Στα χέρια η σημαία, το βόλι στην καρδιά…

*Σκίτσο του Εμμανουήλ Κοκκίνη από την εφημερίδα "Αστυ"

*Η περίπτωση του καπετάν Κοκκίνη,

που στα 71 του σκοτώθηκε μαχόμενος

στα τείχη της Ιεράπετρας το 1897

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η ιστορία της Κρήτης είναι γεμάτη ηρωικές πράξεις και επαναστάσεις. Ειδικά στα τέλη του 19^ου οι Κρητικοί προχώρησαν σε σειρά εξεγέρσεων προσπαθώντας να αποτινάξουν τον Οθωμανικό ζυγό και να ζήσουν ελεύθεροι. Μάλιστα κατά τα έτη 1869-1874 η κατάσταση στο νησί ήταν άκρως τραγική εξαιτίας των σφαγών και των βιαιοτήτων από τους κατακτητές.

Στα 1878 μπόρεσαν οι Κρητικοί με τις αλλεπάλληλες επαναστάσεις τους να υπογραφεί η σύμβαση της Χαλέπας που επικυρώθηκε με σουλτανικό φιρμάνι και αποτέλεσε το νέο πολιτικό Οργανισμό της Κρήτης. Μεταξύ άλλων ορίζονταν ότι ο Γενικός Διοικητής της Κρήτης μπορούσε να είναι χριστιανός. Η θητεία του ορίστηκε πενταετής, με δυνατότητα ανανέωσης. Η Γενική Συνέλευση θα είχε 80 μέλη, 49 χριστιανούς και 31 μουσουλμάνους. Επίσης ιδρύονταν η Κρητική Χωροφυλακή και αναγνωρίζονταν η ελληνική, ως επίσημη γλώσσα των δικαστηρίων και της Γενικής Συνέλευσης. Η σύμβαση της Χαλέπας δέσμευε την Τουρκία να δημιουργηθεί στην Κρήτη η Χωροφυλακή μόνο από Κρητικούς και οι Χριστιανοί θα μπορούσαν να γίνουν ακόμα και αξιωματικοί.

*Ο οπλαρχηγός Εμμανουήλ Κοκκίνης

Ο Σουλτάνος όμως το 1889, κατάργησε το συγκεκριμένο άρθρο της σύμβασης, και ανέθεσε στον συνταγματάρχη Ταχσίν την αστυνόμευση της Μεγαλονήσου με σώμα 200 ανδρών που στρατολογήθηκαν στην Μακεδονία. (σ.σ. Ο Ταχσίν είναι αυτός που  το 1912 σαν στρατηγός παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη στον Ελληνικό Στρατό). Το 1896, επειδή οι ταραχές και οι ωμότητες συνεχίζονταν, ο Σουλτάνος, κάτω από την πίεση των ξένων δυνάμεων, δέχθηκε την αποστολή στο νησί 100 Μαυροβούνιων χωροφυλάκων με διοικητή τον Άγγλο ταγματάρχη Μπορ. Η ύπαιθρος ελέγχονταν από τους εξεγερμένους Κρητικούς ενώ οι πόλεις από τους Οθωμανούς. Οι μεγάλες δυνάμεις (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Αυστροουγγαρία, Ρωσία, Ιταλία, Γερμανία) έστειλαν στόλους στο νησί ώστε να βοηθήσουν την εκτόνωση της κατάστασης.

Μέσα σ’ αυτό το ιστορικό πλαίσιο, έχασε τη ζωή του ένας Κρητικός αγωνιστής, ηλικίας 71 ετών ο οπλαρχηγός Εμμανουήλ Κοκκίνης (σ.σ. ορισμένοι τον μνημονεύουν και ως Κοκκινάκη) τη στιγμή που έστηνε την ελληνική σημαία, στις επάλξεις του φρουρίου της Ιεράπετρας.

 *Ο Εμμανουήλ Κοκκίνης (Ίδρυμα Ελευθερίου Βενιζέλου) 

Ο Εμμανουήλ Κοκκίνης

Ο καπετάν Εμμανουήλ Κοκκίνης γεννήθηκε στην Ανώπολη Πεδιάδας περί το 1827.

Ο πατέρας του Δημήτριος Κοκκίνης υπήρξε γενικός αρχηγός των δυτικών επαρχιών της Κρήτης.

Γρήγορα ο Εμμανουήλ Κοκκίνης έδειξε τον μαχητικό χαρακτήρα του και τα ηγετικά του προσόντα και αναδείχτηκε κατά την περίοδο 1866- 1897 οπλαρχηγός της περιοχής Μιραμπέλλου. Μια από τις πρώτες πράξεις του ήταν να εξουδετερώσει με τα παλληκάρια του δύο τουρκικούς λόχους στην επανάσταση του 1866. Έκτοτε πρωταγωνίστησε σε όλες τις επαναστατικές φάσεις της Κρήτης, επιδεικνύοντας υπερβολικό θάρρος και ανδρεία, αλλά και σύνεση. Την ίδια χρονιά προσέβαλε με την ομάδα του, τους Τούρκους στις Βρύσες Μιραμπέλου αρπάζοντας και τις αποσκευές τους με τα πολεμοφόδια, ενώ οι Οθωμανοί διασκορπίσθηκαν στα φαράγγια όπου κρύβοντας φοβισμένοι για πολλές μέρες. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες των επαναστάσεων αυτής της περιόδου.

Η ελληνική κυβέρνηση εκτιμώντας τη δράση του, χορήγησε στον Κοκκίνη τιμητική σύνταξη, όταν κατέφυγε στην Αθήνα. Τον Αύγουστο του 1877 κατέβηκε από τους πρώτους στην Κρήτη θέλοντας να ξεκινήσει ένα νέο επαναστατικό απελευθερωτικό κίνημα και να περιορίσει τις πιέσεις που ασκούσαν οι Τούρκοι στους Έλληνες και ιδίως τις πιέσεις που ασκούσε ένας πλούσιος τοκογλύφος ο Σακήρ αγάς, τον οποίο σκόπευε να εκτελέσει. Η εμφάνισή του στην Κρήτη πράγματι περιόρισε τις κινήσεις των Τούρκων και υπήρξε ευεργετική για τους συμπατριώτες του. Η επανάσταση εκείνη οδήγησε τον επόμενο χρόνο, το 1878 στην υπογραφή της σύμβασης της Χαλέπας.

*Από την εφημερίδα "Άστυ"

Μετά από έξι μήνες εξερράγη μια ακόμη επανάσταση, αυτή του 1878. Ο Κοκκίνης, αρχηγός της εξέγερσης στο Λασίθι, συνελήφθη από τους Τούρκους και αιχμάλωτος, οδηγήθηκε στον Γενικό Διοικητή Κρήτης Κωστάκη Αδοσίδη Πασά. Υποβλήθηκε προηγουμένως σε βασανιστήρια. Τελικά απελευθερώθηκε έπειτα από διαπραγματεύσεις του Άγγλου προξένου Χανίων, με τον Κωστάκη Αδοσίδη Πασά.

*Ο Κωστάκης Αδοσίδης Πασάς (Συλλογή δημαρχείου Σάμου)

Αργότερα ασχολήθηκε με την πολιτική ως ισχυρός πολιτικός παράγων και εξελέγη δήμαρχος Μιραμπέλου. Στις μετέπειτα επαναστάσεις της Κρήτης του 1889 και του 1896, πρωταγωνίστησε και πάλι παίρνοντας μέρος σε μάχες αν και η ηλικία του πλέον ήταν προχωρημένη.

Την Ιεράπετρα είχε επιχειρήσει να αλώσει από το 1866, αλλά η βιασύνη των ανδρών του τότε, δεν επέτρεψε την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους. Από τότε είχε έχθρα με τους Ιεραπετρίτες Τούρκους και συνεχώς απειλούσε ότι θα τους καταστρέψει. Η μοίρα όμως το έφερε, να βρει το θάνατο στην Ιεράπετρα και μάλιστα από χριστιανικό βόλι.

*Η ειδησεογραφία του Τύπου

Ο ηρωικός θάνατός του με τη σημαία στα χέρια

Όταν πολιορκήθηκε η Ιεράπετρα το Φεβρουάριο του 1897, είχε προηγηθεί πολεμικό συμβούλιο στο στρατόπεδο των επαναστατών του λοχαγού Αρ. Κόρακα. Εκεί αποφασίσθηκε να καταληφθεί με έφοδο η Ιεράπετρα, την οποία προστάτευε μικρή τουρκική φρουρά και Ιεραπετρίτες μουσουλμάνοι.  Την επίθεση ανέλαβε να πραγματοποιήσει το σώμα του οπλαρχηγού Εμμανουήλ Κοκκίνη.

Ο Κόρακας με έγγραφό του είχε γνωστοποιήσει στον Ιταλό πλοίαρχο την πρόθεσή του να καταλάβει την Ιεράπετρα. Με το ίδιο έγγραφο διαμαρτύρονταν έντονα γιατί τα ευρωπαϊκά πολεμικά πλοία μεροληπτούσαν σκανδαλωδώς υπέρ των Οθωμανών και εναντίον των Κρητικών επαναστατών. Ζητούσε μάλιστα από τον Ιταλό πλοίαρχο να απομακρυνθεί από την περιοχή. Οι ίδιοι οι Τούρκοι είχαν ειδοποιήσει τους Ιταλούς, ότι ζητούν την προστασία τους γιατί δεν θα μπορούσαν να αντισταθούν στους Έλληνες και ήταν έτοιμοι να παραδοθούν στον Κόρακα.

*Η διεθνής συμπαράσταση για τον αγώνα των Κρητών

Η επίθεση του σώματος του Κοκκίνη ήταν ορμητική και οι Τούρκοι άρχισαν να υποχωρούν πριν κινηθεί το σύνολο των δυνάμεων του Κόρακα. Οι Κρητικοί άρχισαν να αναρριχώνται στο ρήγμα που προκάλεσαν στο τείχος ενώ ο Κοκκίνης καίτοι γέρων 71 ετών τότε, ανέβηκε γρήγορα στις επάλξεις και προσπαθούσε ζητωκραυγάζοντας να στήσει την ελληνική σημαία, όταν από ιταλικό πλοίο που ναυλοχούσε εκεί ρίχτηκε μια οβίδα και τραυμάτισε σοβαρά τον γενναίο Κρητικό οπλαρχηγό και άλλους δέκα Κρητικούς. Την πρώτη οβίδα ακολούθησαν άλλες 21 που ανάγκασαν τους ‘Ελληνες να υποχωρήσουν.

Ο Εμμανουήλ Κοκκίνης τραυματίστηκε σοβαρά από βολή του ιταλικού θωρηκτού "Λάουρα". Υπέκυψε στα τραύματά του στο Κεντρί, όπου είχε μεταφερθεί, βαριά τραυματισμένος.

*Από την "Εσπερινή Ακρόπολι" 28 Φεβρουαρίου 1897

Ο θάνατός του προκάλεσε πανελλήνια συγκίνηση. Στην Αθήνα στην εφημερίδα «Εσπερινή Ακρόπολις» που εξέδιδε ο Βλάσης Γαβριηλίδης δημοσιεύθηκε το ακόλουθο σκωπτικό για τους Ιταλούς ποίημα:

Βομβάρδισ’ επιτέλους και το ιταλικό

Κι έχυσε λίγο αίμα κι αυτό Ελληνικό,

Κι έβγαλε το μεράκι με τούτο μια χαρά

Οπού δεν βομβαρδίσαν την πρώτη τη φορά.

---

Οι Ιταλοί ελείπαν στην τόση φασαρία

Μα τώρα πλέον μπήκαν εις την ομοφωνία,

Κι όλη πια η Ευρώπη ξεφύτρωσε στη μέση

Κοπέλι του Σουλτάνου χωρίς να τον καλέση.

---

Ο δε Χαμίτ με ταύτα θα λέη: βρε αλήθεια!

Πολύ κουτός θα είμαι να χάνω τα μυαλά μου,

Για να ΄τοιμάζω στόλους και τέτοια κολοκύθια

Αφού οι Ευρωπαίοι μου κάμνουν τη δουλειά μου!

   Η εφημερίδα «Άστυ» στις 28 Φεβρουαρίου 1897 δημοσίευσε πρωτοσέλιδο σχόλιο με τίτλο «Θάνατος Ηρώων» στο οποίο μεταξύ άλλων ανέφερε:

«Εις την Κρήτην, την ζυμωμένην ολόκληρον με αίμα, ας προσθέσουν ολίγον και τα ευρωπαϊκά κανόνια. Δεν πειράζει. Αι φλέβες της ηρωικής νήσου είναι πλούσιαι ακόμη και θα ποτίσουν επιμόνως τον τόπον, όστις επί τέλους θ’ αναβλαστήση της ελευθερίας το άνθος. Αλλ΄ η πράξις του Ιταλού πλοιάρχου θ’ απομείνη κηλίς. Έπραξε βέβαια το καθήκον του υπερασπίζων την ζώνην της διεθνούς κατοχής. Η κυβέρνησίς του βέβαια δεν θα τον μεμφθή όπως η Αγγλία εμέμφθη τον Κόδριγκτων και δεν θα τον εισαγάγη εις δίκην όπως έγινε δια τον μέγα δημιουργόν του Ναυαρίνου. Αλλά η ανάμνησις του καθήκοντος αυτού θα είναι οδυνηρά…».

*Οι διαμαρτυρίες των Κρητών για τον ιταλικό βομβαρδισμό

Η Κεντρική Επιτροπή των Κρητών, έστειλε στον Ιταλό πρωθυπουργό, το ακόλουθο τηλεγράφημα διαμαρτυρίας:

«Η  Κεντρική Επιτροπή των Κρητών, διαμαρτυρομένη ζωηρώς κατά της απανθρώπου βαρβάρου και αντικειμένης εις το δίκαιον των εθνών πράξεως του ιταλικού στόλου, βομβαρδίσαντος και φονεύσαντος γενναίους Κρήτας, μαχομένους εναντίον των Τούρκων, τυρράνων της Πατρίδος, πέποιθεν αδιστάκτως, ότι διερμηνεύει το φρόνημα ολοκλήρου του ιταλικού Έθνους».

Στο «Σκριπ» στις 5 Μαρτίου 1897 ο ποιητής Γεώργιος Στρατήγης δημοσίευσε πρωτοσέλιδο ποίημα με τίτλο «Ανάθεμα». Στην πρώτη στροφή του ποιήματος αναφέρεται:

«Μοροζίνη! Μοροζίνη!

Ανατρίχιασε στο μνήμα!

Χωρίς ταίρι δεν σ’ αφήνει

Των Βαρβάρων η γενιά.

Και του ήρωος Κοκκίνη

‘Εβγα φίλα τον φονιά!».

Ο Ιταλός πρωθυπουργός Ρουντίνι σε συνέντευξη του εξέφρασε τη λύπη του για τον κανονιοβολισμό από ιταλικό πολεμικό πλοίο των Ελλήνων επαναστατών και πρόσθεσε ότι τα ευρισκόμενα ιταλικά πολεμικά πλοία στην Κρήτη έχουν ρητή διαταγή να μην μεταχειρίζονται εκβιαστικά μέτρα κατά των χριστιανών, εάν δεν λάβουν ρητές οδηγίες από τη Ρώμη. Λόγια του αέρα…

Στο Παρίσι η μεγάλη ηθοποιός και θιασάρχης Σάρα Μπερνάρ έδωσε παράσταση υπέρ των Κρητών. «Το άνθος της Παρισινής Κοινωνίας παρίστατο εν αυτή και εξεδήλωσεν απερίγραπτον  ενθουσιασμόν» έγραψαν οι εφημερίδες. Οι εισπράξεις ανήλθαν σε 12.000 γαλλικά φράγκα.

Η Κρήτη των γενναίων, περίμενε έως το 1913 για να απελευθερωθεί.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης