1932: Οι εφημερίδες Ξάνθης και Κομοτηνής

*Η κορυφή του εγγράφου με τις εφημερίδες Κομοτηνής και Ξάνθης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Το 1932, με τη χώρα να κλυδωνίζεται λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης, ήταν μια προεκλογική χρονιά. Τελικά οι εκλογές διεξήχθησαν στις 25 Σεπτεμβρίου και έγιναν από την κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου, με το σύστημα της απλής αναλογικής. Όμως κανένα κόμμα δεν κέρδισε την αυτοδυναμία και το αποτέλεσμα δυσκόλευε τη συνεργασία κομμάτων, για το σχηματισμό κυβέρνησης.

Τελικά μετά από έντονες παρασκηνιακές διαβουλεύσεις, κυβέρνηση σχημάτισε ο ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος Παναγής Τσαλδάρης από τις 3 Νοεμβρίου 1932 μέχρι τις 16 Ιανουαρίου 1933 οπότε ανέλαβε εκ νέου την κυβέρνηση ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που  οδήγησε τη χώρα στις εκλογές του Μαρτίου του 1933.

Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα, η κυβέρνηση Βενιζέλου του 1932, άρχισε να προετοιμάζεται έγκαιρα. Σ’ αυτό το πολιτικό κλίμα εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για τη Θράκη και μεταξύ άλλων για τον Τύπο και πώς αυτός επηρέαζε το εκλογικό σώμα. Τότε, από τις 12 Φεβρουαρίου το Γραφείο Τύπου του Πολιτικού Γραφείου του πρωθυπουργού ζήτησε πληροφορίες για την κατάσταση του Τύπου στο νομό Ροδόπης, από τη Γενική Γραμματεία της Γενικής Διοίκησης Θράκης.

Στις 24 Φεβρουαρίου 1932, η Γενική Διοίκηση Θράκης, ενημέρωσε το Γραφείο Τύπου του Πολιτικού Γραφείου του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου για τις εφημερίδες του νομού Ροδόπης. Τότε οι σημερινοί νομοί Ροδόπης και Ξάνθης δεν είχαν διαχωρισθεί και υπήρχε ένας ενιαίος νομός Ροδόπης.

Οι εφημερίδες της Κομοτηνής

                Σύμφωνα με το έγγραφο αυτό, που εναπόκειται στο Μουσείο Μπενάκη και στο Ίδρυμα Ελευθερίου Βενιζέλου, στην Κομοτηνή κυκλοφορούσαν τότε οι ακόλουθες εφημερίδες:

*Η εφημερίδα "Ροδόπη"

                *«Ροδόπη»: Είχε αρχίσει να εκδίδεται ως ημερήσια (πλην Κυριακής) από τις 13 Νοεμβρίου 1927 (σ.σ. η χώρα είχε τότε κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη) έχοντας δημοκρατικές αρχές. Κυκλοφορούσε σε ολόκληρο το νομό Ροδόπης. Είχε περιορισμένη κυκλοφορία και στο νομό Έβρου. Η ημερήσια κυκλοφορία της ήταν περί 1.000 φύλλα. Το 1932, επρόσκειτο στη Δημοκρατική Ένωση του Αλέξανδρου Παπαναστασίου και πολιτικά εξυπηρετούσε το βουλευτή Ροδόπης Αναστάσιο Μπακάλμπαση.

                Κατά τη Γενική Διοίκηση Θράκης, η εφημερίδα «έχει σχετικόν κύρος, κυρίως εν τη επαρχία Κομοτηνής και Σαππών. Η οικονομική της κατάστασις όχι ικανοποιητική, καθόσον ως επληροφορήθημεν από τούδε και εφεξής θα εκδίδηται τρις μόνον τηςεβδομάδος».

                Διευθυντής της ήταν ο Διογένης Νούλιας.

*Η εφημερίδα "Πρωία"

                *«Πρωία»: Είχε αρχίσει να εκδίδεται ως ημερήσια (πλην Κυριακής) από την 1^η Οκτωβρίου 1926 (σ.σ. είχαμε τότε την κυβέρνηση του Γεώργιου Κονδύλη, ο οποίος ανέτρεψε την δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου). Ήταν εφημερίδα που δεν υποστήριζε τους λεγόμενους Δημοκρατικούς. Κυκλοφορούσε στο νομό Ροδόπης σε 500-600 φύλλα. Κατά τη διάρκεια της Οικουμενικής Κυβέρνησης (1926-1928) χρησίμευσε ως όργανο του κόμματος των Ελευθεροφρόνων με ηγέτη τον  Ιωάννη Μεταξά και το 1932 υποστήριζε αναφανδόν το Λαϊκό Κόμμα με ηγέτη τον Παναγή Τσαλδάρη.  Ήταν μετριοπαθής εφημερίδα. Το κύρος της το 1932 χαρακτηρίζονταν ως σχετικά μικρό, δεδομένου ότι στο νομό επικρατούσαν τα λεγόμενα Δημοκρατικά κόμματα.

Η οικονομική της κατάσταση ήταν σχετικά καλή γιατί ο ιδιοκτήτης και διευθυντής της Απόστολος Αντωνιάδης, διατηρούσε δικό του τυπογραφείο, το οποίο αναλάμβανε και πολλές άλλες τυπογραφικές εργασίες.

*Η εφημερίδα "Ελευθέρα Σκέψις"

*«Ελευθέρα Σκέψις»: Είχε αρχίσει να κυκλοφορεί προς τα τέλη του 1931. Εξέδιδε δύο φύλλα την εβδομάδα. Υποστήριζε τις αρχές των Φιλελευθέρων. Κυκλοφορούσε στους νομούς Ροδόπης και Έβρου με 1.400 έως 1.500 φύλλα.

Η Γενική Διοίκηση Θράκης θεωρούσε ότι «έχει κύρος και πολιτικήν επιρροήν, καθόσον θεωρείται επίσημον όργανον του κόμματος των Φιλελευθέρων Η οικονομική της κατάστασις ικανοποιητική».

Σύμφωνα με άλλες πληροφορίες, στην έκδοση της εφημερίδας είχε πρωτοστατήσει ο βουλευτής των Φιλελευθέρων Ροδόπης Εμμανουήλ Καρυωτάκης. Την εφημερίδα στήριζε η Λέσχη Φιλελευθέρων και οι βενιζελικοί βουλευτές και τύπωνε ο Απόστολος Αντωνιάδης, οπαδός των Λαϊκών, στον οποίο είχαν αφήσει χρέος. Είχε αναγκασθεί μάλιστα ο Αντωνιάδης να στείλει στις 19 Οκτωβρίου 1932 επιστολή διαμαρτυρίας στον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ζητώντας τα χρήματά του για να πληρώσει και αυτός τους εργάτες του τυπογραφείου του.

Διευθυντής της ήταν ο Μαρίνος Χατζημιχαήλ (πολύτεκνος με τέσσερις κόρες).

*«Βαλκάν»: Μειονοτική δεκαπενθήμερη εφημερίδα της Κομοτηνής. Κυκλοφορούσε  από το 1924 με μερικές διακοπές. Δεν ανήκε σε κανένα πολιτικό κόμμα . Ακολουθούσε δημοκρατικές αρχές.

Η εφημερίδα, κατά τη Γενική Διοίκηση Θράκης, δεν διέθετε κύρος γιατί «ο Διευθυντής αυτής δεν χαίρει υπολήψεως».

Οι εφημερίδες της Ξάνθης

Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα στη γειτονική Ξάνθη, που όπως είπαμε ανήκε στο νομό Ροδόπης τότε, εκδίδονταν ανάλογες εφημερίδες, όπως οι ακόλουθες:

*«Ημερήσια Νέα»: Κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα και είχε δημοκρατικές αρχές. Ήταν όργανο της Δημοκρατικής Ένωσης του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Η κυκλοφορίας της ήταν κυρίως στο νομό Ξάνθης  και περιορισμένα στη λοιπή περιφέρεια του νομού Ροδόπης με 800- 1.000 φύλλα.

Κρίθηκε από τη Γενική Διοίκηση Θράκης ότι έχει κύρος σχετικά καλό, γιατί στην Ξάνθη την υποστήριζαν και οι Λαϊκοί. Η οικονομική της κατάσταση όμως δεν ήταν ικανοποιητική. Εκείνες τις μέρες δικαστικός κλητήρας είχε σφραγίσει τα πιεστήριά της για χρέος 1.400 δραχμών, το οποίο όμως είχε καταβληθεί τελικά.

*«Συνεταιρισμένη Θράκη»: Η εφημερίδα αυτή είχε αρχίσει να κυκλοφορεί από το Φεβρουάριο του 1924 (σ.σ. από 6 Φεβρουαρίου έως 12 Μαρτίου 1924 είχαμε κυβέρνηση Γεωργίου Καφαντάρη). Ήδη στις 24 Φεβρουαρίου που είχε συνταχθεί το έγγραφο της Γενικής Διοίκησης Θράκης, είχε κυκλοφορήσει το δεύτερο φύλλο της.

Ήταν και αυτή όργανο της Δημοκρατικής Ένωσης και την προπαγάνδιζε η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Ξάνθης, ο πρόεδρος της οποίας Αλέξανδρος Μπαλτατζής ήταν φανατικός οπαδός του κόμματος του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, από τότε που είχε διατελέσει ιδιαίτερος γραμματέας του Αναστάσιου Μπακάλμπαση, όταν αυτός ήταν υπουργός Γεωργίας.

*«Αστήρ»:  Ήταν εφημερίδα που κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα, είχε περιορισμένη κυκλοφορία, δημοκρατικές αρχές, αλλά δεν διέθετε κύρος.

*'Εγγραφο της Γενικής Διοίκησης Θράκης για υπόθεση της εφημερίδας 

"Γενή Αντήμ" Ξάνθης, του 1929.

*«Γενή Αντήμ»: Κυκλοφορούσε πολλά χρόνια στην Ξάνθη ως όργανο των νεωτεριζόντων Τούρκων. Χρησίμευε ως όργανο του Τουρκικού Προξενείου. Η αρθρογραφία της ήταν άκρως ανθελληνική και συχνά επιθετική κατά της Ελληνικής Διοίκησης Θράκης. Είχε ικανοποιητική κυκλοφορία μεταξύ του μουσουλμανικού στοιχείου, στο οποίο είχε και σχετική επιρροή. Επισήμως δεν ανήκε σε κανένα κόμμα.

*«Μιλλιέτ»: Μειονοτική εφημερίδα, που κυκλοφορούσε στην Ξάνθη, αλλά είχε περιορισμένη κυκλοφορία. Ως προς τις αρχές της ήταν όπως και της εφημερίδα «Γενή Αντήμ».

*«Τράκια»: Η εφημερίδα αυτή δεν αναφέρεται στο έγγραφο της Γενικής Διοίκησης Θράκης. Αναφέρεται όμως η ύπαρξή της σε άλλα έγγραφα αρχειακού ενδιαφέροντος για δημοσίευμά της, χωρίς άλλα στοιχεία για τη συγκεκριμένη εφημερίδα.

*Εκλογικά αποτελέσματα του 1928, στη Ροδόπη.

                Αξίζει να προσθέσουμε εδώ και τα αποτελέσματα των εκλογών της 25^ης Σεπτεμβρίου 1928 στο νομό Ροδόπης, βάσει ενός χειρόγραφου πίνακα του οικείου Πρωτοδικείου. Ψήφισαν συνολικά 13.565. Πήραν οι Φιλελεύθεροι του Ελευθέριου Βενιζέλου 7.363 ψήφους, οι Λαϊκοί του Παναγή Τσαλδάρη 1.375, οι Προοδευτικοί του Γεώργιου Καφαντάρη 221, το Αγροτικό και Εργατικό Κόμμα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου 2.218, το Αγροτικό Κόμμα (δυσαρεστημένα στελέχη των μεγάλων κομμάτων) 615 και το Ενιαίο Μέτωπο Εργατών- Αγροτών (κομμουνιστές) 1.773 ψήφους.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης