτός ήταν ο Τούρκος Ολυμπιονίκης της Ξιφασκίας (Παρίσι 1922 και Άμστερνταμ 1926) που έδρασε στη Θράκη ως κομιτατζής, συνεργαζόμενος με τους Βουλγάρους.  

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

 *Komitacı - BJK'nın Kurucusu Fuat Balkan'ın Anıları.

*Κώστα Ανδρεάδη, υπομοίραρχου ε.α. «Τα Θρακικά κομιτάτα και αι επιδιώξεις των» Κομοτηνή 1936, Τύποις Λάζαρου Φύγκα.

*Αρχεία εφημερίδων εποχής. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

*Ιστορικό αρχείο υπουργείου Εξωτερικών.