Ο ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΗΣ ΚΑΝΑΡΗΣ, ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΑΝΔΡΟΣ

*Ο Κωνσταντίνος Κανάρης

*Υπόδειγμα πατριωτισμού

και πολιτικής ανιδιοτέλειας
*Επιστολή- κόλαφος στον Όθωνα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ο Κωνσταντίνος Κανάρης, δεν υπήρξε μόνο ο ήρωας της Επανάστασης του 1821. Υπήρξε και ένας έντιμος και συνετός πολιτικός, που πρόσφερε πολλά στην πατρίδα. Μια πτυχή της πολιτικής του δράσης και της ανιδιοτέλειάς του, θα αφηγηθούμε σήμερα.

                Ήταν ο καιρός, που ζυμώνονταν οι λαϊκές αντιδράσεις, οι οποίες οδήγησαν στην έξωση του Όθωνα, οποίος δεν άκουσε έγκαιρα τις σοφές συμβουλές του απολύτως ακέραιου ήρωα και πολιτικού.

                Το 1861 ήταν μια δύσκολη χρονιά, πολιτικά. Οι βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου, διεξήχθησαν από την κυβέρνηση του Αθανάσιου Μιαούλη, μετά τη διάλυση της Βουλής στις 16 Νοεμβρίου 1860 από τον Βασιλιά Όθωνα. Για τις εκλογές του 1861 διατυπώθηκαν πολλές κατηγορίες για νοθεία, εκτεταμένες  παρανομίες και παρεμβάσεις της Αυλής.

                Στις 16 Νοεμβρίου 1860  είχαν συνέλθει οι βουλευτές για να ανακοινωθεί η απόφαση του βασιλέως Όθωνα, να διαλύσει τη Βουλή.

                Η Βουλή τότε συνεδρίαζε μέσα στο Πανεπιστήμιο, γιατί το κτίριο του Κοντόσταυλου είχε καεί και το νέο κτίριο (στην οδό Σταδίου) δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμα.

*Το Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου συνεδρίαζε τότε η Βουλή

                Η κυβέρνηση είχε πάρει στρατιωτικά μέτρα γύρω από τη Βουλή και τη Γερουσία. Ένας λόχος στρατιωτών είχε παραταχθεί, στα άκρα υπήρχαν 50 έφιπποι στρατιώτες και δίπλα στην είσοδο του Πανεπιστημίου δύο ενωμοτίες χωροφυλάκων.

*Ο υπουργός Εσωτερικών Λυκούργος Κρεστενίτης

                Όταν άρχισε η συνεδρίαση της Βουλής εμφανίσθηκε ο υπουργός Εσωτερικών Λυκούργος Κρεστενίτης «την μάλλον πεπαλαιωμένην αμφίεσίν του φέρων» αν και φορούσε «χρυσοΰφαντον μεϊντάνιον» και διάβασε το διάταγμα διάλυσης της Βουλής. Στη γερουσία προσήλθε ο πρωθυπουργός Αθανάσιος Μιαούλης «φέρων το επανωφόριον αυτού» και διάβασε και αυτός το διάταγμα διάλυσης της Βουλής, χωρίς να βγάλει το πανωφόρι του.

Κατεσπιλούτο η αξιοπρέπεια του Κοινοβουλίου…

                Λίγο αργότερα μπήκαν μέσα ο νομάρχης και περί τους 30 χωροφύλακες με έναν υπομοίραρχο, ζητώντας από τους βουλευτές να φύγουν αφού διαλύθηκε η Βουλή. Για την εισβολή των χωροφυλάκων είχε γραφεί από χρονογράφους της εποχής ότι «υπό τα αρβύλας αυτών κατεσπιλούτο η αξιοπρέπεια του κοινοβουλίου».    

                Οι εκλογές του Ιανουαρίου 1861 διενεργήθηκαν από την κυβέρνηση του Αθανάσιου Μιαούλη αν και ο Κρεστενίτης είχε παραιτηθεί και έγιναν διάφορες μετακινήσεις και συμπράξεις πολιτευομένων. Η εκλογική διαδικασία, είχε πείσμα και πάθος και δεν έλειψαν οι συρράξεις μεταξύ πολιτών και χωροφυλάκων. Το σύνθημα των διαδηλωτών ήταν «δαδί και κερί». Στις συμπλοκές υπήρχαν και νεκροί. Η πόλη των Αθηνών επί μέρες ζούσε ταραχές και αναρχία. Τα ίδια συνέβαιναν και στην επαρχία.  Η κυβέρνηση πήρε σχεδόν παμψηφία μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας.  Επιφανείς πολιτικοί είχαν αποτύχει, όπως ο Μπενιζέλος Ρούφος, ο Θρασύβουλος Ζαΐμης, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης, ο Δημήτριος Καλλιφρονάς, ο Παύλος Καλλιγάς, ο Δημήτριος Βουδούρης και άλλοι. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος είχε αποσυρθεί στην Αίγινα, με σοβαρή πάθηση στα μάτια, που τον οδηγούσε σε προϊούσα τύφλωση και ο Χαρίλαος Τρικούπης, πρεσβευτής στο Λονδίνο, δεν είχε ακόμα αναμιχθεί στην πολιτική.

                Η αντιπολίτευση, που είχε εκλείψει από τη Βουλή, υπήρχε μόνο στη Γερουσία. Όσοι έμειναν εκτός Βουλής συγκεντρώνονταν γύρω από τον παλαιό αγωνιστή Κωνσταντίνο Κανάρη, εκφράζοντας αντιδυναστικό πνεύμα.  Χαρακτηριστικά μάλιστα αναφέρεται ότι όλες οι διαδηλώσεις άσχετα με τα αιτήματα των διαδηλωτών, κατέληγαν στο μικρό σπιτάκι της οδού Φιλελλήνων, όπου κατοικούσε ο Κανάρης.

*Ο Όθων σε νεώτερη ηλικία

                Ο βασιλεύς Όθων αντιπαθούσε τον Κανάρη, αλλά όταν διαπίστωσε ότι ο παλαιός αγωνιστής είχε καταστεί   η δημοφιλέστερη προσωπικότητα της εποχής εκείνης προσπάθησε να τον προσελκύσει, όμως ο τρόπος που επέλεξε να το κάνει είχε αντίθετα αποτελέσματα, προκαλώντας την άρνηση του Κανάρη. Είχαν προηγηθεί και άλλες απρέπειες, που έκαναν τον Κανάρη να λυπηθεί. Στην κηδεία της κόρης του για παράδειγμα δεν είχε παραστεί εκπρόσωπος ούτε της Αυλής, ούτε της κυβέρνησης. Και αυτό. ο παλαιός ναυμάχος δεν το συγχώρεσε.

               

Αντιοθωνικές συνωμοσίες

                Το 1861 αναδεικνύονταν μια δύσκολη χρονιά για τα ελληνικά πολιτικά πράγματα. Η κυβέρνηση ανακάλυπτε αντιβασιλικές συνωμοσίες μεταξύ των  φοιτητών. Γίνονται πολλές συλλήψεις και φυλακίσεις. Μερίδα πολιτικών και στρατιωτικών συζητούσαν στο παρασκήνιο και εξέφραζαν την αγωνία τους για τις εξελίξεις.

                Η λαϊκή αντίδραση κατά των διαφόρων μεθοδεύσεων του αυλικού περιβάλλοντος διογκώνονταν καθημερινά. Χαρακτηριστικά, στον εορτασμό της 25^ης Μαρτίου 1861, σε σπίτι μπροστά στην Μητρόπολη, στο μπαλκόνι του δεν αναρτήθηκαν φωτογραφίες του Όθωνα και της Αμαλίας, όπως συνηθίζονταν, αλλά το πορτρέτο του Γαριβάλδη και η σημαία  της Σαρδηνίας!!! Εξάλλου σύμφωνα με τη  εφημερίδα  «Αθηνά» στις 27 Μαρτίου 1861 ορισμένοι φοιτητές είχαν τοποθετήσει στο ξενοδοχείο «Παρνασσός» προτομές του Κανάρη, του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και του Κολοκοτρώνη, γύρω από το πορτρέτο του Γαριβάλδη.  Τον Σεπτέμβριο εκείνης της χρονιάς έγινε και η αποτυχούσα δολοφονική απόπειρα κατά της βασίλισσας Αμαλίας από τον φοιτητή Αριστείδη Δόσιο (Για την απόπειρα εκείνη βλέπε στο  http://sitalkisking.blogspot.gr/2010/11/blog-post_18.html#more ).

               Για την διακυβέρνηση των ετών 1860-62 από την κυβέρνηση Αθανάσιου Μιαούλη ο Σοφοκλής Καρύδης είχε γράψει χαρακτηριστικούς στίχους στις 5 Μαΐου 1874, στην εφημερίδα «Φως» που εξέδιδε, αποδίδοντας στον Μιαούλη «αλύσεις δια τον λαόν».

*Οι στίχοι του Σοφοκλή Καρύδη για τον Αθανάσιο Μιαούλη, γραμμένοι σε πρώτο πρόσωπο...

         

                Η Αυλή έβλεπε με αγωνία να καθίσταται ο 71χρονος τότε Κανάρης επίκεντρο της αντίδρασης κατά των Ανακτόρων και σκέφθηκαν οι ανακτορικοί να εξουδετερώσουν το γόητρό του, αλλά λογάριασαν χωρίς να υπολογίσουν τον αδαμάντινο χαρακτήρα του αγωνιστή.

*Το συνοδευτικό έγγραφο για το νομοσχέδιο προαγωγής του Κωνσταντίνου Κανάρη 

                Έτσι στις 25 Μαρτίου 1861 ο υποστράτηγος και σταυλάρχης του βασιλιά Ιωάννης Κολοκοτρώνης επισκέφθηκε τον ένδοξο πυρπολητή και του ανακοίνωσε την απόφαση του Όθωνα να τον προαγάγει στο βαθμό του ναυάρχου και να του χορηγήσει μηνιαίαν σύνταξη 1.000 δραχμών. Ο Κανάρης χωρίς δεύτερη σκέψη απέρριψε την δόλια προσφορά!

                Ο Όθωνας διέταξε αυθημερόν τους υπουργούς Ναυτικών και Οικονομικών να υποβάλουν στη Βουλή νομοσχέδιο για να πάρει το βαθμό και τη σύνταξη ο Κανάρης. Και δύο μέρες αργότερα στις 27 Μαρτίου έγινε σχετική δημοσίευση στην «Γενική Εφημερίδα» της κυβερνήσεως.

*Ένα μέρος από την αποστομωτική επιστολή του Κανάρη

Η επιστολή- κόλαφος

                Ο Κανάρης, που κατάλαβε τους σκοπούς της Αυλής, την επομένη έστειλε στον υπουργό Οικονομικών την ακόλουθη επιστολή:

                «Κύριε υπουργέ,

                Με απορίαν μου ανέγνων χθες το εσπέρας εις την «Γενικήν Εφημερίδα» του υπουργείου, εις το επίσημον αυτής μέρος, την δημοσίευσιν νομοσχεδίου, χορηγούντος εις εμέ σύνταξιν δραχμών 1.000.

                Ηπόρησα δε, διότι προς τον απεσταλμένον του βασιλέως κ. Ιωάννην Κολοκοτρώνην απήντησα σαφώς και καθαρώς, ότι, δεν δέχομαι ούτε την σύνταξιν, ούτε τον βαθμόν του αντιναυάρχου, τα οποία ήλθεν επιφορτισμένος να μοι προσφέρη. Τω προσέθεσα δε ότι δεν επεθύμουν να ευρεθώ εις την δυσάρεστον ανάγκην να εκθέσω την υπογραφήν της μεγαλειότητός του, εκφράζων δημοσία την αποποίησίν μου, και ότι, εν σχεδίω ακόμα ευρισκομένου του πράγματος, δεν έπρεπε να προοδεύση τούτο περισσότερον, ούτε να διαδοθή, αναδεχθείς από μέρους μου, να φυλάξω απόρρητον την μεταξύ μας ομιλίαν. Όπερ και ετήρησα.

                Και άλλοτε οσάκις μοι εγένοντο τοιαύται προτάσεις υπό υπουργών, απήντησα με την αυτήν γλώσσαν και εδήλωσα, ότι η αντιπολίτευσίς μου δεν πηγάζει εκ της παραγνωρίσεως των εμέ αφορώντων δικαιωμάτων (διότι έχω την πεποίθησιν, ότι μίαν ημέραν το Ελληνικόν έθνος θέλει αναγνωρίσει και αποδώσει αυτά εις την οικογένειάν μου) αλλ’ ότι επήγαζεν από την κυβερνητικήν πορείαν, ήτις εμηδένισε το συνταγματικόν πολίτευμα και εμάρανε τας εθνικάς δυνάμεις. Τοιουτοτρόπως έκαστος ευκόλως θέλει εννοήσει, ότι μοι ήτο αδύνατον να δεχθώ από του σημερινού συστήματος, έστω και την πλατυτέραν και κολακευτικωτέραν ικανοποίησιν των δικαιωμάτων μου, χωρίς να δώσω υπονοίας, ότι εις την πολιτικήν μου διαγωγήν εισχωρεί και η ιδέα του ατομικού συμφέροντος της προσβληθείσης φιλαυτίας μου. Εκ τούτων, ελπίζω, δύναται να δικαιολογηθεί παντελώς η δια της παρούσης επαναλαμβανομένη αποποίησίς μου, αν και λυπούμαι ειλικρινώς, τεθείς εις τοιαύτην ανάγκην.

                Υποσημειούμαι με την προσήκουσαν υπόληψιν

Κ. Κανάρης»

*Σχόλιο στην εφημερίδα "Αθηνά" στις 29 Μαρτίου 1861

                Η άρνηση του Κανάρη προξένησε τρομερή εντύπωση. Κυβέρνηση και Ανάκτορα δεν μπορούσαν να πιστέψουν πως ο Κανάρης αρνήθηκε αυτά τα προνόμια, όταν άλλοι είχαν σπεύσει να αποδεχθούν ανάλογες προτάσεις για να πραγματοποιήσουν πολιτικές μεταπηδήσεις, που συνέφεραν τα Ανάκτορα. Στην πραγματικότητα ο Κανάρης εκτός της απαράδεκτης αυτής μεθόδευσης, απέρριπτε την εκ των υστέρων προαγωγή του. Η κυβέρνηση Μιαούλη είχε προαγάγει σε ναύαρχο του μόνο τον Αντώνιο Κριεζή και παρέλειψε τον Κανάρη!

*Ο Αθανάσιος Μιαούλης

                Τον Ιανουάριο του 1862 ο Όθωνας τελικά, του ανέθεσε τον σχηματισμό κυβέρνησης. Ο Κανάρης πρότεινε έναν κατάλογο με υπουργούς, που όλοι τους είχαν σχεδόν επαναστατικές απόψεις, λέγοντας στον Όθωνα ότι μόνο με τέτοια κυβέρνηση και η μοναρχία θα ήταν δυνατό να σωθεί και η τάξη στη χώρα να διατηρηθεί.  Επιπλέον ζητούσε τους υπουργούς, να τους ορίζει και να τους ανακοινώνει η κυβέρνηση και όχι ο βασιλεύς. Ταυτόχρονα υπέβαλε και υπόμνημα για τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις. Μεταξύ άλλων ζητούσε να καταργηθεί και το Ανακτοβούλιο και τα πρόσωπα που στελέχωναν την Αυλή να είναι των αυτών φρονημάτων με την κυβέρνηση. Επίσης ζητούσε αναδιοργάνωση της Εθνοφυλακής, φιλελευθεροποίηση των νόμων περί Τύπου και ρυθμίσεις στα θέματα του δημόσιου χρέους. Ο Όθωνας όμως δεν δέχθηκε και έδωσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ιωάννη Κολοκοτρώνη. Ο Κανάρης πέρασε ανοιχτά στην αντιπολίτευση.

*Η έξωση του Όθωνα και της Αμαλίας σε λαϊκή λιθογραφία

                Η θύελλα της ανατροπής του Όθωνα, φούντωνε. Εξέγερση αξιωματικών σημειώθηκε στο Ναύπλιο και στάσεις αξιωματικών εκδηλώθηκαν σε άλλες πόλεις. Τον Οκτώβριο του 1862, ο Όθωνας και η Αμαλία ευρισκόμενοι σε περιοδεία, ανατράπηκαν από τον εξεγερμένο λαό και στρατό και αναχώρησαν υποχρεωτικά για τη Βαυαρία.

                Η στάση του έντιμου πατριώτη Κωνσταντίνου Κανάρη, έμεινε ως διαρκής παρακαταθήκη  στο Έθνος.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Ο απέριττος τάφος του Κωνσταντίνου Κανάρη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών

               

ΠΗΓΕΣ:

-Gunnar Hering “Τα Πολιτικά Κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936”  Έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης.

-Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος» Τόμος 1^ος. Έκδοση «Παπύρου».

-Τύπος Εποχής.

Για τον Κωνσταντίνο Κανάρη διαβάστε επίσης στο  http://sitalkisking.blogspot.gr/2011/08/blog-post_13.html#more