Ο μάταιος αγώνας των Θρακών βουλευτών, το 1922

*Η δραματική εκκένωση της Ανατολικής Θράκης...

*Οι Θράκες βουλευτές αγωνιούν

 και δραστηριοποιούνται

* Σκαιότατη συμπεριφορά 

του πρωθυπουργού Ν. Τριανταφυλλάκου

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η απώλεια της Ανατολικής Θράκης το 1922, είναι ένα δραματικό γεγονός, που θα παραμείνει ανεξίτηλο στη μνήμη των Ελλήνων, αφού στην ουσία πρόκειται για «γονάτισμα» των… συμμάχων μας προς την Τουρκία και εκδικητική πράξη προς το ελληνικό εκλογικά σώμα, για το αποτέλεσμα των εκλογών της 1^ης Νοεμβρίου 1920. Μαζί μ’ αυτά θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και τα γεωγραφικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, που αναδιατάσσονται ερήμην των λαών.

                Η περίοδος που προηγήθηκε, ήταν τότε που η Ελλάδα, υπό το κράτος της κατάρρευσης του Μικρασιατικού Μετώπου, αντιμετώπιζε τεράστια προβλήματα, ενώ τα συμμαχικά κράτη της Αντάντ, ενίσχυαν τον Κεμάλ Ατατούρκ και υπέκυπταν στις απαιτήσεις του.

                Η νικημένη Ελλάδα, ήταν ένα καζάνι που έβραζε. Στη Σμύρνη, που έπεσε στα χέρια των Τούρκων, κατακρεουργήθηκε ο μητροπολίτης Χρυσόστομος!  Στην λοιπή Μικρά Ασία, υπήρχαν ερείπια, αποκαΐδια και σφαγμένοι πολλοί… Στην Αθήνα αναπτύσσονταν ένα επικίνδυνο πνεύμα φυγοστρατίας, από πολλούς νέους. Η βενιζελική εφημερίδα «Πατρίς» με πρωτοσέλιδο σχόλιό της ζητούσε από τον πρωθυπουργό και υπουργό Στρατιωτικών Νικ. Τριανταφυλλάκο «να εξαποστείλει εις την Θράκην όλους τους οπλίτας και υπαξιωματικούς των τεσσάρων μικροτέρων ηλικιών, οι οποίοι αναπαύονται εις τα διάφορα γραφεία από καιρού, ενώ οι συνάδελφοί των επολεμούσαν και εταλαιπωρούντο». Ζητούσε ακόμα όλους αυτούς «τους ζακχαρόπηκτους κουραμπιέδες, τους θαλερούς αυτούς βλαστούς των διαφόρων, τυρρανομάχων, ο κ. Τριανταφυλλάκος οφείλει να τους αποστείλει εις την Θράκην, διότι τούτο υπαγορεύει και η δικαιοσύνη και η ανάγκη και η στοιχειώδης ευπρέπεια».

                Στις 28 Αυγούστου 1922 (10 Σεπτεμβρίου με το νέο ημερολόγιο) παραιτήθηκε η κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη και ορκίσθηκε η νέα κυβέρνηση του Νικολάου Τριανταφυλλάκου, έχοντας να αντιμετωπίσει την επιστροφή του στρατού από τη Μικρά Ασία, την περίθαλψη των προσφύγων και τη διατροφή του πληθυσμού.

        Ήταν πια ολοφάνερο. Ο κίνδυνος για τη Θράκη φαίνονταν θανάσιμος. Ήδη από τις αρχές Σεπτεμβρίου τουρκικές ληστρικές συμμορίες ενθαρρυμένες από την ελληνική υποχώρηση στη Μικρά Ασία άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στην Ανατολική Θράκη. Στις 6 Σεπτεμβρίου (π.η.) μια τέτοια ομάδα 30 ατόμων ξεκινώντας από την Τσατάλτζα, συγκρούσθηκε ακόμα και με μονάδα του ελληνικού στρατού. Άλλη μια ομάδα 40 ατόμων έκανε την εμφάνισή της στην περιοχή Μηδείας- Πινάκων. Βορειοδυτικά των σαράντα Εκκλησιών εμφανίσθηκε τουρκοβουλγαρική ληστρική συμμορία, η οποία συνέλαβε ένα ποιμένα και του έδωσε απειλητικές προκηρύξεις με την εντολή να τις μεταφέρει στις αρχές. Στα περίχωρα της Αδριανούπολης μια ομάδα Βουλγάρων κομιτατζήδων συνέλαβε τον Ε. Αντωνιάδη και έξι Τούρκους από τους οποίους έκλεψε χρήματα.  Στις Σάπες βρέθηκε μυστηριωδώς δολοφονημένος ο ενωμοτάρχης Στάμου. Αργότερα δύο συμμορίες κομιτατζήδων εμφανίσθηκαν και στο Ανακτόριο.

        Κλίμα τρόμου απλώνονταν στη Θράκη, μετά μάλιστα τις ειδήσεις ότι ο Κεμάλ απαιτούσε την Ανατολική Θράκη από τις Μεγάλες Δυνάμεις, απειλώντας με πόλεμο.

*Ορισμένοι Θράκες πληρεξούσιοι 1920-22.  
Αλ. Παπαθανάσης, 
Θεολ. Εξηντάρης, Γ. Εξηντάρης, Αν. Μπακάλμπασης,
 Κων. Κουρτίδης,  

Κινούνται οι Θράκες βουλευτές

                Σε εκείνη τη φάση (αλλά και νωρίτερα) οι Θράκες βουλευτές, όλοι του κόμματος των Φιλελευθέρων, ανέπτυξαν μια αξιοσημείωτη ενεργητικότητα, βλέποντας ότι εκτός από τη Μικρά Ασία, κινδύνευε να χαθεί και η Θράκη. Προσπάθησαν να αφυπνίσουν τους υπευθύνους, αλλά και να κινητοποιήσουν το Θρακικό λαό. Μάταια..

         Ας δούμε τώρα μια άλλη άγνωστη ιστορία. Αυτή την έχω αφηγηθεί και το 2010. Στην Κοινοβουλευτική Ιστορία της Θράκης, που δεν γράφηκε ακόμα ολοκληρωμένη, υπάρχει μια άγνωστη ανατριχιαστική καταγγελία σχετική με την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους της. Έγινε στις 13 Φεβρουαρίου 1924 από τον πληρεξούσιο της Καλλιπόλεως και αργότερα βουλευτή Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Φίλανδρο. Η καταγγελία του, που έχει αποτυπωθεί στα Επίσημα Πρακτικά της Βουλής (σελ. 218) και στις σελίδες 226 και 227 της Εφημερίδας των Συζητήσεων του Ελληνικού Κοινοβουλίου, δείχνει ότι οι Θράκες που εκπροσωπούσαν τους συμπατριώτες τους στην Ελληνική Βουλή, είχαν αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα με στόχο να εξασφαλίσουν την απελευθερωθείσα πατρίδα τους, γιατί έβλεπαν τους επερχόμενους κινδύνους.

         Ο Κωνσταντίνος Φίλανδρος κατήγγειλε χωρίς να διαψευσθεί, ότι το 1922 οι Θράκες βουλευτές, που είχαν πληροφορίες από πρεσβευτή μεγάλης δυνάμεως και έβλεπαν τη ραγδαία κατάρρευση του μετώπου της Μικράς Ασίας συνέταξαν ένα υπόμνημα, προειδοποιώντας ότι κινδυνεύει η Θράκη. Το παρέδωσαν εμπιστευτικά στον υπουργό Δικαιοσύνης Χαράλαμπο Βοζίκη, ο οποίος εκπροσωπούσε προσωρινά τον πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη, που απουσίαζε στο εξωτερικό.

*Από τα Επίσημα Πρακτικά της Βουλής

         Όμως τι ακριβώς κατήγγειλε ο Κ. Φίλανδρος;

        -Επανερχόμενος επί του θέματος δηλώ ότι ήλθε προ διετίας στιγμή (εννοεί το έτος 1922) κατά την οποίαν οι αντιπρόσωποι των Θρακών εν τη Γ΄ των Ελλήνων Συνελεύσει εμβρόντητοι επληροφορήθησαν από πρέσβυν Μεγάλης Δυνάμεως ότι προ της Μικράς Ασίας εκινδύνευε και η Θράκη. Συντετριμμένοι τότε συνήλθομεν κατ’ ιδίαν και συνετάξαμεν σχετικόν υπόμνημα το οποίον παρεδώσαμεν εμπιστευτικώς εις Υπουργόν, αντικαθιστώντα τον τότε Πρόεδρον της Κυβερνήσεως, απουσιάζοντα εις Ευρώπην και παρεκαλέσαμεν αυτόν όπως το εισαγάγη τάχιστα εις το Υπουργικόν Συμβούλιον. Μετά μίαν εβδομάδα εις εναγώνιον ερώτησίν μας απαθώς και αταράχως μας απήντησεν: «Ά!!! Το ξέχασα στην τσέπην μου!». Ναι, κύριοι πληρεξούσιοι, υπόμνημα με ντοκουμέντα τοσαύτης σοβαρότητος, υπόμνημα το οποίον διελάμβανεν ότι κοντά εις την Μικράν Ασίαν εκινδύνευε και η Θράκη, εκρατήθη μίαν εβδομάδα εις τα θυλάκια του υπουργού εκείνου και δεν εξήχθη ειμή

                Η φράση του καταγγέλλοντος κόπηκε στη μέση γιατί πολλοί βουλευτές σηκώθηκαν όρθιοι και φώναζαν:

        «Ποίος ήταν ο Υπουργός εκείνος;».

        Και ο Φίλανδρος συνέχισε:            

        «Ο κ. Βοζίκης, ο Γεν. Διοικητής της απολεσθείσης μετέπειτα Θράκης, ο οποίος αντικαθίστα τον απουσιάζοντα τότε εν Ευρώπη Πρόεδρον της Κυβερνήσεως εν τω υπουργείω της Δικαιοσύνης και τη διευθύνσει του Πολιτικού Γραφείου. Ούτος καθ’ ημάς εκρίθη ως αρμοδιώτερος. Εις ποίον άλλον έπρεπε να αποταθώμεν; «Όποιος πέση στη θάλασσα, το φίδι αγκαλιάζει» λέγει μια παροιμία. Και ηρωτώμεθα: «Πού εμάθατε σεις ότι κινδυνεύει η Θράκη;». «Μας το είπε ο δείνα πρεσβευτής» απηντήσαμεν. Τότε έμεινε εμβρόντητος. Αλλά σας ικετεύομεν, κ. Υπουργέ, σώσατε τη δυστυχή Θράκη, σώσατε την Μ. Ασίαν. «Δεν διατρέχομεν κανένα κίνδυνον» μας απήντησε στερεοτύπως».

                 Έτσι ξεχάσθηκε η Θράκη, στην… τσέπη του Βοζίκη!

*Ο Χαράλαμπος Βοζίκης

 

                  O Χαράλαμπος Βοζίκης, που ξέχασε το υπόμνημα για τον κίνδυνο τον οποίο διέτρεχε η Θράκη, στην τσέπη του σακακιού του, είχε υπηρετήσει από 8 Μαΐου 1921 ως υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και προσωρινά Δικαιοσύνης, αλλά και Επισιτισμού στην κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη, η οποία είχε σχηματισθεί στις 26 Μαρτίου 1921 και ανασχηματίσθηκε στις 2 Μαρτίου 1922. Παραιτήθηκε στις 3 Μαΐου 1922 και ανέλαβε μετά, η βραχύβια κυβέρνηση Νικολάου Στράτου και στη συνέχεια έως την Μικρασιατική Καταστροφή η κυβέρνηση Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη.

                   Όταν έγινε ο ανασχηματισμός της κυβέρνησης Γούναρη, ο Βοζίκης τοποθετήθηκε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και ανέλαβε την Πολιτική Διοίκηση της νεοσύστατης Διοίκησης Θράκης. Στις 16 Ιουνίου 1922 ανανεώθηκε από την κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη η θητεία του Βοζίκη ως Γενικού Διοικητού Θράκης.

            Δηλαδή στον μοιραίο άνθρωπο, είχαν ανατεθεί οι τύχες της Θράκης! 

Οι αγωνιώδεις προσπάθειες 
των Θρακών πληρεξουσίων

                Οι προσπάθειες εκείνες των Θρακών βουλευτών αποτελούν ένα μέρος της κοινοβουλευτικής ιστορίας της Θράκης, που δεν έχει μελετηθεί και δεν έχει προβληθεί. Αξίζει όμως να μελετηθεί.

                 Οι Θράκες πληρεξούσιοι που κινήθηκαν τότε δραστήρια στην Αθήνα, ήταν οι ακόλουθοι σύμφωνα με δημοσιεύματα των εφημερίδων: Θεολόγος Εξηντάρης, Κωνσταντίνος Σπυρίδης, Μιλτιάδης Σταμούλης, Φίλιππος Μανουηλίδης, Φλωρίδης, Γεώργιος Εξηντάρης, Πολύκλειτος Βεζιρτζής, Περικλής Κουρτίδης, Αντωνιάδης, Σαράντης Σαραντίδης, Ιωάννης Παπαδάτος, Κ. Χατζηγιαννάκης, Πασχάλης Σδρόλλας, Στέφανος Κώστογλου, Κωνσταντίνος Φίλανδρος, Αναστάσιος Μπακάλμπασης, Α. Τζανέτος, Θεόδωρος Χρυσοβέργης, Γεώργιος Τσαγκρής, Νικόλαος Κωνσταντόπουλος, Κωνσταντίνος  Κουρτίδης, Αλέξανδρος Παπαθανάσης, Αντώνιος Βεζιρτζόγλου, Γεώργιος Μπρίκας, Βασίλειος Χατζηλίας, Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, Οχανές Παπαζιάν. Φυσικά δεν συμμετείχαν  στην κίνηση αυτή οι Οθωμανοί βουλευτές και ο Εβραίος βουλευτής Αδριανούπολης. Επίσης από τον κατάλογο αυτό, λείπουν ελάχιστοι ελληνικής καταγωγής βουλευτές, οι οποίοι είναι πιθανόν να μην βρίσκονταν στην Αθήνα τις μέρες εκείνες. 

                Στις 3 Σεπτεμβρίου 1922 (π.η.), οι βουλευτές της Θράκης, άρχισαν να τηλεγραφούν στους ισχυρούς της Γης. Στο τηλεγράφημα προς το Γάλλο πρωθυπουργό Ραϊμόν Πουανκαρέ, υπογράμμιζαν μεταξύ άλλων: «Οι πληθυσμοί της Θράκης, απειλούμενοι και ούτοι να εξολοθρευθώσι, ζώσι περιδεείς και διερωτώνται μετ’ αγωνίας αν η Γαλλία η προστάτιδα των χριστιανών της Ανατολής, θα θελήση να ανεχθή όπως η τρομερά λαίλαψ ήτις ερημώνει την Μικράν Ασίας θα μεταδοθή και εις Θράκην και θα διασπείρει εις αυτήν τον θάνατον και την ερήμωσιν». 

                Στη τηλεγράφημα προς τον Άγγλο πρωθυπουργό Λόϋδ Τζώρτζ ικέτευαν «εν ονόματι της δικαιοσύνης και της φιλανθρωπίας την Βρετανικήν κυβέρνησιν να λάβη άπαντα τα αναγκαία μέτρα, όπως σώση εκ του ολέθρου εκατοντάδας χιλιάδων χριστιανών της Θράκης…».

                Στην τρίτο τηλεγράφημα προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ Γουώρεν Χάρντινγκ ζητούσαν: «Εν ονόματι του πολιτισμού, εν ονόματι του Χριστιανισμού, εν ονόματι των ιερών αρχών, ών η Αμερική υπήρξεν ο ευγενής υπέρμαχος, εξορκίζομεν την Υμετέραν Εξοχότητα να επέμβη μετ’ ενεργητικότητος και άνευ αναβολής, όπως αποτραπή ο κίνδυνος του ολέθρου και της εξοντώσεως, υφ΄ού απειλούνται οι Χριστιανοί της Θράκης».

*Από αριστερά: Οι υπουργοί Εξωτερικών Λόρδος Κώρζον (Βρετανίας) Πουανκαρέ (Γαλλίας) Κόμης Σφόρτσα (Ιταλίας) 

Με εμετικές προσκλήσεις προς τον Κεμάλ

                Η Διάσκεψη των τριών υπουργών Εξωτερικών της Αγγλίας (λόρδος Κώρζον) της Γαλλίας (Ραϊμόν Πουανκαρέ) και της Ιταλίας (κόμης Κάρλο Σφόρτσα) που συνήλθε στο Γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών Και Ντ’ Ορσαί στο Παρίσι, αποφάσισε να καλέσει την Τουρκία να πάρει μέρος στη Διάσκεψη για τη σύναψη συνθήκης ειρήνης μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Η ανακοίνωση των τριών υπουργών που εκδόθηκε μετά από απίστευτους καυγάδες, στις 10 Σεπτεμβρίου 1922 (π.η.), είχε ανάμεσα στα άλλα και την ακόλουθη εμετική διατύπωση:

                «Αι τρείς Σύμμαχοι Δυνάμεις παρακαλούσι την Κυβέρνησιν της Μεγάλης  Εθνοσυνελεύσεως της Αγκύρας, όπως ευαρεστουμένη γκωστοποιήση εις αυτάς εάν θα ήτο διατεθειμένη να αποστείλη  άνευ βραδύτητος αντιπρόσωπόν της εις Διάσκεψιν, η οποία ήθελε συγκροτηθεί εις Βενετίαν ή αλλαχού….».

                Και παρακάτω έβαζε την προκαταβολική ταφόπλακα στην υπόθεση της Ανατολικής Θράκης, με ανάλογη εμετική διατύπωση:

                «Αι τρείς Σύμμαχοι Κυβερνήσεις δράττονται της παρούσης ευκαιρίας όπως δηλώσουν, ότι λαμβάνουν υπό ευμενή άποψιν ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΝΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗΝ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ, συμπεριλαμβανομένης της Αδριανουπόλεως».

*Απόσπασμα από την εμετική ανακοίνωση των τριών "Συμμάχων" υπουργών Εξωτερικών.

                Έτσι άνοιγε ο δρόμος για τη διάσκεψη των Μουδανιών. Με ουσιαστικά απούσα την Ελλάδα…

                Στο Παρίσι, ο τέως πρεσβευτής της Ελλάδος  Άθως Ρωμάνος (βενιζελικός) επισκέφθηκε τον Γάλλο πρωθυπουργό Πουανκαρέ και κατά την εφημερίδα «Κήρυξ της Νέας Υόρκης» του ζήτησε «με δάκρυα εις τους οφθαλμούς, όπως οι Σύμμαχοι μη καταστρέψουν την Μεγάλην Ελλάδα δι’ αποδόσεως της Αδριανουπόλεως εις την Τουρκίαν. Ο Γάλλος πρωθυπουργός απήντησεν ότι υπό τας παρούσας περιστάσεις ουδέν ηδύνατο να πράξη υπέρ της Ελλάδος»!!!

Έκκληση των πληρεξουσίων της Θράκης

                Την ίδια μέρα στις εφημερίδες δημοσιεύθηκε αγωνιώδης έκκληση των πληρεξουσίων της Θράκης με την οποία ζητούσαν από το λαό της πατρίδας τους να διατηρήσει την ψυχραιμία του και να παραμείνει εν επιστρατεύσει. Επιπλέον τόνιζαν μεταξύ άλλων:

                «Αν θέλη ο λαός της Θράκης ν’ αποφύγη την καταστροφήν, εάν δεν θέλη να ίδη τας πόλεις του, τα χωρία του καιόμενα, εάν δεν θέλη να ίδη τας οικογενείας του σφαζομένας και ατιμαζομένας, οφείλει να προσέλθη αυθορμήτως υπό τας σημαίας ίνα αμυνθή υπέρ βωμών και εστιών».

 *Ο πρωθυπουργός Νικόλαος Τριανταφυλλάκος

Σκαιά συμπεριφορά του πρωθυπουργού 

προς τους Θράκες πληρεξούσιους

                Εκείνη τη μέρα, είχε σημειωθεί και ένα σοβαρό επεισόδιο μεταξύ του πρωθυπουργού Νικ. Τριανταφυλλάκου και των δύο Θρακών βουλευτών, που αντιπροσώπευσαν και τους άλλους Θράκες συναδέλφους τους.

                Ο Τριανταφυλλάκος προήδρευε στο υπουργικό συμβούλιο. Οι δύο Θράκες Εξηντάρης και Μανουηλίδης, τον ζήτησαν επειγόντως θέλοντας να μάθουν τι συνέβαινε με τις Δυνάμεις της Αντάντ, που είχαν κάνει σχετικό διάβημα προς την Ελλάδα. Ο πρωθυπουργός διέκοψε τη συνεδρίαση και όταν οι πληρεξούσιοι ζήτησαν εξηγήσεις για όσα συνέβαιναν εις βάρος της Θράκης, εκνευρίσθηκε και φέρθηκε με σκαιότητα!!!

                Μεταξύ άλλων διερμηνεύοντας των αγωνία των συμπατριωτών τους συνολικά, βλέποντας ακόμα και βουλγαρικό κίνδυνο, οι βουλευτές ζήτησαν από την κυβέρνηση να πάρει άμεσα στρατιωτικά μέτρα. Επίσης επέστησαν την προσοχή του Τριανταφυλλάκου στην ανάγκη επανάκτησης των σχέσεων φιλίας της Ελλάδας με τις Συμμαχικές Δυνάμεις και ιδίως της Γαλλίας, η συστηματική αντίδραση της οποίας στα ελληνικά συμφέροντα είχε σαν αποτέλεσμα τη συμφορά εκείνων των ημερών.

                Οι βουλευτές εξέδωσαν ανακοίνωση υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων:

                «Παρ όλα ταύτα οι αποτελούντες την θρακικήν ομάδα πληρεξούσιοι, λαμβάνοντες υπ όψιν τας τραγικάς στιγμάς, τας οποίας διέρχεται η πατρίς των, συνηθισμένοι άλλως τε εκ της πείρας εις τοιαύτης φύσεως πικρίας με τας οποίας αφειδώς εποτίσθησαν, παρέχοντες τας ως άνω πληροφορίας επιθυμούσι να τεθή τέρμα εις το δημιουργηθέν επειδόδιον, εις το οποίον υπό άλλας συνθήκας και περιστάσεις θα έδιδον άλλην συνέχειαν».

                Αξιοπρεπής κατάληξη ενός επεισοδίου, εξ αιτίας της αναξιοπρεπούς στάσης του Τριανταφυλλάκου.

*Απόσπασμα δημοσιεύματος για το επεισόδιο Τριανταφυλλάκου- Θρακών βουλευτών

                Την επομένη μια επιτροπή Θρακών βουλευτών πήγε στο υπουργείο Επισιτισμού και συνάντησε τον αρμόδιο υπουργό Μπούσιο και είχε δίωρη συνεργασία για τα φλέγοντα ζητήματα της Θράκης και κυρίως για την ασφάλεια της περιοχής. Έφτασαν μάλιστα να δηλώσουν ότι θα παρείχαν ακόμα και κοινοβουλευτική υποστήριξη στην κυβέρνηση των Λαϊκών αν αυτή διαχειρισθεί σωστά τα προκύπτοντα προβλήματα.

                Ενώ οι μέρες περνούσαν και η αγωνία ανέβαινε κατακόρυφα, οι Θράκες πληρεξούσιοι δεν σταμάτησαν να εργάζονται για να διασώσουν τη Θράκη.

                Στις 9 Σεπτεμβρίου (π.η.) στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «Εμπρός»  δημοσιεύεται έκκληση του Κ. Σπυρίδη, Θρακός πληρεξουσίου υπό τον τίτλο «Θράκες! Όλοι εις τα όπλα» προσπαθώντας να συνεγείρει συνειδήσεις.

                «Όλοι εις τα όπλα! γράφει ο Σπυρίδης. Γενικός συναγερμός των Θρακών των δυναμένων να φέρωσιν όπλα. Προσέλθωμεν άπαντες εις τα εθελοντικά σώματα. Πρώτος εγώ, καίτοι προβεβηκώς, τίθεμαι, ως ιατρός, εις την υπηρεσίαν της Πατρίδος. Διότι εκ των δύο υιών μου ο είς εφονεύθη εις το Κιλκίς, ο έτερος υπηρετεί εν τω στρατώ από το 1911. Εκ των ανεψιών μου ο είς ελογχίσθη εις την Περίστασιν κατά την αποβίβασιν του Εμβέρ, του δε ετέρου όντος εις τας προφυλακάς Εσκή Σεχήρ αγνοείται μέχρι στιγμής η τύχη».

*Απόσπασμα από το τηλεγράφημα τος Ομοσπονδίας Επαγγελματικών Αδριανούπολης

                Την ίδια μέρα η εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος» δημοσιεύει τηλεγράφημα της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Αδριανούπολης η οποία εφιστά την προσοχή των πρεσβευτών της Αγγλίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Ιαπωνίας, Αμερικής, Βελγίου, Σερβίας, Ρουμανίας, Τσεχοσλοβακίας, «κατά των κακούργων ατιμαζόντων  την ανθρωπότητα, επαπειλούντων δε εξολόθρευσιν της Θράκης και παντός Ελληνισμού και Χριστιανισμού…».

                Άσκοπες εκκλήσεις… Η πατρίδα κατέρρεε…

                Στη συνέχεια της αυτής μέρα, ο πληρεξούσιος Καλλιπόλεως Αναστ. Μπακάλμπασης και άλλοι Θράκες βουλευτές επισκέφθηκαν τον υπουργό Γεώργιο Μπούσιο ζητώντας πληροφορίες για την κατάσταση. Ο Μπούσιος δεν απέκρυψε τη δυσμενή τροπή που είχαν πάρει τα πράγματα εκ μέρους των Συμμάχων.

                Η κυβέρνηση εν τω μεταξύ βλέποντας παντού συνωμοσίες εναντίον της άρχισε τις συλλήψεις. Μεταξύ των υπόπτων ήταν και ο βουλευτής Καλλιπόλεως Αναστ. Μπακάλμπασης, ο οποίος για κάποιες μέρες κρύβονταν για να νη μην συλληφθεί.

                Στις 12 Σεπτεμβρίου, ο Κ. Σπυρίδης, επανέρχεται με νέα έκκλησή του δημοσιευμένη στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «Εμπρός» υπό τον τίτλο «Η Θράκη όχι! Δεν θα χαθή». Στην έκκλησή του καταλήγει: «Έλληνες! Εξυπνήσατε, θαρρείτε και φανατισθήτε. Η Θράκη και συν αυτή η Ελλάς, χάνεται!».

                Ήταν πλέον φανερό πως οι μεγάλοι της Γης, είχαν αποφασίσει να παραχωρήσουν την Ανατολική Θράκη στην Τουρκία, παρά τις αντιρρήσεις ορισμένων ευρωπαϊκών κρατών, που δεν ήθελαν να εισέλθει στην Ευρώπη η Τουρκία (Σερβία, Ρουμανία κ.λπ.).

Η κατάρρευση του Μικρασιατικού Μετώπου

                Εν τω μεταξύ η κατάρρευση του μετώπου στη Μικρά Ασία, είχε δημιουργήσει έκρυθμη κατάσταση. Αξιωματικοί υπό τους Γονατά και Πλαστήρα, που είχαν φτάσει στη Χίο και τη Μυτιλήνη άρχισαν να συζητούν την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη διάσωση της Ελλάδας. Έτσι οργανώθηκε και εξερράγη η επανάσταση των Γονατά- Πλαστήρα και άλλων αξιωματικών.  Κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος και η Γ΄ Εθνοσυνέλευση καταργήθηκε…

                Οι επαναστατημένοι αξιωματικοί σε προκηρύξεις που έριξαν  στην Αθήνα με αεροπλάνο, πριν εισέλθουν όριζαν μεταξύ άλλων ότι στόχος τους ήταν η διάσωση της Θράκης. Αλλά όπως φάνηκε πολύ σύντομα, εννοούσαν τη Δυτική Θράκη. Όπως έγραψε λίγο αργότερα σε έκθεσή του ο Άγγλος πρεσβευτής Lindley, ο οποίος μαζί με το Γάλλο συνάδελφό του συνάντησαν την Επαναστατική Επιτροπή, ο Πλαστήρας και ο Γονατάς  δοκίμασαν μεγάλη απογοήτευση όταν πληροφορήθηκαν από τους δύο πρεσβευτές ότι η απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων, ήταν οριστική σε ό,τι αφορούσε την παραχώρηση της Ανατολικής Θράκη στους Τούρκους!!!

Και ο Βενιζέλος…

                Στις 20 Σεπτεμβρίου 1922 (3 Οκτωβρίου με το νέο ημερολόγιο) άρχισε στα Μουδανιά η διάσκεψη για την ανακωχή. Στο Λονδίνο ο Ελ. Βενιζέλος, συνάντησε τον Άγγλο υπουργό Εξωτερικών και ενημερώθηκε επίσημα για τις αποφάσεις των συμμάχων της Αντάντ. Αμέσως έστειλε τηλεγραφική έκθεση στην Αθήνα τονίζοντας ότι η απώλεια της Ανατολικής Θράκης ήταν «καταστροφή ανεπανόρθωτος» και προειδοποιούσε ότι αν η κυβέρνηση επιμείνει να κρατήσει την Ανατολική Θράκη, αντιτιθέμενη στη γνώμη των Συμμάχων «αι θερμαί μου ευχαί θα συνοδεύουν τον αγώνα τούτον του Έθνους, αλλά ευρίσκομαι εν τοιαύτη περιπτώσει εις την θλιβεράν ανάγκην να αρνηθώ την αποδοχήν της τιμητικής εντολής όπως αντιπροσωπεύσω την χώραν εις το εξωτερικόν».
                 Μια ύστατη έκκληση των Θρακών βουλευτών δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες στις 26 Σεπτεμβρίου 1922, Ήταν ένα τηλεγράφημα προς το πρακτορείο Ρώυτερ, για να διανεμηθεί στις εφημερίδες του Λονδίνου και στις άλλες μεγάλες βρετανικές επαρχιακές εφημερίδες.

*Η ύστατη έκκληση των Θρακών βουλευτών

                "Της Θράκης διδομένης εις τους Τούρκους και της εδαφικής αυτών συναφείας μετά της Βουλγαρίας αποκαθισταμένης, οι Τούρκοι θέλουν προχωρήσει πολύ προς την αποκατάστασιν του γερμανικού διαδρόμου Βερολίνου- Βαγδάτης" τόνιζαν μεταξύ άλλων οι Θράκες βουλευτές.

                Οι Θράκες πληρεξούσιοι έβλεπαν ανήμποροι πλέον, να διατάσσεται η εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τις στρατιωτικές δυνάμεις (από την 1/14 Οκτωβρίου 1922) και από τον αυτόχθονα χριστιανικό πληθυσμό 250.000 ανθρώπων… Το όνειρο έγινε εφιάλτης… Το μαρτυρούσαν τα αμέτρητα καραβάνια των προσφύγων, που με τα πόδια ή με βοϊδάμαξα περνούσαν τον ποταμό Έβρο, αναζητώντας μια νέα πατρίδα…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Η δραματική πορεία των Ανατολικοθρακιωτών προσφύγων προς τη νέα πατρίδα, αρχίζει...