Μανώλης Φατσέας, ο ιστορικός φωτογράφος των Κυθήρων

*Το σημαντικό λεύκωμα

*Μια έκδοση, που αξίζει

να βρει μιμητές σε όλη της Ελλάδα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Οι άσημοι και ταπεινοί φωτογράφοι, που τα παλαιότερα χρόνια έτρεχαν από γειτονιά σε γειτονιά στις μεγάλες πόλεις και από χωριό σε χωριό στις επαρχίες της Ελλάδας, φωτογραφίζοντας πρόσωπα, τοπία, γεγονότα και καθημερινότητα, υπήρξαν οι καλύτεροι συνεργάτες της Ιστορίας, ίσως χωρίς να το συνειδητοποιούν οι ίδιοι.

                Υπήρξαν βέβαια και φωτογράφοι, που έζησαν και φωτογράφισαν σημαντικά ιστορικά γεγονότα, ως μέρος της εξελισσόμενης ιστορίας και αυτοί, όπως για παράδειγμα ο Σπ. Μελετζής ή ο Πέτρος Πουλίδης ή ο Κώστας Μπαλάφας και ορισμένοι άλλοι.

                Ωστόσο η παρακαταθήκη στην ιστορία των ταπεινών και άσημων φωτογράφων υπήρξε ανεκτίμητη, γιατί αυτοί με το φακό τους άφησαν κληρονομιά στην ανθρωπότητα τη δυνατότητα να μπορεί να βλέπει στις πρωτότυπες μορφές τους πρόσωπα και καταστάσεις, τα οποία αιχμαλώτιζαν με ένα κλικ της μηχανής τους.

                Μια τέτοια περίπτωση, είναι ο φωτογράφος των Κυθήρων Μανώλης Φατσέας, γνωστός και με το παρατσούκλι Φουριάρης, που άφησε μεγάλη συλλογή φωτογραφιών, οι οποίες αφηγούνται σε άσπρο και μαύρο χρώμα τη ζωή στα Κύθηρα και στα Αντικύθηρα, στις δεκαετίες 1940, 1950, 1960.

*Ο Μανώλης Φατσέας σε φωτογραφία του 2007.

Συνέχισε την πατρική τέχνη…

                Η μοίρα ανάγκασε τον Μανώλη Φατσέα, που είχε γεννηθεί το 1923, να συνεχίσει την τέχνη του πατέρα του Παναγιώτη Φατσέα, ο οποίος όταν πέθανε το 1938 σε ηλικία 50 ετών, ο Μανώλης ήταν 15 χρονών. Ο Μανώλης μαζί με τον μικρότερο αδελφό του Χαράλαμπο, κράτησαν ανοιχτό στο Λειβάδι το φωτογραφείο, για να μην πεινάσει η οικογένειά τους.

                Στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μανώλης Φατσέας απεικόνισε με τις φωτογραφίες ιδιωτικές στιγμές συμπατριωτών του αλλά και κοινωνικές εκδηλώσεις, μεταφέροντας έτσι στις νεώτερες γενιές εικόνες ζωής που δεν πρόλαβαν να ζήσουν αλλά και εικόνες προσώπων αγαπητών.

                Αρχικά χρησιμοποιούσε το φωτογραφικό υλικό του πατέρα του και μάλιστα με μεγάλη φειδώ, λόγω του πολέμου που είχε αρχίσει το 1940. Δηλαδή τις μεγάλες αρνητικές γυάλινες πλάκες. Τότε ήταν και η εποχή που τράβηξε ιστορικές φωτογραφίες για τα Κύθηρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρώτη απόβαση συμμάχων έγινε στο Καψάλι Κυθήρων. Μετά την απελευθέρωση, άρχισε πλέον να χρησιμοποιεί το γνωστό πλαστικό φιλμ και να αποκτά πλέον σύγχρονες φωτογραφικές κάμερες.

                Οι φωτογραφίες του Μανώλη Φατσέα, αφορούν τοπία του  νησιού, χωριά και μοναστήρια. Κάποιες από τις φωτογραφίες αυτές έγιναν «φωτοκάρτες» για την προβολή του  νησιού. Με τις φωτογραφίσεις του ο Μανώλης Φατσέας γίνεται ουσιαστικά μάρτυρας και χρονικογράφος της κοινωνικής ζωής του νησιού του, απεικονίζοντας συστηματικά πανηγύρια, γιορτές, δημόσιες εκδηλώσεις, χορούς, γυμναστικές επιδείξεις, ακόμα και ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις, που έδινε ο Κυθηραϊκός Σύνδεσμος.

                Η χειροπιαστή έννοια της παρακαταθήκης που άφησε για τους Κυθήριους ο Μανώλης Φατσέας, είναι το λεύκωμα που εξέδωσε το 2016 ο Δήμος Κυθήρων με την οικονομική ενίσχυση της Περιφέρειας Αττικής και τη συνεργασία της Πολιτιστικής Εταιρείας Κυθήρων.

*Δεκαπενταύγουστος στη Μονή Μυρτιδίων, δεκαετία 1950

               Το τραγικό είναι ότι ο Μανώλης Φατσέας σε ηλικία 92 ετών πέθανε ανήμερα των Χριστουγέννων του 2015, γνωρίζοντας ότι πλησίαζε η στιγμή που οι πολύτιμες φωτογραφίες θα εκδίδονταν σε λεύκωμα. Δεν πρόλαβε… Νωρίτερα η σύζυγός του Ευαγγελία Μιλιγκάκη- Φατσέα είχε επιτρέψει την πρόσβαση στο πολύτιμο αυτό αρχείο για να γίνει η έκδοση του λευκώματος «Τα Κύθηρα του χθες».

                Η έκδοση του λευκώματος αυτού, πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα και για άλλους Δήμους, Περιφέρειες και Πολιτιστικούς Συλλόγους. Σε όλα τα ελληνικά σπίτια υπάρχουν παλιές φωτογραφίες, που δεν πρέπει να χαθούν. Επιβάλλεται να αξιοποιηθούν με κάθε τρόπο (εκθέσεις, εκδόσεις, παραχωρήσεις σε μουσεία κ.λπ.) ώστε να αποτελέσουν μόνιμη παρακαταθήκη ιστορίας για τις επερχόμενες γενιές. Έχουν δικαίωμα να γνωρίσουν πρόσωπα, κοινωνική ζωή και ιστορικά γεγονότα της ιδιαίτερης πατρίδας τους.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Υστερόγραφο

Ευχαριστώ θερμά τον φίλο Μανώλη Λουράντο, που εκτός από τα νόστιμα μαγειρευτά φαγητά του στο εστιατόριο «Πιέρρος» στο Λειβάδι Κυθήρων, μου πρόσφερε το λεύκωμα «Μανώλης Φατσέας- Τα Κύθηρα του χθες».

Μερικές ιστορικές φωτογραφίες του Μανώλη Φατσέα 

 *28 Σεπτεμβρίου 1944. Υποδοχή της Β' Μοίρας του Ιερού Λόχου στον Πίσω Γιαλό

*Υποδοχή Άγγλων πεζοναυτών στο Λειβάδι Κυθήρων, 5 Φεβρουαρίου 1945

*1944. Υποδοχή Άγγλων πεζοναυτών υπό τον υποπλοίαρχο Frederic Rand.

*Κύθηρα: Εορτασμός της 25ης Μαρτίου 1947