Η επιβίωση εκφράσεων της αρχαίας Ελληνικής στη Νέα Ελληνική Γλώσσα

 

Μια εξαιρετική εργασία του κ. Ρεντζέλου Δημήτρη, καθηγητή 1ου Ενιαίου Πειραματικού Λυκείου Αθηνών (ΓΙΑ ΝΑ ΕΝΘΥΜΟΥΜΕΘΑ ΤΗΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΜΑΣ, ΚΑΙ ΝΑ ΤΗΝ «ΣΠΑΜΕ» ΣΕ ΚΑΠΟΙΟΥΣ ΠΑΤΡΙΔΟΚΑΝΙΒΑΛΟΥΣ, ΕΘΝΟΜΗΔΕΝΙΣΤΕΣ, ΑΝΙΣΤΟΡΗΤΟΥΣ ΟΠΑΔΟΥΣ ΤΗΣ ΝΕΑ ΤΑΞΕΩΣ) Η επιβίωση χαρακτηριστικών εκφράσεων της αρχαίας Ελληνικής στη Νέα Ελληνική Γλώσσα Ancient Greek Phrases that Survived in the Modern Greek Language   Στον καθημερινό λόγο, προφορικό και γραπτό, χρησιμοποιούμε συχνά εκφράσεις προερχόμενες από την αρχαία Ελληνική και την κοινή Ελληνιστική, τη γλώσσα της Αγίας Γραφής. Καθώς είναι διάσπαρτες, σπαράγματα ,δίνουν στο λόγο σφρίγος και ζωντάνια, ενώ η άγνοιά τους δημιουργεί μερικές φορές αμηχανία. Με αυτές ερχόμαστε σ΄ επαφή με παλαιότερες μορφές της γλώσσας μας, σε μικρή ηλικία με φυσικό και αβίαστο τρόπο έτσι ώστε η γνώση της σημασίας , της χρήσης και προέλευσής τους να αποτελεί ένα καλό πνευματικό και γλωσσικό εφόδιο για το μαθητή. - Αιδώς Αργείοι : Ντροπή σας, δεν ντρέπεστε καθόλου; Όλα όσα είπατε στην αγόρευσή σας ήταν ψέματα. Γιατί τόση υποκρισία; Αιδώς Αργείοι. Φράση που φώναξε ο Στέντορας στην προσπάθειά του να παρακινήσει τους Αργείους να δείξουν θάρρος στον αγώνα εναντίον των Τρώων, μετά την αποχώρηση του Αχιλλέα από τη μάχη. Ιλιάδα,Ε,787 - Αντίπαλον δέος : Αντίπαλος, αντίπαλη παράταξη. Ισορροπία προερχόμενη από το φόβο των δυο αντιπάλων. Τώρα που κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση και χάθηκε το αντίπαλο δέος η Αμερική συμπεριφέρεται αλαζονικά. Η φράση χρησιμοποιείται κυρίως από το Θουκυδίδη, Γ,11 - Από μηχανής θεός : Απροσδόκητη βοήθεια από άνθρωπο ή κάποιο γεγονός που εμφανίζεται απροσδόκητα και βγάζει από τη δύσκολη θέση δίνει λύση στο πρόβλημα. Βρισκόταν σε απελπιστική οικονομική κατάσταση, αλλά το λαχείο που κέρδισε ήρθε σαν από μηχανής θεός και τον έβγαλε από τη δύσκολη θέση. Η φράση προέρχεται από το θεατρικό τέχνασμα στην αρχαία Ελλάδα, κατά το οποίο οι τραγικοί ποιητές εμφάνιζαν στη σκηνή πάνω σ΄ ένα είδος γερανού ένα θεό που έδινε λύση στην αδιέξοδη πλοκή του έργου. - Αρχή άνδρα δείκνυσι : Η εξουσία αποκαλύπτει τις δυνατότητες του ανθρώπου δείχνει τις ικανότητες και το χαρακτήρα του. Τώρα που είναι στην αντιπολίτευση κατηγορεί το δήμαρχο για ανικανότητα. Να δούμε τι θα κάνει όταν εκλεγεί αυτός αρχή άνδρα δείκνυσι. Η φράση αποδίδεται στο Βίαντα, αρχαίο Έλληνα σοφό, παρόμοια άποψη εκφράζεται στην Αντιγόνη του Σοφοκλή. Σοφοκλή Αντιγόνη,62 - Ασκοί του Αιόλου : Λέγετε, όταν εμφανίζονται πολλά κακά, συμφορές. Αν η γειτονική χώρα εξαπολύσει επίθεση εναντίον μας θα γίνει μεγάλο κακό, θα ανοίξουν οι ασκοί του Αιόλου. Η φράση είναι από την Οδύσσεια. Οι σύντροφοι του Οδυσσέα από περιέργεια άνοιξαν ένα ασκί δοσμένο από τον Αίολο στον Οδυσσέα και αμέσως πετάχτηκαν οι άνεμοι και καθώς ήταν απομάκρυναν το καράβι τους από την πατρίδα και του έφερε στον νησί των Λαιστρυγόνων. Οδύσσεια, κ, 1-56 - Άχθος αρούρης : Βάρος της γης άχρηστος Άνθρωπος που δεν προσφέρει τίποτε. Συνέχεια ζητά δανεικά για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα κατάντησε άχθος αρούρης. Ο Αχιλλέας στο διάλογό με τη μητέρα του αναφέρει ότι αισθάνεται άχθος αρούρης (βάρος της γης) μετά από μεγάλο διάστημα απραξίας και αποχής από τη μάχη. Ιλιάδα,Σ,104 - Αχίλλειος πτέρνα : Το αδύνατο σημείο Είναι σοβαρός και μετρημένος άνθρωπος, αλλά στο ποδόσφαιρο παθιάζεται και συμπεριφέρεται απρεπώς η αγάπη του για την ομάδα αποτελεί και την αχίλλειο πτέρνα του. Η φράση προέρχεται από το μύθο του Αχιλλέα, κατά τον οποίο η μητέρα του Θέτις, όταν τον βάφτισε στο αθάνατο νερό, τον κράτησε από τη φτέρνα με αποτέλεσμα το σημείο εκείνο να μη βραχεί και να μείνει το μόνο απροστάτευτο. Μόνο στη φτέρνα μπορούσε να πληγωθεί. -  Βίος αβίωτος : Ζωή ανυπόφορη. Τον απείλησε ότι θα του κάνει το βίο αβίωτο. Η φράση αποδίδεται στο Χίλωνα, έναν από τους εφτά σοφούς της αρχαιότητας. - Γαία πυρί μειχθήτω : Ας καταστραφούν όλα, ας γίνουν όλα τα πάνω κάτω. Εμείς να πετύχουμε το στόχο μας και γαία πυρί μειχθήτω. Η φράση αποδίδεται σε αρχαίο Έλληνα ποιητή. - Γερανοί του Ιβύκου : απροσδόκητη αποκάλυψη του ενόχου. Ο δράστης του εγκλήματος παρέμεινε για αρκετό διάστημα άγνωστος, έως ότου ήρθαν οι γερανοί του Ιβύκου, η κατάθεση του τελευταίου μάρτυρα που αποκάλυψε τον ένοχο. Γύρω στα 550 π. Χ. ληστές επιτέθηκαν και τραυμάτισαν θανάσιμα τον ποιητή Ίβυκο. Τη στιγμή εκείνη πέρασαν από πάνω του ένα κοπάδι γερανοί (πουλιά) και τους παρακάλεσε να εκδικηθούν το θάνατό του. Λίγο αργότερα σ΄ ένα ανοικτό θέατρο της Κορίνθου κατά την παράσταση εμφανίστηκαν οι γερανοί και ένας θεατής ακούστηκε να λέει πανικόβλητος : Οι γερανοί του Ιβύκου: Οι εκδικητές .Έτσι οι θεατές κατάλαβαν ότι αυτός ήταν ο ένοχος. - Γη και ύδωρ : Σύμβολα υποταγής ,πλήρης υποχώρηση. Οι αντίπαλοι μας αντιστάθηκαν για λίγο, στο τέλος όμως παραδόθηκαν και μας έδωσαν γην και ύδωρ. Η φράση προέρχεται από τον Ηρόδοτο, κατά τον οποίο οι Πέρσες απεσταλμένοι ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες γήν και ύδωρ ως σύμβολο υποταγής σ΄ αυτούς. Ηροδότου Ιστορία ,V,17-18 - Γόρδιος δεσμός : Δύσκολο πρόβλημα, άλυτο πρόβλημα. Η υπόθεση ήταν τόσο μπερδεμένη που αποτελούσε γόρδιο δεσμό για τους δικαστές. Η φράση λέγεται για δύσκολη κατάσταση σαν και αυτή που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν προσπάθησε να λύσει ένα μπερδεμένο κόμπο, το «γόρδιο δεσμό», που σύμφωνα με τον χρησμό όποιος τον έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της Ασίας. Αρριαννού ,11,3 - Δαμόκλειος σπάθη : Απειλητικό πράγμα, απειλή. Το ένταλμα που εκδόθηκε κρεμόταν ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από το κεφάλι του. Η φράση προέρχεται από το επεισόδιο του Δαμοκλή, ενός αυλικού κόλακα του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου, ο οποίος θέλοντας να δείξει στο Δαμοκλή πόσο επικίνδυνο ήταν το αξίωμα του τυράννου τον έβαλε να καθίσει στο θρόνο του, ενώ από πάνω του κρεμόταν από μια αλογότριχα ένα μεγάλο σπαθί. - Διέβην τον Ρουβίκωνα : πήρα μια παράτολμη απόφαση. Ο στρατηγός βρισκόταν σε δίλημμα τι να κάνει , στο τέλος όμως διέβη τον Ρουβίκωνα και εξαπόλυσε σφοδρή επίθεση εναντίον των εχθρών. Η φράση αναφέρεται στον Ιούλιο Καίσαρα που το 49 π.Χ. πήρε την παράτολμη, απόφαση να κηρύξει τον εμφύλιο πόλεμο στην Ιταλία και γι΄ αυτό πέρασε με το στρατό του τον ποταμό Ρουβίκωνα ,κατευθυνόμενος προς την Ρώμη. - Δούρειος Ίππος : Προσφορά επικίνδυνη. Ό,τι φαίνεται σαν δώρο, ενώ στην πραγματικότητα είναι επικίνδυνο. Ο δόλιος και επικίνδυνος. Η πρόταση για συμφωνία που διατυπώνουν οι αντίπαλοι για να δείξουν τις καλές τους προθέσεις αποτελεί δούρειο ίππο, γιατί έτσι θέλουν να εξυπηρετήσουν μόνο τα συμφέροντά τους. Η φράση είναι παρμένη από τον Όμηρο. Οι Έλληνες χάρισαν στους Τρώες ένα ξύλινο άλογο ως αφιέρωμα στους Θεούς, ενώ μέσα βρισκόταν ο Οδυσσέας με τους συντρόφους τους και πρώτοι άρχισαν την καταστροφή της Τροίας. Οδύσσεια, λ,529 - Δρακόντεια μέτρα : αυστηρά μέτρα, σκληρά μέτρα. Η αστυνομία πήρε δρακόντεια μέτρα για να αποτρέψει βίαια επεισόδια στο κέντρο της πόλης. Η φράση προέρχεται από τον Δράκοντα, αρχαίο νομοθέτη της Αθήνας που ήταν γνωστός για τους αυστηρούς και σκληρούς νόμους που επέβαλε τον 7ο αιώνα π.Χ. - Eξ απαλών ονύχων : από μικρό παιδί, από νηπιακή ηλικία. Είμαστε πολύ φίλοι και γνωριζόμαστε εξ απαλών ονύχων. Η φράση χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη νηπιακή ηλικία κατά την οποία ο άνθρωπος μαλακά νύχια. - Έξεστιν Κλαζομενίοις ασχημονείν : Επιτρέπεται στους Κλαζομενίους να φέρονται με απρέπεια. Η φράση χρησιμοποιείται υποτιμητικά για όσους συμπεριφέρονται με απρέπεια και δηλώνει ότι η απρέπεια είναι δικό τους γνώρισμα. Την φράση είπαν οι Έφοροι της Σπάρτης για τους Κλαζομένιους, κατοίκους των Κλαζομενών, πόλης της αρχαίας Ιωνίας, όταν οι αντιπρόσωποί τους λέρωσαν τους θρόνους τους στη γερουσία. Αιλιανού Ποικίλαι Ιστορίαι,2,15 - Έπεα πτερόεντα : Λόγια του αέρα. Θέλω αποδείξεις γι΄ αυτό το ζήτημα, γιατί όσα λες είναι «έπεα πτερόεντα» και δεν με πείθεις. Ποιητική Ομηρική έκφραση βασισμένη στην αντίληψη ότι τα λόγια, όταν βγαίνουν από το στόμα μας τα παίρνει ο αέρας και πετούν. Ιλιάδα,Α,201 - Επί ξυρού ακμής : στην κόψη του ξυραφιού, σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, σε κρίσιμο σημείο. Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, είναι επί ξυρού ακμής και πρέπει να πάρουμε ορθές και ταχύτατες αποφάσεις. Ομηρική φράση, ειπώθηκε από το Νέστορα στο Διομήδη στην προσπάθειά του να τον ξεσηκώσει για πόλεμο εναντίον των Τρώων. Ιλιάδα,Κ,173 - Εκατόμβη : Τεράστια θυσία πολλά θύματα. Στη διάρκεια του β΄ παγκοσμίου πολέμου υπήρξαν Εκατόμβες, πράγμα που δεν πρέπει να ξεχάσει η ανθρωπότητα. Εκατόμβη στην αρχαία Ελλάδα ονόμαζαν την θυσία, προσφορά προς τους θεούς από εκατό βόδια. Υπάρχει πολλές φορές στον Όμηρο. Ιλιάδα , Α,65 - Ες αύριον τα σπουδαία : Αύριο θα ασχοληθούμε με τα σοβαρά. Έλα τώρα ας διασκεδάσουμε σήμερα, έχουμε καιρό γι΄ αυτά. Ες αύριο τα σπουδαία . Τη φράση είπε ο Θηβαίος Αρχίας, όταν πήρε το γράμμα που τον προειδοποιούσε ότι κινδυνεύει από τον Πελοπίδα. Πλουτάρχου Πελοπ.,10 - Ή ταν ή επί τας : Η να την φέρεις νικητής ή να σε φέρουν πάνω της νεκρό, ή θα καταφέρουμε ή θα αποτύχουμε, ό,τι θέλει ας γίνει. Ο αγώνας είναι δύσκολος αλλά πρέπει να αγωνιστούμε μέχρι τέλους , ή ταν ή επί τας. Τη φράση έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες στα παιδιά τους, όταν τους έδιναν την ασπίδα για τον πόλεμο. Πλουτάρχου Λακεδαιμ. Αποφθ.16 - Ήξεις αφήξεις : Λέγεται στην περίπτωση που κάποιος δεν έχει σταθερή άποψη, αλλά αλλάζει συνεχώς γνώμη. Πρέπει να ξέρεις ότι και εσύ έχεις ευθύνη για την κακή κατάσταση που βρίσκεσαι, γιατί δεν πήρες μια σταθερή απόφαση, συνέχεια ήσουν «ήξεις αφήξεις». Η φράση προέρχεται από το χρησμό του μαντείου των Δελφών « ήξεις αφήξεις ου θνήξεις εν πολέμω». Η θέση του κόμματος πριν ή μετά το αρνητικό μόριο ου, καθορίζει και τη σημασία του χρησμού. - Κέρβερος : Σκληρός, ανυποχώρητος. Παρά τα παρακάλια μιας ο φύλακας δεν μας άφησε να περάσουμε. Ήταν αληθινός Κέρβερος. Από το όνομα του τέρατος που φύλαγε τον Άδη και δεν άφηνε κανένα να μπει μέσα. - Η κεφαλή της Μέδουσας : Λέγεται για ό,τι είναι αποκρουστικό, για ό,τι δεν αντέχει να το βλέπει κανείς. Το θέαμα ήταν αποκρουστικό και ανυπόφορο, όπως η κεφαλή της Μέδουσας. Η φράση προέρχεται από το μύθο της Μέδουσας που απολίθωνε όποιον την κοιτούσε Ησίοδου Θεογονία, 1270 - Κέρας Αμαλθείας : Πλούτος, αφθονία Παρόλο που ήταν τα χρόνια δύσκολα αυτός με την κληρονομιά που πήρε είχε το κέρας της Αμαλθείας. Η φράση προέρχεται από το περιστατικό όπου η Αμαλθείας έτρεφε το μικρό δία με κέρατο κατσίκας γεμάτο γάλα και μέλι. - Καυδιανά δίκρανα : Λέγεται στη φράση "περνώ μέσα από τα καυδιανά δίκρανα", αναγκάζομαι να υποστώ ταπεινώσεις. Η φράση προέρχεται από την ταπεινωτική ήττα του ρωμαϊκού στρατού στο Καύδιο, στην Αππία οδό, όπου ο ρωμαϊκός στρατός υποχρεώθηκε να περάσει κάτω από ένα ζυγό σε σχήμα Π κατασκευασμένο από δόρατα (καυδιανά δίκρανα). - Και συ τέκνον Βρούτε; Λέγεται για κάποιο άνθρωπο, που ξαφνικά στρέφεται εναντίον μας. Τη φράση είπε ο Καίσαρας, όταν αναγνώρισε τον Βρούτο ανάμεσα στους δολοφόνους του. - Κόπρος του Αυγείου : Μαζεμένες ατασθαλίες, καταστάσεις που δύσκολα διορθώνονται. Όταν έγινε έλεγχος από τον επόπτη αποκαλύφθηκαν πολλά σκάνδαλα και ο υπουργός έδωσε εντολή να καθαριστεί αμέσως η κόπρος του Αυγείου. Η φράση προέρχεται από ένα άθλο του Ηρακλή, όταν καθάρισε την κοπριά από τους στάβλους του Αυγείου. - Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα : Λέγεται για όσους υπερηφανεύονται και καυχώνται για ανεπιβεβαίωτα κατορθώματά τους και καλούνται να αποδείξουν ότι λένε την αλήθεια. Αφού είσαι τόσο δυνατός απόδειξέ το, μη λες μόνο λόγια ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα. Η φράση προέρχεται από τον Αισώπειο μύθο «Ανήρ Κομπαστής», σύμφωνα με τον οποίο κάποιος ισχυριζόταν ότι κάποτε στη Ρόδο έκανε ένα πολύ μεγάλο άλμα και του ζήτησαν να το επαναλάβει λέγοντάς του την παραπάνω φράση. Αισώπου Μύθοι, «Ανήρ Κομπαστής» - Mηδένα προ του τέλους μακάριζε : Μην καλοτυχίζεις κανένα, πριν να δεις το τέλος του. Με αυτή τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν ο τελευταίος τους έδειξε με υπερηφάνεια. Ηροδότου Ι. 32. 7 - Κύκνειο άσμα : Η τελευταία πράξη, το τελευταίο έργο, η τελευταία ενέργεια κάποιου. Με αυτή τη διδασκαλία, που αποτελεί το κύκνειο άσμα του, ο δάσκαλος αποσύρεται και συνταξιοδοτείται. Προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν το θάνατο του. Πλάτωνος, Φαίδων 84,Ε - Ιστός της Πηνελόπης : Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει. Χρόνια προσπαθούν να τελειώσουν τα έργα για την κατασκευή του λιμανιού και δεν το κατόρθωσαν ακόμη έχουν καταντήσει σαν τον ιστόν της Πηνελόπης. Η φράση είναι από τον Όμηρο όπου στην Οδύσσεια αναφέρεται πως η Πηνελόπη ύφαινε ένα ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα, θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία. Οδύσσεια, τ,149 - Κουτί της Πανδώρας : Συνδυασμένη επιδρομή συμφορών η εμφάνιση πολλών κακών ταυτόχρονα. Εκείνη τη χρονιά πολλές συμφορές χτύπησαν την πόλη, λες και άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, κατά την οποία ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους έδωσε στην Πανδώρα σαν δώρο ένα κιβώτιο γεμάτο απ΄όλες τις συμφορές κι έτσι μόλις το άνοιξε βγήκαν έξω τα κακά, εκτός από την ελπίδα. - Ο κύβος ερρίφθη : Η απόφαση πάρθηκε. Ο Υπουργός υποσχέθηκε ότι το έργο θα προχωρήσει. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο κύβος ερρίφθη. Τη φάση είπε ο Καίσαρας όταν αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο. - Κλίνη του Προκρούστη : Λέγεται στην περίπτωση που κάποιος θέλει να προσαρμόσει την πραγματικότητα σ΄ ένα αυθαίρετο σχήμα, ώστε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του. Η αντιπολίτευση κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι πέρασε τον εκλογικό νόμο από την κλίνη του Προκρούστη για να έχει ίδιο όφελος. Προέρχεται από τον μυθικό κακούργο Προκρούστη που έδενε τα θύματά του στο κρεβάτι του κι έπειτα τους έκοβε ή εξάρθρωνε τα πόδια, για να τους φέρει σε μήκος ίσο με το κρεβάτι. - Μέμνησο των Αθηναίων : Μην ξεχάσεις να εκδικηθείς τους αντιπάλους σου. Οι αντίπαλοι πρέπει να πληρώσουν τα κατά που μας έκαναν «μέμνησο των Αθηναίων». Τη φράση έλεγε καθημερινά ένας υπηρέτης στο Δαρείο υπενθυμίζοντας του ότι έπρεπε να τιμωρήσει τους Αθηναίους, γιατί συμμετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων. Ηροδότου, V.105 - Μερίς του λέοντος : Το μεγαλύτερο μέρος το μεγαλύτερο κομμάτι. Η μοιρασιά δεν ήταν δίκαιη, γιατί ο μεγαλύτερος αδελφός πήρε τη μερίδα του λέοντος και στους υπόλοιπους έμειναν ελάχιστα περιουσιακά στοιχεία. Από το μύθο του Αισώπου «Λέων και αλώπηξ». - Κομίζω γλαύκα εις Αθήνας : Λέω πράγματα πασίγνωστα, σαν να ήταν άγνωστα. Κομίζεις γλαύκα εις Αθήνας λέγοντας μας ότι η παχυσαρκία βλάπτει την υγεία. Η φράση λέγεται γιατί στην Αθήνα η γλαύκα, η κουκουβάγια, ήταν πασίγνωστη, σαν σύμβολο της Αθήνας και εικονιζόταν παντού, όπως στις στροφές των σπιτιών, στα νομίσματα κ.λ.π. Αριστοφάνη, Όρνιθες, 301.

Η ΑΓΡΙΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ ΤΟΥ ΙΘ' ΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΣΒΕΣΤΕΣ ΕΛΠΙΔΕΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ

*Χάρτης της Θράκης από την Θρακική Εστία Θεσσαλονίκης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Ο ΙΘ' αιώνας, είναι αιώνας αντιφάσεων στη Θράκη, καθώς η Τουρκία πιεζόμενη από τις μεγάλες Δυνάμεις της εποχής επιχειρεί να εφαμόσει μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμούς, τα γνωστά με την ονομασία Τανζιμάτ, ενώ σε τοπικό επίπεδο οι μπέηδες και οι αγάδες περιφρονούν τα νέα μέτρα και εξακολουθούν να συμπεριφέρονται απάνθρωπα σαν δυνάστες.

          Είναι θα μπορούσα να πω, αυτή η "μικροϊστορία" της Θράκης, η οποία εμπλουτίζει την μεγάλη Ιστορία με λεπτομέρειες και περιστατικά, χωρίς να αμβλύνει τις διαπιστώσεις της, να διαστρεβλώνει τα συμπεράσματά της, να «σουλουπώνει» τις ετυμηγορίες της και να στηρίζει την εθνική μνήμη, του κόσμου αλλά και τους μικρόκοσμού της, που ζει στο πετσί του κάθε άγρια καθημερινότητα, όταν η Ιστορία γεννοβολάει εξελίξεις.

          Ποια ήταν αυτή η άγρια καθημερινότητα; Την περιγράφει λιτά και άκρως παραστατικά, ένα γράμμα των Ελλήνων κατοίκων της Αίνου προς τον υπουργό Εξωτερικών Πέτρο Δεληγιάννη, με ημερομηνία 14 Απριλίου 1868[1].

Όσοι φίλοι μπορείτε, να πάτε.... 

Να ενισχυθούν οι νέοι επιστήμονες!!!

Ο φίλος και αναγνώστης Μάκης Μπούσιος... ξαναχτυπά!!! Και μου στέλνει ένα κείμενο του μοναδικού Εμμανουή Ροΐδη, 

που αν και γραμμένο δεκάδες χρόνια πριν, 

αντανακλά το σήμερα με μεγάλη επιτυχία!!!

... και εγώ συμπληρώνω με την πολύ γνωστή ρήση ότι 

"Στην Ελλάδα επιπλέουν, οι φελλοί και οι κουράδες"!!!

ΙΘ΄ ΑΙΩΝΑΣ: ΟΡΕΙΝΟΙ ΚΑΙ ΠΕΔΙΝΟΙ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

*Οι Πεδινοί της Γιαλλικής Εθνοσυνέλευσης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

            Στις μέρες μας όλο και σπανιότερα χρησιμοποιείται για τη Βουλή, η ονομασία «ορεινά» για να προσδιορίσει τα απώτατα έδρανα της αίθουσας των συνεδριάσεων της Ολομέλειας.

          Ωστόσο ο διαχωρισμός, όχι μόνο του χώρου, αλλά και των πολιτικών μερίδων μέσα στο Κοινοβούλιο, ανάγεται στη Γαλλική Επανάσταση του 1789, χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στην Ελλάδα στην μετα-Οθωνική εποχή και κατέληξε στις μέρες μας, να σημαίνει, τα τελευταία έδρανα.

          Στους Πεδινούς και Ορεινούς της Γαλλικής Επανάστασης αλλά και της Ελληνικής Εθνοσυνέλευσης του 1862, θα μεταφερθούμε σήμερα.

Εν μεγάλη Ελληνική αποικία, 200 π.Χ.

  Ο φίλος και αναγνώστης Μάκης Μπούσιος, μου έστειλε ένα περίφημο ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη με τίτλο "Εν μεγάλη Ελληνική αποικία, 200 π.Χ.". Αξίζει να το διαβάσετε, όχι μόνο για να απολαύσετε τον ποιητικό λόγο του Καβάφη, αλλά για να μαγευθείτε από την οραματική του. Το έγραψε το 1928, αλλά φαντάζει σαν να γράφηκε για να περιγράψει τις σημερινές καταστάσεις. Δεν είναι μόνο η λέξη "Αποικία" που τα λέει όλα, αφού κατά επίσημη παραδοχή απεμπολούμε μέρος της εθνικής κυριαρχίας μας... Είναι η ανάγκη για Πολιτικό Αναμορφωτή... ακόμα και η προτροπή "Παραιτηθείτε από την κτήσιν σας εκείνη" δηλαδή παραίτηση από τα κετημένα μας κ.ά.

Ότι τα πράγματα δεν βαίνουν κατ' ευχήν στην Αποικία

δεν μέν' η ελαχίστη αμφιβολία,

και μ' όλο που οπωσούν τραβούμ' εμπρός,

ίσως, καθώς νομίζουν ουκ ολίγοι, να έφθασε ο καιρός

να φέρουμε Πολιτικό Αναμορφωτή.

Όμως το πρόσκομμα κ' η δυσκολία

είναι που κάμνουνε μια ιστορία

μεγάλη κάθε πράγμα οι Αναμορφωταί

αυτοί. (Ευτύχημα θα ήταν αν ποτέ

δεν τους χρειάζονταν κανείς). Για κάθε τι,

για το παραμικρό ρωτούνε κ' εξετάζουν,

κ' ευθύς στον νου τους ριζικές μεταρρυθμίσεις βάζουν,

με την απαίτησι να εκτελεσθούν άνευ αναβολής.

Έχουνε και μια κλίσι στες θυσίες.

Παραιτηθείτε από την κτήσιν σας εκείνη·

η κατοχή σας είν' επισφαλής:

η τέτοιες κτήσεις ακριβώς βλάπτουν τες Αποικίες.

Παραιτηθείτε από την πρόσοδον αυτή,

κι από την άλληνα την συναφή,

κι από την τρίτη τούτην: ως συνέπεια φυσική·

είναι μεν ουσιώδεις, αλλά τι να γίνει;

σας δημιουργούν μια επιβλαβή ευθύνη.

Κι όσο στον έλεγχό τους προχωρούνε,

βρίσκουν και βρίσκουν περιττά, και να παυθούν ζητούνε·

πράγματα που όμως δύσκολα τα καταργεί κανείς.

Κι όταν, με το καλό, τελειώσουνε την εργασία,

κι ορίσαντες και περικόψαντες το παν λεπτομερώς,

απέλθουν, παίρνοντας και την δικαία μισθοδοσία,

να δούμε τι απομένει πια, μετά

τόση δεινότητα χειρουργική.-

Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός.

Να μη βιαζόμεθα· είν' επικίνδυνον πράγμα η βία.

Τα πρόωρα μέτρα φέρνουν μεταμέλεια.

Έχει άτοπα πολλά, βεβαίως και δυστυχώς, η Αποικία.

Όμως υπάρχει τι το ανθρώπινον χωρίς ατέλεια;

Και τέλος πάντων, να, τραβούμ' εμπρός.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1928)

Εναν μήνα πριν την 21η Απριλίου... Ο στρατηγός δεν πήγε ταξίδι, είχε δουλειές...

Από το ΒΗΜΑ της 1ης Μαΐου 2010

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=32&artid=329151&dt=01/05/2010

*Πώς αναβλήθηκε στο παρά πέντε 

η επίσκεψη Σπαντιδάκη στις ΗΠΑ

Της κ. ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΤΟΜΑΗ* 

ΣΑΡΑΝΤΑ τρία χρόνια μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ελάχιστες ίσως παραμένουν οι άγνωστες ιστορίες που συνδέονται με το παρασκήνιο της συνωμοσίας, που εξέτρεψε τη χώρα από τον κοινοβουλευτισμό επιβάλλοντας στρατιωτική δικτατορία, οι πληγές της οποίας χρειάστηκε μια τριακονταετία για να κλείσουν. Μία από τις ιστορίες που ίσως λίγοι γνωρίζουν είναι και αυτή της αναβολής της επίσκεψης του αρχηγού ΓΕΣ Γρηγορίου Σπαντιδάκη στις ΗΠΑ έναν μήνα πριν από το πραξικόπημα. 

Ο Γρηγόριος Σπαντιδάκης (δεξιά) τσουγκρίζει με τον Γεώργιο Ζωιτάκη σε στρατιωτική μονάδα το Πάσχα του 1967

Η εκ των υστέρων ανάγνωση της Ιστορίας ενίοτε προσδίδει ιδιαίτερη σημασία σε γεγονότα που σε άλλες περιπτώσεις θα εκλαμβάνονταν και ως ασήμαντα ή έστω δευτερεύοντα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η επιμονή του προέδρου της μεταβατικής κυβέρνησης Ιωάννη Παρασκευόπουλου να αναβληθεί η προγραμματισμένη επίσκεψη Σπαντιδάκη στις ΗΠΑ έναν μήνα πριν από το πραξικόπημα ενείχε, εν αγνοία του ασφαλώς, δραματικά στοιχεία: το κλίμα έντασης που βίωνε η χώρα οδηγούμενη στις εκλογές της 27ης Μαΐου μετά τη ρήξητου  Γεωργίου  Παπανδρέου με το Στέμμα, την Αποστασία και την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, κυρίως όμως το φημολογούμενο πραξικόπημα που όλοι συζητούσαν και, δυστυχώς, λίγοι πίστευαν ότι θα συμβεί έκανε τον Παρασκευόπουλο να πιστεύει ότι λόγοι ασφαλείας επέβαλλαν την παραμονή του Α/ΓΕΣ στη χώρα. Ειρωνεία; Εκείνος που εκαλείτο να προστατεύσει τον κοινοβουλευτισμό από τον στρατό ήταν ο ίδιος που ως αρχηγός του Επιτελείου είχε προχωρήσει σε μια σειρά μεταθέσεων που διευκόλυναν τα σχέδια του Παπαδόπουλου. Αρχικά ο Παπαδόπουλος από τη μακρινή Θράκη τοποθετήθηκε στο Δεύτερο Γραφείο του Α΄ Σώματος Στρατού στη Λάρισα και έπειτα στο Γενικό Επιτελείο Στρατού στην Αθήνα, ενώ οι συνεργοί του Μακαρέζος και Παττακός, που θα συμπλήρωναν τη λαομίσητη τριανδρία της χούντας των συνταγματαρχών, τοποθετήθηκαν επίσης σε θέσεις-κλειδιά στην πρωτεύουσα. Παρά τα όσα ισχυρίζονται κάποιοι ότι ο Σπαντιδάκης δεν γνώριζε για τις ύποπτες κινήσεις των τριών, τα γεγονότα τούς διαψεύδουν αφού το όνομά του ήταν πρώτο στη λίστα των πραξικοπηματιών ως πρωθυπουργού της «κυβέρνησής» τους και μόνο ύστερα από επιμονή και άρνηση του βασιλιά στη θέση του ορίστηκε ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνος Κόλλιας. Αυτό που πραγματικά ίσχυε είναι ότι ο Σπαντιδάκης ναι μεν γνώριζε αλλά δεν πίστευε ότι οι πραξικοπηματίες θα εκινούντο αυτόνομα χωρίς την ενημέρωση και συγκατάθεση του Κωνσταντίνου.
Το τηλεγράφημα
Στις 25 Μαρτίου με απόρρητο κρυπτοτηλεγράφημα ενημερωνόταν ο έλληνας πρεσβευτής στην Ουάσιγκτον Αλέξανδρος Μάτσας: «Κος Πρόεδρος Κυβερνήσεως εκάλεσε χθες μεσημβρίαν Αμερικανόν Πρέσβυν και,αναφερόμενος εις επικειμένας επισκέψεις ΗΠΑ Αρχηγών ΓΕΣ και ΓΕΝ, εζήτησε παρ΄ αυτού όπως εξηγήσηεις Ουάσιγκτων ότι υπό παρούσας συνθήκας προεκλογικής περιόδου, εντάσεως ανατρεπτικής εν Ελλάδι δράσεως κομμουνιστικών υπό διαφόρους μανδύας οργανώσεων, ως και αγνώστου εισέτι εκτάσεως εν Ελλάδι πλοκάμων αποκαλυφθέντος εν Ιταλία σοβιετικού κατασκοπευτικού δικτύου,απουσία επιτελαρχών, αντεδείκνυταιδιά λόγους εθνικής ασφαλείας. Κος Πρόεδρος εξήρτησεν τελικήν απόφασιν Κυβερνήσεως περί αναβολής εν λόγω επισκέψεωνεκ του αν Κος Τalbot θα εδέχετο διαβιβάση εξηγήσεις ταύταςούτως ώστε αποφευχθή πάσα παρανόησις εξ αρνήσεως επιτελαρχών δεχθούν προσκλήσεις...» (ΑΠ Κ1127, Οικονόμου - Γκούρας).
Οπως όμως προκύπτει από άκρως απόρρητο τρισέλιδο υπηρεσιακό σημείωμα την ακριβώς προηγούμενη ημέρα, με τα πρακτικά των συνομιλιών μεταξύ του αμερικανού πρεσβευτή στην Αθήνα Φίλιπ Τάλμποτ και του Ι. Παρασκευόπουλου, ο πρώτος αφενός δεν δίστασε να εκφράσει δυσαρέσκεια γι΄ αυτή την αναβολή και αφετέρου τους φόβους του ως προς την «περιέργειαν η οποία θα δημιουργηθή και επομένως ζητηθή να ερευνηθή στενώς ποίον συμβάν είναι εκείνο το οποίον προεκάλεσε την αναβολήν αυτήν». Σε μια ύστατη προσπάθειά του να μεταπείσει τον συνομιλητή του ο Τάλμποτ προσέθετε: «...Είναι περιττόν να προσθέσω ότι, εάν συμβή οτιδήποτε κατά την διάρκειαν της απουσίας των Επιτελαρχών, η Αμερικανική Κυβέρνησις αναλαμβάνει να επαναφέρη αμέσως αυτούς εις Ελλάδα», ενώ λίγο νωρίτερα είχε αντιπροτείνει αντί δεκαεπτά ημερών να περιοριζόταν η επίσκεψη μόνο σε δύο ημέρες, δεδομένου ότι είχε προηγηθεί μία ακόμα αναβολή, τον Οκτώβριο του 1966, της επισκέψεως του Αρχηγού ΓΕΝ, ναυάρχου Αυγέρη, έπειτα από πρόσκληση επίσης του αμερικανού ομολόγου του.
Τον Σπαντιδάκη, πλην της συζύγου του, επρόκειτο να συνοδεύσουν στις ΗΠΑ οι αντισυνταγματάρχες Ι. Λάζαρης και Λ. Μπέλτσος, το δε επίσημο πρόγραμμα περιελάμβανε πλην των συνομιλιών και γευμάτων, δεξιώσεων κτλ., για τις οποίες εβαρύνετο «... το κονδύλιον απροβλέπτων εξόδων ΓΕΣ» (Εμπιστευτικόν ΑΦ 167.16/46/219578, ΓΕΣ, 7 Μαρτίου 1967), κατάθεση στεφάνου στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στην Ουάσιγκτον και επίσκεψη στον τάφο του προέδρου Κένεντι και σε διάφορες στρατιωτικές μονάδες και εγκαταστάσεις. Επιστρέφοντας μέσω Νέας Υόρκης ο Σπαντιδάκης θα είχε συναντήσεις με τον Αρχιεπίσκοπο Ιάκωβο και την ΑΧΕΠΑ.
Η πρεσβεία
Στον φάκελο αλλά και άλλους του κρίσιμου διαστήματος που προηγήθηκε του πραξικοπήματος δεν εντοπίστηκε κάποια αμερικανική αντίδραση στην αναβολή της επίσκεψης. Το θέμα ασφαλώς επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες. Δεδομένου όμως ότι το αμερικανικό ΥΠΕΞ και άρα και η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα δεν γνώριζαν τίποτε περισσότερο για το πραξικόπημα πλην του γεγονότος ότι όλοι και κυρίως οι Ελληνες, λαός και κόμματα μιλούσαν γι΄ αυτό, η άποψη ότι οι μόνοι Αμερικανοί που γνώριζαν και είχαν σχέση με το πραξικόπημα και τους πραξικοπηματίες ήταν του γραφείου της DΙΑ (Defence Ιntelligence Αgency), δηλαδή το αμερικανικό Πεντάγωνο και όχι η CΙΑ, όπως επιστεύετο, μάλλον κερδίζει έδαφος και μάλλον σε αυτήν οφείλεται η συγκαταβατικότητα με την οποία απεδέχθη η αμερικανική στρατιωτική ηγεσία την απόρριψη της συγκεκριμένης επισκέψεως.
ΔΥΣΦΟΡΙΑ

Η Δημοκρατία έχει εκτελεσθεί μέσα στο λίκνο της, την Ελλάδα. Ο εκτελεστής αναφωνεί: «Δεν έγινε τίποτε, παλιόφιλοι, είμαι (κι εγώ) αντικομμουνιστής» (από εφημερίδα του Μιλγουόκι στο Γουισκόνσιν των ΗΠΑ)

Η ΕΙΔΗΣΗ της απριλιανής δικτατορίας ξεσήκωσε την αμερικανική κοινή γνώμη,δημοσιογράφους (από τις εφημερίδες πρωτοστάτησαν οι «ΝΥΤimes») αλλά και πολιτικούς.Πολυσέλιδο άκρως απόρρητο τηλεγράφημα του έλληνα πρεσβευτή από την Ουάσιγκτον Α. Μάτσα είναι ενδεικτικό της δυσφορίας που εκφραζόταν διά στόματος του αμερικανού ΥΠΕΞ Ντιν Ρασκ.«Ύφος του, διακρινόμενον διά ηπιότητα, ήτο ασυνήθως κατηγορηματικόν,απερίφραστον και σοβαρόν, όπερ διά γνωρίζοντας κ. Rusk προσδιορίζει άκραν βαρύτητα ην ηθέλησε προσδώση εις διάβημα» κατέληγε ο Μάτσας (ΑΠ 1674,17 Μαΐου 1967). Ο Ρασκ διευκρίνιζε ότι «η αμερικανική αντίδρασις δεν οφείλεται μόνον εις κοινοτοπίαν καθ΄ ην Ελλάς τυγχάνει Μήτηρ Δημοκρατίας» (όπ.π.)
Το «ξάφνιασμα» που στοιχειώνει

«Εκκληση για τη διάσωση Παπανδρέου από τη γυναίκα του» είναι ο τίτλος δημοσιεύματος της «San Francisco Chronicle» (1 Σεπτεμβρίου 1967), όπου γίνεται λόγος για την τύχη που επεφύλαξαν οι συνωμότες στον 15ετή γιο της, σημερινό πρωθυπουργό, οι οποίοι με ένα περίστροφο καρφωμένο στο κεφάλι τού ζητούσαν να τους αποκαλύψει πού κρυβόταν ο πατέρας του

ΥΠΑΡΧΕΙ ακόμη αρκετή σύγχυση και μπόλικη μυθολογία γύρω από τον ρόλο των Αμερικανών στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. O Τάλμποτ όμως θα αιφνιδιαστεί εκείνο το χάραμα από τον θόρυβο των ερπυστριών των τανκς που κατέβαιναν στο κέντρο της Αθήνας. Το ίδιο αιφνιδιασμένος θα ξυπνήσει και ο σταθμάρχης της CΙΑ Μόρι, ο οποίος μάλιστα μερικές ημέρες μετά το πραξικόπημα θα απομακρυνθεί από την Αθήνα. Ο ίδιος αργότερα παραδέχθηκε ότι γνώριζε από καιρό μερικούς από τους πραξικοπηματίες ,αλλά η Υπηρεσία του δεν είχε στενό σύνδεσμο μαζί τους επειδή τους θεωρούσε «απλοϊκά ανθρωπάρια». Αντίθετα,παραδεχόταν ότι μερικοί στρατιωτικοί της αμερικανικής αποστολής που πίστευαν ότι «η χούντα ήταν ό,τι καλύτερο είχε συμβεί από την εποχή του Περικλή» τους συμπαθούσαν ιδιαίτερα...
Δυστυχώς,παρά την αντίδραση της αμερικανικής κοινής γνώμης, τις ηχηρές παρεμβάσεις Δημοκρατικών βουλευτών στο αμερικανικό Κογκρέσο και τις αναρίθμητες καταδίκες που εξεδόθησαν εις βάρος της χούντας αλλά και τις πιέσεις που της ασκήθηκαν για ταχύτατη επάνοδο της χώρας στον κοινοβουλευτισμό,η περίοδος εκείνη,δικαιολογημένα από κάθε άποψη,εξακολουθεί να στοιχειώνει τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις.Μπορεί ο πρόεδρος Κλίντον να ζήτησε επίσημα συγγνώμη από τον ελληνικό λαό πριν από λίγα χρόνια όταν επισκεπτόταν την Αθήνα,η απόφαση όμως της Ουάσιγκτον να ανεχθεί τη δικτατορία,προτιμώντας τη σταθερότητα από τη δημοκρατία,όπως χαρακτηριστικά έχει γράψει ο καθηγητής Θ. Κουλουμπής,παραμένει πληγή αγιάτρευτη,όσο μάλιστα συσσωρεύονται νέα γκρίζα σύννεφα στην περιοχή μας.

*Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι ιστορικός, Πρεσβευτής Σύμβουλος Α' στο υπουργείο Εξωτερικών.

1873: ΜΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΣΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

Το δημοσίευμα της «Παλιγγενεσίας» στις 13 Νοεμβρίου 1873, σελ. 4

Εκατό καταστήματα και εργαστήρια

και 15 σπίτια, παρανάλωμα του πυρός.

Γράφει ο  Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Οι πυρκαγιές είναι πάντα καταστρεπτικές, αφού στο διάβα της φωτιάς, αφήνουν αποκαΐδια και δυστυχία. Τέτοιες μεγάλες πυρκαγιές καταταλαιπώρησαν και το Διδυμότειχο, αφού όπως είναι γνωστό τα παλιά κτίρια, που συνήθως στο παρελθόν ήταν επενδυμένα με ξυλεία, άναβαν με μεγάλη ευκολία.

          Οι πολύ παλαιοί συμπολίτες μας, θα θυμούνται ακόμα την τρομερή  πυρκαγιά, που το 1933- αν είναι σωστή η πληροφόρησή μου- κατέστρεψε το περίφημο κτιριακό συγκρότημα, το οποίο βρισκόταν στο χώρο της σημερινής αγοράς και αποτελούσε το διοικητικό κέντρο της πόλης.