*Τους ανακάλυψε ένας Έλληνας,
που εργάζονταν ως διερμηνέας
στη Βοστώνη
Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Τα
τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα και τα πρώτα χρόνια του
εικοστού αιώνα, ήταν ολοζώντανο το όνειρο όλων των φτωχών, να μπορέσουν να
μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ, για να μπορέσουν να ξεφύγουν από τη μίζερη ζωή στις
πατρίδες τους και να ζήσουν την ευημερία της μακρινής αμερικανικής ηπείρου.
Δεκάδες καράβια ξεφόρτωναν απελπισμένους μετανάστες στη νήσο Έλλις του Λόνγκ
Άιλαντ. Το ταξίδι για την Αμερική ήταν ιδιαιτέρως δύσκολο. Πολυδάπανο και πολυήμερο,
καθώς διαρκούσε έως και ένα μήνα και με συνθήκες κάθε άλλο παρά εύκολες.
Κατά κανόνα τα φτηνά εισιτήρια ήταν για το κατάστρωμα ή για τα αμπάρια. Έφευγαν από τα λιμάνια του Πειραιά και της Πάτρας, περνούσαν από το λιμάνι της Μασσαλίας και μετά το Γιβραλτάρ, ανοίγονταν στο Ατλαντικό ωκεανό, μέσα σε δραματικές συνθήκες ενός πολυήμερου ταξιδιού. Ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στη Μασσαλία, σε έκθεσή του το 1902, σημείωνε: «Ομολογώ ότι μπροστά στο θέαμα των διερχόμενων Ελλήνων η συνείδησή μου εξανίσταται. Οι μετανάστες στους οποίους κάποιοι υπόσχονται τον επίγειο παράδεισο, παύουν να θεωρούνται ανθρώπινα όντα από τη στιγμή του απόπλου του ατμόπλοιου από τη Μασσαλία ή από άλλα ευρωπαϊκά λιμάνια».
Στις ΗΠΑ μετανάστευαν τότε ανειδίκευτοι εργάτες, αναλφάβητοι, χωρίς τη γνώση της Αγγλικής γλώσσας. Αναγκάζονταν έτσι να κάνουν τις πιο βαριές χειρωνακτικές εργασίες. Όμως οι περισσότεροι δούλεψαν φιλότιμα και πρόκοψαν. Σπούδασαν και αναδείχθηκαν σπουδαίοι επιστήμονες. Πλούτισαν και ευεργέτησαν την πατρίδα τους. Τελικά όμως ανάμεσά τους μετανάστευαν και διάφοροι απατεώνες.
Οι εξ Ελλάδος απατεώνες… με τα ράσα
Ενδιαφέρον έχει μια κατηγορία απατεώνων από την Ελλάδα, που παρουσιάζονταν ως ιερείς ή μοναχοί, έχοντας φυσικά και πλαστά έγγραφα.
Αποκαλυπτικό εν προκειμένω είναι ένα έγγραφο που διασώθηκε στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ. Έχει ημερομηνία 12 Δεκεμβρίου 1908. Το στέλνει ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ελιχού Ρουτ στον πρέσβη της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον Λάμπρο Κορομηλά. Οι αποκαλύψεις που κάνει για Έλληνες οι οποίοι παρίσταναν του ιερωμένους και με πλαστά χαρτιά ξεπερνούσαν τα εμπόδια των ελέγχων και έμπαιναν στις ΗΠΑ. Ο Ελιχού Ρουτ το 1912 βραβεύτηκε με το Νόμπελ, για τη συμβολή του στις διεθνείς σχέσεις.
Τα στοιχεία του υπουργικού εγγράφου, βασίζονταν σε μια ενδιαφέρουσα έκθεση που συνέταξε στο Γραφείο Μετανάστευσης και Πολιτογράφησης του Υπουργείου Εμπορίου και Εργασίας, ο Μιλτιάδης Μ. Κωνσταντινίδης, διερμηνέας που δούλευε στην Υπηρεσία Μετανάστευσης στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, και σχετίζονταν με την πρακτική ορισμένων Ελλήνων, οι οποίοι εισέρχονταν στις Ηνωμένες Πολιτείες ως δήθεν ιερείς της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά στην πραγματικότητα ήταν είτε απατεώνες είτε μοναχοί που δεν είχαν το δικαίωμα να τελούν έγκυρα τις λειτουργίες που προβλέπει η συγκεκριμένη θρησκεία.
«Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση αυτή ότι τα συγκεκριμένα άτομα διαπράττουν ιεροπρεπείς πράξεις που είναι νομικά άκυρες, όπως η ευλογία γάμων και άλλα παρόμοια, η παρανομία είναι μια κακοποίηση, που δεν επηρεάζει λιγότερο την κυβέρνησή σας από τη δική μας. Προτείνεται να δοθεί εντολή στον Αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα, να συνομιλήσει με τις αρχές της κυβέρνησής σας με σκοπό την υιοθέτηση κανονισμών και κάποιας μορφής πιστοποίησης, που θα αποτρέψει αποτελεσματικά αυτή την παρανομία. Πριν το πράξω, θα χαιρόμουν να έχω τις απόψεις σας επί του θέματος ως προς τον βαθμό, στον οποίο η Ελληνική Κυβέρνηση μπορεί να προχωρήσει προς την κατεύθυνση της πιστοποίησης του ιερού χαρακτήρα αυτής της κατηγορίας μεταναστών με τον τρόπο που προτείνει ο κ. Κωνσταντινίδης και προσυπογράφει ο ημέτερος Υπουργός Εμπορίου και Εργασίας. Με αυτόν τον τρόπο, συμμορφώνομαι με το αίτημα των υπηρεσιών, που μου ζητούν να βεβαιωθώ από εσάς ποιες ακριβώς εξετάσεις μπορούν να εφαρμοστούν για τον εντοπισμό απατεώνων μεταξύ αλλοδαπών που υποβάλλουν αίτηση εισδοχής σε αυτή τη χώρα ή βρίσκονται παράνομα εδώ, και οι οποίοι ισχυρίζονται ότι έχουν δεσμευτεί ως ιεραπόστολοι ή ιερείς στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία».
Η έκθεση του Μιλτιάδη Μ. Κωνσταντινίδη
Η έκθεση του Μιλτιάδη Μ. Κωνσταντινίδη είχε υποβληθεί προς τον Μπ. Μπίλλινγκς, Επίτροπο Μετανάστευσης στη Βοστώνη, Μασαχουσέτη, στις 21 Νοεμβρίου 1908.
Σύμφωνα με αυτήν ο Κωνσταντινίδης γνώριζε ότι βάσει του ισχύοντος τότε νόμου περί μετανάστευσης, οι ιερείς όλων των δογμάτων αποβιβάζονταν στις ΗΠΑ, υπάγονταν στις εξαιρούμενες κατηγορίες μεταναστών. Άρα η είσοδός τους ήταν σχετικά ευκολότερη.
«Ως Έλληνας που εργάζομαι ανάμεσα στους Έλληνες, παρατηρώ τα τελευταία δύο ή τρία χρόνια ότι πολλοί από τους Έλληνες ορθόδοξους ιερείς (υποτίθεται ότι είναι τέτοιοι) έχουν αποβιβαστεί στην Αμερική, χωρίς αυστηρή εξέταση των προσόντων τους» τόνιζε ο Κωνσταντινίδης.
Τελευταία, είχε πάρει την άδεια, να ερευνήσει μερικούς από αυτούς τους υποτιθέμενους Έλληνες ιερείς, και σε κάθε περίπτωση βρήκε ότι δεν ήταν καθόλου Έλληνες Ορθόδοξοι ιερείς και ότι δεν έχουν καμία εξουσιοδότηση να τελούν γαμήλιες τελετές ή οποιαδήποτε άλλη ιερή τελετή κατά την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι μόνο Έλληνες μοναχοί, που έφυγαν από το παλιό μοναστήρι τους για τον ένα ή τον άλλο λόγο.
Στις περισσότερες περιπτώσεις τα χαρτιά τους έδειχναν ότι ήταν τρόφιμοι σε μοναστήρι στην Ελλάδα ή την Τουρκία. Με το πρόσχημα ότι πηγαίνουν να επισκεφτούν τους συγγενείς τους, ή σε σπάνιες περιπτώσεις με ετήσια άδεια, βγαίνουν από το μοναστήρι και «δραπετεύουν» στην Αμερική. Όταν φτάνουν στις ΗΠΑ πήγαιναν από κοινότητα σε κοινότητα, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους ως πλήρως καταρτισμένοι και σωστά χειροτονημένοι ιερείς της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με το ήμισυ του μισθού που απαιτούν οι πραγματικοί ιερείς αυτής της εκκλησίας!!! Με τις πράξεις και τη συμπεριφορά τους δημιουργούν μόνο προβλήματα, διχόνοια και σκάνδαλο σε κάθε ειρηνική ελληνική κοινότητα και στην εκκλησία της.
«Θα καταλάβετε εύκολα ότι, χωρίς να είναι ακριβώς ιερείς, έχοντας χειροτονηθεί μόνο μοναχοί, δεν αναγνωρίζονται ως ιερείς, καθώς δεν έχουν χειροτονηθεί ποτέ ως τέτοιοι και δεν έχουν διαταχθεί να έρθουν εδώ από τις ανώτερες εκκλησιαστικές τους αρχές. Επομένως, σε κάθε περίπτωση έχουν εισέλθει σε αυτή τη χώρα κατά παράβαση του νόμου, μπαίνοντας με το ένδυμα του ιερέα, ενώ δεν είχαν δικαίωμα να το κάνουν» παρατηρούσε στην έκθεσή του ο Κωνσταντινίδης και πρόσθετε:
«Το πιο σημαντικό γεγονός που συνδέεται με την άφιξη αυτών των υποτιθέμενων ιερέων και τις αμφίβολες πρακτικές τους, ωστόσο, είναι ότι οποιαδήποτε γαμήλια τελετή έχουν πραγματοποιήσει ή μπορεί να πραγματοποιήσουν στο μέλλον μεταξύ Έλληνα (πολιτογραφημένου πολίτη των Ηνωμένων Πολιτειών ή αλλοδαπού) και μιας Αμερικανίδας, και αυτός ο Έλληνας θα πρέπει να μετακομίσει τα επόμενα χρόνια πίσω στην Ελλάδα ή την Τουρκία, όπως κάνουν πολύ συχνά, όπως γνωρίζω από την πολυετή παρατήρηση, ο αμερικάνικος γάμος τους, που έγινε από τον ψεύτικο ιερέα είναι άκυρος και ο Έλληνας που επέστρεψε στη χώρα του έχει την ελευθερία να παντρευτεί ξανά χωρίς να υπόκειται σε τιμωρία για διγαμία. Επιπλέον, μια Αμερικανίδα χήρα και τα παιδιά της από έναν πλαστό γάμο που έγινε από έναν φερόμενο ιερέα όπως περιγράφηκε παραπάνω δεν δικαιούται, σύμφωνα με τους ελληνικούς νόμους, να κληρονομήσει οποιαδήποτε περιουσία που άφησε ο Έλληνας σύζυγός της στην παλιά του χώρα, και υπάρχουν πολλές περιπτώσεις καταγεγραμμένες, που επιβεβαιώνουν τις δηλώσεις μου. Και για τις συνθήκες αυτές, θα καταθέσει και ο Αμερικανός γενικός πρόξενος στην Αθήνα κ. Χόρτον» εξηγούσε ο Κωνσταντινίδης.
Τα ελληνικά δικαστήρια και η Ιερά Σύνοδος στην Ελλάδα, βασίζουν τις αποφάσεις τους σε τέτοιες περιπτώσεις, στο γεγονός ότι αυτά τα ζευγάρια δεν παντρεύτηκαν νόμιμα από κανονικά χειροτονημένο ιερέα της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην αντίστοιχη αμερικανική κοινότητα. Για παράδειγμα, ένας ιερέας που διορίζεται για την επισκοπή της Βοστώνης δεν μπορεί, σύμφωνα με τους νόμους της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ελληνικής Κυβέρνησης, να τελέσει νόμιμη τελετή γάμου στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης ή σε οποιαδήποτε άλλη Πολιτεία εκτός της Μασαχουσέτης, εκτός εάν έχει ειδική άδεια ή ειδική εξουσία για να το πράξει.
Ο Κωνσταντινίδης ζητούσε με σεβασμό να υποβληθούν αυτές οι παρατηρήσεις του στο Υπουργείο Δικαιοσύνης στην Ουάσιγκτον, για διεξοδική έρευνα και πρόσθετε:
«Θέλω να δηλώσω περαιτέρω ότι υπάρχουν φήμες τρέχουσες στις ελληνικές κοινότητες
αυτής της χώρας ότι μερικοί από αυτούς
τους υποτιθέμενους ιερείς δεν είναι καν μοναχοί, αλλά απλοί παράνομοι, που
έχουν έρθει εδώ μεταμφιεσμένοι σε ιερείς, για να εισέλθουν σε αυτή τη χώρα
χωρίς πολύ αυστηρή εξέταση. Είναι αυτονόητο ότι σε κάθε περίπτωση που μπορεί να
αποδειχθεί ότι αυτοί οι αμφισβητούμενοι χαρακτήρες εισήλθαν κατά παράβαση του
νόμου θα πρέπει να απελαθούν, καθώς είναι σίγουρα ανεπιθύμητοι».
Η πρόταση του Κωνσταντινίδη ήταν ότι κάθε Έλληνας Ορθόδοξος ιερέας που έρχεται να ζητήσει είσοδο στις Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να έχει ένα σωστά φτιαγμένο διαβατήριο υπογεγραμμένο από την Ελληνορθόδοξη Σύνοδο, συνυπογεγραμμένο από τον γραμματέα εκκλησιαστικών υποθέσεων της Ελλάδας και επισκεπτόμενος τον γενικό πρόξενο των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αθήνα.
Μια τέτοια διαδικασία δεν θα σήμαινε καμία δυσκολία στους τακτικά χειροτονούμενους και κατάλληλα καταρτισμένους ιερείς της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Οι παρατηρήσεις του πρέσβη Λ.Α.Κορομηλά
Λίγες μέρες αργότερα, στις 19 Δεκεμβρίου 1908 απάντησε ο Έλληνας πρέσβης στην Ουάσιγκτον Λάμπρος Α. Κορομηλάς.
Διευκρίνιζε ειδικότερα ότι ο ελληνικός νόμος απαιτεί, οι μικτοί γάμοι στους οποίους συμβαλλόμενο μέρος είναι Έλληνας ο οποίος ανήκει στην Ορθόδοξη Εκκλησία, να τελούνται σύμφωνα με τα τυπικά αυτής της εκκλησίας, για να καταστούν έγκυροι. Ωστόσο, διευκρίνιζε ο Κορομηλάς, ο συντάκτης της αναφοράς, κάνει λάθος όταν δηλώνει ότι ένας γάμος που τελείται από ιερέα εκτός της ενορίας του ή από ιερέα χωρίς ενορία δεν έχει νομική ισχύ στην Ελλάδα. Ισχύει κάθε γάμος που τελείται από κανονικό ιερέα, στον οποίο δεν έχει απαγορευθεί το δικαίωμα να τελεί λειτουργίες. Το μόνο, λοιπόν, που θα ήταν απαραίτητο θα είναι να πιστοποιηθεί η ιδιότητα των κληρικών της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που έχουν έρθει στην Αμερική.
«Με ενημερώνετε ευγενικά για την επιθυμία που εξέφρασε ο Υπουργός Εμπορίου και Εργασίας να εκφέρω τη γνώμη μου για αυτό το ζήτημα, το οποίο δεν είναι λιγότερο σημαντικό για την Ελλάδα από ό,τι για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με μεγάλη χαρά απαντώ ότι πρόσφατα επετεύχθη συμφωνία μεταξύ της Ιεράς Συνόδου της Ελλάδας και του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, σύμφωνα με την οποία όλοι οι ιερείς που μεταναστεύουν στη Βόρεια Αμερική και ανήκουν στις επισκοπές των Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως, Ιεροσολύμων και Αλεξανδρείας, έχουν τεθεί υπό τη δικαιοδοσία της Ιεράς μας Συνόδου. Νομίζω, λοιπόν, ότι είναι δυνατόν να πιστοποιηθεί από τις αρχές του Βασιλείου της Ελλάδος η ιερατική ικανότητα των ορθοδόξων κληρικών που έρχονται στην Αμερική. Θα μου επιτρέψετε να σας ενημερώσω αργότερα με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει αυτή η πιστοποίηση πιο εύκολα. Δυστυχώς το μέτρο αυτό δεν θα καλύπτει κληρικούς του Πατριαρχείου Αντιοχείας, που δεν συμμετείχε στη συμφωνία των άλλων Πατριαρχείων» γνωστοποιούσε ο Κορομηλάς.
Ο Κορομηλάς, που λίγα χρόνια αργότερα διετέλεσε και υπουργός Εξωτερικών, ήταν αυτός που ανέπτυξε σημαντική δράση στη Μακεδονία εναντίον των Βουλγάρων κομιτατζήδων και της προσπάθειας εκβουλγαρισμού των Μακεδόνων και οργάνωσε και συντόνισε τις δραστηριότητες των ελληνικών σωμάτων στη Μακεδονία. Τον Σεπτέμβριο του 1904 τοποθετήθηκε Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη, όπου έδρασε εκεί μέχρι το καλοκαίρι του 1907. Η δράση του ενόχλησε και τους Οθωμανούς με αποτέλεσμα να ζητηθεί η ανάκλησή του, τόσο από τον Σουλτάνο όσο και από τις Μεγάλες Δυνάμεις, Ο Βασιλεύς Γεώργιος Α΄ τον προήγαγε σε Πρέσβη και τοποθετήθηκε στην Πρεσβεία της Ελλάδος στην Ουάσιγκτον.
Στη διάρκεια της τριετούς παραμονής του στις ΗΠΑ (1907-1910), ο Λ. Κορομηλάς επέτυχε, αφενός να συνενώσει τους εκεί Έλληνες, και να τακτοποιήσει πολλά εργατικά ζητήματα των μεταναστών με το αμερικανικό δημόσιο. Ο Κορομηλάς βοήθησε αποφασιστικά να ανοίξουν νέες δραστηριότητες σε διάφορα περισσότερο πλουτοπαραγωγικά επαγγέλματα, γεγονός που συνετέλεσε στην άνοδο των Ελλήνων του Νέου Κόσμου.
Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
ΠΗΓΕΣ
*Εθνικά Αρχεία ΗΠΑ (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1908/d316)
