«Αλή Πασάς Τεπελενλής»: Μια ασυνήθιστη εφημερίδα στην Αθήνα του 1875!!!

*Η προμετωπίδα της εφημερίδας "Αλή Πασάς Τεπελενλής"

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Στα ράφια της Βιβλιοθήκης της Βουλής, είναι στοιβαγμένα μερικά φύλα- όσα διασώθηκαν-  μιας παράδοξης σατιρικής εβδομαδιαίας εφημερίδας με τον ασυνήθιστο τίτλο «Αλή Πασάς Τεπελενλής».

Σχεδόν τίποτα δεν γνωρίζουμε για τον ρηξικέλευθο εκδότη και μοναδικό συντάκτη της, το όνομα του οποίου ως υπεύθυνου εμφανίζεται σποραδικά. Ούτε γνωρίζουμε πότε διέκοψε την έκδοσή της, η οποία φαίνεται να διήρκεσε από 1875 έως το 1877, αλλά και πάλι με ενδιάμεσες διακοπές. Αφού η αρίθμηση του 1877 αρχίζει πάλι με τον αριθμό 1.

        Θαρραλέος πάντως εμφανίζεται ο εκδότης της, ο οποίος ξεκίνησε το εγχείρημά του χωρίς να έχει εξασφαλισμένη άδεια κυκλοφορίας, που την εποχή εκείνη την παραχωρούσε ο νομάρχης Αττικής για την Αθήνα. Φαίνεται όμως, γνωρίζοντας το πολιτικό κλίμα της εποχής, σκέφθηκε να πάρει και μια άδεια, έτσι για να του βρίσκεται…

Λίγες μέρες πριν από την έκδοση, ο εκδότης είχε επισκεφθεί το νομάρχη Αττικής και του επέδωσε αίτηση για να πάρει άδεια έκδοσης και κυκλοφορίας της  εφημερίδας με τίτλο «Αλή Πασάς Τεπελενλής»!!!

Την επομένη πήγε για να παραλάβει την άδεια, αλλά ο γραμματέας του είπε, ότι ο νομάρχης δεν δίνει άδεια να εκδοθεί εφημερίδα με τούρκικο όνομα και τον παρέπεμψε να συναντήσει τον ίδιο το νομάρχη για να ακούσει από το στόμα του την άρνηση!!!

*Η κριτική του "Αλή Πασά" για τις συνεχείς παραβιάσεις του Συντάγματος 

        Πράγματι συνάντησε τον νομάρχη ο οποίος ήταν άκαμπτος στην άρνησή του. Ο δημοσιογράφος απάντησε επιμένοντας ότι δεν υπάρχει νόμος που να ορίζει πώς θα πρέπει να είναι οι τίτλοι των εφημερίδων. Κατά συνέπεια ο καθένας που εκδίδει εφημερίδα να μπορεί να της δώσει όποιον τίτλο θέλει.

Ο νομάρχης με ύφος υπεροπτικό του απάντησε, ότι δεν του δίνει την άδεια.

Ο δημοσιογράφος ανταπάντησε ότι του αρνείται κεκτημένο δικαίωμα και θα αναγκασθεί να εκδώσει την εφημερίδα χωρίς την άδειά του.

Εκεί έληξε η συνομιλία νομάρχη και εκδότη, ο οποίος έφυγε αλλά στο δρόμο σκέφτονταν τι να κάνει. Προς στιγμή σκέφθηκε να εκδώσει την εφημερίδα με τίτλο «Τσικνίδα». Το ξανασκέφτηκε όμως ωριμότερα και είπε μέσα του «Γιατί να περάσει το κέφι του νομάρχη και όχι το δικό μου;».

*Δείγμα κριτικής του "Αλή Πασά" (9 Δεκεμβρίου 18767 για τρεις πρωθυπουργούς, τους Κουμουνδούρο, Δεληγεώργη και Τρικούπη.

Έτσι και έγινε. Τελικά αποφάσισε να εκδώσει την εβδομαδιαία εφημερίδα με τίτλο «Αλή Πασάς Τεπελενλής» συνήθως τετρα΄σέλιδη. Κάτω από τον τίτλο είχε ένα πολύ μικρό απόσπασμα από το έργο «Χαλέτ Εφέντης» του Ράμφου, που έλεγε «Βασιλική φωνάζει, βάλτε φωτιά στα τόπια και κάψτε τα Γιάννενα». Ο Κωνσταντίνος Ράμφος γεννήθηκε στη Χίο το 1776. Υπήρξε αγωνιστής της Επανάστασης του 1821, συγγραφέας και δικηγόρος. Ήταν εκδότης της εφημερίδος «Συντηρητική». Πέθανε το 1871 σε ηλικία 95 ετών. Αργότερα έκοψε τη φράση «Βασιλική φωνάζει» και την αναφορά στο Ράμφο. Γιατί εκείνη η ανεξήγητη προτροπή «κάψτε τα Γιάννενα» δεν γνωρίζουμε…

Ο ιδιόρρυθμος εκδότης στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας του και υπό τον τίτλο «Προοίμιον» προσδιόρισε τους στόχους της, γράφοντας:

«Αναγεννηθείς ο Αλή Πασάς (σ.σ. φαίνεται πως ο ίδιος εκδότης στο παρελθόν εξέδιδε κάποια άλλη εφημερίδα, αφού μιλάει για αναγέννηση) ως ο Φοίνιξ και αναμνησθείς της ανακριτικής του δικονομίας απεφάσισε δια των οργάνων του και της δημοσιότητος να εκτυλίσση τας εν γένει κακάς πράξεις παντός προσώπου πηγαζούσας εκ του δημοσίου αυτού βίου, ή σχέσιν εχούσας προς τούτον. Ελέγχει και καταδιώκει τας πράξεις ταύτας εφ’ όσον ο έλεγχος τείνει προς διόρθωσιν του προσώπου κατά τον δημόσιον αυτού βίον. Θα ελέγχη το κακόν και ούτω θα εξυπηρετή το καλόν. Θα ανήκη εις πάντας και εις ουδένα θα ανήκη. Θα επιζητή την διόρθωσιν, δεν θ΄ ανευρίσκη αυτήν και συνεπώς εν τη ταραχή του θα στενάζη, αλλά δεν θ΄ αποκάμη. Παρατηρών ότι η εν γένει διοίκησις ευρίσκεται εν γαγγρανώδει καταστάσει εκ της αυτής κατά πρόσωπον διοικήσεως και της βραβεύσεως των αρπυιών και των γυπών, δεν θέλει παύσει να καταγγέλη ενώπιον της πασχούσης κοινωνίας πάντα άνομος, πάντα άδικον, πάντα εκ των ψιχίων του πένητος δι’ αναιδείας ευδαιμονούται…».

Με άλλα λόγια, αυτό που πρόβαλε στο τίτλο της άλλοτε σύγχρονη και κραταιά εφημερίδα «Στηρίζουμε την κυβέρνηση,  ελέγχουμε την εξουσία».

Η βασική αρχή της εφημερίδας, που αναγράφεται στην πρώτη σελίδα είναι η φράση «Άστου ντούα ου». Τι σημαίνει αυτό; Η φράση αυτή ίσως να προέρχεται από τα αρβανίτικα και σημαίνει «έτσι και χθες». Βασικά υπονοείται το «έτσι γίνονταν και χθες» ή «έτσι συνηθίζεται» ή «έτσι γουστάρω» σε πιο σύγχρονη εκδοχή.  

Πάντως η εφημερίδα με τον ασυνήθιστο τίτλο ήταν σατιρική. Το χιούμορ της πολλές φορές άτεχνο, σκληρό και ανελέητο. Δεν είχε ο συντάκτης της τη φλέβα του Γεωργίου Σουρή. Ήταν όμως από ό,τι φαίνεται πολιτικά αδέσμευτη. Η σάτιρα που ασκούσε εναντίον πολιτικών, δικηγόρων και άλλων δημόσιων προσώπων ήταν απαξιωτική, αλλά όχι πάντα εύστοχη.   

*Ο συντάκτης του "Αλή Πασά" Δ. Καλλιγάς και το τυπογραφείο

Ποιος ήταν ο Δ. Καλλιγάς;

 

Το πρώτο φύλλο της εφημερίδας κυκλοφόρησε στις 5 Μαρτίου 1875, χωρίς στοιχεία ταυτότητας, Μόνο στο τέλος της  τέταρτης σελίδας γράφει «Υπεύθυνος Β. Βέργος» αλλά δεν γνωρίζουμε αν είναι ο υπεύθυνος κατά νόμον συντάκτης ή ο υπεύθυνος του τυπογραφείου. Από την συνεχή όμως ενασχόλησή της με πολιτικά θέματα και θέματα Δικαιοσύνης προκύπτει ότι ο βασικός συντάκτης ήταν δικηγόρος. Άλλωστε στο φύλλο αριθμ. 3 ο ίδιος αφήνει να εννοηθεί έμμεσα ότι δικηγορεί. Πολλές φορές μάλιστα αναφέρεται στο πέρασμά του από αίθουσες δικαστηρίων, από συνεδριάσεις του δικηγορικού συλλόγου, αλλά και από το πέρασμά του από το φημισμένο καφενείο «Ωραία Ελλάς» όπου και εκεί είχε συνομιλίες με δικηγόρους.

Από το 1876 κατάργησε το απόσπασμα για τη Βασιλική και τα τόπια στα Γιάννενα και στη θέση του έβαλε το «Πάλιν Αλή Πασάς, Πασάς, Πάλιν ημείς αρματολοί». Αφαίρεσε επίσης το σήμα κατατεθέν «Άστου ντούα ου». Όμως τον Οκτώβριο του 1877 επανήλθε στο μότο αυτό, γράφοντας μεταξύ άλλων στο κύριο άρθρο του:

«Αι περιστάσεις εις ας ευρίσκεται το έθνος δεν επιτρέπουσιν μεμψιμοιρίας και παραλληλισμούς. Εις την ανεμοζάλην όμως χαίρεται ο λύκος. Και με αυτό τι; Με αυτό πολύ καλά δυνάμεθα να είπωμεν όπως οι παλαιοί Γάλλοι, απέθανε το ά σ τ ε  ν τ ο ύ α  ο υ, ζήτω το  ά σ τ ε  ν τ ο ύ α  ο ύ».

Και σε άλλη περίπτωση έγραψε:

«Πεπρωμένον είναι φαίνεται ο Αλή Πασάς να εμφανίζηται επί της σκηνής οσάκις το  ά σ τε  ν τ ο ύ α  ο υ διέπει τον δύσμοιρον τούτον τόπον».

Τελικά σε διάφορα διασωθέντα φύλλα, αλλά σποραδικά, βλέπουμε ότι ως συντάκτης αναφέρεται πλέον ο Δ. Καλλιγάς, για τον οποίο δεν διαθέτουμε άλλα στοιχεία. Ήταν όμως ηρωική εκείνη η εποχή για την ελληνική δημοσιογραφία.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης