Από το ΒΗΜΑ της Κυριακής (7-8-2011)
http://www.tovima.gr/world/article/?aid=414228&wordsinarticle=Τομαή
*Ο Ιωάννης Μεταξάς, εν μέσω οπαδών του
*Αν και γερμανόφιλος,
ο πρώην υπουργός Στρατιωτικών
του Βενιζέλου τάχθηκε εξαρχής
υπέρ των βρετανικών θέσεων
Της κ. Φωτεινής Τομαή*
ΟΙ ΕΛΠΙΔΕΣ για επάνοδο στην ομαλότητα με την επιστροφή του Γεωργίου Β΄ μετά τα δραματικά γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής και τον Εθνικό Διχασμό δυστυχώς διαψεύστηκαν πολύ σύντομα.
Η αδυναμία των κομμάτων να έλθουν σε συνεννόηση, ο θάνατος έξι συνολικά ανδρών μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου 1936 (Γ. Κονδύλης,Ελ. Βενιζέλος, Κ. Δεμερτζής, Π. Τσαλδάρης, Α. Ζαΐμης και Αλ. Παπαναστασίου)** και η διεθνής συγκυρία με τις ανησυχίες που προκαλούσε η στρατιωτική προπαρασκευή της Γερμανίας λίγα μόλις χρόνια προτού ξεσπάσει ο πόλεμος άνοιξαν τον δρόμο στον μονήρη αξιωματικό και υπουργό των Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου, Ιωάννη Μεταξά, με δεδηλωμένα αντικοινοβουλευτικά αισθήματα, στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου.
Παρά την κατάλυση των δημοκρατικών θεσμών, τη βία και την τρομοκρατία εις βάρος των πολιτικών αντιπάλων του, ο Μεταξάς κινήθηκε με σύνεση στα θέματα εξωτερικής πολιτικής της χώρας και ιδιαίτερα στις σχέσεις του με τη θαλασσοκράτειρα Αγγλία.
*Προπαγανδιστική κάρτα του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου
Σε αντίθεση με τα γερμανόφιλα αισθήματά του, όχι μόνο λόγω ιδεολογίας αλλά και παιδείας που είχε λάβει στη Γερμανία (Στρατιωτική Ακαδημία του Βερολίνου), ο Μεταξάς τάχθηκε εξαρχής υπέρ των βρετανικών θέσεων, όχι μόνο εξαιτίας της συγγένειας του Γεωργίου Β' με τη βασιλική οικογένεια της Αγγλίας, όπου μάλιστα έζησε στα χρόνια της εξορίας του, αλλά και της εκτίμησής του ότι, αν το Λονδίνο δεν εμπιστευόταν την πολιτική του, διέθετε όλες τις δυνατότητες και προϋποθέσεις να καταλύσει το αυταρχικό καθεστώς του. Η δημοσίως διατυπωθείσα θέση του Μεταξά ότι «... η Ελλάς δύναται να θέσει ως δόγμα πολιτικόν ότι εν ουδεμία περιπτώσει δύναται να ευρεθή εις στρατόπεδον αντίθετον εκείνου εις το οποίον ευρίσκεται η Αγγλία» απετέλεσε τη βάση των ελληνοβρετανικών σχέσεων σε μια εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο για ολόκληρη την Ευρώπη. Η θωπεία που επεφύλαξε, πλην ελαχίστων αντιπολιτευτικών φύλλων, ο βρετανικός Τύπος στο καθεστώς Μεταξά, όπως θα δούμε παρακάτω, αν και αντίθετη με τα κοινοβουλευτικά ήθη της χώρας, ενείχε ασφαλώς στοιχεία ευρύτερων επιλογών εξαιτίας της στρατηγικής θέσης της Ελλάδας στη Βαλκανική χερσόνησο που βρέθηκε από νωρίς στο στόχαστρο της ναζιστικής Γερμανίας προτού αυτή επιχειρήσει τη διείσδυσή της στον χώρο της Αφρικής και από εκεί στα πετρέλαια της Μ. Ανατολής.
*Ο Ιωάννης Μεταξάς εν μέσω οπαδών του
Είναι γεγονός ότι, από τον Ιανουάριο ήδη του 1936, ο βρετανικός Τύπος αφιέρωνε μακροσκελή άρθρα στη δραματική κατάσταση, κυρίως την οικονομική, στην οποία είχε περιέλθει η χώρα εξαιτίας «των κομματικών παθών» που την κατατυράννησαν επί δύο δεκαετίες («Great Βritain and the Εast», Φεβρουάριος 1936). Εναν μήνα μετά, τον Μάρτιο του ιδίου έτους, η εφημερίδα «Financial Νews» προέβλεπε ότι «μόνον δύο διέξοδοι απομένουν:είτε στρατιωτική δικτατορία, είτε νέαι εκλογαί» (ΑΠ 614/ΣΤ/36, Λονδίνο Χ. Ι. Σιμόπουλος, πρεσβευτής) ακολουθώντας τη γραμμή της «Daily Μail» που στις 7 Φεβρουαρίου σε άρθρο της, με τον εντυπωσιακό τίτλο «Δραματικόν πραξικόπημα του Βασιλέως των Ελλήνων:Αναλαμβάνει το Στράτευμα υπό τον έλεγχόν του,ένα βήμα προς δικτατορίαν», χαρακτήριζε επίσης την κατάσταση ως εξαιρετικά ασφυκτική για την ομαλή συνέχιση των θεσμών με μια χώρα καταχρεωμένη και «την φορολογικήν αντοχήν του λαού εις τα έσχατα όρια» (χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι υπήρχαν οικογένειες που ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας με μισθούς που δεν ξεπερνούσαν τις τρεις λίρες μηνιαίως!). Αξίζει να σημειωθεί και τούτο, διότι όλα τα πραξικοπήματα στην Ελλάδα χρησιμοποίησαν κατά καιρούς ως πρόσχημα τον κομμουνιστικό κίνδυνο, ότι δηλαδή ο βρετανικός Τύπος διέβλεπε ότι παρά «την καταφανή επιτυχία της τελευταίας γενικής απεργίας, ο κομμουνισμός δεν έχει προσχωρήσει (sic) πολύ εις την χώραν» (Sir Charles Ρetrie στην «Εnglish Review», Ιούλιος 1936, ΑΠ 2350/ ΣΤ/36, Σιμόπουλος). Ωστόσο το προαναγγελθέν, όπως και εκείνο της 21ης Απριλίου τριάντα χρόνια αργότερα, πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου έγινε στο όνομα και «συνεπεία κομμουνιστικών ενεργειών προς ανατροπήν του κοινωνικού καθεστώτος» («Εvening Star»), ενώ το σύνολο του Τύπου επανελάμβανε το σχόλιο «ότι η εν Ισπανία σύγκρουσις μεταξύ Αριστερών και Δεξιάς, ήτις εδημιούργησεν ήδη Ευρωπαϊκήν κρίσιν,ευρίσκει σήμερον εν Ελλάδι νέαν εστίαν κινδύνου». Στην ίδια γραμμή τα φύλλα «Ιnvestor΄s Review» ( «...ίσως ο Στρατηγός Μεταξάς δεν έχει και πολύ άδικον») και «Ιnvestor΄s Chronicle» ( «...η κυβέρνησις κηρύξασα τον στρατιωτικόν νόμον απεσόβησε την εξέλιξιν του κακού» και έπρεπε «...να θεραπευθεί το αίτιον διά να μην εξαπλωθεί η νόσος του κομμουνισμού»), αλλά και η «Daily Record and Μail» της Σκωτίας που απέδιδε την έκρυθμη κατάσταση της Ελλάδας στην προπαγάνδα της Σοβιετικής Ενωσης.
Ο έγκριτος «Scotsman» έγραφε ότι «ο Στρατηγός Μεταξάς δυνατόν να είχε ευλόγους αφορμάς και ανησυχίας», η συντηρητική «Βelfast Τelegraph» σημείωνε ότι «οι σύγχρονοι Ελληνες, όπως και οι αρχαίοι Αθηναίοι, είναι εμφύτως άστατοι και επιρρεπείς εις νεωτερισμούς τόσον εν τη πολιτική ζωή όσον και αλλαχού», η εφημερίδα «Μanchester Guardian» με τίτλο «Πλήρης ηρεμία επικρατεί» υπογράμμιζε ότι «...πάντες οι υγιώς σκεπτόμενοι επιδοκιμάζουν την επελθούσαν μεταβολήν» (ΑΠ 2044/ΣΤ/36, Σιμόπουλος). Στον αντίποδα η φιλελεύθερη «Star» του Λονδίνου έγραφε ότι «ο κομμουνισμός είναι ολιγωρητέα δύναμις εν Ελλάδι» και άρα «δικαιολογείται ολιγώτερον ο προβαλλόμενος ισχυρισμός υπό του κ. Μεταξά», οι «Financial Νews»: «...η άποψις της καταστάσεως δεν είναι καθησυχαστική. Αι δικτατορίαι, και όταν ακόμη διακηρύττουν ότι έχουν προσωρινόν χαρακτήρα, αναπτύσσουν πάντοτε τάσεις προς μονιμότητα», ο «Οbserver»: «...ο Στρατηγός Μεταξάς,όστις από πολλού επεζήτει δικτατορίαν, επωφελήθη της ευκαιρίας όπως εξωθήση την χείρα του ελευθερόφρονος Βασιλέως και κατώρθωσεν ό,τι ήθελεν», ενώ ο «Εconomist» χαρακτήριζε «γεγονός ατυχές» για την Ελλάδα το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου, στον δε Μεταξά αναφερόταν με το υποτιμητικό σχόλιο ότι «...προφανώς ο Στρατηγός δεν ευρέθη εις την ανάγκην να ρίψη καμμίαν βολήν».
Η εβδομαδιαία «Τruth» απέδιδε την περιπέτεια που διήρχετο η χώρα κατ΄ εξοχήν στην κακή οικονομική της κατάσταση. «Ο λαός είναι πτωχός και δεν ημπορεί να ζήση. Η Ελλάς αισθάνεται κάπως αργά την παγκόσμιον κρίσιν... Υπέρμετρος οικονομικός εθνικισμόςκατόρθωσε να φέρη τας εμπορικάς τάξεις εις το χείλος της καταστροφής». Η μηνιαία επιθεώρηση «Εnglish Review» έγραφε ότι «το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου δεν ήτο απροσδόκητον, θα χαιρετισθή δε υπό παντός φίλου της Ελλάδας», συμπληρώνοντας ότι «ο Βασιλεύς Γεώργιος δεν είναι θιασώτης δικτατορικών μεθόδων, κατέδειξεν όμως διά μίαν ακόμη φοράν ότι είναι ηγέτης...», ενώ η ανεξάρτητη «Daily Dispatch» εξέφραζε την ελπίδα ότι ίσως «η Ελλάς αποκτήσει στρατόν εφάμιλλον προς τους καλυτέρους εν Ευρώπη» σε μια περίοδο «επικίνδυνον και εξωφρενική» για τα πράγματα στη Γηραιά Ηπειρο.
*Μεταξάς και Γεώργιος Β΄
«Ο ΕΛΛΗΝ ΔΕΝ ΑΝΕΧΕΤΑΙ ΕΠΙΤΑΓΑΣ»
*Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι ιστορικός, πρεσβευτής σύμβουλος Α΄ στο υπουργείο Εξωτερικών.
** Για τους θανάτους 1936, που άνοιξαν το δρόμο στο Μεταξά, βλέπε http://sitalkisking.blogspot.com/2011/01/1936.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου