Οι Θρακιώτες πάντα, ήθελαν Ελλάδα!

*Το Διδυμότειχο με το κάστρο του Καλέ.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Παρουσιάζει ειδικό και αξιοσημείωτο ενδιαφέρον, η ζέση με την οποία οι υπόδουλοι Θράκες, σε κάθε περίπτωση διακήρυσσαν την επιθυμία του να ελευθερωθούν και να ενσωματωθούν στον ελληνικό εθνικό κορμό. Οι εκδηλώσεις αυτής της επιθυμίας τους, εντάθηκαν κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, όταν άρχισε η διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και ο σχηματισμός εθνικών κρατών. Μερικά τέτοια χαρακτηριστικά παραδείγματα, θα δούμε σήμερα, με το κείμενο, που ακολουθεί:

          Οι κάτοικοι της περιοχής του Έβρου, με συγκινητικό ζήλο, όταν επήλθε η ρωσική κατοχή μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο, του 1878, ζήτησαν με υπογραφές των προκρίτων, να μην υπαχθούν υπό Βουλγαρική διοίκηση, όταν διαπίστωσαν, ότι οι Ρώσοι με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, επιχειρούν να αποκαταστήσουν τους Βουλγάρους, ως επικυρίαρχους της περιοχής. 

          Οι εκκλήσεις τους έφθασαν έως και στο Συνέδριο του Βερολίνου, έστω και αν δεν είχαν άμεσα αποτελέσματα.

          Η Καλλιόπη Παπαθανάση- Μουσιοπούλου[1] έχει δημοσιεύσει έγγραφο εκπροσώπων 18 πόλεων, χωριών και κωμοπόλεων της περιοχής Διδυμοτείχου, οι οποίοι υπογράμμιζαν:

          «Ημείς οι κάτωθι υπογεγραμμένοι κάτοικοι των πόλεων,  κωμοπόλεων και χωρίων της Επαρχίας Διδυμοτείχου εκδηλούμεν δια της παρούσης ημών αναφοράς, ότι καθ’ ήν περίπτωσιν η χώρα αύτη εν ή οικούμεν ήθελεν υπαχθεί εις άλλην τινά διοίκησιν, ημείς καθ’ ό Έλληνες εις ουδεμίαν άλλην διοίκησιν επιθυμούμεν να υπαχθώμεν ή την Ελληνικήν.

Ο Κύριος Πρόξενος παρακαλείται όπως διαβιβάση την πάγκοινον ταύτην εθνικήν ημών αίτησιν όπου δει».

          Το έγγραφο αυτό, που έχει ως τόπο προέλευσης το Διδυμότειχο, έχει ημερομηνία 10 Μαΐου 1878. Δυστυχώς η αείμνηστη Παπαθανάση δεν παραθέτει άλλα στοιχεία για το φάκελο του Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών στον οποίο περιέχεται αυτό το έγγραφο και εγώ, παρά τις έρευνές μου δεν κατόρθωσα να το εντοπίσω για να έχουμε το ονόματα των ηρωικών Διδυμοτειχιτών, οι οποίοι με μια απροκάλυπτη πολιτική δήλωσή τους, ζητούσαν ευθέως να γίνει η Θράκη Ελλάδα, από τότε.

          Ωστόσο η ύπαρξη της ιστορικής αυτής αναφοράς, πιστοποιείται από άλλα δύο διπλωματικά έγγραφα, που διασώζονται στο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου των Εξωτερικών.

          Το πρώτο είναι το έγγραφο της 14^ης  Μαρτίου 1878 του προξένου της Αδριανούπολης Ν. Γεννάδη προσωπικά προς τον υπουργό Εξωτερικών Θεόδ. Δηληγιάννη[2]. Με το έγγραφο αυτό όπως έλεγε, έστελνε αναφορά των κατοίκων διαφόρων  χωριών της επαρχίας Διδυμοτείχου «δι’ ής δηλούσιν ότι Έλληνες όντες δεν στέργουν να υπαχθώσιν εις την μέλλουσαν Βουλγαρικήν ηγεμονίαν».

          Το ότι είναι η πρώτη γενναία και υποδειγματική αναφορά αυτή η συγκεκριμένη, φαίνεται από όσα γράφει στην ίδια έκθεσή του ο Γεννάδης: «Τοιαύτης φύσεως αναφοράς και εξ άλλων μερών της Θράκης ελπίζω ότι θα δυνηθώ να υποβάλω προσεχώς».

          Για τη συλλογή των υπογραφών, είχε εργασθεί με ζήλο ο ελληνικής υπηκοότητας Ευστράτιος Σδρόλλας κάτοικος Ορτάκιοϊ. Ο Γεννάδης υπεδείκνυε, ότι πρέπει να τιμηθεί ο Σδρόλλας. Στο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών, έχει διασωθεί ένα ιδιόγραφο σημείωμα απάντησης του υπουργού Θ. Δηληγιάννη, με αριθμό εμπιστευτικού πρωτοκόλλου 871 της 27^ης Μαρτίου 1878, από το οποίο προκύπτει, ότι συμφωνούσε να μεταβιβασθούν οι ευχαριστίες του προς το Σδρόλλα. Στο περιθώριο του εγγράφου σημειώνει επίσης και μονογράφει: «Η αναφορά ής γίνεται μνεία εδόθη προς μετάφρασιν». Αυτό σημαίνει ότι η αναφορά των γενναίων κατοίκων της περιοχής Διδυμοτείχου, προωθήθηκε για χρήση στο Συνέδριο του Βερολίνου.

          Στον ίδιο φάκελο του Ιστορικού Αρχείου, υπάρχει και ένα άλλο έγγραφο του Γενικού Προξενείου της Θεσσαλονίκης με ημερομηνία 25 Απριλίου 1878, στο οποίο αναφέρεται ότι υπήρξαν αναφορές από Διδυμότειχο και Βάρνα που συνετάχθησαν από Έλληνες, υπηκόους της Υψηλής Πύλης με τις οποίες διαμαρτύρονταν «κατά πάσης μεταβολής της καταστάσεως αυτών».

Μετά το Διδυμότειχο και το Σουφλί...

          Παρά την αποτυχία μου να εντοπίσω το έγγραφο με τις υπογραφές των Διδυμοτειχιτών, μπόρεσα και εντόπισα άλλα μεγάλης ιστορικής αξίας έγραφα για τη Θράκη, με το ίδιο περιεχόμενο. Με την ίδια λαχτάρα των Θρακιωτών να δουν στα μέρη τους λευτεριά.

Μια άλλη εκδήλωση λοιπόν, με απελευθερωτικό περιεχόμενο, προέρχονταν λίγες μέρες αργότερα, από την περιοχή Σουφλίου

          Στις 5 Ιουνίου 1878[3] ο πρόξενος της Αδριανούπολης Ν. Γεννάδης στέλνει με συνοδευτικό του έγγραφο, με αριθμ. πρωτ. 87, στο υπουργείο Εξωτερικών μια «δήλωση» κατοίκων των «ελληνικών κωμοπόλεων Σουφλίου, Κορνωφωλιάς, Κιουπλίου (ΣΣ. Το Κιουπλή βρίσκεται στην Ανατολική Θράκη, στη δεξιά όχθη του Έβρου) και Δαδιάς υπαγομένων εις το διαμέρισμα Διδυμοτείχου, δι’ ής εκφράζωσι τους εθνικούς αυτών πόθους. Ως δ’ η Υ.Ε. παρατηρήση το έγγραφον αυτό είναι επικυρωμένον υπό των υπό των Ρώσσων συσταθέντων δημοτικών συμβουλίων εν τοις πολίσμασιν τούτοις, άπερ οικούνται αποκλειστικώς υφ’ Ελλήνων». 

          Με την μοναδικής ιστορικής αξίας αυτή δήλωση των κατοίκων, επιβεβαιώνεται, όχι μόνο η ελληνικότητα της περιοχής Σουφλίου, αλλά και η συνεχής και άσβεστη επιθυμία τους να ελευθερωθούν από κάθε ζυγό και να ενταχθούν στον εθνικό κορμό.

          Οι Έλληνες κάτοικοι απευθυνόμενοι προς τον πρόξενο της Αδριανούπολης, με την σημαδιακή ημερομηνία 29 Μαΐου 1878 ζητούν απερίφραστα να τεθούν υπό ελληνική ηγεμονία, θεωρώντας δίκαιο, αντίστοιχο αίτημα των Βουλγάρων και των Οθωμανών.

Σουφλί: Κουκουλόσπιτο

          Ακριβώς για την μέγιστη ιστορική αξία που έχει το κείμενο αυτό, δημοσιεύεται ολόκληρο, με τα ονόματα των γενναίων κατοίκων.

Εξοχώτατε Κύριε Πρόξενε!

          Οι ευσεβάστως υποφαινόμενοι κάτοικοι των κωμοπόλεων και κωμών της περιφερείας Διδυμοτείχου, παρακαλούμε την Υμετέραν Εξοχότητα ίνα ευαρεστηθή και διαβιβάση προς την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τους πόθους ημών ειλικρινείς και δικαίους να εκπληρωθώσιν εκφραζομένους δε διά της παρούσης ημών αναφοράς.

          Η φορά των πραγμάτων αναγκάζει ημάς να άρωμεν την φωνήν επικαλούμενοι και την υπέρ ημών συμπάθειαν παντός πεπολιτισμένου κόσμου και ιδία της πεφωτισμένης Ελληνικής Κυβερνήσεως.

          Εάν Κύριε Πρόξενε, η ανθρωπότης έχει δικαιώματά τινα, άπερ ουδείς δύναται να τα αμφισβητήσει, αν δε και ημείς οι εν τη γωνία ταύτη της οικουμένης Έλληνες, ανήκωμεν εις αυτήν ταύτην την ανθρωπότητα, αξιούμεν να θεωρώνται και τα δικαιώματα ημών, ως δικαιώματα της ανθρωπότητος εν γένει. Εξηγούμεθα. Εάν οι αδελφοί ημών Βούλγαροι, διότι είναι Βούλγαροι πρόκειται να διοικηθώσιν υπό ηγεμόνος Βουλγάρου και οι συγκάτοικοι Οθωμανοί υπό ηγεμόνος Οθωμανού κ.τ.λ. και τούτο οι πάντες επιδοκιμάζουν και το θεωρούσι δίκαιον, διά τι ημείς μόνοι οι Έλληνες διότι είμεθα Έλληνες να στερώμεθα του κοινού τούτου δικαίου και να μη δικαιώμεθα να διοικηθώμεν και ημείς υπό Έλληνος ηγεμόνος αλλά να ώμεν καταδεδικασμένοι, παρά πάντα λόγον, εις πάσαν άλλην να υποκείμεθα διοίκησιν ή την ομογενή, ομόγλωσσον και ομόθρησκον Ελληνικήν διοίκησιν;

          Προς Θεού και προς αυτού του δικαίου της ανθρωπότητος, Κύριε Πρόξενε, ενεργήσατε παρακαλούμεν, ίνα φθάση η ασθενής ημών φωνή μέχρι των ακοών, των τα των Ελλήνων δίκαια διεκδικείν επιτετραμμένων, δια να τύχωμεν και ημείς ελαχίστης τουλάχιστον συμπαθείας του πεφωτισμένου και φιλανθρώπου Ευρωπαϊκού κόσμου.

          Διατελούμεν της Υμετέρας Εξοχότητος ειλικρινέστατοι ομογενείς και υπήκοοι του Βασιλέως απάντων των απανταχού Ελλήνων.

Σουφλί τη 29 Μαίου 1878

Οι από Σουφλί

Οικίαι 1.200, οικογένειαι καθαρώς ελληνικαί 1.500, ζώσαι ψυχαί 7.500.

Σ. Παπαδόπουλος, Χατζή Απόστολος Δαούλας, Α. Χαραμπάρας, Σ. Χαραμπάρας, Χρήστος Παπαπασχάλη, Χατζή Χρήστος Δαούλας, αθανάσιος αποστόλου, Γεώργιος Νικολάου, Γιώργους του Κώστα, Χατζ. γιάνις, γεόργης Χατζηπασχάλη, Ευστάθιος Χρίστου, Πούλιους Τριαντάφυλλη, δίμους διμιτριάδης, Δ. Βασιλειάδης. 

Οι  από Κορνοφωλέαν

Οικίαι 300, οικογένειαι καθαρώς Ελληνικαί 350, ζώσαι ψυχαί 1.500.

Αναγνώστης Ιωάννου, πολυχρόνι γεοργίου, Αθανάσιος Δημητρίου, Γιαννάκος Κυριάκου, θεόδωρος αποστόλου, Πασχάλης Π. Αποστόλου.

Χωρίου Κιουπλή

Οικίαι 400, οικογένειαι 700, 3.200 ψυχαί Ελληνικαί

Παπαθεολόγος, Γιαννούδι, Γιάννης Νικολάου, Θόδουρη Κοντουέ, Χατζηγιώργη, σταβράκης μαργαρίτη, ….. μουχτάρη, Κόστας Ιλία, μίτσους αργίρι, Γιόργις Κοσταντί, Τριαντάφυλλος Παρασκευά, κόστας γεοργίου. 

Οι από Δαδιά

Οικίαι 150, οικογένειαι καθαρώς ελληνικαί 180, ζώσαι ψυχαί 825

Δημήτρις γεοργίου, Νίκος Ιωάννου, Κυριάκης Ιωάννου, Αποστόλης Νίκου, Κων. Δημοσκί, Ιωάννης σταμάτη, Θεόδωρος αποστόλου, Δημήτρις …

"Σιμιτζήδες" στο Δεδέαγατς

Και το Δεδέαγατς...

          Ανάλογη κίνηση σημειώθηκε και στο Δεδέαγατς. Ο υποπρόξενος Γ. Καραγιαννόπουλος μόλις πήρε την αναφορά των Ελλήνων κατοίκων της πόλης, την έστειλε στις 4 Ιουνίου 1878 στο υπουργείο Εξωτερικών[4]. Η αναφορά έχει ημερομηνία 2 Μαΐου και απευθύνεται «Προς το Συγκροτηθησόμενον   Ευρωπαϊκόν Συνέδριον». Προφανώς η μεγάλη απόσταση των δύο ημερομηνιών οφείλεται, στη διαδικασία συγκέντρωσης μεγάλου αριθμού υπογραφών. Η αναφορά αυτή υπογράφεται από 123 Έλληνες του Δεδέαγατς. Έχει και αυτή μεγάλη ιστορική σημασία για το Θρακικό Ελληνισμό, που σε κάθε ευκαιρία επιζητούσε την εθνική απελευθέρωσή του. Γι’ αυτό δημοσιεύεται ολόκληρη. Στα ονόματα που τη συνοδεύουν διακρίνουμε την μεγάλη ποικιλία επαγγελμάτων, με πρωτοστατούντες τους εμπόρους.

Σεβαστοί Αντιπρόσωποι

          Οι υπογεγραμμένοι κάτοικοι της πόλεως Δεδέ- Αγάτς Έλληνες το γένος και υπήκοοι της Υψηλής Πύλης, ευσεβάστως υποβάλλομεν Υμίν τα ακόλουθα:

          Και η της Κωνσταντινουπόλεως Ευρωπαϊκή Συνδιάσκεψις και ο κατά της Τουρκίας Ρωσσικός πόλεμος ένα και μόνον ανεκήρυξαν σκοπόν, την κατά τας αρχάς της πολιτικής ελευθερίας διακυβέρνησιν των της Ευρωπαϊκής Τουρκίας Χριστιανών. Προϋποθέτει δε πάντοτε η πολιτική ελευθερία την προϋπαρξιν εκδεδηλουμένης θελήσεως του λαού. Ο λαός της ημετέρας πόλεως ανέπνευσε στιγμιαίως πολιτικής ελευθερίας αύραν επί τω ακούσματι της ανακηρυχθείσης τοιαύτης Ευρωπαϊκής προθέσεως και μεγάλα ήλπισεν, προσδοκών ανυπομόνως την ώραν, καθ’ ήν συνωδά ταις αρχαίς της πολιτικής ελευθερίας ήθελεν εξερευνηθεί η θέλησις των της Ευρωπαϊκής Τουρκίας λαών. Δυστυχώς όμως ο λαός κινδυνεύει να ίδη τας ελπίδας αυτού διαψευδομένας υπό των γεγονότων υπό των γεγονότων. Διότι και η εν Κωνσταντινουπόλει συνδιάσκεψις και ο Ρωσσικός πόλεμος την ημετέραν πολιτικήν ελευθερίαν ως σκοπόν ανεκήρυξαν, ουχ ήττον, ου μόνον ουδόλως η των ενδιαφερομένων λαών θέλησις ηρωτήθη, αλλά και πολιτική μεταβολή εκ διαμέτρου αντίθετος προς τους πόθους και τον εθνισμόν αυτών ωρίσθη.

          Ως εκ τούτου ο λαός της ημετέρας πόλεως αναγκάζεται εκ των προτέρων να ανενεχθή προς το συγκροτηθησόμενον Ευρωπαϊκόν Συνέδριον και να διακηρύξει α) Ότι η υπό των δύο τέως εμπολέμων κρατών διομολογηθείσα πολιτική μεταβολή ουδόλως εκπροσωπεί την θέλησιν οίς αύτη προώρισται.  β) ότι ο λαός της ημετέρας πόλεως υπό δύο μόνον κυβερνητικάς μορφάς δύναται να ζήση. Ή υπό την κυβερνητικήν μορφήν υφ’ ήν διετέλει ήτοι την Τουρκικήν διότι αύτη καίτοι εν πολλοίς επαχθής, εδείχθη ανίκανος να εξαλείψη την εθνικήν λαού τινός χροιάν και την παντελή να ανακόψη ημών πρόοδον ή υπό κυβερνητικήν μορφήν ούσαν απαύγασμα της θελήσεως του λαού, του εθνικού αυτού χαρακτήρος και των εθνικών αυτού πόθων.

          Διαμαρτύρεται δε και διαμαρτυρηθήσεται δι’ όλων των μέσων κατά πάσης πολιτικής μεταβολής, η οποία ήθελεν εφαρμοσθή επ’ αυτού πριν η διεθνής ελεγκτική επιτροπή εξερευνήσει τον εθνικό χαρακτήρα των της Ευρωπαϊκής Τουρκίας λαών και την θέλησιν αυτών.

          Ο εν Δεδέ Αγάτς υποπρόξενος της Αυτού Ελληνικής Μεγαλειότητος παρεκλήθη να διαβιβάση την παρούσαν εις τον προς οι όροι".  

          Μετά την παράθεση των υπογραφών, ακολουθούν και οι επικυρωτικές υπογραφές:

"Επικυρούται το γνήσιον

των άνω υπογραφών

Δεδέ αγάτζ τη 3/η Ιουνίου 1878

Ο εφημέριος

Παπά Νικόλαος

Επικυρούται το γνήσιον

της υπογραφής του εφημερίου της

πόλεως ταύτης Παπά Νικόλα

Δεδέ Αγάτς τη 3 Ιουνίου 1879

Ο υ/πρόξενος της Ελλάδος

Γ.Ν. Καραγιαννόπουλος"

          Αξίζει να αναφέρουμε, ότι στο περιθώριο του εγγράφου με το οποίο εστάλη η αναφορά των κατοίκων του Δεδέαγατς και η συνοδευτική έκθεση του υποπρόξενου Καραγιαννόπουλου, προς τον υπουργό Εξωτερικών Θεόδωρο Δηλιγιάννη που είχε μεταβεί στο Βερολίνο για το Συνέδριο, υπηρεσιακός παράγοντας του Υπουργείου των Εξωτερικών σημείωσε ιδιοχείρως: «Δεν είναι όλως ανώφελον να μεταφρασθώσι Γαλλιστί αι δύο συνημμέναι αναφοραί, διότι ενδέχεται να χρησιμεύσωσιν αν ερωτηθώμεν εις τα της διαρρυθμίσεως». Εννοώντας φυσικά τις επικείμενες διαρρυθμίσεις των συνόρων.

*Παλαιά σπίτια στη Σωζώπολη, η οποία σήμερα ανήκει στη Βουλγαρία

Και οι πόλεις της Ανατολικής Ρωμυλίας...

          Ανάλογο κοινό υπόμνημα προς την ελληνική αλλά και την αγγλική κυβέρνηση, είχαν υποβάλει στις 5 Μαΐου 1878 και οι κάτοικοι  Σωζόπολης και Αγαθούπολης[5] αναφέροντας μεταξύ άλλων:

          «… τας ευκταίας αιτήσεις ημών, πεπείσμεθα ότι η Σεβαστή Ελληνική Κυβέρνησις, και μήτηρ ημών, εν παντί αρμοδίω καιρώ και εν τω συγκροτηθησομένω Ευρωπαϊκώ Συνεδρίω τω προτιθεμένω την διακανόνισιν των της Ανατολής πραγμάτων, είποτε, ως ευχόμεθα αντιπροσωπεύσει εν αυτώ, τον Ελληνισμόν, θέλει υπερασπίσει  και προστατεύσει τα εθνικά ημών δίκαια».

          Τη γνησιότητα των πολλών υπογραφών που ακολουθούν, επιβεβαιώνει με τη σφραγίδα και την υπογραφή του ο μητροπολίτης Σωζοαγαθουπόλεως Θεόφιλος.

          Στο ίδιο κείμενο που είναι κολλημένο με κόλλα στο ίδιο χαρτί διατυπώνουν παρόμοιο αίτημα και οι κάτοικοι της κωμόπολης Κωστίου τονίζοντας:

          «… παρακαλούμεν της Σεβαστήν Ελληνικήν Κυβέρνησιν και μητέρα ημών Ελλάδα όπως υπερασπίση τα δίκαιά μας εν παντί αρμοδίω καιρώ».

          Ανάλογο αίτημα στο ίδιο πολύπτυχο κολλημένο χαρτί, διατυπώνουν και οι κάτοικοι της κωμόπολης Προβίδου.

          Τις αναφορές από τη Θράκη είχε μεταφράσει για να χρησιμοποιήσει στο Συνέδριο του Βερολίνου ο τότε υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Δηλιγιάννης ώστε να υπερασπίσει αποτελεσματικότερα τα ελληνικά δίκαια. Η παρουσία της Ελάδας όμως εκεί, ήταν σχετικά περιορισμένη.

          Η φλόγα του Θρακικού Ελληνισμού για απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό, και τον κίνδυνο ενός νέου ζυγού, του Βουλγαρικού, δεν είχε σβήσει ποτέ, στην ενιαία γεωγραφική και  ιστορική Θράκη.

          Άλλωστε η φλόγα αυτή φάνηκε και σε άλλες περιπτώσεις, όταν χρειάστηκε να επιδειχθεί ανιδιοτελής πατριωτισμός.

          Από αναφορά του προξένου της Αδριανούπολης Ι. Μεταξά με ημερομηνία 11 Απριλίου 1870, πληροφορούμαστε, ότι από συνεισφορές των Ελλήνων της περιοχής είχε συγκεντρώσει κατά τη διάρκεια της θητείας του ποσό 5.000 δρχ. υπέρ των αγωνιζομένων Κρητών. Πρέπει να σημειωθεί ότι την εποχή εκείνη όποιος ενίσχυε των αγώνα των Κρητών που επαναστατούσαν θεωρούνταν χωρίς άλλη συζήτηση εχθρός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με τις ανάλογες συνέπειες.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

---

[1] «Σελίδες Ιστορίας- Θράκη 1870-1886» Εκδόσεις Πιτσιλός σελ. 100

[2] ΙΑΥΕ 1878 φάκ. ΑΑΚ/Η΄

[3] ΙΑΥΕ 1878 φάκ. ΑΑΚ/ΙΗ΄

[4] ΙΑΥΕ 1878 φάκ. ΑΑΚ/ΙΗ΄

[5] ΙΑΥΕ 1878 φάκ. 99/2