Tο τέλος της εμφύλιας τραγωδίας στον Έβρο, το 1949

*Αντάρτες που αιχμαλωτίσθηκαν στη Μάχη των Μεταξάδων 

και μεταφέρθηκαν στην Αλεξανδρούπολη 

*Ο εμφύλιος έληξε, αλλά στον Έβρο

πολεμούσαν ακόμα, απέλπιδες αντάρτες

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Το 1949 ήταν το έτος τερματισμού του αιματηρού εμφυλίου πολέμου. Το πένθος είχε καλύψει όλη τη χώρα, γιατί οι νεκροί ήταν παιδιά και των δύο αντιμαχόμενων παρατάξεων, παιδιά της Ελλάδας. Οι καταστροφές που έγιναν ανήκαν  περιουσία του ελληνικού λαού. Το αδελφοκτόνο μίσος είχε περισσέψει…  Ο νομός Έβρου, ήταν στην πρώτη γραμμή της συμφοράς, δυστυχώς. Ο εφιάλτης βασάνιζε ακόμα τους ανθρώπους.

                Η χρονιά εκείνη ήρθε με σημαντικές αλλαγές στις ένοπλες δυνάμεις αλλά κι στο στρατόπεδο των ανταρτών. Οι αλλαγές εκείνες, σε συνδυασμό με την όλο και μεγαλύτερη παροχή βοήθειας από τους Αμερικανούς, καθόρισαν αποφασιστικά την πορεία της ελληνικής τραγωδίας.

*Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος νέος τότε υπουργός Εθνικής Άμυνας

 με τον νέο αρχιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο

                Η πρώτη μεγάλη αλλαγή στο στράτευμα ήταν η ανάθεση της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων στον Αλέξανδρο Παπάγο, από τις 20 Ιανουαρίου, με αυξημένες εξουσίες. Τα βασικά χαρακτηριστικά του εμφυλίου πολέμου το 1949, ήταν η εκκαθάριση της Πελοποννήσου και σταδιακά η εκκαθάριση των προγεφυρωμάτων των ανταρτών στον κύριο κορμό της χώρας, που άρχισε από το 1948. Στόχος ήταν να απωθηθούν οι αντάρτες στα βόρεια σύνορα. Οι καταλήψεις της Νάουσας στις 11 Ιανουαρίου (και για τέσσερις μέρες) και του Καρπενησίου (επί 19 μέρες) στις 21 Ιανουαρίου από τους αντάρτες, δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, γιατί οι κυβερνητικές δυνάμεις μετά από αιματηρές μάχες ανακατέλαβαν τις δύο πόλεις.

                Από τις 12 Φεβρουαρίου ανέλαβε την αρχιστρατηγία των ανταρτών μετά τη μεγάλη διαφωνία με τον Μάρκο Βαφειάδη, για το είδος του πολέμου, ο Νίκος Ζαχαριάδης. Απέτυχε όμως να καταλάβει τη Φλώρινα και άλλες κατοικημένες περιοχές. Εγκλωβίστηκε στο Γράμμο και στο Βίτσι, όπου γράφηκε με πολύ αίμα, ο δραματικός επίλογος του Εμφυλίου.

                Στο πλαίσιο των μεγάλων αλλαγών στη διοίκηση του στρατεύματος, το Φεβρουάριο τρία από 30 Τάγματα της Εθνοφρουράς, που ήταν στη δικαιοδοσία της VII Μεραρχίας και βρίσκονταν στη Θράκη μετονομάσθηκαν σε ελαφρά Τάγματα. Το Τακτικό Στρατηγείο Εθνοφρουράς Διδυμοτείχου, πού από το 1948 έδρευε στη Σουφλί, μεταφέρθηκε στο Διδυμότειχο από 14 Μαρτίου 1949 και μετονομάσθηκε σε 81^ο Ελαφρό Σύνταγμα Πεζικού.

                Ο στρατός άρχισε να αποκτά αυτοπεποίθηση και επιθετικό πνεύμα, καταδίωκε τους αντάρτες και δεν έμενε στατικός και οχυρωμένος στις πόλεις. Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις έγιναν ευρύτερες, με ταυτόχρονη εδραίωση των στρατιωτικών δυνάμεων, στις περιοχές που εκκαθάριζαν.

                Το Γ’ ΣΣ υπολόγιζε ότι μεταξύ του ποταμού Έβρου και του Μενοίκιου Όρους στα σύνορα των νομών Δράμας και Σερρών δρούσαν πλέον 1200 αντάρτες που διέθεταν ένα τουλάχιστον πυροβόλο. Είχαν γίνει πλέον σημαντικές μετακινήσεις ανταρτών προς το Γράμμο, πέραν των μεγάλων απωλειών που είχαν σε νεκρούς, αυτομολούντες και αιχμαλώτους.

*Χάρτης της Θράκης (ΔΙΣ/ΓΕΣ)

Οι μάχες στο νομό Έβρου

                Στο νομό Έβρου, οι μάχες άρχισαν από τις 2 Ιανουαρίου 1949, με επίθεση ανταρτών που ξεκίνησαν από το ύψωμα Μπουκατέ Νταγ, όπου είχαν λημέρια εναντίον της Κορνοφωλιάς Σουφλίου. Το χωριό υπεράσπιζε ένα τμήμα του 39^ου Τάγματος Εθνοφρουράς και άνδρες των ΜΕΑ (Μονάδες Εθνικής Ασφαλείας). Επίσης από το Σουφλί ήρθαν ενισχύσεις και έτσι η επίθεση αποκρούστηκε. Δύο άνδρες της Εθνοφρουράς και των ΜΕΑ, έχασαν τη ζωή τους, ενώ άλλοι δύο τραυματίσθηκαν. Δεκαπέντε αντάρτες παραδόθηκαν, όταν κυνηγήθηκαν μέχρι τα υψώματα του Μπουκατέ  Νταγ προς τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

                Την νύχτα εκείνη από τη 1 έως τις 5 το πρωί χτυπήθηκε με Πυροβολικό το Σουφλί. Ο στρατός ανταπέδωσε με πυρά Πυροβολικού. Δύο αντάρτες έχασαν τη ζωή τους, 12 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι με τον οπλισμό τους. Επίσης σκοτώθηκε ένας άνδρας των ΜΑΥ (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου, που απαρτίζονταν από ιδιώτες, επικουρικά προς το στρατό) και τραυματίσθηκαν άλλοι τρεις.

                Στο ορεινά του Σουφλίου στην Πεσσάνη, τμήμα στρατού καταδίωξε δύναμη ανταρτών και όταν βρήκε εγκαταστάσεις τους, τις κατέστρεψε. Ερεύνησε μάλιστα την περιοχή και βρήκε 50 βλήματα πυροβόλου, 13 νάρκες και μεγάλες ποσότητες τροφίμων.

                Σύμφωνα με τις εφημερίδες της 10^ης Ιανουαρίου, οι αντάρτες επιχείρησαν να απαγάγουν οικογένειες από το χωριό Βρυσικά Διδυμοτείχου, αλλά απέτυχαν γιατί τους καταδίωξε ο στρατός. Μια άλλη ανταρτική μονάδα, που πήγαινε να χτυπήσει τον Πεντάλοφο Ορεστιάδας, έπεσε σε ναρκοπέδιο και αναγκάσθηκε να αποσυρθεί μέσα στο βουλγαρικό έδαφος.

                Στις 20 Ιανουαρίου από το χωριό Λάδη Διδυμοτείχου ξεκίνησε μια επιχείρηση αναγνώρισης στην περιοχή, από λόχο του 40^ου Τάγματος Εθνοφρουράς, αλλά έπεσε σε ναρκοπέδιο των ανταρτών. Δύο εθνοφρουροί βρήκαν το θάνατο και άλλοι 10 τραυματίσθηκαν.

                Το ίδιο βράδυ χτυπήθηκε το Σουφλί με πυροβολικό. Έπεσαν πλέον των 20 βλημάτων πυροβόλου. Υπέστησαν ζημίες 3 σπίτια. Ταυτόχρονα άλλοι αντάρτες επιτέθηκαν σε εξωτερικά φυλάκια. Μια μικρή ομάδα, που μπόρεσε να εισδύσει μέσα στην πόλη απήγαγε ένα άνδρα των ΜΕΑ. Την ίδια ώρα άλλοι αντάρτες παρενόχλησαν τα εξωτερικά φυλάκια του Διδυμοτείχου με πυρά πεζικού.

                Η νύχτα εκείνη είχε και άλλα απρόοπτα. Αντάρτες σαμποτέρ ανατίναξαν μια μικρή γέφυρα και σιδηροτροχιά στο 14^ο χιλμ. της γραμμής Αλεξανδρούπολης- Ορεστιάδας.

*Ο τάφοςτου Δεκανέα του 38ου Ταγμ. Εθνοφρουράς Δαλακάκη Ιωάννη στο στρατιωτικό κοιμητήριο Φερών. Ο Δαλακάκης τραυματίστηκε βαριά στο χωριό Λευκίμη ύστερα από έκρηξη νάρκης, με την οποία είχαν παγιδεύσει οι αντάρτες στρατιωτικό φυλάκιο. Ξεψύχησε κατά την πολύωρη διακομιδή του στη Αλεξανδρούπολη με τραίνο μέσω Τυχερού (φωτογραφία του Θανάση Δουλγεράκη)

                Στις 28 Ιανουαρίου στην περιοχή του Κορύμβου Έβρου στρατιωτικό τμήμα συνεπλάκη επί τρεις ώρες με ομάδα 300 αναρτών. Στη μάχη αυτή- κατά τις εφημερίδες- σκοτώθηκαν 12 αντάρτες και τραυματίσθηκαν 15. Από τον στρατό υπήρξαν 2 τραυματίες οπλίτες.

                Στις 31 Ιανουαρίου τμήματα του 38^ου Τάγματος Εθνοφρουράς, που πραγματοποιούσαν αναγνωρίσεις στην ορεινή περιοχή Μπουκατέ Νταγ, συνεπλάκη με αντάρτες. Δύο αντάρτες σκοτώθηκαν και ένας συνελήφθη.

*Ο Αλεξανδρουπολίτης Ηλίας Σ. Παπαδόπουλος, νεκρός στη Μάχη των Μεταξάδων

                Την 1^η Φεβρουαρίου 1949 μια ομάδα 100 ανταρτών επιτέθηκε στα Δίκαια Ορεστιάδας. Αντιμετωπίστηκε από δυνάμεις του στρατού και της χωροφυλακής. Οι αντάρτες μπόρεσαν να απαγάγουν τον ιερέα του χωριού και 8 ιδιώτες. Σκοτώθηκε ένας στρατιώτης. Από τους αντάρτες ένας συνελήφθη αιχμάλωτος ένας τραυματίσθηκε. Οι αντάρτες μετά την επίθεση αποσύρθηκαν στο βουλγαρικό έδαφος στο ύψος τους Αντρέγεβο.

                Την επόμενη μέρα το βράδυ, έγιναν επιθέσεις στα χωριά Κουφόβουνο, Λάβαρα, Αμόριο και Νεοχώρι, αλλά συνάντησαν σθεναρή αντίσταση και εγκατέλειψαν στα πεδία της μάχης 4 νεκρούς και έναν αιχμάλωτο. Οι αρχές θεωρούσαν, ότι το σύνολο των νεκρών ανταρτών ήταν άνω των 15. Έχασαν τη ζωή τους δύο στρατιώτες και τραυματίσθηκαν τρεις/

                Τις πρώτες πρωινές ώρες της 3^ης Φεβρουαρίου 1949 διμοιρία του 94^ου Ελαφρού Τάγματος, που έδρευε στο χωριό Κυριακή βορειοδυτικά του Σουφλίου προσβλήθηκε από τους αντάρτες. Ένας αξιωματικός και ένας στρατιώτης τραυματίσθηκαν, αλλά 9 άλλοι οπλίτες κηρύχθηκαν αγνοούμενοι. Ένας αντάρτης συνελήφθη και άλλος ένας έπεσε νεκρός κατά τη μάχη. Την ίδια νύχτα χτυπήθηκε από αντάρτες και το χωριό Άβας Αλεξανδρούπολης, αλλά αποκρούσθηκε.

                Στις 4 Φεβρουαρίου εκτελέσθηκαν στην Αλεξανδρούπολη, ύστερα από απόφαση του έκτακτου στρατοδικείου δύο αντάρτες. Οι εποχές ήταν πολύ σκληρές….

                Δυο μέρες μετά έγινε επίθεση ανταρτών στην Καβησσό Φερών. Έβαλαν φωτιά στα σπίτια των Στ. Κουφάκη και Αργ. Βάθρακα και της Λαμπρούσας Σταμπολίδου.

                Στις 7 του μηνός οι αντάρτες ανατίναξαν έξω από τις Φέρες μια μικρή σιδηροδρομική γέφυρα.

                Στις 9 Φεβρουαρίου λόχοι του 94^ου Ελαφρού Τάγματος, που κατείχαν υψώματα δυτικά του Διδυμοτείχου στην παραμεθόριο περιοχή προσβλήθηκαν από τους αντάρτες. Δύο οπλίτες τραυματίσθηκαν, ενώ παραδόθηκε ένας αντάρτης.

                Την ίδια μέρα, μια ομάδα κομάντος του στρατού επιτέθηκε εναντίον ενός οικισμού κοντά στο χωριό Δορίσκος Αλεξανδρούπολης, όπου βρίσκονταν μια ομάδα 50 ανταρτών. Στη συμπλοκή έχασε τη ζωή του ο επικεφαλής των ανταρτών με το ψευδώνυμο Αετός και τραυματίσθηκαν άλλοι δύο. Επίσης στρατιωτικό απόσπασμα συνεπλάκη στο χωριό Δωρικό Αλεξανδρούπολης με ομάδα ανταρτών οι οποίοι ανατίναξαν στο 27^ο χιλμ τη σιδηροδρομική γέφυρα της γραμμής Αλεξανδρούπολη- Φέρες. Στη μάχη έχασαν τη ζωή τους δύο αντάρτες και τραυματίσθηκε ένας.

                Στις 11 Φεβρουαρίου μια ομάδα ανταρτών επιτέθηκε με βαρείς όλμους κατά των στρατιωτικών τμημάτων και των δυνάμεων Χωροφυλακής στην Κίρκη Αλεξανδρούπολης, χωρίς αποτέλεσμα.

                Την άλλη μέρα, στο νομό Έβρου σκοτώθηκε από εκραγείσα νάρκη ο ανθυπολοχαγός του 717 Λόχου Μηχανικού Ιωάννης Κυπαρισιάδης.

*Στρατιωτικό αεροδρόμιο Διδυμοτείχου (Αρχείο Ι. Τζέλα)

                Στο Διδυμότειχο, υπήρχε πεδίο προσγειώσεως αεροπλάνων από το 1948  και το 1949 η ύπαρξή του αναφέρεται σε έγγραφο του 717 Λόχου Μηχανικού που υπάρχει στα αρχεία της ΔΙΣ/ΓΕΣ. Το πρώτο 15νθήμερο του Φεβρουαρίου 1949, κατά το έγγραφο, είχε διατεθεί εκεί ένα συνεργείο για ανίχνευση ναρκών. Οι νάρκες ήταν ο μόνιμος εφιάλτης και των κατοίκων και του στρατεύματος. Και ο εφιάλτης αυτός δυστυχώς διατηρήθηκε και μερικά χρόνια μετά τον Εμφύλιο, με αρκετά αθώα θύματα στα χωριά του νομού Έβρου

                Μεγάλη επίθεση με βαρέα όπλα, πραγματοποίησαν οι αντάρτες εναντίον της Κίρκης Αλεξανδρούπολης, στις 15 Φεβρουαρίου. Παρά την αντίσταση των δυνάμεων ασφαλείας, οι αντάρτες κατόρθωσαν να εισέλθουν στο χωριό, όπου πυρπόλησαν το σιδηροδρομικό σταθμό και φεύγοντας στις 3 το πρωί  απήγαγαν 26 άνδρες και 13 γυναίκες.

                Τμήματα του 39^ου Τάγματος Εθνοφρουράς, πραγματοποιώντας στις 24 Φεβρουαρίου εξερεύνηση της περιοχής βορείως του χωριού Άβας Αλεξανδρούπολης, συνεπλάκη με λόχο ανταρτών, οι οποίοι τελικά αναγκάσθηκαν να συμπτυχθούν προς τις κορφές του Μπουκατέ Νταγ. Τρείς αντάρτες έπεσαν νεκροί, ένας συνελήφθη και τρεις παραδόθηκαν.

                Στις 28 Φεβρουαρίου οι αντάρτες πραγματοποίησαν επίθεση εναντίον της Χωροφυλακής και των ΜΑΥ στην Άνθεια Αλεξανδρούπολης. Μια ομάδα ανταρτών μπήκε μέσα στο χωριό, αλλά με σκληρή μάχη εκδιώχθηκε. Ένας ιδιώτης έχασε τη ζωή του.

Μια ανήσυχη βραδιά…

                Ανήσυχη ήταν η βραδιά της 25^ης Φεβρουαρίου 1949, στο νομό Έβρου. Στόχος των ανταρτών έγινε το Διδυμότειχο, από τις 7 έως τις μ.μ. Με πυροβόλο και βαρείς όλμους από τη θέση μοναστήρι Ζωοδόχου Πηγής χτύπησαν το νοτιοδυτικό τμήμα της πόλης και το εξωτερικό φυλάκιο. Έριξαν περί τα 50 βλήματα Πυροβολικού, τραυματίζοντας 4 ιδιώτες. Ταυτόχρονα άλλοι αντάρτες ανατίναξαν κοντά στο χωριό Αμόριο σιδηροδρομική γέφυρα. Επίσης στην υπ αριθμ 24 σήραγγα μεταξύ Κίρκης και λιγνιτωρυχείων τοποθέτησαν δύο τόνους εκρηκτικών. Από την ανατίναξη προξενήθηκαν μεγάλες ζημιές και η συγκοινωνία με τα τρένα διεκόπη για περίπου 10 μέρες. Στην Κορνοφωλιά στρατολόγησαν  βίαια 25 γυναίκες και 12 άνδρες. Τέλος δύναμη της Χωροφυλακής και των ΜΑΥ συνεπλάκη με αντάρτες κοντά στο χωριό Αμπελάκια Ορεστιάδας. Δύο αντάρτες έχασαν την ζωή τους, τραυματίσθηκε ένας χωροφύλακας και ένας άνδρας των ΜΑΥ.

                Μια αμαξοστοιχία, που μετέφερε δύο διλοχίες στρατιωτών από την Αλεξανδρούπολη στην Κομοτηνή προσβλήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου από ανταρτική δύναμη με όλμους και οπλοπολυβόλα, την ώρα που στάθμευε στο χωριό Κίρκη Αλεξανδρούπολης. Οι στρατιώτες κατέβηκαν αμέσως από το τρένο, συνεπλάκησαν με τους επιτιθέμενους και τους καταδίωξαν. Από τα βλήματα των όλμων από τη μία διλοχία έχασαν τη ζωή τους 3 οπλίτες και τραυματίσθηκαν ένας αξιωματικός και 27 οπλίτες. Από την άλλη διλοχία  υπήρξαν 2  οπλίτες νεκροί και 3 τραυματίες.

                Στις 5 Μαρτίου οι αντάρτες πραγματοποίησαν επίθεση εναντίον τμήματος του 39^ου Τάγματος Εθνοφρουράς, που ήταν εγκατεστημένο σε ύψωμα δυτικά του χωριού Λυκόφη Σουφλίου. Έγινε μάχη και οι επιτιθέμενοι αναγκάσθηκαν συμπτυχθούν δυτικότερα. Οκτώ αντάρτες έχασαν τη ζωή τους και τέσσερις παραδόθηκαν. Από τους οπλίτες τραυματίσθηκαν τρεις.

                Μια ομάδα ανταρτών χτύπησε τη νύχτα της 17^ης Μαρτίου το χωριό Λάδη Διδυμοτείχου. Αποκρούσθηκε από διμοιρία του 40^ου Τάγματος Εθνοφρουράς και τμήμα των ΜΕΑ. Η διμοιρία είχε έναν τραυματία. Δύο αντάρτες σκοτώθηκαν και 5 παραδόθηκαν.

                Το πρωί της 29^ης Μαρτίου μια άλλη ομάδα ανταρτών εκτέλεσε έξω από το χωριό Λαγηνά Σουφλίου ένα χωροφύλακα και απήγαγε δύο άνδρες των ΜΕΑ. Την ίδια μέρα τμήματα του 37^ου και του 39^ου Τάγματος Εθνοφρουράς κινήθηκαν για αναγνωρίσεις στην περιοχή Κίρκης βορειοδυτικά της Αλεξανδρούπολης, αλλά συναντήθηκαν με ομάδα ανταρτών. Έγινε μάχη. Δύο αντάρτες σκοτώθηκαν. Τραυματίσθηκε ελαφρά ο διοικητής του 39^ου Τάγματος.

*Ο Αλεξανδρουπολίτης Γεώργιος Ναπ. Πατσούκας, έχασε τη ζωή του στο Βίτσι, το 1949

                Σύμφωνα με ανταπόκριση από την Αλεξανδρούπολη, που δημοσιεύθηκε στις 7 Απριλίου 1949, ο Βούλγαρος Λουκάς Λιούμπης με καταγωγή από την Μάκρη Αλεξανδρούπολης, σκοτώθηκε από στρατιωτικό απόσπασμα σε συμπλοκή με αντάρτες στην περιοχή της Κίρκης. Επρόκειτο για αρχηγό ομάδας σαμποτέρ, που είχε επικηρυχθεί αντί 16 εκ. δρχ. (πληθωρικό τότε το νόμισμα). Το πτώμα του μεταφέρθηκε στην Αλεξανδρούπολη για να διαπιστωθεί η ταυτότητά του.

                Στις 5 Απριλίου ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο του 551 Τάγματος Πεζικού, που μετέφερε οπλίτες και τρόφιμα στα υψώματα Τατάρ Παναΐρ ανατινάχθηκε από νάρκη. Τραυματίσθηκαν 6 οπλίτες. Το αυτοκίνητο καταστράφηκε. Την ίδια μέρα τμήματα του τάγματος κινούμενα για αναγνώριση προς το Μικρό Δέρειο συνεπλάκησαν με αντάρτες, οι οποίοι έχασαν στη μάχη 7 συντρόφους τους. Τρείς άλλοι συνελήφθησαν. Ενώ τέσσερις παραδόθηκαν.

Και άλλος υποστράτηγος νεκρός

                Μια δυσάρεστη είδηση στις 6 Απριλίου, επηρέασε έστω και έμμεσα τη Θράκη. Ένα αεροπλάνο της αεροπορικής εταιρείας ΤΑΕ που πήγαινε από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα, κατέπεσε στην περιοχή της Μαλακάσας. Είκοσι δύο επιβάτες βρήκαν το θάνατο. Ανάμεσά τους και ο υποστράτηγος Γεώργιος Κότσαλος διοικητής της VII Μεραρχίας, ο οποίος είχε αντικαταστήσει τον υποστράτηγο Αλέξανδρο Ασημακόπουλο, που βρήκε το θάνατο έξω από το Φυλακτό Σουφλίου, από έκρηξη νάρκης, το 1948. Νέος διοικητής της Μεραρχίας από 8 Ιουνίου 1949 τοποθετήθηκε ο υποστράτηγος Δημήτριος Λάιος. Η Μεραρχία αυτή με έδρα την Καβάλα, διοικούσε στρατιωτικά την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.

                Δύναμη ανταρτών στις 12 Απριλίου 1949 επιτέθηκε στο χωριό Πετράδες Διδυμοτείχου και στρατολόγησε βιαίως 15 άτομα. Ένας από τους απαχθέντες, όταν επιχείρησε να δραπετεύσει, πυροβολήθηκε και έχασε τη ζωή του. Την επομένη η ομάδα αυτή, διερχόμενη από το χωριό Κυανή Διδυμοτείχου έπεσε σε ενέδρα της Χωροφυλακής. Έγινε μάχη και οι χωροφύλακες επέτυχαν να απελευθερώσουν όλους τους απαχθέντες από τους Πετράδες.

                Στις 13 Απριλίου (άλλη γρουσούζική μέρα και αυτή, θυμηθείτε τους θανάτους του υποστράτηγου Ασημακόπουλου και του ταξίαρχου Ρογκόπουλου το 1948) βρήκε το θάνατο από έκρηξη νάρκης δυτικά του Σουφλίου ο έφεδρος ανθυπολοχαγός του 83^ου Τάγματος Εθνοφρουράς Ευθύμιος Γαρουφαλής.

                Εν τω μεταξύ στα δυτικά ορεινά του νομού Έβρου, συνεχίζονταν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, χωρίς ιδιαίτερη ένταση και με αύξηση εθελοντικών παραδόσεων ανταρτών στις κυβερνητικές δυνάμεις.

*Μια από τις αποθήκες οπλισμού των ανταρτών

                Στις 27 Απριλίου ο στρατός (1^ος Λόχος του 551 Τάγματος Πεζικού) βρήκε αποθήκη οπλισμού στην περιοχή Ομαρλάρ. Περιείχε 194 τυφέκια διαφόρων τύπων, 6 ελαφρά πολυβόλα, 1 βαρύ πολυβόλο, 2 ατομικούς όλμους, 1 όλμο 3’’ και ένα τηλέμετρο.

                Την επομένη, η περίπολος βρήκε κρυμμένες οπλοβομβίδες. Μία όμως εξερράγη με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του ο στρατιώτης Ιωάννης Γιανναράκης. Βρέθηκε εκεί και ένα κιβώτιο πυρομαχικών και ανταλλακτικά πυροβόλου. Μια άλλη περίπολος  βρήκε 20 φτυάρια και 20 σκαπάνες, 10 γεμιστήρες μπρεν, 1 κάνη μπρεν, 2 κάνες μυδραλίου, 10 γερμανικές χειροβομβίδες και 10 μπουκάλια γεμάτα βενζίνη.

                Την ίδια μέρα δηλαδή στις 28 Απριλίου ομάδα ανταρτών έπεσε σε ενέδρα του στρατού κοντά στο χωριό Λαγηνά Σουφλίου, ‘Ένας αντάρτης νεκρός και ένας αιχμάλωτος.

*"Μαχόμενοι σώμα προς σώμα"

                Στις 30 Απριλίου και ενώ είχε αρχίσει η εκκαθαριστική επιχείρηση «Αιχμή» τμήματα του 551 Τάγματος Πεζικού προχώρησαν προς την ορεινή περιοχή Σιβρί Τεπέ- Γονικού  στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο. Κατά την κατάληψη του υψώματος 925, που το κατείχαν οι αντάρτες έγινε σκληρή μάχη. Ο στρατός συνέλαβε 14 αιχμάλωτους αντάρτες. Οχτώ αντάρτες έχασαν τη ζωή τους, ενώ οι υπόλοιποι συμπτύχθηκαν προς την κατεύθυνση της Βουλγαρίας. Από το Τάγμα έχασε τη ζωή του ο στρατιώτης Σκουλατάκης και τραυματίσθηκε ο στρατιώτης Κυριακίδης Αντ. Κατά το ημερολόγιο της μονάδας «αμφότεροι μαχόμενοι σώμα προς σώμα».

                Το Μάιο του 1949 το ΓΕΣ είχε πληροφορίες, ότι οι δυνάμεις της VΙΙ Μεραρχίας των ανταρτών υπό τον καπετάν Χείμαρρο από την περιοχή του Μπουκατέ Νταγ μετακινήθηκαν προς τη Μυρτίσκη της Ροδόπης και φέρονταν μετακινούμενες δυτικότερα.

                Ο στρατός συνέχιζε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις με σύστημα αλλά και επιμονή.

                Επάνω στα ορεινά προς το πομακικό χωριό Ουρανία κινήθηκαν στρατιωτικά τμήματα του 551 Τάγματος Πεζικού, στις 2 Μαΐου, αλλά από το φόβο να κυκλωθούν, υποχώρησαν σε ασφαλέστερες τοποθεσίες, αφού συνήψαν σφοδρή μάχη. Οι αντάρτες πρόλαβαν όμως να απαγάγουν ένα δεκανέα.

*Ο ταγματάρχης Ιωάννης Ψηλογιάννης, θύμα νάρκης

                Μια ακόμη νάρκη σκόρπισε το θάνατο στις 2 Μαΐου. Ένα στρατιωτικό τζιπ, που εκινείτο στην περιοχή του Μπουκατέ Νταγ, προσέκρουσε σε νάρκη με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο διοικητής του 38^ου Τάγματος Εθνοφρουράς, ταγματάρχης Ιωάννης Ψηλογιάννης.

                Στις 7 Μαΐου 1949 ένα φορτηγό αυτοκίνητο του 551 Τάγματος Πεζικού, που μετέφερε στρατιώτες, ανατινάχθηκε από πρόσκρουση σε νάρκη, κοντά στο χωριό Μικρό Δέρειο. Τραυματίσθηκε ένας στρατιώτης. Οι αντάρτες που έβαλαν τη νάρκη ήταν κοντά στο σημείο και έγινε αμέσως συμπλοκή, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τέσσερις αντάρτες.

*Μάχες στους Μεταξάδες, γιορτές στην Αλεξανδρούπολη

Η Αλεξανδρούπολη γιορτάζει…

                Η Αλεξανδρούπολη στις 15 Μαΐου γιόρτασε την 29η επέτειο της απελευθέρωσής της, παρουσία του νομάρχη Πατσουράκη, του στρατηγού Στέφανου Πρόκου, του δημάρχου Κουταβέλη και άλλων επισήμων. Στην παρέλαση εκείνη για πρώτη φορά οι μαθήτριες του Γυμνασίου παρουσιάσθηκαν με ομοιόμορφη εμφάνιση, χάρη στη γυμνάστρια Φωφώ Φουρτούνα. 

*Και οι μαυροφορεμένες στην παρέλαση της Αλεξανδρούπολης

Το ίδιο συνέβη και με τα αγόρια που παρέλασαν με επικεφαλής το γυμναστή Φώτη Αλιφέρη. Στην παρέλαση πήραν μέρος μαυροφορεμένες γυναίκες, θύματα πολέμου. Το βράδυ χόρεψαν εθνικούς χορούς  και ακολούθησε λαμπαδηφορία.

*Σχεδιάγραμμα της ΔΙΣ/ΓΕΣ για την κατανόηση της Μάχης των Μεταξάδων 

Η Μάχη των Μεταξάδων

                Το διάστημα από 15 έως 20 Μαΐου, υπήρξε κρίσιμο και για το αντάρτικο κίνημα αλλά και για τις κυβερνητικές δυνάμεις. Μιλάμε για την πενθήμερη μάχη των Μεταξάδων. Ήταν η μεγαλύτερη και τελευταία μεγάλη μάχη στον νομό Έβρου.

                Οι Μεταξάδες ένα σημαντικό κεφαλοχώρι εγγύς των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, είχε υποστεί πολλές επιθέσεις των ανταρτών, όπως είδαμε σε προηγούμενες αφηγήσεις, από τότε που άρχισε ο εμφύλιος.

                Το Μάιο του 1949, είχε οχυρωθεί καλύτερα, αφού τότε έδρευε εκεί ένας Λόχος Ανιχνευτών του 81^ου Ελαφρού Συντάγματος Πεζικού και είχαν γίνει οχυρωματικά έργα.

                Η μάχη άρχισε με επίθεση των ανταρτών τα ξημερώματα της 15^ης Μαΐου. Αμέσως κινήθηκαν  ενισχύσεις Ταγμάτων Εθνοφρουράς από τα χωριά Κυπρίνος και Κυριακή, αλλά αναχαιτίσθηκαν από ανταρτικές δυνάμεις στο χωριό Παλιούρι και στην τοποθεσία Τατάρ Παναΐρ. Ο αγώνας συνεχίσθηκε και την επομένη, καθώς οι αντάρτες κατέχοντας οχυρές θέσεις  προς τα χωριά Λάδη, Πολιά, Αβδέλα και άλλες τοποθεσίες γύρω από τους Μεταξάδες, δεν επέτρεπαν την προσέγγιση ενισχύσεων.

                Στην μάχη έδωσε το παρόν και η Αεροπορία η οποία έπληττε τις θέσεις που κατείχαν οι αντάρτες και ταυτόχρονα έριχνε τρόφιμα και πυρομαχικά μέσα στο χωριό για να αντέξει η άμυνά του. Εντυπωσιακές ήταν οι βυθίσεις των αεροσκαφών σε χαμηλό ύψος, που προκαλούσαν πανικό στις τάξεις των ανταρτών.

                Το τακτικό στρατηγείο της Στρατιωτικής Διοίκηση Θράκης είχε προωθηθεί στο Διδυμότειχο.

                Οι σφοδρές μάχες συνεχίσθηκαν και στις 17 Μαΐου. Παρά τη ύπαρξη Πυροβολικού και Αεροπορίας, οι αντάρτες πολεμούσαν με επιμονή και αποφασιστικότητα κρατώντας τις θέσεις τους πλην της Πολιάς, που την κατέλαβε ο στρατός.

                Στις 18 Μαΐου ο υποδιοικητής της VII Μεραρχίας προωθήθηκε στο κοντινό Μικρό Δέρειο. Ο στρατός κατάφερε να καταλάβει τα υψώματα γύρω από το χωριό Αβδέλα. Πυροβολικό και Αεροπορία συνέχιζαν το σφυροκόπημά τους, ενώ προστέθηκε και ουλαμός τεθωρακισμένων.

                Το πρωί της 19^ης Μαΐου εξαπολύθηκε επίθεση εναντίον των αναρτών στα υψώματα Τατάρ Παναΐρ τα οποία κατέλαβε ο στρατός μετά από ολοήμερη μάχη και παρά τη σοβαρή αντίσταση των ανταρτών, οι οποίοι συμπτύχθηκαν στα υψώματα Τζιβά Κουρού. Με τη βοήθεια των σφοδρών βομβαρδισμών της Αεροπορίας καταλήφθηκαν και άλλα υψώματα όπως το ύψωμα «Της Βουλγάρας το χωράφι» κ.ά.

                Τα μεσάνυχτα της 19^ης προς 20^η Μαΐου οι αντάρτες αναγκάσθηκαν άρχισαν να συμπτύσσονται προς τα δυτικά καταδιωκόμενοι από το στρατό. Οι Μεταξάδες άντεξαν…

                Οι απώλειες της μάχης των Μεταξάδων ήταν ένας νεκρός έφεδρος ανθυπολοχαγός ο Ευάγγελος Μώρος του 93^ου Τάγματος Εθνοφρουράς, που σκοτώθηκε στις 16 Μαΐου, 11 νεκροί οπλίτες και 62 τραυματίες. Υπήρχαν επίσης 6 αγνοούμενοι οπλίτες, 5 νεκροί, πέντε τραυματίες και 2 αγνοούμενοι άνδρες των ΜΕΑ. Από τους Μεταξάδες απήχθησαν 4 άνδρες και 7 γυναίκες.

                Από την πλευρά των ανταρτών- σύμφωνα με στοιχεία του στρατού-  υπήρξαν 173 νεκροί και 108 συλληφθέντες ή παραδοθέντες αντάρτες. Από πλευράς λαφύρων βρέθηκε άφθονος οπλισμός (ατομικά τυφέκια και αυτόματα) 3 όλμοι και 12 μυδράλια.

                Και επειδή πόλεμος δεν σημαίνει μόνο όπλα, αλλά και προπαγάνδα, αξίζει να αναφερθεί εδώ, ότι στο Μηναίο Δελτίο που εξέδιδε το Γενικό Αρχηγείο των ανταρτών αναφέρεται π.χ. για την πρώτη μέρα της μάχης 15 Μαΐου ότι ο στρατός είχε 69 νεκρούς, 185 τραυματίες και 16 αιχμάλωτους. Και ο ίδιος ο καπετάν Κρίτων στο βιβλίο του σελ. 385, ομολογεί: «Πρόκειται για ψεύτικους αριθμούς, που απέχουν από την πραγματικότητα όσο η γη από τον ουρανό».

                Άραγε ποιες πρέπει να ήταν οι πραγματικές απώλειες των ανταρτών; Κατά τον Κρίτωνα και πάλι (σελ.385) από το σύνολο 1378 ανταρτών και στελεχών, μόλις και μετά βίας γλίτωσαν κακήν κακώς 420-450. Όλοι οι άλλοι έπεσαν νεκροί, τραυματίες, αιχμάλωτοι, αγνοούμενοι. Και στο σημείο αυτό, ο καπετάνιος δεν μιλάει για παραδοθέντες, που όντως υπήρξαν…. Όμως τα νούμερα που δίνει είναι όντως συγκλονιστικά.

                Η συμμετοχή των πολεμικών αεροπλάνων που ξεκινούσαν από το αεροδρόμιο της Καβάλας υπήρξε μεγάλης σημασίας. Ωστόσο στη Μάχη των Μεταξάδων πέντε αεροπλάνα έκαναν αναγκαστική προσγείωση και άλλα 20 εβλήθησαν ελαφρά από τους αντάρτες χωρίς να διακόψουν τις πτήσεις τους.

                Όμως η μάχη των Μεταξάδων, που στρατηγικά έκρινε τον τερματισμό του αντάρτικου στον νομό Έβρου, είχε και πολλές ευρύτερες παραμέτρους. Γι αυτό θα χρειασθεί να επανέλθουμε με άλλο άρθρο…

Οι ατελέσφορες επιθέσεις συνεχίζονται

                Παρά την συντριβή των ανταρτών στους Μεταξάδες και την συρρίκνωση των ανταρτικών δυνάμεων στο νομό Έβρου, οι ελάχιστοι εναπομείναντες αντάρτες, συνέχιζαν καταδιωκόμενοι απηνώς, τον απέλπιδα αγώνα τους, που δεν είχε πλέον καμιά προοπτική.

                         Μια επίθεση ανταρτών, ατελέσφορη, σημειώθηκε στις 18 Ιουνίου βόρεια της Αλεξανδρούπολης.  Οι εφημερίδες έγραψαν την επομένη, ότι ήταν μια κίνηση αντιπερισπασμού για να τονωθεί το ηθικό των ανταρτών μετά την πανωλεθρία στη Μάχη των Μεταξάδων.

*Από την αναχώρηση του βασιλέως Παύλου για την Αλεξανδρούπολη

                Τις ημέρες εκείνες επισκέφθηκε τον νομό Έβρου και ο βασιλεύς Παύλος. Έφτασε στην Αλεξανδρούπολη με αεροπλάνο της ΤΑΕ, συνοδευόμενος από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Στην Αλεξανδρούπολη προήδρευσε σε σύσκεψη στις 20 Ιουνίου, στα γραφεία της Ταξιαρχίας. Στη συνέχεια επισκέφθηκε σιδηροδρομικά το Σουφλί, το Διδυμότειχο και την Ορεστιάδα. Κατά την επίσκεψή του στο Διδυμότειχο, απαντώντας σε προσφώνηση του Δημάρχου της πόλης, ο βασιλεύς τόνισε ότι βρισκόμαστε ήδη στο τέλος της σκοτεινής περιόδου και ότι ελπίζει πως σύντομα θα ακολουθήσουν καλύτερες μέρες. «Αλλά- πρόσθεσε- συνιστώ εις τον λαόν να έχη αγωνιστικόν πνεύμα και πίστιν εις τον αγώνα του έθνους, διότι εις την μέλλουσαν να επακολουθήση ειρηνικήν περίοδον τα ανωτέρω θα πρέπει να είναι εθνικώτερα. Θα είναι, φοβούμαι, η νέα περίοδος της ειρήνης και της ανοικοδομήσεως δυσκολωτέρα από ό,τι είναι μέχρις ότου υπερνικήσωμεν την ανταρσίαν. Η Ελλάς θα γίνει το κέντρον της Μεσογείου».

*Μέτρα ασφαλείας "... ίνα διέλθη σιδηροδρομικώς η ΑΜ ο Βασιλεύς"

                Στις 30 Ιουνίου ανακοινώθηκε από τις στρατιωτικές αρχές ότι τμήματα του στρατού ανακάλυψαν στην ορεινή περιοχή Μπουκατέ Νταγ αποθήκες των ανταρτών με ποσότητα αλεύρων, ζυμαρικών και άλλων τροφίμων. Επίσης ανακαλύφθηκαν και καταστράφηκαν δύο αρτοκλίβανοι και 4 μουλάρια φορτωμένα με εξαρτήματα αντιαεροπορικού πυροβόλου.

                Στις 13 Ιουλίου οι αντάρτες πήραν μαζί τους από το Βόρειο Έβρο 22 ανήλικα παιδιά και τα μετέφεραν στο Ορτάκιοϊ της Βουλγαρίας.

*Ο βασιλεύς Παύλος (αριστερά πρώτος) στις Καστανιές το 1949. 

Την φωτογραφία μου έστειλε ο κ. Απόστολος Χατζηαγγελάκης

                Η πλάστιγγα είχε αρχίσει να γέρνει πλέον εις βάρος των ανταρτών.

                Εν τω μεταξύ η ένταση των μαχών στο Γράμμο, οδήγησε την ηγεσία του αντάρτικου κινήματος, στην απόφαση της μεταφοράς δυνάμεων από τον Έβρο στη Ροδόπη και δυτικότερα.

                Την 1^η Ιουλίου 1949 το Γ΄ΣΣ υπολόγιζε ότι μεταξύ Έβρου και Νέστου είχαν απομείνει 700 αντάρτες, από τους οποίους 550 είχαν συγκεντρωθεί στα βόρεια της Ξάνθης, στην περιοχή Χαϊντού. Στα τέλη Σεπτεμβρίου υπολογίζονταν ότι στην περιοχή Έβρου και Ροδόπης είχαν απομείνει πλέον 180 αντάρτες, αφού πολλοί σκοτώθηκαν στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, άλλοι είχαν συλληφθεί ή παραδοθεί και οι περισσότεροι είχαν μετακινηθεί δυτικότερα.

*Παντού υπήρχαν διάσπαρτες αποθήκες οπλισμού των ανταρτών 

                Τμήματα του 93^ου Τάγματος Εθνοφρουράς εξερευνώντας την περιοχή της Κυριακής Διδυμοτείχου, συνάντησαν ομάδα ανταρτών και συνεπλάκησαν μαζί τους στις 17 Ιουλίου, αλλά τελικά οι αντάρτες διέφυγαν. Η εξερεύνηση της περιοχής συνεχίσθηκε και την επομένη, χωρίς αποτέλεσμα. Την μεθεπομένη όμως διαπιστώθηκε ότι παραμεθόρια υψώματα ΒΔ του Κορύμβου κατέχονται από αντάρτες. Έγινε επίθεση αλλά οι αντάρτες κράτησαν τις θέσεις αποφασιστικά, όλη την ημέρα. Στις 21 Ιουλίου πλέον η επίθεση επαναλήφθηκε υπό ραγδαία βροχή. Τελικά οι αντάρτες αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν από τις θέσεις που κατείχαν στα υψώματα και το απόγευμα ολοκληρώθηκε η εκκαθάριση της περιοχής. Στις συμπλοκές που έγιναν εκεί το Τάγμα είχε δύο νεκρούς οπλίτες και 4 αγνοούμενους. Οι αντάρτες είχαν 3 νεκρούς και ένα παραδοθέντα. Στις 24 Ιουλίου το ίδιο Τάγμα συνεπλάκη και πάλι στην περιοχή της Κυριακής με αντάρτες. Είχε τρεις οπλίτες αγνοούμενους.

                Τμήμα του 93^ου Τάγματος Εθνοφρουράς συνάντησε διμοιρία ανταρτών στις 24 Ιουλίου στην περιοχή της Κυριακής Έβρου. Από τη συμπλοκή αυτή υπήρξαν 3 αγνοούμενοι οπλίτες.

                Στις 25 Ιουλίου, τα μεσάνυχτα, εβλήθη με μυδράλια το χωριό Καρωτή Διδυμοτείχου. Το 81^ο  Ελαφρό Σύνταγμα καταδίωξε τους επιτιθέμενους και σκότωσε έναν αντάρτη.

                Την επομένη μια περίπολος των ΜΕΑ έπεσε σε ενέδρα ανταρτών νοτιοδυτικά του Σουφλίου, χάνοντας ένα άνδρα, ενώ άλλος ένας κηρύχθηκε αγνοούμενος.

                Στις 28 Ιουλίου μια ομάδα ανταρτών εισχώρησε στο χωριό Σαύρα Διδυμοτείχου αλλά εκδιώχθηκε από τμήμα ΜΕΑ, το οποίο κατά τη συμπλοκή έχασε δύο άνδρες, που σκοτώθηκαν και άλλοι δύο τραυματίσθηκαν.

                Επίθεση ανταρτών είχαμε στις 30 του μηνός στο χωριό Προβατώνας Σουφλίου. Αποκρούσθηκαν από τις κυβερνητικές δυνάμεις και είχαν 4 νεκρούς.

                Μία περίπολος της Χωροφυλακής ενισχυμένη με άνδρες ΜΕΑ συνεπλάκη με μικροομάδα ανταρτών στις 13 Αυγούστου νοτιοδυτικά του Σουφλίου. Συνέλαβαν έναν αντάρτη, αλλά είχαν νεκρό ένα χωροφύλακα και ένα άνδρα των ΜΕΑ.

                Στις 30 Αυγούστου τμήμα του 39^ου Τάγματος Εθνοφρουράς, είχε μάχη με αντάρτες στα υψώματα του Μπουκατέ Νταγ. Έχασαν τη ζωή τους 6 αντάρτες, 2 εθνοφρουροί, τραυματίσθηκαν άλλοι δύο, ενώ υπήρξαν και 3 αγνοούμενοι οπλίτες. Ένα πυροβόλο των ανταρτών έριξε στις 30 Αυγούστου 1949 περίπου 50 βλήματα, χωρίς να σημειωθούν θύματα.

                Τμήμα ΜΕΑ του Ασπρονερίου Διδυμοτείχου στις 31 Αυγούστου έπεσε σε ενέδρα ανταρτών νοτιοανατολικά των Μεταξάδων και είχε 4 αγνοούμενους άνδρες.

                Μια αψιμαχία μεταξύ ανταρτών και περιπόλου του 28^ου Τάγματος Εθνοφρουράς, έγινε στις 5 Σεπτεμβρίου στα βόρεια του χωριού Αισύμη Αλεξανδρούπολης. Ένας οπλίτης έχασε τη ζωή του και 3 τραυματίσθηκαν.

                Στις 7 Σεπτεμβρίου μια ομάδα ανταρτών προσβλήθηκε από ίλη Ιππικού και τμήματα του 93^ου Τάγματος Εθνοφρουράς δυτικά του Κορύμβου και κατέφυγε στο βουλγαρικό έδαφος.

                Στις 3 Οκτωβρίου τμήματα του 37ου Τάγματος Εθνοφρουράς είχαν συμπλοκή με αντάρτες κοντά στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο των χωριών Βυρσίνη και Χλόη και δυτικότερα. Εκεί έχασε τη ζωή του ο υπίλαρχος Αριστείδης Ζούπας. Συνελήφθη ένας αντάρτης ενώ οι υπόλοιποι κατέφυγαν στο βουλγαρικό έδαφος.

Έπεσε ο Γράμμος

                Ο Γράμμος, τελευταίο οχυρό των ανταρτών, έπεσε στις 29 Αυγούστου. Ωστόσο οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις συνεχίσθηκαν στον νομό Έβρου και σε άλλες περιοχές της χώρας. Επίσημα η λήξη του εμφυλίου πολέμου ορίσθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1949. Μεταξύ Κομοτηνής και ποταμού Έβρου, όπως υπολόγιζε το Γ’ ΣΣ είχαν απομείνει περί τους 100 αντάρτες, οι οποίοι έκαναν ναρκοθετήσεις και ουσιαστικά πλέον ληστρικές επιθέσεις για να εξασφαλίσουν τροφή ώστε μπορούν να επιβιώσουν. Ο αριθμός τους συνέχισε να μειώνεται…         

                Ο καπετάν Κρίτων στο βιβλίο του (σελ.394) κάνει τη θλιβερή διαπίστωση: «Με τις εξαιρετικά μεγάλες και γνωστές απώλειές μας σε έμψυχο υλικό στη Μάχη των Μεταξάδων, την πτώση του ηθικού ανταρτών και λαού και την ανύψωση  του ηθικού του εχθρού, όπως ήταν φυσικό περιορίστηκε και φτώχυνε η πολεμική μας δράση και στέρεψε η πηγή μας ανεφοδιασμού έμψυχου υλικού».

Υστερόγραφο. Τα έξι άρθρα που γράφηκαν για τον εμφύλιο πόλεμο 1946-49 στο νομό Έβρου και άλλα που ίσως ακολουθήσουν, σ’ αυτό εδώ το ιστολόγιο, δεν αποτελούν ολοκληρωμένη καταγραφή των δραματικών εκείνων γεγονότων. Υπάρχουν ελλείψεις, κατά το δυνατόν λιγότερες. Όπως και οι αριθμοί των απωλειών που ανακοίνωναν και οι δύο πλευρές, δεν μπορούν να λογίζονται ακριβείς πάντα. Ωστόσο, ένα είναι βέβαιο. Το αίμα έτρεξε ποτάμι. Τα ποτάμια έχουν δύο όχθες… Και η ευχή δεν μπορεί παρά να είναι μία: ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ!!!

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Από εφημερίδα της VII Μεραρχίας των ανταρτών. Έπαινοι στις μαχητικές ανταρτίνες