Θράκη 1922: Από τη Σκύλλα στη Χάρυβδη… Από το Παρίσι στα Μουδανιά!!!

*Οι τρείς μοιραίοι πρωταγωνιστές: Από αριστερά Πουανκαρέ, Κώρζον και Σφόρτσα

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Σεπτέμβριος του 1922, ήταν από τους χειρότερους που έχει ζήσει η Ελλάδα. Το κλίμα εκείνο το μοιραίο Σεπτέμβριο, είχε βαρύνει παντού. Θλίψη και κατήφεια για την ήττα στη Μικρά Ασία, την καταστροφή της Σμύρνης και τις σφαγές αμάχων. Η Ανατολική Θράκη έμενε ακόμα ελεύθερη, αλλά ήδη είχαν αρχίσει να τρίζουν τα θεμέλια της ελληνικής παρουσίας. Δύο συναντήσεις, η μία στο Παρίσι και η άλλα στα Μουδανιά, έκριναν το μέλλον της Ανατολικής Θράκης.

               Στην Αδριανούπολη, όπου πλέον αγωνιούσαν οι πάντες,  κηρύχθηκε γενικό πένθος για τα θύματα των σφαγών στη Μικρά Ασία και τα καταστήματα στις 9 Σεπτεμβρίου έμειναν κλειστά ως το μεσημέρι. Στον μητροπολιτικό ναό τελέσθηκε επιμνημόσυνη δέηση, χοροστατούντος του μητροπολίτη Πολύκαρπου. Ο ναός ήταν ασφυκτικά γεμάτος από Αδριανουπολίτες αλλά και πρόσφυγες της Μικράς Ασίας που κατέφευγαν στην Ανατολική Θράκη για να γλιτώσουν τις σφαγές. Και φυσικά δεν μπορούσαν να προβλέψουν, ότι σε 20 μέρες περίπου, θα έπρεπε να γίνουν ξανά πρόσφυγες, μαζί με τους Θρακιώτες!!! Θλίψη παντού…

               Η ζωή στην Ανατολική Θράκη δεν έπαψε να έχει κινδύνους. Παρά την ύπαρξη  ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων και Χωροφυλακής, οι επιθέσεις από Τούρκους άτακτους. Λίγο πριν από τις 12 Σεπτεμβρίου είχαν αναφερθεί από την Αδριανούπολη τέτοια περιστατικά. Στο Δρογγύλιο (Λαλά Πασά) Τούρκοι τσέτες επιτέθηκαν σε διμοιρία Πεζικού, που του καταδίωξαν και κρύφτηκαν σε παρακείμενο πυκνό δάσος. Στον Αρτίσκο (Μπαμπά Εσκή) άλλη ομάδα Τούρκων συνεπλάκη με μικτό απόσπασμα στην περιοχή «Ακουστή», Αποτέλεσμα αυτής της συμπλοκής ήταν ο φόνος ενός Τούρκου συμμορίτη, επάνω στον οποία βρέθηκαν πέντε χειροβομβίδες. Μια άλλη συμμορία από 200 τσέτες έβαλε εκρηκτικά στο σιδηροδρομική γραμμή κοντά στην Αλεξανδρούπολη, οι οποίες τελικά δεν εξερράγησαν. Αλλά χολωμένοι οι τσέτες από την ατυχία τους πυροβόλησαν τη διερχόμενη αμαξοστοιχία και τραυμάτισαν επτά επιβάτες, από τους οποίους οι πέντε σοβαρά. Στο σημείο σκόρπισαν και επαναστατικές προκηρύξεις.

               Δεν ήταν μόνο οι Τούρκοι τσέτες. Ήταν και οι Βούλγαροι κομιτατζήδες. Εκείνες τις μέρες στο Ανακτόριο (Σαράϊ) εμφανίσθηκαν δύο ομάδες. Η μία με 70 άνδρες η άλλη με 40. Οι κομιτατζήδες συνέλαβαν μια Τουρκάλα, που είχε πάει στο δάσος να μαζέψει ξύλα και την υποχρέωσαν να ειδοποιήσει το χωριό, ότι περιμένουν άλλες δύο ομάδες και θα αρχίσουν δράση… Άλλοι κομιτατζήδες εμφανίσθηκαν στην περιφέρεια της Αδριανούπολης, οι οποίοι προέβησαν σε διάφορες λεηλασίες και ληστείες εις βάρος χωρικών και ποιμένων. Μοίρασαν επίσης προκηρύξεις συντεταγμένες στα Ελληνικά και στα Βουλγαρικά με τις οποίες παρότρυναν σε εξέγερση για αλλαγή καθεστώτος στη Θράκη.

               Στην Αθήνα άρχισαν να κυκλοφορούν έρπουσες φημολογίες  για ανάγκη δημιουργίας στρατιωτικής κυβέρνησης, γιατί η λειτουργούσα Εθνοσυνέλευση δεν μπορούσε να δώσει πλέον κυβέρνηση κύρους και σοβαρής αντιμετώπισης της κατάστασης.

*Γάλλοι και Ιταλοί στήριζαν τις απαιτήσεις των Τούρκων

Κακά μαντάτα από το Παρίσι

 

               Στην ατμόσφαιρα επικρατούσε φόβος για τις εξελίξεις. Τα μηνύματα άρχισαν να φτάνουν από νωρίς. Στις 10 Σεπτεμβρίου στο Παρίσι, όπου συναντήθηκαν ο Γάλλος πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών Ραιημόν Πουανκαρέ, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών λόρδος Κώρζον και ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών κόμης Σφόρτσα, είχε εκδοθεί μια ημιεπίσημη ανακοίνωση, που μεταδόθηκε από τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία. Η ουσία της ήταν ότι παρείχε την πληροφορία πως οι Μεγάλες Δυνάμεις ομόφωνα αποφάσισαν στις γενικές γραμμές, που θα ακολουθούσαν στα θέματα της ειρήνευσης. Οι δημοσιογραφικές πληροφορίες αρχικά έλεγαν ότι κατά πιθανότητα αποφασίσθηκε η Τουρκική κυριαρχία επί της Θράκης μετά από έλεγχο που θα ασκούσε η Κοινωνία των Εθνών. Επίσης αποφασίσθηκε η αποχώρηση των συμμαχικών στρατευμάτων από την Κωνσταντινούπολη, η οποία θα αποδίδονταν στην πλήρη εξουσία του σουλτάνου. Οι δύο ακτές των Δαρδανελίων και οι ακτές της Προποντίδας θα παρέμεναν ανοχύρωτες, ενώ οι σύμμαχοι θα ασκούσαν κάποια μορφή ελέγχου ως προς την διατήρηση της ουδετερότητας. Οι σύμμαχοι θα έπαιρναν και μέτρα προστασίας των χριστιανικών μειονοτήτων της Θράκης.

               Στον Τύπο κυριάρχησε η πληροφορία που είχε δημοσιεύσει από το Παρίσι ο ανταποκριτής της «Εφημερίδας του Ουεστμίνστερ» ότι ο Πουανκαρέ διαβεβαίωσε τον Κώρζον πως η Γαλλία μπορεί να συγκρατήσει τον Κεμάλ μέχρι τη συνδιάσκεψη της Ειρήνης υπό τον όρο… να επιτραπεί στην Τουρκία να ανακαταλάβει την Ανατολική Θράκη. Οι Τούρκοι ισχυρίζονταν ότι αφού οι Έλληνες κατέχουν τη Θράκη και αφού τώρα οι κεμαλικοί νίκησαν τους Έλληνες, είναι δίκαιο να επιτραπεί στους Τούρκους να πάρουν πίσω τη Θράκη.

               Ο Κώρζον ήταν εναντίον της άποψης αυτής γιατί θα έδινε την εντύπωση στους Τούρκους ότι η Αγγλία υποχώρησε γιατί φοβήθηκε τους Τούρκους. Οι Γάλλοι υποστήριζαν ότι αφού αναμφίβολα θα έδιναν εδάφη στους Τούρκους, θα ήταν προτιμότερο να τα πάρουν από την αρχή των συνομιλιών, για να μην προκληθεί ο κίνδυνος σύγκρουσης στην περίπτωση που θα επιχειρούσαν τα αγγλικά στρατεύματα να εμποδίσουν την προέλαση των Τούρκων.

Οι γαλλικές εφημερίδες έγραφαν ότι είχε διεξαχθεί πολύωρη συζήτηση μεταξύ των αντιπροσώπων των τριών συμμάχων, δηλαδή Γαλλίας, Αγγλίας και Ιταλίας, η οποία περιστράφηκε κυρίως ως προς τους όρους με τους οποίους θα γίνει η πρόσκληση των συμμάχων προς την κυβέρνηση της Άγκυρας, δηλαδή στον Μουσταφά Κεμάλ, να προσέλθουν στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης.

*Η Θράκη αποδίδεται εις την Τουρκίαν...". Εύγλωττος τιτλος.

               Παρά την φαινομενική όμως ομοφωνία, υπήρχαν πολλές διαφορές απόψεων κατά τις συζητήσεις στις οποίες έκαναν κοινό μέτωπο η Γαλλία και η Ιταλία, ενώ η Αγγλία επιχειρούσε να τροποποιήσει τη στάση της. Επίσης άλλο σημείο διαφωνίας- που αναδείκνυαν οι Ιταλικές εφημερίδες- ήταν ο τρόπος που θα γνωστοποιηθούν οι αποφάσεις των τριών συμμάχων προς την Τουρκία. Αν δηλαδή θα επιδοθεί  κοινή διακοίνωση ή αν θα αποσταλούν χωριστές διακοινώσεις.

               Η συμμαχική ομοφωνία στις συνομιλίες στο Γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών Και Ντ’ Ορσαί ήταν απλά φαινομενική. Προηγήθηκαν φοβεροί καυγάδες και απίστευτα παζάρια πίσω από τις κλειστές πόρτες και πρωτοφανής αγενής συμπεριφορά του Πουανκαρέ προς τον λόρδο Κώρζον, ο οποίος τηλεγραφούσε στο Φόρεϊν Όφις:

               «Ο Πουανκαρέ απώλεσε πάντα έλεγχο των νεύρων του και δι’ έν  τέταρτον της ώρας εκραύγαζε και εμαίνετο θέτων λέξεις εις το στόμα μου τας οποίας ουδέποτε είπον…». Αργότερα ζήτησε συγγνώμην από τον Άγγλο υπουργό Εξωτερικών, αλλά η Ανατολική Θράκη ενταφιάσθηκε…. Μέσα σε τέτοια ατμόσφαιρα ο Κώρζον έκανε πολλές ουσιώδεις παραχωρήσεις στις απαιτήσεις του Πουανκαρέ, που ήθελε σώνει και καλά να στηρίξει τον Κεμάλ, ενώ η Αγγλία δεν ήθελε να φανεί ότι με τη στάση της διασπά τη συμμαχία, αφού μάλιστα είχε εξασφαλίσει την ναυσιπλοΐα στα Στενά.

               Άλλες πληροφορίες, που μεταδίδονταν, δημιουργούσαν δυσμενές κλίμα για την Ελλάδα. Μεταξύ άλλων τα ειδησεογραφικά πρακτορεία μετέδιδαν ότι ο Κεμάλ είχε δηλώσει στον Ιταλό πρόξενο της Σμύρνης ότι θα δέχονταν τη σύγκληση διάσκεψης για την ειρήνη, μόνο εφόσον οι σύμμαχοι θα δέχονταν… προκαταβολικά τους όρους του Εθνικού Συμβολαίου, που είχε περιβληθεί με ισχύ θρησκευτικού όρκου!!!

*Ο εθνικός όρκος της Τουρκίας. Στόχος και η Θράκη

               Τι ήταν το εθνικό συμβόλαιο;

               Το τουρκικό εθνικό συμβόλαιο ή εθνικός όρκος (Mîsâk-ı Millî ή Millî Misak) είναι μια διακήρυξη από έξι σημεία που ψήφισε το τελευταίο οθωμανικό κοινοβούλιο στις αρχές του 1920, με αναφορά τις αποφάσεις της συνέλευσης  των Τούρκων εθνικιστών στο Ερζερούμ και στη Σεβάστεια. O όρκος καθόριζε τα σύνορα της μελλοντικής Τουρκικής Δημοκρατίας, στη βάση των συνόρων της, ηττημένης στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι όροι του τουρκικού εθνικού όρκου βασικά είναι έξι. Ανάμεσα σ’ αυτούς υπάρχει και η έμμεση διεκδίκηση όλης της Θράκης.

 

Ο Μουσταφά Κεμάλ βιάζονταν

 

               Ταυτόχρονα το πρακτορείο Ρώυτερ μετέδιδε πληροφορίες ότι η κυβέρνηση της Άγκυρας δεν θα συμμετάσχει στη διάσκεψη της ειρήνης, αν δεν λάβει ρητές διαβεβαιώσεις ότι θα αποδοθεί σ’ αυτήν η Αδριανούπολη και η Θράκη τουλάχιστον έως τον ποταμό  Έβρο. Σύμφωνα με την άποψη διαφόρων ιστορικών ο Κεμάλ, εξετάζοντας την κατάσταση και τις προοπτικές του μέλλοντος, αντιλαμβάνονταν ότι η νίκη των Τούρκων στη Μικρά Ασία, δεν θα συνέχιζε να εργάζεται μελλοντικά υπέρ της χώρας του. Βιάζονταν να επιτύχει τους στόχους του, να πάρει την Κωνσταντινούπολη και την Θράκη, διότι έβλεπε ότι οι Έλληνες θα μπορούσαν να αναδιοργανωθούν στρατιωτικά γρήγορα (κάτι που έγινε με τη Στρατιά του Έβρου) και θα τον υποχρέωναν σε νέα εκστρατεία με συνθήκες όχι τόσο ευμενείς γι’ αυτόν. Άλλωστε το μέτωπο της Θράκης ήταν ασυγκρίτως ευκολότερο για τον ελληνικό στρατό από το εκτεταμένο και με μεγάλο βάθος μέτωπο της Μικράς Ασίας. 

               Την εποχή εκείνη η Αγγλία, επιθυμούσε να επιβάλει την ειρήνη γιατί δεν επιθυμούσε τους δαπανηρούς αγώνες, αφού με τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1918 είχε εξασφαλίσει την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στα Στενά. Δεν έδειχνε κανένα ενδιαφέρον για την τύχη της Ανατολικής Θράκης.

*Όταν παρακαλούσαν τον Κεμάλ να ευαρεστηθεί...

               Σε διπλωματικής ανάλυση που είχε δημοσιεύει η «Νταίηλυ Τέλεγκραφ» αναφέρονταν ότι είναι ανάγκη να διατηρηθεί η ελευθερία των Στενών, κάτι που αποτελούσε ζωτικό συμφέρον για τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Η Αγγλία προσπαθούσε να κρατήσει μακριά από την Κωνσταντινούπολη και τα Στενά τον Κεμάλ. Και οι Άγγλοι έλεγαν ότι τον κρατούν έως ότου αποδεχθεί τους όρους της Συνθήκης, που θα επεξεργάζονταν η Συνδιάσκεψη.

               Το κλίμα διαμόρφωνε ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Ραιημόν Πουανκαρέ, ο οποίος δήλωνε ότι οι Γαλλικές δυνάμεις της ξηράς ουδέποτε θα ανθίσταντο στους Τούρκους. Αυτά άκουγαν οι Κεμαλικοί και διέβλεπαν ότι οι Άγγλοι θα υποχρεωθούν να ακολουθήσουν τους Γάλλους και τους Ιταλούς. Οι Κεμαλικοί μάλιστα είχαν υπογράψει κάποιες χωριστές συμφωνίες με τους Γάλλους και Ιταλούς και δημιουργούσαν την εντύπωση, ότι είχαν διασπασθεί οι σύμμαχοι.

*Ο Φραγκλίνος Μπουγιόν με τον Ισμέτ Πασά στα Μουδανιά.

               Εν τω μεταξύ στις 10 Σεπτεμβρίου είχε γίνει γνωστό ότι ο απεσταλμένος του Πουανκαρέ, ο διαβόητος Φραγκλίνος Μπουγιόν είχε αναχωρήσει για την Τουρκία για να συναντήσει τον Κεμάλ, ο οποίος είχε ήδη προσωπικές συνεννοήσεις με το Γάλλο στρατηγό Πελλέ και το ναύαρχο Ντουμενίλ. (Για το ρόλο που έπαιξε ο Μπουγιόν, διαβάστε στο  https://sitalkisking.blogspot.com/2020/03/1922.html)

 

Η στάση του Λόυδ Τζωρτζ

 

               Την επομένη στο Λονδίνο ο πρωθυπουργός Λόυδ Τζωρτζ υπογράμμισε ότι η βρετανική πολιτική είχε δύο βασικούς άξονες. Για το λόγο αυτό ουσιώδης όρος για την ειρήνη είναι να υπάρξει αποτελεσματική εγγύηση για την ελευθερία των θαλάσσιων οδών. Ο δεύτερος άξονας της αγγλικής πολιτικής υπαγορεύονταν από την ανάγκη της πρόληψης  της επέκτασης των τρομοκρατικών μεθόδων του πολέμου στην Ευρώπη.

               Ο Λόυδ Τζωρτζ υπογράμμιζε με τις δηλώσεις του την απολύτως αμερόληπτη στάση της Βρετανίας έναντι των Τούρκων και των Ελλήνων. Και θύμισε ότι πριν από μερικές εβδομάδες οι Έλληνες είχαν διατυπώσει την απειλή ότι θα βαδίσουν εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Τότε οι Γάλλοι κατείχαν τη γραμμή της Τσατάλτζας, αλλά αρχηγός των συμμαχικών δυνάμεων ήταν Βρετανός στρατηγός. Αυτός ειδοποίησε τους Έλληνες ότι δεν μπορούσε να το επιτρέψει αυτό. Και έστειλε Βρετανικές δυνάμεις να ενισχύσουν τις Γαλλικές στην γραμμή της Τσατάλτζας για να αποκρούσουν πιθανή Ελληνική εισβολή στην ουδέτερη ζώνη. Αλλά και ο Λόυδ Τζωρτζ, ως τελευταίος υποστηρικτής της ελληνικής πολιτικής παραιτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 1922 (παλαιό ημερολόγιο) και ανέλαβε ο Άντριου Μπόναρ Λω.

               Η εφημερίδα «Ομπσέρβερ» φιλοκυβερνητική, είχε γράψει ξεκάθαρα, ότι τα συμφέροντα της Αγγλίας ως μουσουλμανικής δύναμης (σ.σ. είχε τότε αποικίες στις Ινδίες και σε άλλες περιοχές με μουσουλμάνους) απαιτούν την διατήρηση εγκαρδίων σχέσεων με το Χαλιφάτο!!!
               Στη Θεσσαλονίκη η εφημερίδα «Φως» στο κύριο άρθρο της στις 12 Σεπτεμβρίου με τίτλο «Η Σωτηρία της Θράκης» έγραφε: «Η Ελλάς καθήκον και συμφέρον έχει να σώση την κινδυνεύουσα Θράκην. Η κυβέρνησις πρέπει να εργασθεί συντόνως. Δεν χρειάζεται τίποτε άλλο παρά τόλμη και θέλησις». Η κυβέρνηση της Αθήνας όμως ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Ούτε τόλμη διέθετε ούτε θέληση… Αλλά και η στρατιωτική κυβέρνηση που ήρθε μετά, παρά τις προθέσεις της δεν μπόρεσε να σώσει την Ανατολική Θράκη!!!

               Όλα έδειχναν ότι έρχεται ο «ενταφιασμός» της Ανατολικής Θράκης. Ανήσυχοι οι Θράκες βουλευτές, όλοι Φιλελεύθεροι, έσπευσαν να συναντήσουν τον πρωθυπουργό Ν. Τριανταφυλλάκο και τον υπουργό Στρατιωτικών Ν. Καλογερόπουλο και να ζητήσουν πληροφορίες για το διάβημα των Δυνάμεων, που ζητούσαν εκκένωση της Ανατολικής Θράκης. Ο Καλογερόπουλος επιχείρησε να τους καθησυχάσει αποκρύπτονταν την αλήθεια ενώ ο Τριανταφυλλάκος προχώρησε σε ύβρεις προς τους βουλευτές. Ο Γ. Εξηντάρης απάντησε ότι ο πατριωτισμός των Θρακών βουλευτών και ο κίνδυνος της ιδιαίτερης πατρίδας τους υπαγόρευσαν το διάβημα προς την κυβέρνηση. Το επεισόδιο έληξε με τον πρωθυπουργό να δείχνει απρεπώς στους Θράκες βουλευτές… να απέλθουν!!!

*Στυλιανός Γονατάς και Νικόλαος Πλαστήρας

 

Το κίνημα των Γονατά- Πλαστήρα

 

               Και ενώ στο Παρίσι και στις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες γίνονταν αυτές οι ζυμώσεις που θα καθόριζαν το μέλλον μας, η Ελλάδα αντιμετώπιζε μέγιστη στρατιωτική ήττα στη Μικρά Ασία.  Τότε ακριβώς εξερράγη το κίνημα του στρατού με επικεφαλής τους Γονατά και Πλαστήρα, που οδήγησε στην πτώση της κυβέρνησης. Ακολούθησε η παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου και η εξορία του…. Η χώρα έμοιαζε με καράβι ακυβέρνητο μέσα σε τρομερή τρικυμία. Νέα κυβέρνηση υπό τον Σωτήριο Κροκιδά, ορκίσθηκε και ανέλαβε τα καθήκοντά της στις 17 Σεπτεμβρίου. Μια από τις πρώτες πράξεις της ήταν να αναθέσει στην εκπροσώπηση της Ελλάδας στο εξωτερικό, στον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος από τον Νοέμβριο του 1920, ιδιώτευε, χάνοντας τις εκλογές, αφού δεν είχε εκλεγεί ούτε βουλευτής.

               Στη Θράκη όμως είχε πιστούς οπαδούς. Οι Σουφλιώτες με τηλεγράφημά τους προς το βασιλιά Κωνσταντίνο (πριν από την εκθρόνισή του) ζητούσαν την επαναφορά του Ελευθέριου Βενιζέλου. Επίσης ζητούσαν να σχηματίσουν πολιτοφυλακή για να ενισχύσουν το έργο του στρατού. Ανάλογο τηλεγράφημα έστειλαν και οι Αδριανουπολίτες.

               Στις 18 Σεπτεμβρίου ο στρατηγός Πολυμενάκος Αρχηγός της Στρατιάς Θράκης, έστειλε στην επαναστατική επιτροπή στην Αθήνα, τηλεγράφημα από τη Ραιδεστό, υποστηρίζοντας ότι αξιωματικοί οπλίτες της Στρατιάς Θράκης χαιρετίζουν το κίνημα.

               Απάντησε ευχαριστώντας ο αρχηγός του κινήματος Στυλιανός Γονατάς, που διαβεβαίωνε ότι «εν εκ των πρώτον μελημάτων της Επαναστάσεως έσεται η ενίσχυσιν του Μετώπου της Θράκης. Η σωτηρία της Θράκης και μόνον θα εξασφαλίση οριστικώς τα εκ της Επαναστάσεως ωφελήματα δια το έθνος».

*Οι στρατηγοί στα Μουδανιά. Νεκροτομούν τη Θράκη...

Ελάτε στα Μουδανιά…

 

               Μια μέρα μετά, είχε φτάσει στην Αθήνα η πρόσκληση των Συμμάχων Αρμοστών από την Κωνσταντινούπολη, που καλούσε την ελληνική κυβέρνηση να στείλει αντιπροσώπους  στην λεγόμενη προκαταρκτική διάσκεψη στα Μουδανιά.

               Η Ελλάδα πιέζονταν αφόρητα να υποστεί τα όσα θα αποφάσιζαν οι σύμμαχοί της, που πλέον ανοιχτά τάσσονταν υπέρ του Κεμάλ, εξασφαλίζοντας τα γεωστρατηγικά τους συμφέροντα. Η σύγχυση στην οποία τελούσε η κυβέρνηση των Αθηνών ήταν πασιφανής!!! Υπήρχε κακή και ελλιπής πληροφόρηση. Αποφασίσθηκε να παραστεί η Ελλάδα στη διάσκεψη των στρατηγών στα Μουδανιά, πιστεύονταν ότι πρόκειται για διάσκεψη ανακωχής, που θα καθόριζε τη γραμμή σύμπτυξης των ελληνικών στρατευμάτων, που θα ήταν ο φυσικός ρους του ποταμού Έβρου.

Αυθημερόν αναχώρησαν για τα Μουδανιά με το αντιτορπιλικό «Σφενδόνη» ο υποστράτηγος Αλέξανδρος Μαζαράκης και ο συνταγματάρχης Πτολεμαίος ως τεχνικός σύμβουλος. Το τραγικό είναι όταν ξεκίνησαν για τα Μουδανιά, η κυβέρνηση στην Αθήνα, και οι ίδιοι αγνοούσαν ακόμα τον πραγματικό σκοπό της σύσκεψης!!!

               Μια από τις πρώτες πληροφορίες, που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες έλεγε ότι ο λόρδος Κώρζον ειδοποίησε τον πρεσβευτή της Γαλλίας στο Λονδίνο ότι ο Βρετανός στρατηγός Χάριγκτον διατάχθηκε να συμμορφωθεί με τη γνώμη του Γάλλου Αντουάν Σαρπύ και του Ιταλού στρατηγού Ερνέστο Μομπέλι, επί του ζητήματος της Θράκης. Όλοι καταλάβαιναν πλέον  ότι χάνεται η Ανατολική Θράκη…

               Στα Μουδανιά είχε φτάσει νωρίς και ο αντιπρόσωπος της Τουρκίας Ισμέτ Πασάς (αργότερα πήρε το επώνυμο Ινονού) ο οποίος συμφώνησε τα πάντα με τον στρατηγό Χάριγκτον.

               Τα πρώτα δημοσιογραφικά τηλεγραφήματα που έφυγαν από το Μουδανιά, ανέφεραν  ότι υπεγράφη το σχετικό πρωτόκολλο της συμφωνίας χωρίς επιφυλάξεις  και θα ανακοινωθεί… την επομένη στην Ελλάδα!!! Τα τρία πρώτα από τα έξι άρθρα του πρωτοκόλλου αφορούσαν την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης και την απόδοσή τους στους Κεμαλικούς. Ένα ακόμα άρθρο πρόβλεπε τα μέτρα που θα ληφθούν εναντίον της Ελλάδας αν αρνηθεί να εκτελέσει τις αποφάσεις εκείνες!!! Καταδίκη χωρίς δικαίωμα απολογίας….

               Τι απειλούσαν οι «σύμμαχοι»;

               Αν αρνηθούν οι Έλληνες να εκκενώσουν τη Θράκη οι συμμαχικοί στόλοι θα αφοπλίσουν την Ελλάδα και θα επιτρέψουν στον Κεμαλικό στρατό να περάσει τα Στενά και να απωθήσει τα ελληνικά στρατεύματα!!! Κυνικός εκβιασμός…

Η Διάσκεψη των στρατηγών των δυνάμεων της Αντάντ, άρχισε στις 20 Σεπτεμβρίου. Παρόντες οι στρατηγοί Τσαρλς Χάριγκτον της Αγγλίας, Αντουάν Σαρπύ της Γαλλίας, γνωστός μας από τη Διασυμμαχική Θράκη του 1919, Ερνέστο Μομπέλλι της Ιταλίας, Ισμέτ Πασάς της Τουρκίας. Ο  υποστράτηγος Αλέξανδρος Μαζαράκης, έφτασε εκεί με καθυστέρηση και βλέποντας το κλίμα που επικρατούσε, τηλεγράφησε στην κυβέρνηση στον Αθήνα:

               «Γάλλος αντιπρόσωπος Σαρπύ εν νευρικότητι επιδιώκει επίσπευσιν και ει δυνατόν εξαναγκασμόν ημών εις αποδοχήν ζητών προβή εις συζήτησιν όρων εκτελέσεως αφού ως είπεν, η διακοίνωσις περιλαμβάνει υπόσχεσιν  Μ. Δυνάμεων παραχωρήσεως  Θράκης. Ιταλός αντιπρόσωπος υπεστήριξε ψυχραιμότερον Γάλλον. Άγγλοι αντιπρόσωποι σύμφωνοι μεν αλλά ψυχραιμότεροι  και μετά συμπαθείας επιφυλακτικοί».

Η τελική απόφαση υπαγορεύθηκε κατ’ ουσίαν από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος βρισκόταν ακόμη στο Λονδίνο αλλά επηρέαζε αποφασιστικά την ελληνική κυβέρνηση και το Επαναστατικό Συμβούλιο. Με τηλεγράφημά του συμφώνησε με την εκχώρηση της Ανατολικής Θράκης, με βασικό επιχείρημα την αποφυγή σφαγών των Θρακών. Κατηγορήθηκε ότι λειτούργησε ως όργανο της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής.

*Το πρωτόκολλο των Μουδανιών. Λείπει υ υπογραφή της Ελλάδας.

Η ελληνική αντιπροσωπεία στα Μουδανιά, δηλαδή ο στρατηγός Μαζαράκης και ο συνταγματάρχης Πτολεμαίος Σαρηγιάννης, ελλείψει καταλλήλων οδηγιών από την κυβέρνηση, δεν υπέγραψαν το πρωτόκολλο της ανακωχής, όταν είδαν ότι περιλαμβάνει πλην των όρων της ανακωχής και εκκένωση της Ανατολικής Θράκης και ότι οι σύμμαχοι δεν δέχονται καμιά από τις παρατηρήσεις τους.

Όταν πια όλα είχαν κριθεί στα Μουδανιά και επέστρεψαν στην Αθήνα ο Μαζαράκης με τον Σαρηγιάννη, συνεδρίασε το υπουργικό συμβούλιο και με συμμετοχή τριών μελών της Επαναστατικής Επιτροπής, άκουσαν τον Έλληνα αντιπρόσωπο να περιγράφει τα όσα έλαβαν χώρα στα Μουδανιά. Στη συνέχεια εξέτασε από πολιτικής, στρατιωτικής και διπλωματικής  πλευράς την επικρατούσα κατάσταση και αποφασίσθηκε με τη σύμφωνη γνώμη και των μελών της Επαναστατικής επιτροπής, να προσχωρήσει η Ελλάδα στο πρωτόκολλο ανακωχής που είχαν υπογράψει οι σύμμαχοι και οι Τούρκοι στα Μουδανιά. Η Ανατολική Θράκη αντί να σωθεί ενταφιάσθηκε…

Έτσι έδυσε στην Ανατολική Θράκη και άρχισαν οι θλιβερές πορείες με τα βοϊδάμαξα, υπό κάκιστες μάλιστα καιρικές συνθήκες, να περνούν όλοι τον Έβρο, δυστυχείς και τσακισμένοι, για να καταφύγουν στην Δυτική Θράκη και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο Εφημερίδων «Αθήναι», «Σκριπ», «Πατρίς» Αθηνών, «Φως» Θεσσαλονίκης, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

*Σπύρου Μαρκεζίνη «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος» Εκδόσεις Πάπυρος.

 

Υστερόγραφο

Για το ίδιο θέμα βλέπετε και στα

1)       https://sitalkisking.blogspot.com/2022/04/1922.html

2)       https://sitalkisking.blogspot.com/2016/12/blog-post_8.html