Θράκη: Το Ελδοράδο του 1920...

*Τα μέλη της Διάσκεψης του Σαν Ρέμο, το 1920.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Είναι γνωστό, ότι στη Διάσκεψη στο Σαν Ρέμο τον Απρίλιο του 1920, αποφασίσθηκε η τύχη της Ανατολικής και Δυτικής Θράκης, η οποία κατέστη ελληνική μετά από αιώνες δουλείας. Το Σαν Ρέμο είναι παραθαλάσσια πόλη της Βόρειας Ιταλίας, στην περιφέρεια της Λιγουρίας. Η πόλη είναι πολύ γνωστή ως τουριστικός προορισμός στην Ιταλική Ριβιέρα. Στις εργασίες εκείνης της ιστορικής συμμαχικής Διάσκεψης προήδρευσε ο Ιταλός πρωθυπουργός Φραντσέσκο Σαβιέρο Νίττι.  Όταν ελήφθησαν οι αποφάσεις για την Ελλάδα, ο Νίττι εξουσιοδότησε τον διευθυντή των γραφείων της διάσκεψης Ιταλό διπλωμάτη μαρκήσιο Βενόστα να αναγγείλει επίσημα στον Τύπο την προσάρτηση της Θράκης.

                Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Σαν Ρέμο είχε μεταβεί και ο μουσουλμάνος πρόκριτος της Δυτικής Θράκης Αχμέτ Ιχσάν Μπέης, ο οποίος διαβεβαίωσε τα μέλη της Διάσκεψης ότι οι Μουσουλμάνοι της Θράκης προτιμούσαν τότε, έναντι κάθε άλλου κράτους την Ελλάδα. Δεν ήθελαν τους Νεότουρκους και κυρίως τους Βουλγάρους λόγω των πολλών βιαιοπραγιών που είχαν διαπράξει εκεί από το 1913 έως το 1918.

                Στην Αθήνα πάντως ήταν πολλοί εκείνοι, που εκτός από την ύψιστη σημασία της απελευθέρωσης μιας ελληνικής περιοχής, είδαν το γεγονός αυτό ως ευκαιρία τόνωσης των οικονομικών του κράτους. Με άλλα λόγια έβλεπαν τη Θράκη, ως ένα Ελδοράδο για την Ψωροκώσταινα.

*Τι έδινε η Θράκη στο κράτος...

Το Λαχειοφόρο δάνειο

                Τα ευχάριστα νέα των ημερών συνέπεσαν και με την έκδοση Λαχειοφόρου Δανείου 300.000.000 δρχ. για να καλυφθούν τα έξοδα που αντιμετώπιζε το κράτος, τόσο με τις εκστρατείες απελευθέρωσης της Θράκης, όσο και με τις αναπτυξιακές ανάγκες. Οι εγγραφές μάλιστα ήταν επιτυχείς από την πρώτη μέρα, με πρώτο εγγραφέντα το βασιλέα Αλέξανδρο. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι με τις εγγραφές της πρώτης ημέρας καλύφθηκε το 1/6 του ποσού, που ήθελε να αντλήσει το κράτος.

                Πολλές όμως από τις διαφημίσεις του Λαχειοφόρου Δανείου στις εφημερίδες είχαν ως σημείο αναφορά τον πλούτο και την παραγωγικότητα της Θράκης.

                Το «Έθνος» σε πρωτοσέλιδη διαφήμισή του για το δάνειο (11 Απριλίου 1920), έγραφε με μεγάλα κεφαλαία γράμματα: «ΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑΙ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΟΤΙ Η ΠΡΟΣΑΡΤΩΜΕΝΗ ΘΡΑΚΗ ΠΑΡΑΓΕΙ ΟΣΑ ΠΑΡΗΓΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Η ΠΑΛΑΙΑ ΕΛΛΑΣ- ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΕΙΣ ΤΟ ΔΑΝΕΙΟΝ ΔΙΑ ΝΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΩΜΕΝ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟΝ ΤΗΣ».

                Ανάλογη διαφήμιση δημοσίευσαν την ίδια μέρα και οι «Καιροί» που έγραφαν: «Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΑΡΤΩΜΕΝΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΥΠΕΡΒΑΙΝΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ- ΕΓΓΡΑΦΗΤΕ ΕΙΣ ΤΟ ΛΑΧΕΙΟΦΟΡΟΝ ΔΑΝΕΙΟΝ- ΔΙΑ ΝΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΩΜΕΝ ΤΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ».  

                Στις 18 Απριλίου ο Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Οικονομικών Ρινόπουλος έκανε δηλώσεις για την επιτυχή πορεία των εγγραφών στο δάνειο αναφέροντας μεταξύ άλλων πως και οι Θρακιώτες, οι οποίοι περίμεναν την απελευθέρωσή τους, εκδήλωσαν ενδιαφέρον να εγγραφούν και αυτοί για να ενισχύσουν την εθνική προσπάθεια.

                «Η Θράκη- είπε- μόλις έπνευσε επ’ αυτής η πνοή της Ελληνικής ελευθερίας, ερωτά δια του εκπροσώπου της Ελληνικής Κυβερνήσεως κ. Βαμβακά, εάν θα δυνηθεί να μετάσχη του δανείου…».

                Σύμφωνα με μεταγενέστερα τηλεγραφήματα, είχε ζητηθεί από τον Βαμβακά να παραταθούν οι εγγραφές στο δάνειο, για να προλάβουν πάρουν ομολογίες και οι Θράκες.

*Και η γέφυρα του Νέστου, όπλο των διαφημιστών του Λαχειοφόρου Δανείου 

(Εφημερίδα "Καιροί 25 Απριλίου 1920)

Τα νέα σύνορα της Ελλάδας

                Ο Τύπος της Αθήνας αντελήφθη αμέσως, τα πλεονεκτήματα που παρείχε στο ελληνικό κράτος η Θράκη με την ένωσή της.

                Το «Έθνος» σε κύριο άρθρο του με τίτλο «Η Ένωσις της Θράκης» γνωστοποιούσε ότι η Ελλάδα, που φτάνει λίγα χιλιόμετρα έξω από την Κωνσταντινούπολη, αποκτά διέξοδο στον Εύξεινο και στην Προποντίδα, εγκαθίσταται σε μια από τις δύο πλευρές των Στενών, ενώ το Αιγαίο καθίσταται οριστικά ελληνική θάλασσα. Και πρόσθετε: «Γύρω από τον αδάμαντα της Αδριανουπόλεως, ερχόμενον να κοσμήση το διάδημα της ισχυράς Ελλάδος της αύριον, πλήθος άλλων πόλεων και κέντρων ανθηράς εθνικής ζωής επανέρχεται εις τους κόλπους της πατρίδος».

                Πράγματι στις 10 Απριλίου 1920 έγιναν γνωστά τα αποτελέσματα της Διάσκεψης του Σαν Ρέμο. Η Θράκη ολόκληρη, που είχε καταληφθεί το 1919 από τα συμμαχικά στρατεύματα της Αντάντ, τα οποία τερμάτισαν τη Βουλγαρική κατοχή της Δυτικής Θράκης,  παρεχωρείτο στην Ελλάδα. Η απόφαση των συμμάχων ελήφθη παμψηφεί. Τα σύνορα της Ελλάδας θα έφταναν ανατολικά περί τα 30 χιλιόμετρα έξω από την Κωνσταντινούπολη. Δική μας η χερσόνησος της Καλλίπολης, δική μας και η Αδριανούπολη!

                Αναλυτικότερα οι εφημερίδες έγραφαν ότι η γραμμή των νέων θρακικών συνόρων της Ελλάδας ξεκινούσε από τα σύνορα του 1913 και από τον ποταμό Νέστο, ακολουθούσε την κορυφογραμμή της Ροδόπης και ειδικότερα του Καρτάλ Νταγ και έφτανε έως 4 χιλιόμετρα βόρεια του Κιουτσούκ Δερβέν (Μικρό Δέρειο). Από εκεί στρέφονταν προς βορρά περνούσε ανατολικά του Ορτάκιοϊ (σήμερα βουλγαρικό Ιβαήλοβγκραντ) και έφτανε στον ποταμό Έβρο στο Μουσταφά Πασά (σήμερα βουλγαρικό Σβίλεγκραντ). Συνέχιζε ανατολικά και ακολουθούσε την οριογραμμή των τουρκοβουλγαρικών συνόρων του 1915 και ακολούθως την μεθόριο του 1913, καταλήγοντας στον Εύξεινο Πόντο, προς βορρά της Θυνιάδος Άκρας.

                Προς την πλευρά της Κωνσταντινουπόλεως η οροθετική γραμμή άρχιζε από τη λίμνη των Δέρκων προς την πλευρά του Εύξεινου Πόντου και κατέληγε, ακολουθώντας τη γραμμή των οχυρώσεων της Τσατάλτζας, στο μυχό του κολπίσκου του Μεγάλου Τσεκμετζέ στην Προποντίδα .

                Με άλλα λόγια το έδαφος που παραχωρήθηκε στην Ελλάδα τότε είχε έκταση σχεδόν 30.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.  Ήταν δηλαδή έκταση όση περίπου η Πελοπόννησος και η Κρήτη, μαζί!!!

                Στη Διάσκεψη της Ειρήνης στο Παρίσι νωρίτερα είχα ανακοινωθεί ότι η περιοχή που παραχωρήθηκε στην Ελλάδα είχε πληθυσμό 812.000 χωρίς να υπολογίζεται ο πληθυσμός της Ίμβρου και της Τενέδου, που είχαν συνολικά 13.377 κατοίκους . Μιλούσαν τότε για τους καζάδες Ξάνθης και Κομοτηνής και τα σαντζάκια Δεδέαγατς, Καλλίπολης, Ραιδεστού, Αδριανούπολης, Σαράντα Εκκλησιών και μέρους του σαντζακίου της Τσατάλτζας.

                Με την παραχώρηση της Θράκης, η Ελλάδα αποκτούσε στον Εύξεινο Πόντο παραλία μήκους περίπου 120 χιλιομέτρων, με δύο αξιόλογα λιμάνια, την Θυνιάδα και τη Μήδεια. Αξιοσημείωτο επίσης ήταν το σιδηροδρομικό δίκτυο, αφού σ’ αυτό ανήκε η γραμμή Θεσσαλονίκης- Κωνσταντινούπολης, η οποία επί του θρακικού μόνο εδάφους, είχε μήκος 450 χιλιομέτρων, με τις διακλαδώσεις Δεδέαγατς- Κούλελι Μπουργκάς (Πύθιο)- Αδριανούπολης- Βουλγαρικά σύνορα, άνω των 80 χιλιομέτρων και των Σαράντα Εκκλησιών με περίπου 50 χιλιόμετρα.

                Μια εφημερίδα είχε γράψει τότε ότι το περίφημο τρένο Οριάν Εξπρές για να φτάσει από τη Βουλγαρία στην Κωνσταντινούπολη, θα διατρέχει επί 10 ώρες ελληνικό έδαφος.

                Ένα άλλο πλεονέκτημα της Θράκης τότε, ήταν το πυκνό δίκτυο σημαντικών πόλεων. Πρώτη απ΄ όλες η Αδριανούπολη, η οποία μαζί με το Κάραγατς και τα άλλα προάστια είχε πληθυσμό 130.000 κατοίκων. Η Ξάνθη πασίγνωστη τότε πόλη είχε 10.000, κατοίκους. Η Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) 22.000 κατοίκους, το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) 10.000, η Αίνος 10.000, το Σουφλί 14.000, το Διδυμότειχο 12.000, οι Σαράντα Εκκλησίες 17.000, η Ραιδεστός 25.000, η Καλλίπολη 30.000, σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου.

*Η Θράκη ελληνική....

                Τη Θράκη διέρρεαν ο ποταμός  Έβρος, ο ποταμός Εργίνης και άλλοι ποταμοί μικρότεροι, που πότιζαν εύφορες πεδιάδες, οι οποίες είχαν μεγάλη παραγωγή  σε δημητριακά, βαμβάκι, καπνό, κρασιά κ.λπ. ενώ τρέφονταν εκεί μεγάλες αγέλες βοοειδών και πολλά ποίμνια αιγοπροβάτων, που καθιστούσαν τη Θράκη μια από τις πρώτες γεωργικές και κτηνοτροφικές περιοχές της Βαλκανικής.

         Μια άλλη εφημερίδα, υπολόγιζε για την Ανατολική Θράκη ότι εκεί καλλιεργούνται μόνο το 1/3 της καλλιεργήσιμης γης, που αποδίδει δημητριακά αξίας 70 εκ. δρχ., καπνό καταναλισκόμενο στην Τουρκία αλλά και πωλούμενο στο εξωτερικό, αξίας 30 εκ. δρχ.  σημαντικά προϊόντα οινοποιίας , πλουσιότατη κτηνοτροφία και 2 εκ. κιλά μεταξοσκωλήκων, Επιπλέον υπήρχαν σημαντικοί αλευρόμυλοι, εργοστάσια οινοπνευμάτων,  μεταξουργεία και βυρσοδεψεία. Υπήρχαν επίσης δάση με σημαντική παραγωγή καυσοξύλων και ξυλανθράκων, καθώς και ανεκμετάλλευτα μεταλλεία. Σε ό,τι αφορά τις πόλεις χαρακτήριζε ως «εμπορικότατες» την Καλλίπολη, το Πλαγιάρι, την Περίσταση, το Γάνο, τη Ραιδεστό, την Ηράκλεια, τη Συληβρία, την Τσόρλου (Τυρολόη) τα Μάλγαρα, την Χαριούπολη κ.λπ. και συμπέραινε:

                «…βεβαίως η απόδοσις θ΄ αποβή πλουσιωτάτη, πλουτοφόρος, ικανή ίνα καλύψη πάσαν θυσίαν χρήματος και παν δάνειον, γινόμενον προς κάλυψιν γενομένων δαπανών προς ανάκτησιν χωρών Ελληνικωτάτων και παραγωγικωτάτων, δεδομένου άλλωστε ότι η Θράκη η μέχρι Τσατάλτζας διεξήγε μέχρι του 1911 εξαγωγικόν εμπόριον υπερβαίνον τα 70 εκ. δρχ. και ότι υπό Ελληνικήν διοίκησιν θα προσεγγίση πάντως, εάν δεν υπερβή τα 110 εκ. δρχ. του εξαγωγικού εμπορίου της μέχρι του 1908 Παλαιάς Ελλάδος. Τοιαύτη είναι η ακμή, τοιαύτη είναι η οικονομική ρώμη της προστιθεμένης εις το Ελληνικό Κράτος Ελληνικής χώρας. Εις αντίκρυσμα των δαπανών δια την απόκτησιν της χώρας ταύτης ζητείται από τους Έλληνας πολίτας υπό της Ελληνικής πατρίδος των, να την δανείσουν το ποσόν των 300 εκ. του νέου Δανείου» («Πατρίς»).    

                Ο «Ελεύθερος Τύπος» σε άρθρο του Ανδρέα Καβαφάκη με τίτλο «Η Θράκη και η Καλλίπολις» αναδείκνυε την γεωστρατηγική  σημασία της Θράκης ως προστατευτικού κλοιού πέριξ της Κωνσταντινούπολης κατά τους βυζαντινούς χρόνους. «Αληθώς η Θράκη- σημείωνε-  υπήρξεν η ισχυρά κογχύλη, ήτις προεφύλαξε ζηλοτύπως τον μαργαρίτην, όν έκλειεν εις το βάθος της: την Πρωτεύουσαν. Το αυτό έργον θα επιτελέση και σήμερον. Η Βουλγαρική βουλιμία, δεν απειλεί πλέον την ιεράν Πόλιν του Ελληνισμού.  Επυργώσαμεν προ αυτής, ακατάλυτον ελληνικόν θώρακα. Και ούτε είναι δυνατόν ν’ απειληθεί αύτη άλλοθεν. Η Ελλάς είναι πλησίον, δύναται να εκτείνη επ’ αυτής την προστάτιδα ασπίδα της».    

                Μήνες αργότερα και αφού άλλαξε η κυβέρνηση, ο υπουργός Στρατιωτικών Δημήτριος Γούναρης, της αντιβενιζελικής παράταξης ενημερώνοντας στις 4 Ιανουαρίου 1921 το υπουργικό  συμβούλιο για την περιοδεία του στη Θράκη, εξήγησε ότι «απεθαύμασε τον πλούτον της χώρας, όστις καταλλήλως εκμεταλλευόμενος, θέλει καταστήσει ευτυχείς τους κατοίκους και αποδώσει μεγάλας  προσόδους εις το Κράτος».  

                Και όμως, αυτό το Ελδοράδο δύο χρόνια αργότερα τεμαχίστηκε και το σημαντικό μέρος του η Ανατολική Θράκη, παραδόθηκε μερίμνη των συμμάχων μας, στην Τουρκία του Κεμάλ Ατατούρκ. Στην Τουρκία, η οποία δεν πολέμησε για να κερδίσει αυτή την περιοχή!!! (Βλέπετε σχετικά στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2016/06/1922_15.html ).

                Και το κομμάτι της Δυτικής Θράκης, που παρέμεινε στην Ελλάδα, λόγω Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, λόγω ναζιστικής κατοχής, λόγω Εμφυλίου και άλλων συγκυριών, δεν αξιοποιήθηκε όπως έπρεπε…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ:

*Αρχείο εφημερίδων ΕΘΝΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ΚΑΙΡΟΙ, ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ, Απριλίου 1920