Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Η Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων
του 1919, ήταν πολυσύνθετη και πολυεθνική σύνοδος, την οποία είχαν
οργανώσει από τις νικήτριες συμμαχικές δυνάμεις της Αντάντ και των ΗΠΑ στο
τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι στόχοι που τέθηκαν ήταν φιλόδοξοι και σε
ορισμένες περιπτώσεις αποδείχθηκαν ανεπιτυχείς.
Κύριος στόχος ήταν αφενός να συσταθεί ένας παγκόσμιος σύνδεσμος των εθνών,
η γνωστή μας Κοινωνία των Εθνών, και αφετέρου να τεθούν υπό διαπραγμάτευση οι
συνθήκες ειρήνης μεταξύ αυτών και των ηττημένων κεντρικών δυνάμεων.
Οι νικήτριες δυνάμεις με σημαντικές διαφοροποιήσεις αποσκοπούσαν στη ρύθμιση του γερμανικού ζητήματος, που θα διαιώνιζε τη μειονεκτική θέση της ώστε να μην αποκτήσει ξανά ισχύ επικίνδυνη και στη χάραξη νέων συνόρων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και στην Εγγύς Ανατολή, με γνώμονα τα συμφέροντα των διαφόρων εθνοτήτων.
Η Συνδιάσκεψη, το μεγάλο αυτό πολιτικό και διπλωματικό γεγονός άρχισε τις εργασίες της στη γαλλική πρωτεύουσα στις 18 Ιανουαρίου του 1919 (ν.η.) και τερματίσθηκε τον Αύγουστο του 1920.
Για την Ελλάδα, η Συνδιάσκεψη αυτή υπήρξε η μεγάλη ευκαιρία να υλοποιηθούν οι εθνικοί πόθοι της απελευθέρωσης των αλύτρωτων περιοχών, με επιμέρους συνθήκες, όπως η Συνθήκη των Σεβρών, που δημιουργούσε την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Η συνθήκη αυτή τελικά ναυάγησε. Η συνθήκη του Νεϊγύ, η οποία επιβεβαίωσε την ελληνική κυριαρχία στα εδάφη μεταξύ των ποταμών Έβρου και του Νέστου. Η περιοχή τέθηκε προσωρινά υπό συμμαχική διοίκηση. Είναι η γνωστή μας ολιγόμηνη Διασυμμαχική Θράκη. Ακολούθησε η συνθήκη του Σαν Ρέμο με την οποία εξουσιοδοτήθηκε ο ελληνικός στρατός να καταλάβει τη Θράκη.
Η Συνδιάσκεψη των Παρισίων, επέτρεψε στον Ελευθέριο Βενιζέλο να ασκήσει όλες τις δυνατότητες που είχε και να αναδειχθεί ως προσωπικότητα διεθνούς βεληνεκούς. Σ’ αυτό συνετέλεσε και η μεγάλη υποστήριξη που είχε τότε από την Αγγλία και τη Γαλλία. Μεγάλο εμπόδιο για τον Βενιζέλο ήταν η περίεργη φιλοβουλγαρική, ενίοτε και φιλοτουρκική στάση του προέδρου των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον, ο οποίος είχε συγγενικούς δεσμούς εξ αγχιστείας με Βούλγαρους που τον επηρέαζαν.
Το Θρακικό ζήτημα απασχόλησε πολλές φορές τις εργασίες της Συνδιάσκεψης. Διατυπώθηκε πολλές ιδέες για τα σύνορα της Θράκης. Κυρίως οι Αμερικανοί, προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν για την ηττημένη Βουλγαρία τη σύμμαχο των Γερμανών, διέξοδο στο Αιγαίο και διατήρηση των Θρακικών εδαφών, που της είχε χαρίσει η άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913.
Στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία έχουν διασωθεί πρακτικά συνεδριάσεων για το Θρακικό ζήτημα, που μας δίνουν εικόνα των δυσχερειών που αντιμετώπισε τότε ο Βενιζέλος.
Τίποτα εκτός από την ηγεμονία στα Βαλκάνια,
δεν θα ικανοποιούσε τη Βουλγαρία!!!
Στις 29 Ιουλίου 1919, επαναλήφθηκε η συζήτηση για τα σύνορα της Θράκης και οι αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων αποφάσισαν να γίνει ακρόαση του πρωθυπουργού της Ελλάδας Ελευθέριου Βενιζέλου. Είχε γίνει προηγουμένως και πάλι ευρεία συζήτηση για την Ουγγαρία.
Στις συνομιλίες των αρχηγών των Αντιπροσωπειών των Πέντε Μεγάλων Δυνάμεων στην αίθουσα του Pichon στο Και Ντ’ Ορσαί παρίσταντο ο Φρανκ Λύον Πολκ (ΗΠΑ), ο Άρθουρ Μπάλφουρ (Βρετανική Αυτοκρατορία), ο Ζωρζ Κλεμανσώ (Γαλλία), ο Τομάζο Τιττόνι (Ιταλία), και ο Μ. Ματσούι (Ιαπωνία) με τους ιδιαίτερους γραμματείς τους και τους συμβούλους τους.
Κάποια στιγμή ήρθε η ώρα της ακρόασης του Βενιζέλου, ο οποίος εισήλθε στην αίθουσα μαζί με τα άλλα μέλη της Επιτροπής Ελληνικών Υποθέσεων.
Ο Κλεμανσώ, απευθυνόμενος στον Βενιζέλο είπε ότι το Συμβούλιο σκέφτηκε πως μάλλον θα είχε κάτι να πει για τα σύνορα της Βουλγαρίας.
Ο Βενιζέλος απάντησε ότι θα είχε κάτι να πει επί του θέματος, αλλά πριν ασχοληθεί με αυτό, θα ήθελε να δώσει μια εξήγηση σχετικά με ένα έγγραφο που είχε προσκομίσει η αμερικανική πλευρά σε προηγούμενη συνάντηση. Αυτό το έγγραφο του είχε κοινοποιηθεί από τον Πρόεδρο και το Συμβούλιο και του προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση, όπως είπε. Το έγγραφο αυτό υπονοούσε, ότι ο ίδιος είχε κάνει χρήση πλαστού εγγράφου για να επηρεάσει τη Διάσκεψη, σχετικά με τις διαθέσεις των Μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης, έναντι του ενδεχομένου να υπαχθούν υπό την ελληνική διοίκηση. Εάν δηλαδή επιθυμούσαν ή όχι, να ενταχθούν στην Ελλάδα.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός εξήγησε ότι αν δινόταν στους Μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης η επιλογή, ήταν προφανές ότι θα είχαν την τάση να επιλέγουν τους συμμάχους της Τουρκίας παρά τους εχθρούς της Τουρκίας. Αυτό που είχε προτείνει ο ίδιος, ήταν, οι συμμαχικοί αξιωματικοί να συμβουλεύονται κατ’ ιδίαν τους Μωαμεθανούς βουλευτές της βουλγαρικής Βουλής, χωρίς να το γνωρίζουν ούτε η Βουλγαρία ούτε η Τουρκία. Στη συνέχεια διάβασε μια επιστολή που του απηύθυναν οκτώ μουσουλμάνοι βουλευτές καταγόμενοι από τη Δυτική. Θράκη. Προφανώς επρόκειτο για Πομακικής καταγωγής βουλευτές (οι περισσότεροι) της Βουλγαρικής Σοβράνιε (Βουλής). Αυτή την αναφορά είχε στείλει ο Βενιζέλος και στη γαλλική αντιπροσωπεία, και εξήγησε στους αντιπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων ότι ποτέ δεν είχε επιχειρήσει να εκπροσωπήσει τους Μουσουλμάνους της Θράκης ως επιθυμούντες ένωση με την Ελλάδα. (σ.σ. Στην επιστολή εκείνη οι Μουσουλμάνοι βουλευτές της βουλγαρικής Βουλής τόνιζαν μεταξύ άλλων: «Εξοχώτατε, όπως επισημάναμε στην παρούσα επιστολή, θα ήταν επιθυμητό, κατά την άποψή μας, στο μέλλον η Δυτική Θράκη να ελευθερωθεί με κάθε τρόπο από τον απαράδεκτο βουλγαρικό ζυγό». Για την ιστορία, την σημαντική εκείνη επιστολή υπέγραφαν οι βουλευτές Μεχμέτ Τζελάλ, Ισμαήλ Χακκή, Τζαλίμ Νουρί, Τεβφήκ, Ετέμ Ρουχί, Χατζή Σαφέτ, Χατσίμ και Κεμάλ).
Στη συνέχεια ο Βενιζέλος διάβασε μια σειρά από παρατηρήσεις που είχε ετοιμάσει. Πρόσθεσε ότι είχε διαμαρτυρηθεί στην κυβέρνηση της Ουάσιγκτον σχετικά με τον ανακριβή καταλογισμό που του έγινε από την αμερικανική αντιπροσωπεία.
Ο Χένρυ Γουάιτ μέλος της αμερικανικής αντιπροσωπείας, απάντησε ότι το έγγραφο είχε κοινοποιηθεί στον Βενιζέλο εμπιστευτικά. Για το λόγο αυτό, ο Βενιζέλος δεν είχε κανένα δικαίωμα να επικοινωνήσει με την Ουάσιγκτον για το θέμα αυτό.
Ο Βενιζέλος είπε ότι το έγγραφο του κοινοποιήθηκε από τον Πρόεδρο του Συμβουλίου και θεωρούσε ότι είχε δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του έναντι της αμερικανικής κυβέρνησης.
Ο Κλεμανσώ παρενέβη και είπε ότι πιστεύει πως ο Βενιζέλος θα είχε κάνει καλύτερα να επιφυλάξει την δικαίωσή του για το Συμβούλιο.
Ο Βενιζέλος για να κλείσει το θέμα, είπε ότι θα αποσύρει την καταγγελία του στην Ουάσιγκτον.
Στη συνέχεια άρχισε να αναλύει το θέμα της Θράκης τονίζοντας με έμφαση ότι εκεί υπήρχαν υπερπενταπλάσιοι Έλληνες από Βούλγαρους. Υπήρχε, επιπλέον, μεγάλος αριθμός Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη και στις γύρω περιοχές. Και πρόσθεσε, ότι αυτό, ενίσχυε τον ισχυρισμό του και για τα άλλα μέρη της Θράκης. Ενάντια στο εθνογραφικό επιχείρημα που ευνοούσε εξ ολοκλήρου την Ελλάδα, μόνο ένα οικονομικό επιχείρημα υποστηρίχθηκε υπέρ της Βουλγαρίας. Αναγνώρισε, ότι η ελεύθερη πρόσβαση στη θάλασσα ήταν μια από τις αρχές της Διάσκεψης. Κάθε φορά-συνέχισε- που υπήρχαν αντίθετα συμφέροντα που δεν μπορούσαν να συμβιβαστούν, ήταν απαραίτητο να αποφασιστεί, ποιο άξιζε τον μεγαλύτερο σεβασμό. Η αρχή της εθνικότητας των κατοίκων, θα πρέπει να υπερισχύει των οικονομικών σκοπών. Η Βουλγαρία έχει εξαιρετικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα. Η διέξοδος στο Αιγαίο δεν ήταν θέμα πρωταρχικής ανάγκης, αφού το άνοιγμα των Στενών θα μετατρέψει τη Μαύρη Θάλασσα σε ανοιχτή θάλασσα. Ωστόσο, η ένταξη των ελληνικών πληθυσμών στην Ελλάδα είναι ζωτικής σημασίας. Η Βουλγαρία θα μπορούσε να έχει εμπορική πρόσβαση στο Αιγαίο είτε στο Δεδέαγατς είτε, εάν αυτό το λιμάνι θεωρούνταν ακατάλληλο, στην Καβάλα. Παρόμοια δικαιώματα θα μπορούσαν να κατοχυρωθούν στη Βουλγαρία, όπως είχαν παραχωρηθεί και σε άλλα κράτη που ήταν περίκλειστα στη ξηρά.
Τέσσερα κράτη, κατά τον Βενιζέλο, καθένα από αυτά μεγαλύτερα από τη Βουλγαρία, δηλαδή η Τσεχοσλοβακία, η Αυστρία, η Ουγγαρία και η Πολωνία, είχαν μείνει από τη Διάσκεψη χωρίς άμεση πρόσβαση στη θάλασσα. Γιατί να μην αρκεί μια παρόμοια ρύθμιση για τη Βουλγαρία; Στην Πολωνία δεν είχε δοθεί το Ντάντσιχ, προκειμένου να γίνει σεβαστή η εθνικότητα των πληθυσμών που υπήρχαν εκεί. Δεν θα υπήρχε περίπτωση η Βουλγαρία να δημιουργήσει βάση υποβρυχίων στο Αιγαίο. Η Βουλγαρία ήταν μια ηπειρωτική δύναμη. Η Ελλάδα ήταν σε μεγάλο βαθμό μια νησιωτική δύναμη.
Ο Βενιζέλος έθεσε και ένα άλλο δίλημμα στους συμμάχους. Εάν η Βουλγαρία-που είχε πολεμήσει με τους Γερμανούς- είχε τον πλήρη έλεγχο ενός λιμανιού στο Αιγαίο, θα μπορούσε-τόνισε- να αναχαιτίσει τις κινήσεις των ελληνικών στρατευμάτων με τα υποβρύχια της. Ήταν περιττό να προσπαθήσουμε να ικανοποιήσουμε τη Βουλγαρία. Τίποτα εκτός από την ηγεμονία της στα Βαλκάνια δεν θα την ικανοποιούσε.
Ένα άλλο ζήτημα που έθεσε ο Βενιζέλος για να ανατρέψει τα βουλγαρικά επιχειρήματα, αφορούσε τους μαζικούς διωγμούς Ελλήνων από τη Θράκη. Έχει ειπωθεί- υπογράμμισε- ότι οι Έλληνες είχαν εγκαταλείψει τη Δυτική Θράκη. Αυτό ήταν αλήθεια. Είχαν διωχθεί όμως από τους Βούλγαρους και ήταν πρόσφυγες για πέντε χρόνια στη Μακεδονία και την Ελλάδα.
Στη συνέχεια ο Βενιζέλος διάβασε διάφορα αποσπάσματα από ένα έργο με τίτλο «Rapports et Enquêtes de la Commission Interalliée sur les violations du droit des Gens commises en Macédoine orientale par les armées Bulgares». Πρόσθεσε, ότι o Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός που είχε εργαστεί στην Ανατολική Μακεδονία, επιβεβαίωσε πλήρως την έκθεση της Διασυμμαχικής Επιτροπής. Υποστήριξε ότι δεν είναι επιθυμητό να εμπιστευθεί κανείς την κυριαρχία ενός έθνους, που θα μπορούσε να συμπεριφέρεται με τον τρόπο που απεικονίζεται σε αυτά τα αποσπάσματα.
Στο σημείο αυτό ολοκληρώθηκε η παρέμβασή του και ο Βενιζέλος με τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας αποχώρησαν.
Και ενώ αυτά συνέβαιναν μέσα στην αίθουσα, έξω περίμεναν οι δημοσιογράφοι. Κατά τον Έλληνα δημοσιογράφο, απεσταλμένο της εφημερίδας «Πατρίς» Γεώργιο Λαμπρίδη (30 Αυγούστου 1919) όταν βγήκαν έξω οι αντιπρόσωποι, συνέβη το ακόλουθο περιστατικό με τον αντιπρόσωπο των ΗΠΑ Φ.Λ. Πόλκ:
-Ερώτηση: Ώστε λοιπόν θέλετε να δοθή η Θράκη στη Βουλγαρία;
Ο Πόλκ απάντησε με μια κίνηση άρνησης, χωρίς να ανοίξει το στόμα του.
-Ερώτηση: Τότε… εις την Ελλάδα;
Ο Πόλκ επανέλαβε την ίδια κίνηση «ολίγον στενοχωρημένος διότι ύστερα από τα δύο αυτάς αρνήσεις του καθίστατο ευκολώτερον εις τους συνομιλητάς του να μαντεύσουν την απόκρυφον σκέψιν του» έγραφε ο Λαμπρίδης υποιννοώντας ότι έως εκείνη τη στιγμή οι Αμερικανοί υποστήριζαν τη δημιουργία διεθνούς κράτους με διέξοδο προς το Αιγαίο, της Βουλγαρίας.
Οι μέρες που ακολούθησαν ήταν δύσκολες για την ελληνική αντιπροσωπεία. Ο δημοσιογράφος Γεώργιος Λαμπρίδης, επισκέφθηκε το ξενοδοχείο «Μερσεντές» των Παρισίων όπου είχε καταλύσει η Ελληνική αντιπροσωπεία. Εκεί ένας Έλληνας φρουρός τον σταμάτησε και σε συζήτηση που είχαν για το κρίσιμο θέμα της Θράκης, του είπε:
-Εδώ πλέον, κύριε, περνάμε τη Μεγάλη Εβδομάδα μας! Εννοώντας τις δύσκολες διαπραγματεύσεις για το Θρακικό ζήτημα.
Κάτι σκέφθηκε για μια στιγμή και συμπλήρωσε:
-Ο Θεός βοηθός!...
Αυτή ήταν η ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο Παρίσι, εκείνες τις μέρες.
Στις 11 Αυγούστου ο Βενιζέλος είχε κατ’ ιδίας συναντήσεις με τους Πολκ, Μπάλφουρ και Τιττόνι, στους οποίους εξήγησε ότι τα διάφορα προταθέντα σχέδια για τη διανομή της Θράκης, δεν αποτελούν εφαρμόσιμη λύση, περιπλέκουν την όλη κατάσταση στη Χερσόνησο του Αίμου και θα προκαλέσουν σε σύντομο χρόνο νέους πολέμους. Ιδιαίτερα ο Βενιζέλος αντέκρουσε τις γνώμες των Αμερικανών για την ανάγκη εξόδου της Βουλγαρίας στο Αιγαίο. Και εξήγησε ότι η Ελλάδα αφήνει στη Βουλγαρία ελεύθερη διέξοδο εμπορική και οικονομική από οποιοδήποτε λιμάνι της, υπό την εγγύηση των συμμάχων. Κάτι που απέρριπτε η Βουλγαρία, η οποία ήθελε να αποκτήσει κυριαρχικά δικαιώματα.
Ο φιλοβουλγαρισμός των ΗΠΑ, το 1919
Μια άλλη σχετική χαρακτηριστική συζήτηση έγινε την Τρίτη στις 12 Αυγούστου του 1919 στο Παρίσι στις 3:30 μ.μ.
Στην αρχή συζητήθηκαν θέματα που αφορούσαν την Ουγγαρία. Μετά έγινε συζήτηση, που αφορούσε τη διαμόρφωση των συνόρων στη Θράκη.
Ο Αντρέ Ταρντιέ της γαλλικής αντιπροσωπείας, ανακοίνωσε ότι δεν μπορεί να προσφέρει στο Συμβούλιο καμία συμφωνημένη λύση του προβλήματος έως εκείνη τη στιγμή. Το περιθώριο διαφωνίας, ωστόσο, θεώρησε, ότι είχε μειωθεί. Απαρίθμησε εν συντομία διάφορες φάσεις από τις οποίες είχε περάσει το ζήτημα. Η πρώτη φάση ήταν η λεγόμενη «μπλε γραμμή» που πρότεινε η Επιτροπή Ελληνικών Υποθέσεων. Η γραμμή δηλαδή των συνόρων, να είναι η γραμμή Αίνου Μηδείας. Αυτή η γραμμή είχε απορριφθεί στην Επιτροπή για τα βουλγαρικά σύνορα από την αμερικανική αντιπροσωπεία. Επιδιώχθηκε συμβιβασμός με αμοιβαία παραχώρηση. Το αρχικό αίτημα της αμερικανικής αντιπροσωπείας ήταν να αφήσει τη Δυτική Θράκη στη Βουλγαρία με τα σύνορα του 1915. Δηλαδή τα σύνορα, όπως είχαν διαμορφωθεί το 1915, όταν η Τουρκία με παρότρυνση της Γερμανίας είχε παραχωρήσει στη Βουλγαρία το τετράγωνο Διδυμότειχο- Ορτάκιοϊ- Καραγάτς- Σβίλεγκραντ. Η βρετανική, η γαλλική και η ιαπωνική αντιπροσωπεία είχαν διαφωνήσει.
Αφού προτάθηκαν ποικίλες απόψεις, η αμερικανική αντιπροσωπεία, πρότεινε την προσάρτηση της Ανατολικής και Δυτικής Θράκης στο Διεθνές Κράτος της Κωνσταντινούπολης, που είχαν κατά νου να δημιουργήσουν. Αυτό δεν έγινε δεκτό από τις άλλες αντιπροσωπείες.
Τότε, ο Τ. Τιττόνι είχε προτείνει μια εθνογραφική γραμμή, με σκοπό να δώσει περισσότερους Έλληνες στην Ελλάδα και περισσότερους Βούλγαρους στη Βουλγαρία. Είχε αναζητηθεί μια λύση προς αυτή την κατεύθυνση δίνοντας τόσο στη Βουλγαρία όσο και στην Ελλάδα σύνορα με το Διεθνές Κράτος. Έγινε αναλυτική συζήτηση, αλλά καμία επιτυχία δεν είχε επιτευχθεί. Η προτεινόμενη γραμμή οδηγούσε την κυριαρχία της Ελλάδας έως το Λουλέ Μπουργκάς (Αρκαδιούπολη) αφήνοντας το βόρειο τμήμα της Ανατολικής Θράκης στη Βουλγαρία. Η Αμερικανική Αντιπροσωπεία είχε αντιταχθεί γιατί αυτή η λύση δεν άφηνε στη Βουλγαρία, διέξοδο στο Αιγαίο. Έτσι είχε προταθεί να δοθεί στην Ελλάδα το νοτιοδυτικό τμήμα της Θράκης και να δημιουργηθεί ένα Διεθνές Κράτος με διέξοδο στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) και με έλεγχο του σιδηροδρόμου από το Δεδέαγατς προς την Αδριανούπολη. Η Ανατολική Θράκη θα αποδιδόταν τότε στην Ελλάδα μέχρι μια γραμμή από τον Κόλπο του Ξηρού (βασικά από την Αίνο) μέχρι τη Μήδεια. Σε αυτό η Αμερικανική Αντιπροσωπεία είχε αντιταχθεί γιατί, έλεγε, το Δυτικό τμήμα της Θράκης δεν ήταν οικονομικά συνδεδεμένο με το υπόλοιπο. Επομένως, το Διεθνές Κράτος θα ήταν οικονομικά χωρίς καμιά προοπτική επιβίωσης. Η αμερικανική αντιπρόταση ήταν να δοθεί η Βορειοδυτική Θράκη στη Βουλγαρία, ενώ το Διεθνές Κράτος να περιοριστεί από μια γραμμή 10 χιλιόμετρα ανατολικά της Μαρίτσας (ποταμού Έβρου), συμπεριλαμβανομένης της Αδριανούπολης. Ως εκ τούτου, η διαφωνία ήταν περιορισμένη, γιατί όλοι παραδέχτηκαν ότι η καλύτερη λύση ήταν κάποια μορφή διεθνούς ελέγχου στο Δεδέαγατς και στον σιδηρόδρομο. Η γαλλική, η βρετανική και η ιαπωνική Αντιπροσωπεία επιθυμούσαν να επεκτείνουν αυτό το Διεθνές Κράτος δυτικά και βόρεια, διατηρώντας στα ανατολικά, τα σύνορα του 1915, ουσιαστικά στον ποταμό Έβρο. Οι Αμερικανοί ήθελαν να το επεκτείνουν προς τα ανατολικά 10 χιλιόμετρα από τη Μαρίτσα και να περιλάβουν την Αδριανούπολη, ενώ παραχωρούσαν τη Βορειοδυτική Θράκη στη Βουλγαρία.
Ο Τομάζο Τιττόνι, εξέφρασε την άποψη ότι μια πολύ μικρή παραχώρηση θα οδηγούσε πλέον σε συμφωνία. Μπορεί-είπε- να δημιουργηθεί ένα ελεύθερο κράτος με πρωτεύουσα την Αδριανούπολη.
Ο Αντρέ Ταρντιέ πρόσθεσε, ότι στην Αδριανούπολη υπήρχαν 26.000 Τούρκοι, 23.000 Έλληνες και λίγοι Βούλγαροι.
Ο Άρθουρ Μπάλφουρ είπε ότι η Αδριανούπολη ήταν τουρκική πόλη σε ελληνική περιοχή. Έβλεπε σημαντικά πλεονεκτήματα, στο να το παραχωρηθεί στο ανεξάρτητο ελεύθερο κράτος καθώς ήταν Ιερή Πόλη για τους Μωαμεθανούς.
Ο Α. Ταρντιέ, είπε ότι η προσωπική του γνώμη ήταν πως μια Διεθνής Επιτροπή στο Δεδέαγατς με πλήρη έλεγχο του σιδηροδρόμου, θα αρκούσε για να εξασφαλίσει όλες τις εγγυήσεις που απαιτεί η Βουλγαρία.
Ο Ζωρζ Κλεμανσώ αντέδρασε λέγοντας, ότι σε καμία περίπτωση δεν θα συμφωνούσε να δοθεί καμιά εδαφική ανταμοιβή στη Βουλγαρία. Υπογράμμισε ότι κανένα Διεθνές Κράτος δεν θα ζούσε πολύ και ότι όλες οι προσωποπαγείς λύσεις που προτείνονταν, υπόσχονταν στην πράξη, νέους πολέμους.
Μετά από αναλυτική περαιτέρω συζήτηση, φάνηκε ότι οι κύριες εναλλακτικές λύσεις ενώπιον του Συμβουλίου ήταν:
1. Ο διαχωρισμός της Ανατολικής και Δυτικής Θράκης από ένα Διεθνές Κράτος υπό τον έλεγχο της Κοινωνίας των Εθνών.
2. Ο απλός έλεγχος του Δεδέαγατς και του σιδηροδρόμου προς αυτό από την Αδριανούπολη από μια Διεθνή Επιτροπή.
Στο σχέδιο αυτό επισυνάπτονταν οι ακόλουθες προτάσεις:
Α. Στη Δυτική Θράκη, η Ελλάδα να αποκτήσει τουλάχιστον τις περιοχές Ξάνθης και της Κομοτηνής, με σύνορα επαρκή για την προστασία της σιδηροδρομικής γραμμής.
Β. Ότι το λιμάνι του Δεδέαγατς και η πόλη της Αδριανούπολης μαζί με μια περιοχή που καλύπτει τη σιδηροδρομική γραμμή η οποία συνδέει αυτές τις δύο πόλεις, θα πρέπει να συνυπάρχουν σε ένα αυτόνομο κράτος υπό τον έλεγχο της Κοινωνίας των Εθνών.
Γ. Ότι με τον αποκλεισμό της Αδριανούπολης, ολόκληρη η Ανατολική Θράκη, όπως περιλαμβάνεται μεταξύ των υφιστάμενων Τουρκοβουλγαρικών συνόρων και μιας γραμμής από τον Κόλπο του Ξηρού μέχρι τη Μήδεια, θα έπρεπε να δοθεί στην Ελλάδα.
Ο αμερικανός αντιπρόσωπος Φ. Λ. Πολκ δήλωσε στο σημείο αυτό, ότι είναι προσηλωμένος στο σχέδιο ύπαρξης ενός διεθνούς κράτους. Αλλά θα ήταν πρόθυμος να προσπαθήσει ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος να πείσει τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον να αποδεχθεί το δεύτερο σχέδιο. Εάν ο Πρόεδρος Ουίλσον δεχόταν, ο ίδιος, εξήγησε, θα ήταν πρόθυμος να συμφωνήσει.
Στη συνέχεια συμφωνήθηκε ο Πολκ να συνομιλήσει με τον Βενιζέλο, να του εξηγήσει και τις δύο λύσεις για να τις υποβάλει στον Πρόεδρο Γουίλσον.
Ακολούθησε μακρά συζήτηση για ζητήματα, που αφορούσαν τη Δημοκρατία της Αυστρίας μετά την ήττα που υπέστη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το κλίμα άρχισε να μεταστρέφεται υπέρ των ελληνικών απόψεων λίγες μέρες αργότερα και στις 22 Αυγούστου 1919, οι αναγνώστες των εφημερίδων διάβασαν στην Αθήνα την ευχάριστη είδηση. Η συνδιάσκεψη αποφάσισε τελικά να αποδεχθεί την επιχειρηματολογία του Βενιζέλου και να αποφασίσει ότι η Βουλγαρία πρέπει να εγκαταλείψει τα εδάφη της Θράκης. Ήταν το πρώτο βήμα της απελευθέρωσης.
Η Συνδιάσκεψη των Παρισίων του 1919, πρόσφερε στην Ελλάδα πολλές χαρές και πολλές ελπίδες, που δυστυχώς δεν κράτησαν πολύ. Ο εθνικός διχασμός, η αλλαγή των γεωστρατηγικών σχεδιασμών των κρατών που κάποτε ήταν φιλικά, γρήγορα συσσώρευσε την καταστροφή, το θάνατο, την προσφυγιά και την φτώχια του 1922…
Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
ΠΗΓΕΣ
*Εθνικά Αρχεία ΗΠΑ (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1919Parisv07/d34)
*Αρχείο εφημερίδας «Πατρίς»
Αθηνών, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων
*Wikipedia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου