Ποιος και πώς θα κυβερνήσει αυτόν τον τόπο;

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ https://www.kathimerini.gr/1068113/opinion/epikairothta/politikh/poios-kai-pws-8a-kyvernhsei-ayton-ton-topo

*«Η άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο» (1835) του Peter von Hess, Νέα Πινακοθήκη του Μονάχου.

Γράφει ο κ. ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΧΑΤΖΗΣ*

Τον Μάιο του 1824, τα «Ελληνικά Χρονικά», η θρυλική εφημερίδα του Μεσολογγίου δημοσιεύει ένα εκτεταμένο άρθρο πολιτικής θεωρίας, σε δύο συνέχειες. Στην εισαγωγή του άρθρου, ο ανώνυμος συντάκτης εκφράζει χαρά αλλά και απογοήτευση: «Οι κάτοικοι της Ελλάδος χαίρονται σήμερον το φιλελεύθερον πολίτευμα της πατρίδος των, το οποίον εγγυάται εις αυτούς την πολιτική ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν των». Όμως δεν αρκεί αυτό. Ο συντάκτης είναι απογοητευμένος γιατί η πλειοψηφία των Ελλήνων προτιμά μοναρχικό ή αριστοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης.

Οι γνήσιοι φιλελεύθεροι, διαπιστώνει, είναι ελάχιστοι – αν και είναι μάλλον, όπως τονίζει, οι καλύτεροι πατριώτες. Γι’ αυτούς τους λίγους, λοιπόν, η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει «δημοκρατική πολιτεία», δηλαδή αβασίλευτη. Να έχει ως πρότυπο την Ελβετία και ιδίως τις ΗΠΑ. «Η Αμερική έχει καλήτερον σύστημα διοικήσεως, και ζη ευτυχεστέρα, διότι διοικείται από νόμους, οι οποίοι γίνονται με την πλέον μεγαλητέραν απλότητα, και έμπροσθεν εις όλων των ανθρώπων τα όμματα, η Αμερική είναι ευδαιμονεστέρα από κάθε άλλο μέρος, όπου τα πάντα ενεργούνται κρυφίως και αριστοκρατικώς».

Το άρθρο αυτό είναι ένα από τα πολλά που δημοσιεύονται εκείνη την εποχή στον ελληνικό Τύπο και έχουν σκοπό να εξηγήσουν και να ερμηνεύσουν το Σύνταγμα του Άστρους, το οποίο έχει βελτιώσει νομοτεχνικά, αλλά και ουσιαστικά, εκείνο της Επιδαύρου. Αυτά τα άγνωστα ελληνικά «Federalist Papers» θα ανατυπωθούν για πρώτη φορά σχολιασμένα σε ειδική έκδοση που ετοιμάζει το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών [τα περίφημα Federalist Papers ήταν σειρά άρθρων που έγραψαν οι James Madison, Alexander Hamilton και John Jay και δημοσιεύθηκαν το 1787-8 σε αμερικανικές εφημερίδες για να προωθήσουν τη διαδικασία επικύρωσης του Αμερικανικού Συντάγματος].

Ο Εμφύλιος της Επανάστασης

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ https://www.kathimerini.gr/1063112/opinion/epikairothta/politikh/o-emfylios-ths-epanastashs

*«Η Ελλάς ευγνωμονούσα» (1858) του Θ. Βρυζάκη, Εθνική Πινακοθήκη.

Του κ. ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΧΑΤΖΗ*

Στις 29 Μαρτίου 1823 ξεκίνησαν οι συνεδριάσεις της δεύτερης Εθνικής Συνέλευσης στο Άστρος της Κυνουρίας. Είχαν μαζευτεί εκεί 230 εκπρόσωποι από διάφορα μέρη της επαναστατημένης Ελλάδας για να αποφασίσουν για το μέλλον του έθνους και της επανάστασης, η οποία είχε εδραιωθεί.

Η Συνέλευση αυτή είχε λιγότερο ενθουσιασμό από την πρώτη και πολύ περισσότερο σκεπτικισμό και καχυποψία. Οι στρατιωτικοί της Επανάστασης, οι πρώην κλεφταρματολοί, θεωρούσαν ότι ήταν ριγμένοι στο μοίρασμα της εξουσίας. Δεν συμμετείχαν στην πρώτη εθνοσυνέλευση, δεν έλαβαν σημαντικές θέσεις στο Εκτελεστικό και στο Βουλευτικό, αρνούνταν να αποδεχθούν την πρωτοκαθεδρία των προεστών και των νησιωτών. Με επικεφαλής τον δοξασμένο, μετά τα Δερβενάκια, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, διεκδικούσαν ένα μεγάλο μερίδιο εξουσίας. Αρκετοί ανάμεσά τους, κυρίως ο Κολοκοτρώνης, πίστευαν πως μια αυταρχική, ισχυρή, στρατιωτική κυβέρνηση, με τους ίδιους να τη στελεχώνουν, ήταν απολύτως απαραίτητη για τη συνέχιση του αγώνα. Έκαναν λάθος βέβαια, γιατί υπερτιμούσαν τις διοικητικές τους ικανότητες και υποβάθμιζαν τη διεθνή διάσταση. Η ουσία όμως ήταν αυτή: το πρωτόλειο νεωτερικό θεσμικό οικοδόμημα που κατασκεύασαν οι δυτικότροποι διανοούμενοι και αποτέλεσε το πρώτο ελληνικό κρατικό μόρφωμα, άρχισε να τους ενοχλεί.

Το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ   https://www.kathimerini.gr/1058100/opinion/epikairothta/politikh/to-prwto-ellhniko-syntagma

*Αριστερά: Η πρώτη σελίδα του Συντάγματος της Επιδαύρου. Δεξιά: Τοιχογραφία (1840-3) στον ανατολικό τοίχο της αίθουσας Ελευθερίου Βενιζέλου στη Βουλή με θέμα την ορκωμοσία των πληρεξουσίων στην Επίδαυρο.

Γράφει ο κ. ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΧΑΤΖΗΣ*

Την Πρωτοχρονιά του 1822 οι Ελληνες απέκτησαν το πρώτο τους Σύνταγμα. Το ονόμασαν «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος» γιατί δεν ήθελαν να προκαλέσουν την Ιερά Συμμαχία, που την ίδια εποχή κατέπνιγε τις φιλελεύθερες επαναστάσεις της Ευρώπης.

Όμως στην επιτροπή που το συνέταξε συμμετείχε φανερά ένας σεσημασμένος καρμπονάρος, ο 27χρονος Βιτσέντζο Γκαλίνα, και μαζί με τον 19χρονο Αναστάσιο Πολυζωίδη ετοίμασαν την πρώτη εκδοχή που επεξεργάστηκαν μετά οι πραγματιστές Φαναριώτες, οι τριαντάχρονοι Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και Θεόδωρος Νέγρης. Όλοι τους ήταν νέοι, διανοούμενοι και φιλελεύθεροι. Ο Πολυζωίδης θα γράψει και τη συγκλονιστική διακήρυξη της ανεξαρτησίας: «O κατά των Tούρκων πόλεμος ημών, μακράν του να στηρίζεται εις αρχάς τινάς δημαγωγικάς και στασιώδεις ή ιδιωφελείς μέρους τινός του σύμπαντος Eλληνικού Έθνους σκοπούς, είναι πόλεμος εθνικός, πόλεμος ιερός, πόλεμος του οποίου η μόνη αιτία είναι η ανάκτησις των δικαίων της προσωπικής ημών ελευθερίας, της ιδιοκτησίας και της τιμής, τα οποία ενώ την σήμερον όλοι οι ευνομούμενοι και γειτονικοί λαοί της Eυρώπης τα χαίρουσιν, από ημάς μόνον η σκληρά και απαραδειγμάτιστος των Oθωμανών τυραννία επροσπάθησεν με βίαν να αφαιρέσει και εντός του στήθους ημών να τα πνίξη».

Η γέννηση του ελληνικού Τύπου

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ  https://www.kathimerini.gr/1054283/opinion/epikairothta/politikh/h-gennhsh-toy-ellhnikoy-typoy

*Αριστερά, η πρώτη σελίδα του φύλλου αρ. 20 των «Ελληνικών Χρονικών» (8/3/1824). 

Δεξιά, «O Λόρδος Bύρωνας με σουλιώτικη φορεσιά». 

Eλαιογραφία του Thomas Phillips. Aθήνα, βρετανική πρεσβεία.

Του κ. ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΧΑΤΖΗ*

Στις 8 Μαρτίου 1824 κυκλοφόρησε στο Μεσολόγγι το 20ό τεύχος της εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά». Το τεύχος αυτό αποτέλεσε την αφορμή για το πρώτο σοβαρό επεισόδιο λογοκρισίας στην ιστορία του ελληνικού Τύπου. Με πρωταγωνιστή τον Λόρδο Μπάιρον, που, ουσιαστικά, απαγόρευσε την κυκλοφορία της εφημερίδας. Ας δούμε γιατί.

Στην πρώτη σελίδα του συγκεκριμένου τεύχους δημοσιεύονταν η συνέχεια και το τέλος ενός δοκιμίου με θέμα την έννοια της ελευθερίας. Οι επόμενες τρεις σελίδες ήταν αφιερωμένες σε ένα κρούσμα πανώλης που είχε τρομοκρατήσει την πόλη. Στο τέλος της τέταρτης σελίδας η εφημερίδα έκλεινε με ένα σύντομο σημείωμα με θέμα τον φιλελληνισμό των Ούγγρων. Ο οποίος οφείλεται, όπως υπονοούσε ο συντάκτης, σε παρόμοιες εμπειρίες με τους Έλληνες καθώς ήταν και αυτοί ένας λαός που διεκδικούσε την ελευθερία του – από τους Αυστριακούς. Ο συντάκτης του άρθρου ήταν ο Ιάκωβος Μάγερ, ο φιλέλληνας Ελβετός που, έχοντας πολιτογραφηθεί Έλληνας, διηύθυνε την εφημερίδα.

Ο ρόλος των ΗΠΑ στην Ελληνική Επανάσταση

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ  https://www.kathimerini.gr/1050023/opinion/epikairothta/politikh/o-rolos-twn-hpa-sthn-ellhnikh-epanastash 

*Ζωγράφος John Trumbull, 1819. Η κατάθεση στο Κογκρέσο της Αμερικανικής Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας από την πενταμελή επιτροπή που τη συνέγραψε. Πρώτος από αριστερά ο Άνταμς, τέταρτος ο Τζέφερσον και πέμπτος ο Φραγκλίνος.

Του κ. ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΧΑΤΖΗ*

Όταν τα νέα για την Ελληνική Επανάσταση έφτασαν στις ΗΠΑ, ο ενθουσιασμός πολλών απλών πολιτών αλλά και πολιτειακών παραγόντων ήταν μεγάλος. Σχηματίστηκαν φιλελληνικές επιτροπές, γράφτηκαν ένθερμα κείμενα, κατατέθηκαν ακόμα και προτάσεις για δυναμική στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο με σκοπό την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών αλλά και τη βοήθεια προς στους Έλληνες.

Η στρατιωτική επέμβαση δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, αλλά αν κρίνουμε από την εσωτερική αλληλογραφία του Ελληνικού Βουλευτικού με το Εκτελεστικό Σώμα, τον Μάρτιο του 1824, συζητήθηκε σοβαρά. Άλλωστε, ο αμερικανικός στόλος στη Μεσόγειο επισκέφθηκε την απελευθερωμένη Πελοπόννησο στις αρχές του καλοκαιριού του 1821, διερευνητικά μεν, αλλά με φιλική διάθεση και αναγνωρίζοντας εμμέσως τους Έλληνες ως εμπόλεμους.

Παρά τις αρχικές ενθουσιώδεις προθέσεις, η αμερικανική κυβέρνηση δεν επενέβη δυναμικά ούτε στο διπλωματικό πεδίο. Οι Αμερικανοί είχαν ήδη έρθει ανεπίσημα σε διακανονισμό με τους Βρετανούς και το δόγμα Μονρόε ήταν υπό διαμόρφωση. Για να αποφύγουν τις επεμβάσεις των Ευρωπαίων στην αμερικανική ήπειρο θα απέφευγαν με τη σειρά τους την εμπλοκή στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Έτσι, παρά την επιμονή και τον ενθουσιασμό φιλελλήνων βουλευτών, όπως ο Ντάνιελ Γουέμπστερ και ο Σαμ Χιούστον αλλά και πολλών ισχυρών προσωπικοτήτων της Βοστώνης, της Νέας Υόρκης και της Ουάσιγκτον (πολιτικών, διανοούμενων, επιχειρηματιών), η αμερικανική κυβέρνηση και το Κογκρέσο εξέφραζαν απλώς τα φιλικά αισθήματά τους για τον αγώνα των Ελλήνων. Η πολιτεία της Νότιας Καρολίνας, μάλιστα, ζήτησε ρητά με μνημειώδη απόφαση του τοπικού Κοινοβουλίου την αναγνώριση της Ελλάδας. Η σημαντικότερη επιτυχία των φιλελλήνων ήταν η ξεκάθαρα φιλελληνική θέση του προέδρου Μονρόε στις ετήσιες ενημερώσεις του προς το Κογκρέσο, από το 1822 έως και το 1824. Η αναγνώριση του Αγώνα των Ελλήνων δεν ήταν μόνο έμμεση αλλά άμεση και απερίφραστη. Μπορεί να μην είχε τυπική ισχύ, είχε όμως μεγάλο διπλωματικό βάρος, καθώς οι ΗΠΑ ήταν η πρώτη ισχυρή χώρα που το έκανε.

Οι ιδρυτές της νεότερης Ελλάδας

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ  https://www.kathimerini.gr/1047924/opinion/epikairothta/politikh/oi-idrytes-ths-neoterhs-elladas

 *Η πολιορκία της Ακρόπολης. Έργο Παναγιώτη Ζωγράφου σε ιδέα Γιάννη Μακρυγιάννη

Γράφει ο κ. ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΧΑΤΖΗΣ*

          «Εις τον καιρό μου, το εμπόριο ήτον πολλά μικρό, τα χρήματα ήταν σπάνια. […] Η κοινωνία των ανθρώπων ήτον μικρή, δεν είναι παρά η επανάστασίς μας οπού εσχέτισε όλους τους Έλληνας. Ευρίσκοντο άνθρωποι οπού δεν εγνώριζαν άλλο χωριό μακρυά μίαν ώρα από το εδικό τους. Την Ζάκυνθο την ενόμιζαν ως νομίζομεν τώρα το μακρύτερο μέρος του Κόσμου. Η Αμερική μας φαίνεται ως πως τους εφαίνετο αυτών η Ζάκυνθος· έλεγαν εις την Φραγκιά».