Η Ασπασία Ράλλη- Μαυρομιχάλη, στη μάχη του Δρίσκου, το 1912

*Η Ασπασία Ράλλη- Μαυρομιχάλη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η Ασπασία Ράλλη- Μαυρομιχάλη, υπήρξε μια γενναία γυναίκα με σημαντική προσφορά στην προσπάθεια της Ελλάδας κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Πιστή στη Μανιάτικη καταγωγή της, πρόσφερε τις υπηρεσίες της ως εθελόντρια νοσοκόμα στους τραυματίες του πολέμου και όταν χρειάστηκε πήρε και το όπλο στα χέρια της κατά την υποχώρηση από το Δρίσκο προς το Χάνι του Καμπέρ Αγά.   

            Ανήκε σε ιστορική και αριστοκρατική οικογένεια, αλλά αυτό δεν την εμπόδισε να σπεύσει εκεί που την καλούσε το καθήκον. Κατατάχθηκε ως εθελόντρια νοσοκόμα στο σώμα των Γαριβαλδινών. Ήταν κόρη του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη με ρίζες από το Λιμένι της Μάνης, ο οποίος είχε διατελέσει πρωθυπουργός το 1909-1910. Παντρεύτηκε με τον πολιτικό Ιωάννη Ράλλη με τον οποίο χώρισαν αργότερα. Ο Ράλλης σε δεύτερο γάμο παντρεύτηκε με την Ζαΐρα Γεωργίου Θεοτόκη.

            Ο πρώτος σταθμός της Ασπασίας Ράλλη-Μαυρομιχάλη όταν ξεκίνησε για τον πόλεμο, ήταν η Λάρισα όπου πρόσφερε τις υπηρεσίες της ως νοσοκόμος. Επόμενος σταθμός τα Τρίκαλα. Ακολούθησαν διαδοχικά η Καλαμπάκα, η Κερασιά, το Μαλακάσι και τελικά το Μέτσοβο. Εκεί συνδέθηκε με το σώμα των Γαριβαλδινών, που το διοικούσε ο θείος της Αλέξανδρος Ρώμας. Από το Μέτσοβο ξεκίνησαν για το Δρίσκο. Ανέβηκαν τον ανήφορο και έφτασαν ως την κορυφή των υψωμάτων, εκεί όπου υπάρχει η μικρή εκκλησία της Μεταμόρφωσης.

 *Η Ασπασία Ράλλη- Μαυρομιχάλη

Η άνιση μάχη του Δρίσκου

Βρισκόμαστε στο Νοέμβριο του 1912. Το Στρατηγείο της Ηπείρου είχε σχεδιάσει επίθεση κατά των Ιωαννίνων, αλλά η αντίσταση των Τούρκων στο Μπιζάνι ήταν ακόμα ισχυρή. Τους Τούρκους διατάχθηκαν από τον αρχηγό του Στρατού Ηπείρου αντιστράτηγο Κωνσταντίνοι Σαπουντζάκη, να εκτοπίσουν οι εθελοντές Γαριβαλδινοί.

Η μάχη ήταν άνιση. Οι Έλληνες ήταν 800 μαχητές, έχοντας να αντιμετωπίσουν περίπου 8.000 Τούρκους.

Την τρίτη μέρα, δηλαδή στις 28 Νοεμβρίου οι μαχητές του Δρίσκου, κάτω από την ισχυρή πίεση των Τούρκων, αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν. Η μάχη ήταν άνιση όχι μόνο αριθμητικά, αλλά και ποιοτικά, αφού οι λιγότεροι Έλληνες διέθεταν κυρίως γκράδες και περιορισμένο αριθμό φυσιγγίων και οι πολυάριθμοι Τούρκοι διέθεταν 20 τηλεβόλα, όπλα Μάουζερ επαναληπτικά και άλλο σύγχρονο πολεμικό υλικό. (Για τη μάχη του Δρίσκου βλέπετε στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2015/01/1912.html).

*Από τα γήπεδα του τέννις, στα κατσάβραχα της Ηπείρου

Μιλάει η Ασπασία Ράλλη- Μαρομιχάλη

Μια περιγραφή της μάχης του Δρίσκου, έδωσε το 1913 η ίδια η Ασπασία Ράλλη-Μαυρομιχάλη μιλώντας στο Γιάγκο Δ. Αργυρόπουλο και στην εφημερίδα «Ελλάς».

-Σφαίρες και οβίδες μας χτυπούσανε από τα αντικρυνά υψώματα και μεσ’ στην εκκλησία είχαμε τους πληγωμένους. Ήσαν 140 τραυματισμένοι. Οι βαριά πληγωμένοι ήσαν χάμω και οι οπωσδήποτε ελαφρά, ήσαν διπλωμένοι μεσ’ στα στασίδια. Τι παράξενο αλήθεια νοσοκομείο; Κανείς δεν βογγούσε, ούτε ένα ωχ δεν ακουγόντανε. Και μόνο το φυτίλι του καντηλιού σιγότριζε, που θαμπά φωτούσε μεσ’ στην εκκλησιά. Και ότι που ξεχώριζες τον ένα πληγωμένο από τον άλλο. Πόσο θυμάμαι, αλήθεια την εικόνα αυτή. Έχει ζωγραφιστεί στην ψυχή μου, με τα πιο ζωηρά χρώματα, που ποτέ νομίζω δεν θα σβύσουν. Τους έκαν ενέσεις, τους έπλενα τις πληγές μαζί με άλλες δύο Ιταλίδες νοσοκόμες. Κείνο το βράδυ κοιμήθηκα για λίγο έξω. Από κάτω από ένα αντίσκηνο μαζί με τις κυρίες Γαριβάλδη.   

Οι καιρικές συνθήκες ήταν δραματικές. Το κρύο ανυπόφορο. Και οι δυσχέρειες της μάχης, δεν επέτρεπαν στους μαχητές ούτε να φάνε. Η Ασπασία, είχε να φάει τρεις μέρες. Μοναδική τροφή που τους απέμεινε ήταν το βρασμένο καλαμπόκι. Κοιμόταν μάλιστα ανάμεσα στους νεκρούς λοχαγό Αλέξανδρο Βραχνό και Χρήστο Μακρή, διδάκτορα φιλολογίας, αρχηγό εθελοντικού σώματος.

Όταν αποφασίσθηκε η υποχώρηση φρόντισαν να μεταφέρουν με φορεία τους τραυματίες τα χαράματα και μετά με αυτοκίνητα τους πήγαν στη Φιλιππιάδα. Επιστάτησε προσωπικά στην μεταφορά ο λοχαγός Μηχανικού Οικονόμου.

Οι μαχητές άρχισαν να αμύνονται και να υποχωρούν.

*Η Ασπασία με το όπλο στα χέρια, σε σκίτσο

Με το όπλο στα χέρια…

Τότε πετάχτηκε η Ασπασία Ράλλη-Μαυρομιχάλη και ζήτησε από έναν αξιωματικό ένα όπλο. Το πήρε στα χέρια της και άρχισε και αυτή την αμυντική υποχώρηση. Τη σκηνή έχει περιγράψει ο παριστάμενος Γαριβαλδινός δημοσιογράφος ο Νικόλαος Καρβούνης. Ο Νίκος Καρβούνης, γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1880  και πέθανε στην  Αθήνα, στις 17 Φεβρουαρίου 1947. Στη μάχη του Δρίσκου προήχθη επ’ ανδραγαθία. Γύρω στο 1930 ασπάστηκε τη μαρξιστική ιδεολογία. Προσχώρησε στην Εθνική Αντίσταση μέσω της ΠΕΕΑ. Το  τραγούδι «Στ' άρματα - στ' άρματα» που τραγουδούσαν οι αντάρτες του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, έχει δικούς του στίχους.

Συγκεκριμένα, έγραψε ο Καρβούνης:

       «Καθ’ ην στιγμήν η μάχη ευρίσκετο εις το ζενίθ, έλαβε χώραν επεισόδιον άξιον να απαθανατισθεί παρά της ενδόξου ιστορίας των Ελληνίδων. Εκκινήσασα μόνη από του νοσοκομείου όπου ενοσήλευεν τους τραυματίας, η κυρία Ασπασία Ράλλη (σύζυγος του πολιτικού Ιωάννη Ράλλη), κόρη των Μαυρομιχαλέων (κόρη του διατελέσαντος πρωθυπουργού Κυριακούλη Μαυρομιχάλη) και ανεψιά του αρχηγού, επροχώρησεν ατάραχος ωσάν να μετέβαινεν εις χαρμόσυνον τελετήν, μέχρι της πρώτης γραμμής του πυρός παρά το πλευρόν του θείου της αρχηγού. Ευθυτενής απέναντι των σφαιρών και των οβίδων, μερικαί των οποίων κατεθρυματίζοντο γύρω της έλαβεν εκ των χειρών αξιωματικού επιτελούς έν όπλον και έρριψεν αρκετάς σφαίρας  κατά του εχθρού…».

            Η ίδια μιλώντας στο Γιάγκο Δ. Αργυρόπουλο, είχε πει:

            -Φεύγαμε και συνάμα πολεμούσαμε.

            -Σκοτώσατε κανένα;

            -Αυτό δεν το ξέρω. Δεν μπόρεσα να το αντιληφθώ.

            -Ώστε, δεν είστε φόνισσα!

            -Έτσι λοιπόν φτάσαμε στο Μέτσοβο με κακουχίες βέβαια όχι λίγες. Και από εκεί, επειδή διελύθη το Γαριβαλδινό σώμα, ήρθα στας Αθήνας.

*Ο Μαβίλης νεκρός στο Δρίσκο

Θαυμασμός από τον Μαβίλη

            Είναι γνωστό ότι στη Μάχη του Δρίσκου σκοτώθηκε ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης. Κατά την μαρτυρία της Ασπασίας Ράλλη ο ποιητής όταν την είδε την πρώτη ημέρα στο μέτωπο αστειευόμενος της είπε:

            -Η μόνη μου χαρά θάναι νάρθω στα χέρια σου πληγωμένος!!!

            Η πολυαίμακτη μάχη του Δρίσκου, αλλά και οι μάχες στις οποίες πήραν μέρος προηγουμένως οι Γαριβαλδινοί, με τις τόσες ζωές που χάθηκαν μείωσαν τη μαχητική δύναμη αυτού του σώματος των γενναίων εθελοντών. Τελικά, μετά από πρόταση του στρατηγού Ριτσιότι Γαριβάλδη, το υπουργείο των Στρατιωτικών διέταξε στις 3 Δεκεμβρίου 1912 την αποστράτευση των Ερυθροχιτώνων. Παρέμεινε μόνο επιστρατευμένο ένα τμήμα 300 ανδρών υπό την ηγεσία του Αλέξανδρου Ρώμα.

            Η μεγαλοαστή Ασπασία Ράλλη στην εποχή της, υπήρξε φωτεινό παράδειγμα πατριωτισμού, αυταπάρνησης και αλληλεγγύης, προσφοράς και αφοσίωσης στο καθήκον. 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Εφημερίδες ΕΛΛΑΣ, ΠΑΤΡΙΣ και ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ του 

Σκόκου, του 1924


ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
*Για τη μάχη του Δρίσκου, βλέπετε στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2015/01/1912.html