Το έργο της ανασυγκρότησης της Θράκης, μετά το 1918, ενόψει της απελευθέρωσης

*Δόθηκε έμφαση στην αναζωογόνηση των χωριών και στην ενίσχυση του αγροτικού τομέα

 

*Η παλιννόστηση των εκτοπισμένων

από το 1913 έως το 1918

*Το έργο της Επιτροπής για

την αναζωογόνηση της Θράκης 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

H Κεντρική Επιτροπή υπέρ Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών υπήρξε ένας θεσμός αξιοσημείωτης ανακούφισης πολιτών, που είχαν υποστεί τα πάνδεινα από τις φοβερές εκτοπίσεις στην Ανατολική Θράκη από τους Νεότουρκους και στη Δυτική Θράκη από τους Βουλγάρους κατά τα έτη 1914-1918. Ιδρύθηκε στο τέλος Οκτωβρίου 1918 και εγκατέστησε τμήματα στα κυριότερα αστικά κέντρα της Θράκης και στα Ασιατικά παράλια της Προποντίδας.

Η Επιτροπή αυτή αρχικά ιδρύθηκε ως υπηρεσία παροχής των πρώτων και βασικών βοηθειών στον παλιννοστούντα πληθυσμό και εξελίχθηκε σαν πιστωτικό ίδρυμα με προορισμό την αποκατάσταση του γεωργικού κυρίως πληθυσμού με παροχή δανείων για την αγορά ζώων, σπόρων και λοιπών χρειωδών, καθώς και για την επισκευή των κατεστραμμένων σπιτιών.

Ήταν οι ελπιδοφόρες μέρες, που τα όνειρα για απελευθέρωση της Θράκης έδειχναν να παίρνουν σάρκα και οστά. Η Ελλάδα ήταν με το μέρος των νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Τουρκία που κατείχε την Ανατολική Θράκη και η Βουλγαρία που κατείχε τη Δυτική Θράκη ήταν με το μέρος των ηττημένων Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Ήδη είχε δημιουργηθεί η Διασυμμαχική Θράκη, με την απομάκρυνση των Βουλγάρων από τη Δυτική Θράκη.

*Εικόνα από τη Διασυμμαχική Θράκη

Το κλίμα ήταν ιδιαιτέρως ενθαρρυντικό για τις ελληνικές προσδοκίες. Στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης στο Παρίσι, παίζονταν η τύχη της Θράκης. Χαρακτηριστικά ήταν και τα τηλεγραφήματα από την Ουάσιγκτον, πέρα του κλίματος που επικρατούσε στην Ευρώπη. Στην αμερικανική πρωτεύουσα ο γερουσιαστής Κίνγκ είχε προτείνει στη Γερουσία, ολόκληρη η Θράκη, με εξαίρεση την Κωνσταντινούπολη να ενωθεί με την Ελλάδα. Η επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων τροποποίησε την πρόταση που είχε γίνει δεκτή με την ακόλουθη διατύπωση:

«Η Γερουσία είναι της γνώμης όπως τα μέρη της Θράκης τα παραχωρηθέντα υπό της Βουλγαρίας και της Τουρκίας εις τας συμμαχικάς Δυνάμεις, και των οποίων ο εθνολογικός και ιστορικός Ελληνικός χαρακτήρ απεδείχθη υπό της Ελλάδος, παραχωρηθώσιν εις την Ελλάδα και ενωθώσιν μετ’ αυτής, της Ελλάδος υποχρεουμένης να παραχωρήση εις την Βουλγαρίαν εμπορικάς ευκολίας εν των Αιγαίω ομοίας προς τας παρασχεθείσας εις την Σερβίαν εν Θεσσαλονίκη».

Ας μην ξεχνάμε ότι πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο Γούντροου Ουΐλσον, που στήριζε ένθερμα τα βουλγαρικά συμφέροντα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στις 7 Ιανουαρίου 1920 δημοσιεύθηκε η είδηση ότι επιτροπή καθηγητών αμερικανικών Πανεπιστημίων επέδωσε στον πρόεδρο Ουΐλσον υπόμνημα υπογεγραμμένο από τους περισσότερους καθηγητές, που ζητούσαν η Αμερική να αποσύρει τις εναντίον της ένωσης της Θράκης με την Ελλάδα, αντιρρήσεις της.

Τιτάνιο υπήρξε το έργο της Ελλάδας γενικά, αλλά και της Διασυμμαχικής Θράκης, για την παλιννόστηση των εκτοπισμένων ομογενών. Η Ελλάδα ξαναγεννιόταν μέσα από τις στάχτες, που άφησαν Τούρκοι και Βούλγαροι.

Ας επανέλθουμε όμως στο έργο της Κεντρικής Επιτροπής υπέρ Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών. Την έκθεση αυτή συνέταξε ο Α. Α. Πάλλης, Γενικός Οικονομικός Επιθεωρητής, αποσπασμένος στην Ελληνική Αρμοστεία της Κωνσταντινούπολης, στις 17 Φεβρουαρίου 1920. Ο Πάλλης ήταν και μέλος της διασυμμαχικής επιτροπής για την παλιννόστηση των προσφύγων. Αρχικά για να έχουμε εικόνα της τάξης των μεγεθών, θα αναφέρουμε ότι έως τις 31 Δεκεμβρίου 1919 είχαν διατεθεί 1.469.049,36 τουρκικές λίρες και είχαν διανεμηθεί σε πρώτη φάση 1.000.887,70 τουρκικές λίρες. Κάθε γεωργικό δάνειο είχε ορισθεί σε 300 λίρες Τουρκίας, αλλά γρήγορα λόγω πιστωτικής στενότητας περιορίσθηκε στις 250 λίρες.

*Η Αδριανούπολη

 

Η ανασυγκρότηση κατά περιοχές

 

Ας δούμε το έργο της Επιτροπής κατά περιοχή:

Περιφέρεια Αδριανούπολης: Εκτός από την μεγάλη και ιστορική πόλη της Αδριανούπολης υπήρχαν γύρω της τα χωριά Αμπαλάρ, Καρακασήμ, Χάσκιοϊ Γκερδελή, Καρά Γιουσούφ, Σαραπλάρ, Χαφσά, Ορταξί, Ασλάν, Κούλελι και Αρναούτκιοϊ. Η περιοχή ήταν καθαρώς γεωργική με 655 αγροτικές οικογένειες. Η χορήγηση των δανείων είχε γίνει με την παραχώρηση σε είδη χρήσιμα. Αγοράσθηκαν από την εγχώρια αγορά και παραδόθηκαν στους δικαιούχους 805 ζώα (βόδια, βουβάλια, αγελάδες, και άλογα, 10 κάρα, 12 άροτρα και 51.427 οκάδες σπόρων σιταριού και σίκαλης. Οι περισσότεροι γεωργοί πάντως όργωσαν τα χωράφια τους με ξύλινα άροτρα, που κατασκεύαζαν μόνοι τους. Οι οικογένειες που δανειοδοτήθηκαν καλλιέργησαν τότε 13.730 στρέμματα, σπέρνοντας 48.791 οκάδες σπόρου. Οι μόνες απώλειες ήταν ο θάνατος έξι βοδιών από πανώλη βοοειδών, που ευτυχώς περιορίσθηκε η εξάπλωσή της χάρη στα μέτρα που ελήφθησαν.

Σε διάφορα χωριά είχαν ανοίξει και πάλι εκκλησίες και σχολές.

*Η Μακρά Γέφυρα (Ουζούν Κιοπρού)

Περιφέρεια Ουζούν Κιοπρού (Μακρά Γέφυρα): Την απάρτιζαν τα χωριά Καβατζίκ, Μαλκότσι, Κίρκιοϊ, Καράμπουναρ, Κουρτ, Καραΐλια,Καραντά, Γενήκιοϊ, Λουλί, Γιαούπ, Τσαλίκιοϊ, Καβακλή, Τσιφλίκιοϊ και Δογαντζή.

Οι δικαιούμενες οικογένειες ήταν 935 αγροτικές και 35 ποιμενικές. Τελικά έως το τέλος Νοεμβρίου 1919 είχαν κάνει χρήση των δανείων 643 αγροτικές οικογένειες. Ο πληθυσμός της περιοχής ήταν καθαρά ελληνόφωνος. Η βασική παρατήρηση των αρμοδίων τότε ήταν ότι οι χωρικοί είχαν πάψει να εργάζονται στα τσιφλίκια των Τούρκων μπέηδων, οι οποίοι βλέποντας την κατάσταση και τις εξελίξεις είχαν αρχίσει να πουλούν τα ζώα τους σε τιμές συγκαταβατικές. Τα δάνεια που πήραν οι 643 οικογένειες διατέθηκαν για να αγορασθούν 1.200 ζώα διαφόρων ειδών, 139 κάρα, 82.251 οκάδες σπόρων και 49 άροτρα. Πολλοί χωρικοί επισκεύασαν τα σπίτια τους και αγόρασαν ρουχισμό. Καλλιέργησαν 9.416 στρέμματα και έσπειραν 71.408 οκάδες σιταριού, κριθαριού και σίκαλης.

*Η Αίνος του 1908

Περιφέρεια Αίνου: Μικρότερη περιφέρεια, απαρτίζονταν εκτός από την Αίνο και από τα χωριά Μαΐστρο, Αμυγδαλιά, Διαπορένη, Μπαράωρα και Κισκακάν.

Δάνειο δικαιούνταν 192 οικογένειες από τις οποίες οι 130 ήταν γεωργικές. Έως το τέλος του 1919 είχαν πάρει δάνεια 177 οικογένειες. Άλλες πληροφορίες δεν είχαν γίνει γνωστές.

*Η Κεσσάνη

Περιφέρεια Κεσσάνης: Την απάρτιζαν τα χωριά Αλτίν Τας, Βαρνίτσα, Γραβούνα, Δογαντζίκ, Ιμπρίκ Τεπέ, Καρά Τσαλή, Καρλή Κιοϊ, Καρυαί, Κεσσάνη, Κουρουτζί Κιοϊ, Κουρού Τσεσμέ, Λαλά ΚιοΪ, Μάλτεπε, Μαύρες, Μαχμούτ Κιοϊ, Μπασσήτ, Μπεγεντίκ, Μεγαρήσι, Παζάρ Ντερέ, Σαζλή Ντερέ, Σουλτάν Κιοϊ, Τσελτήκι, Φεκηρμίκ, Χατζηγύρι και Χαδήρ Κιοϊ. Οι κάτοικοι ήταν γεωργοί και τυροκόμοι.

Ο αριθμός των οικογενειών που δικαιούνταν δάνειο ήταν 776. Όσοι πήραν δάνειο αγόρασαν 3.362 ζώα διαφόρων ειδών, και 645 κάρα. Στην περιφέρεια αυτή χρειάσθηκε να δοθούν και συμπληρωματικά δάνεια από ιδιώτες. Καλλιεργήθηκαν 50.027 στρέμματα και αφορούσαν το μισό της διατιθέμενης έκτασης για καλλιέργειες.

Περιφέρεια Πανόρμου: Την απάρτιζαν τα χωριά Πέραμος, Μηχανιώνα, Καστέλλι, Κουρκουλί, Καβουτζί Μουζάτσα και Σμαβίον. Οι δικαιούμενες δανείου οικογένειες ήταν 507. έως το τέλος του Νοεμβρίου 1919 είχαν πάρει τα δάνειό τους 254 οικογένειες. Πλην της γεωργίας οι κάτοικοι επιδίδονταν, στην αμπελουργία, στην ελαιοκομία και την αλιεία. Με τα χρήματα των δανείων αγόρασαν κάρα και γεωργικά εργαλεία, 300 διάφορα ζώα και 15.180 οκάδες σπόρων. Καλλιέργησαν συνολικά 3.350 στρέμματα.

*Η θάλασσα του Μαρμαρά

Περιφέρεια Μαρμαρά: Περιλάμβανε τα χωριά Μαρμαρά, Γαλιμή, Παλάτια, Προάστειον, Κλαζάκι, Πασά Λιμάνι, Αλώνι, Βόρι, Χουχλιά, Αφθόνι, Σκοπιά και Κούταλη. Δάνεια μπορούσαν να πάρουν 65 γεωργικές οικογένειες, 312 αμπελουργικές, 78 αλιευτικές και άλλων επαγγελμάτων. Έως το τέλος Νοεμβρίου 1919 είχαν κάνει χρήση των δανείων της Επιτροπής 263 οικογένειες.

Πλην της γεωργίας οι κάτοικοι επιδίδονταν στην αμπελουργία, την ελαιοκομία, και τη σηροτροφία. Δυστυχώς τα περισσότερα αμπέλια που δεν είχαν καλλιεργηθεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια λόγω των εκτοπίσεων των κατοίκων είχαν ξεραθεί. Για τους ίδιους λόγους είχαν καταστραφεί και πολλά ελαιόδεντρα, ενώ και η σηροτροφία βρίσκονταν στην ίδια κακή κατάσταση.

Τα δάνεια που δόθηκαν χρησιμοποιήθηκαν για την αγορά διαφόρων ζώων, για κηπουρικά εργαλεία, για γεωργικά εφόδια και για αλιευτικά εργαλεία. Κάποια χρήματα διατέθηκαν και για συντήρηση των οικογενειών. Οι λεμβούχοι αγόρασαν κυρίως λέμβους και οι αλιείς συνεταιρίσθηκαν για εξοικονόμηση των εξόδων τους. Έως το τέλος του Δεκεμβρίου είχαν καλλιεργηθεί 1820 στρέμματα. Αρκετές οικογένειες πήραν συμπληρωματικά δάνεια από τον ιδιωτικό τομέα.

*Τα Μουδανιά

               Περιφέρεια Μουδανιών: Αυτή την περιφέρεια αποτελούσαν τα χωριά Γιαλή Τσιφλίκ, Τρίγλια, Σιγή, Μεσόπολις, Νεοχώρι, Ελιγμοί, Αρβανιτοχώρι, Αρμουτλή, Καλόλημνος, Τσάμλιτζα, Τσεσνεΐρ, Τσαμπάζι, και Αλβανιτοχώρι.

Σ’ αυτή την περιφέρεια πλην της γεωργίας, καλλιεργούσαν ελαιόδεντρα σε μεγάλη κλίμακα. Οι κάτοικοι των παραλίων επιδίδονταν στην αλιεία της παλαμίδας. Δικαιούμενες δανείου ήταν 2.839 οικογένειες, Έως το τέλος του Δεκεμβρίου είχαν παραχωρηθεί δάνεια σε 1.954 οικογένειες.

Τα δάνεια αυτά διατέθηκαν για την αγορά 2.451 ζώων διαφόρων ειδών, 42 κάρων, 20.500 οκάδων σπόρων, 12 καϊκιών, 43 λέμβων, 29 διχτυών για αγορά διαφόρων εργαλείων. Η περιφέρεια αυτή θεωρούνταν πολύ παραγωγική και οι ελπίδες όλων είχαν στραφεί σε μια καλή εσοδεία των ελαιοδέντρων για να ανακάμψει ταχέως η επιτροπή.

Περιφέρεια Δέρκων: Πρόκειται για χωριά του Βοσπόρου και των πέριξ της Κωνσταντινούπολης. Λόγω της ανεπάρκειας των πόρων της Κεντρική Επιτροπή υπέρ Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών αποφασίσθηκε να μην χορηγηθούν δάνεια στην περιοχή αυτή, γιατί οι κάτοικοί της που έμεναν πολύ κοντά στην Κωνσταντινούπολη είχαν και άλλους τρόπους να καταγίνονται σε άλλες εργασίες. Εξαίρεση έγινε μόνο για τα χωριά Ντομούζ Ντερέ και Φαναράκι, όπου δανειοδοτήθηκαν 455 οικογένειες.

Περιφέρεια Χαλκηδόνας: Δόθηκαν δάνεια μόνο στα χωριά Άνω και Κάτω Νεοχώρι, για τους ίδιους λόγους που δεν δόθηκαν περισσότερα δάνεια και στην περιφέρεια Δέρκων.

*Η Καλλίπολη

Περιφέρεια Καλλιπόλεως: Απαρτίζονταν από την κωμόπολη της Καλλίπολης και από τα χωριά Πλαγιάρι, Νεοχώρι, Καβακλή, Αγγελοχώρι, Ταϊφίρι, Περβάζι, Μπαΐρι, Γαλατάς, Μάδυτος και Κριθιά.

Οι δικαιούμενες δανείου οικογένειες ήταν 1.161. Από αυτές 673 ήταν γεωργικές και οι λοιπές ασκούσαν διάφορα άλλα επαγγέλματα. Έως το τέλος του 1916 είχαν πάρει δάνειο 636 οικογένειες, από τις οποίες οι 553 ήταν γεωργικές. Στα χωριά Ταϊφίρι και Αγγελοχώρι οι κάτοικοι ήταν κυρίως κτηνοτρόφοι και αμπελουργοί.

Στην περιφέρεια αυτή από την α’ δόση του δανείου (γιατί η δεύτερη είχε καθυστερήσει) αγοράσθηκα 640 ζώα διαφόρων ειδών, 180 άροτρα και 156.505 οκάδες σπόρων. Καλλιεργήθηκαν περίπου 6.000 στρέμματα, που αντιπροσώπευαν το 10% της έκτασης που καλλιεργούσαν προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Έμφαση δόθηκε στη σπορά δημητριακών, αλλά «εσπάρησαν και μικραί ποσότητες κυάμων».

Στην περιοχή Καλλίπολης είχαν χορηγηθεί δάνεια και σε 44 ποιμένες, 26 αλιείς, 11 κηπουρούς, 1 αγωγιάτη, και 1 μυλωθρό.

Στην έκθεση της Επιτροπής σχολιάσθηκε ότι «ιδιαιτέρως διεκρίθησαν δια την καλήν χρησιμοποίησιν του δανείου οι κάτοικοι Κριθιάς, χωρίου τελείως καταστραφέντος κατά τον βομβαρδισμόν των Δαρδανελίων».

Περιφέρεια Λαμψάκου: Περιλάμβανε μόνο την ομώνυμη κωμόπολη, όπου δανειοδοτήθηκαν 66 οικογένειες. Καλλιεργούσαν κυρίως αμπέλια. Αγόρασαν 10 ζεύγη βοών και 2.350 οκάδες σπόρων. Έσπειραν σιτάρι και κριθάρι.

*Οι Σαράντα Εκκλησίες

Περιφέρεια Σαράντα Εκκλησιών: Στην περιφέρεια αυτή υπήρχαν τα χωριά Πέτρα, Σκόπελος, Κουρού Ντερέ, Κουγιού Ντερέ, Σκοπός και Εφκάριο.

Έως το τέλος Δεκεμβρίου 1919 είχαν γνωσθεί τα αποτελέσματα των δανειοδοτήσεων μόνο σε τρία χωριά, στα οποία επωφελήθηκαν 462 οικογένειες. Με τα χρήματα που πήραν αγόρασαν 104 βουβάλια, 233 βόδια, 13 άλογα και 3 όνους. Επίσης αγόρασαν 43,205 οκάδες σπόρου κριθαριού.

*Η Βιζύη σε γκραβούρα των C. Sayger και  Auguste Joseph Desarnod, 

Περιφέρεια Βιζύης: Εδώ υπήρχαν προς δανειοδότηση η Βιζύη και τα χωριά Τρουλλιά, Σαμακόβι, Σοφίδες και Άγιος Στέφανος. Εγκρίθηκαν δάνεια για 638 οικογένειες. Για τη διάθεση των χρημάτων του δανείου δεν υπήρχαν πληροφορίες. Τελευταία στην περιφέρεια αυτή προστέθηκαν και τα χωριά Τούρμπεη, Λουλέ Μπουργκάς και Τσόγγαρα, με γεωργικές οικογένειες.

Περιφέρεια Τυρολόης: Στην περιφέρεια αυτή δόθηκαν δάνεια μόνο στο χωριό Κερμένι, γιατί δεν υπήρχαν άλλα χωριά με παλιννοστούντες. Στο Κερμένι δόθηκαν δάνεια σε 37 οικογένειες .

*Η Περίσταση

Περιφέρεια Περίστασης: Απαρτίζονταν από τα χωριά Λούπιδα, Ηρακλείτσα, Εξαμίλι και Νεοχώρι.

Οι χωρικοί αυτών των χωριών ασχολούνταν κυρίως με την αμπελουργία. Στο Εξαμίλι δόθηκαν και πρόσθετα χρήματα γιατί τα σπίτια του χωριού βρέθηκαν ακατοίκητα.

Από τα χωριά αυτά είχαν εγγραφεί για παροχή δανείου 314 οικογένειες και όλες τελικά πήραν δάνειο.

 

Άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία

 

Από τη μελέτη της έκθεσης της Κεντρικής Επιτροπής υπέρ Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών προκύπτουν και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία.

Στο θέμα της παροχής γεωργικών εργαλείων, εκτός από όσα παραδόθηκαν στους αγρότες επί τόπου, αγοράσθηκαν για να διανεμηθούν άλλα 2.000 μεταλλικά άροτρα. Τα 1.000 από αυτά αγοράσθηκαν από τις ΗΠΑ. Ήταν μονότροχα. Τα άλλα 1.000 αγοράσθηκαν από τη Θεσσαλονίκη, τα λεγόμενα τύπου Βόλου. Οι χωρικοί όμως δεν ήθελαν να τα παραλάβουν γιατί τα θεωρούσαν ελαφρά και απαιτούσαν να αγορασθούν άλλα, από το εργοστάσιο του Βόλου «Σφύρα», περιστροφικά…

Έγιναν σκέψεις για αγορά περισσοτέρων βενζιναρότρων και η Επιτροπή αγόρασε αρχικά δοκιμαστικά μόνο ένα και το διέθεσε στην περιοχή της Καλλίπολης. Δυστυχώς όμως το βενζινάροτρο αυτό, μόλις έφτασε στην Καλλίπολη έπαθε βλάβη και έως ότου επισκευασθεί άλλαξε ο καιρός και οι συνεχείς βροχές εμπόδισαν την περαιτέρω χρησιμοποίησή του.

Αργότερα, σύμφωνα με τη εφημερίδα «Πατρίς» των αρχών Ιανουαρίου 1920 αποφασίσθηκε να σταλούν σύντομα στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) 6 βενζινάροτρα, 1.000 σιδερένια άροτρα και ανάλογα άλλα γεωργικά εργαλεία, 600.000 οκάδες σπόρου κριθαριού και 200.000 οκάδες σπόρου καλαμποκιού για να διανεμηθούν στον πέριξ γεωργικό πληθυσμό. Επίσης μετά από σύσταση της Εκτελεστικής Επιτροπής των Αλύτρωτων αποσπάσθηκε από το υπουργείο Περίθαλψης ο γεωργικός επόπτης Ξάνθιππος Δελημιχάλης στο Δεδέαγατς.

 

Στο έλεος των συμμοριών

  

Σε όλη τη διάρκεια του 1919 η κατάσταση από πλευράς ασφαλείας στην Ανατολική Θράκη, δεν έπαψε να είναι αξιοθρήνητη. Πολυάριθμες συμμορίες Μουσουλμάνων λυμαίνονταν την ύπαιθρο. Η εγκληματική δράση τους εκτείνονταν έως τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης. Ιδιαίτερα υπέφεραν οι επαρχίες Καλλίπολης, Κεσσάνης, Βιζύης και Δέρκων στην Ανατολή Θράκη και στη Μικρασιατική όχθη της Προποντίδας οι επαρχίες Χαλκηδόνας, Νικομήδειας και Κυζίκου. Στη θάλασσα υπήρχαν πολλοί Λαζοί πειρατές που λήστευαν τα παραλιακά χριστιανικά χωριά, αλλά και χριστιανικής ιδιοκτησίας ιστιοφόρα.

Σε δυο περιπτώσεις, στο Φαναράκι του Βοσπόρου και κοντά στο Σαμακόβι, καταγγέλθηκα κλοπές  χρημάτων της Επιτροπής. Στο Φαναράκι επιπλέον Λαζοί πειρατές έκλεψαν και δίχτυα αλιέων, που είχαν αγορασθεί με χρήματα του δανείου. Σε μια άλλη περίπτωση, υπάλληλοι της Επιτροπής που μετέφεραν χρήματα στις Σαράντα Εκκλησίες, δέχθηκαν επίθεση ληστών, αλλά αφού… είχαν παραδώσει τα χρήματα αρμοδίως!!!

Σε μια άλλα περίπτωση, όχι από ληστές αλλά από Τούρκους δημιουργήθηκε ιδιότυπο πρόβλημα.

Η Επιτροπή με ενέργειες της Αγγλικής Αρμοστείας της Κωνσταντινούπολης είχε εξασφαλίσει άδεια από την Τουρκική κυβέρνηση να κατεδαφίσει εγκαταλελειμμένα στρατιωτικά παραπήγματα στην χερσόνησο της Καλλίπολης για να χρησιμοποιήσει το οικοδομικό υλικό για την ανοικοδόμηση των εντελώς κατεστραμμένων σπιτιών της Κριθιάς. Πράγματι όταν άρχισε η περισυλλογή του υλικού παρενέβη αιφνιδίως ο υποδιοικητής της Γιάλοβας, επικαλούμενος νέες διαταγές του υπουργείου Εσωτερικών, κατέσχεσε όλο το οικοδομικό υλικό και το μοίρασε σε τουρκικά χωριά!!!

«Τοιαύται ζημίαι, καίτοι δυσάρεστοι, δεν πρέπει να μας αποθαρρύνουν, ούτε να μας αποτρέπουν από την συνέχισιν του έργου μας. Απεναντίας, όταν λάβη της υπ΄ όψει την επικρατούσαν κατάστασιν αναρχίας εις το εσωτερικόν, πρέπει να είμεθα ευτυχείς ότι διενεμήθη τόσον χρήμα χωρίς να συμβούν περισσότερα απευκταία, δεδομένου ότι οι κίνδυνοι της μεταφοράς χρημάτων εν τω εσωτερικώ, ελλείψει τραπεζών ή εμπορικών καταστημάτων, άτινα ν’ αναλαμβάνουν να κάμουν εμβάσματα, είναι μέγιστοι», υπογραμμίζονταν στην έκθεση.

Ένα άλλο κομμάτι της πολύτιμης αυτής έκθεσης για την κατανόηση της νεώτερης ιστορίας της Θράκης, είναι οι στατιστικές παρατηρήσεις της.

*Εικόνα εκτοπισμένων Θρακών

Σε ειδικό κεφάλαιο μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι στην τουρκοκρατούμενη Θράκη σε πληθυσμό ορισμένων χωριών 229.715 κατοίκων πριν από το 1914 έως το 1918 είχαν εκτοπισθεί 136.780 άτομα. Από αυτά τα 111.444 εκδιώχθηκαν στην Ελλάδα από το 1913 και τα υπόλοιπα εκτοπίσθηκαν στα βάθη της Ανατολής, διαρκούντος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Θράκη ζούσε ημέρες μεγαλείου. Υπήρχε ελπίδα και διάθεση για εργασία. Επικρατούσε πνεύμα παλιννόστησης των διωγμένων Ελλήνων και ανασυγκρότησης των χωριών τους. Αργότερα το 1922 ήρθαν οι μαύρες μέρες, με την Μικρασιατική Καταστροφή και την απώλεια της απελευθερωμένης Ανατολικής Θράκης. Τότε, που πολλοί Θράκες βρέθηκαν για δεύτερη φορά πρόσφυγες…

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΕΣ

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Κεντρική Υπηρεσία 1920, αρ. φακ. 26.1 σελ. 1-20.

*Αρχείο εφημερίδων «Πατρίς» και «Εμπρός» Αθηνών, Ιανουάριος 1920, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.