Οι αρπαγές των Βουλγάρων στην Ξάνθη κατά την Κατοχή

*Η Ξάνθη το 1942 υπό Βουλγαρική κατοχή (Φωτογραφία Τάσου Τεφρωνίδη)

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Με τους Βουλγάρους σχεδόν ποτέ στο παρελθόν δεν είχαμε αγαθές σχέσεις κυρίως εξαιτίας των εθνικοθρησκευτικών εμμονικών ιδεών, που τους οδηγούσαν πάντα σε λάθος επιλογές, από την εποχή του εκκλησιαστικού σχίσματος και από την ακύρωση της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου.  Έσχατα παραδείγματα, οι πράξεις της Βουλγαρίας κατά τον 20^ο αιώνα. Συμμάχησαν με την Ελλάδα και διεξήγαγαν επιτυχώς τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, αλλά η αδηφαγία τους περί την κατοχή της Θεσσαλονίκης οδήγησε στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο και στην κατά κράτος στρατιωτική ήττα της Βουλγαρίας. Ακολούθησαν ο Α’ και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, που βρήκαν τη Βουλγαρία στο πλευρό της Γερμανίας, πάντα εναντίον της Ελλάδας και των Συμμάχων της.

                Βέβαια, είχαν κάποια πρόσκαιρα ωφελήματα, αλλά δεν ήταν αυτά που καθόρισαν την συνολική πορεία των γεγονότων και την κρίση της ιστορίας. Για παράδειγμα: Από τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο κέρδισαν με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου για λίγα χρόνια τη Δυτική Θράκη. Από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, από το 1941 έως το 1942 πήραν από τους Ναζί συμμάχους τους, τους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης και το τμήμα του νομού Σερρών, ανατολικά του ποταμού Στρυμόνα.

                Η συμπεριφορά τους κάθε φορά ήταν μια μελανή σελίδα στις σχέσεις Ελλάδας- Βουλγαρίας και μια φρικτή ανάμνηση στη συλλογική μνήμη των κατοίκων της Θράκης εξαιτίας της βαρβαρότητας των Βουλγάρων, του ρεβανσισμού που επέδειξαν και της αρπακτικότητάς τους. Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και η προσπάθεια εξαφάνισης της ελληνικότητας της περιοχής με το κλείσιμο σχολείων και εκκλησιών, με δολοφονίες προκρίτων, με αποστολή εξόντωσης Ελλήνων ομήρων στα τάγματα εργασίας στη Βουλγαρία τα γνωστά «ντουρντουβάκια» με καταλήστευση της γεωργικής παραγωγής και άλλες απεχθείς πράξεις.

                Ευτύχημα είναι ότι τα τελευταία χρόνια, έχουν εξομαλυνθεί οι σχέσεις μας τη Βουλγαρία και ευχή όλων είναι να διατηρηθούν σ’ αυτό επίπεδο, χωρίς τις παλινδρομήσεις του παρελθόντος.

*Ο Ελληνοαμερικανός πράκτορας της O.S.S. Αλέκος Γεωργιάδης

Βουλγαρικές αρπαγές στην Ξάνθη

                Από αφηγήσεις κατοίκων της Ξάνθης, που αποτελούν την προφορική ιστορία κάθε περιοχής, αλλά και από έγγραφα συμμαχικών μυστικών υπηρεσιών της εποχής εκείνης, έχουμε μια αδρή και τεκμηριωμένη εικόνα των αρπαγών, που πραγματοποίησαν οι Βούλγαροι κατακτητές.

                Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1944 μια έκθεση, που συνέταξε ο ελληνοαμερικανός ταγματάρχης Αλέκος Γεωργιάδης με το συνθηματικό όνομα GANDER για τo προϊστάμενο κλιμάκιο της υπηρεσίας O.S.S. στην Κωνσταντινούπολη, μας δίνει σημαντικά στοιχεία των λεηλασιών που πραγματοποίησαν οι Βούλγαροι στην Ξάνθη και τα περίχωρά της. Ο Γεωργιάδης δρούσε στην περιοχή της Αδριανούπολης, ελέγχοντας όλη τη Θράκη. Εμφανίζονταν λόγω του ελληνικού ονόματός του ως υπάλληλος του εκεί ελληνικού προξενείου. Με βάση την αναφορά του μεταξύ άλλων οι Βούλγαροι αφαίρεσαν δια της βίας από  Έλληνες και τα έστειλαν στη Βουλγαρία από την Ξάνθη:

                *Άνω των 170 ραπτομηχανών! Μόνο για 30-35 από αυτές οι κατακτητές πλήρωσαν ένα γελοίο- κατά τον Γεωργιάδη- ποσό 3-4 χιλιάδων λέβα.

                *Αφαίρεσαν από τις υπηρεσίες , τους συνεταιρισμούς κ.λπ. όλες τις γραφομηχανές!!! Πλέον των 170 γραφομηχανών εστάλησαν με φορτηγό στη Βουλγαρία.

                *Έκλεψαν από τα κρεοπωλεία, τα καφεκοπτεία και την αντιπροσωπεία της FORD 25 δυναμό. Κράτησαν για τις ανάγκες τους στη Ξάνθη τα 7 και τα άλλα 18 τα έστειλαν στην πατρίδα τους.

                *Πήραν 7 αυτοκίνητα, 12 αλωνιστικές  μηχανές των Θ. Καραζήση, Κραχτόπουλου και άλλων. Πήραν επίσης από τα χωριά του νομού περί τις 250 χορτοδετικές και λιχνιστικές μηχανές, 8 μικρά μοτέρ από σιδηρουργεία και μαγγανοπήγαδα.

                *Περίπου 120 σπαρτικές μηχανές αφαιρέθηκαν από στρατιώτες, αξιωματικούς και χωροφύλακες, μόλις κατέφθασαν οι Βούλγαροι και οι περισσότερες εστάλησαν στη Βουλγαρία.

                *Κατασχέθηκαν όλες οι τηλεφωνικές συσκευές. Και άλλες μεν τις κράτησαν στην Ξάνθη και άλλες τις έστειλαν στη Βουλγαρία.

                *Περί τα 160 ρολόγια ηλεκτροφωτισμού αφαιρέθηκαν και εστάλησαν στη Βουλγαρία.

                *Από τους συνεταιρισμούς Αβδήρων, Γενησαίας, Κιρέτσιλερ πήραν δια της βίας μπουλντόζες και 7 κομπλέ τρακτέρ. Οι Βούλγαροι οργάνωσαν εικονικό πλειστηριασμό και αγόρασαν τα μηχανήματα οι ίδιοι!!! Τρία τρακτέρ ιδιοκτησίας του Χαραλάμπους Ευστρατίου και άλλων ιδιοκτητών εστάλησαν αμέσως για τη Βουλγαρία.

                *Από τα καταστήματα της Γκερί Τομπάκο (σ.σ. Μάλλον εννοεί την GARY TOBACCO Co) αφαίρεσαν, όλα τα πολύτιμα αντικείμενα και άφησαν μόνο κάποια έπιπλα γραφείων και καρέκλες. Μετέφεραν τα δύο αυτοκίνητα της εταιρείας με όλη την ξυλεία που υπήρχε στα πατάρια «όλα τα τσούλια για τόγκες, όσα καναβάτσα υπήρχαν, όλους τους μουσαμάδες, ακόμα και τις κουρτίνες των παραθύρων» (σ.σ. Οι τόγκες, ήταν ειδικά ξύλινα κιβώτια, όπου πατούσαν 30-35 οκάδες καπνά για να τα κάνουν δέματα επεξεργασμένου καπνού).

*Οι εγκαταστάσεις της GLENN TOBACCO (Φωτογραφία Τάσου Τεφρωνίδη)

                *Έκλεψαν όλα τα έπιπλα των καπνεμπόρων Τόρνερ, Τήλεν, Μπήμαν κ.λπ. Στην καπνεμπορική εταιρεία AMERICAN TOBACCO, ένα μήνα μετά την άφιξή τους στην Ξάνθη σφράγισαν τις πόρτες και αφαίρεσαν ό,τι πολύτιμο βρήκαν μέσα. Τα καταστήματά της πήρε και τα λειτουργούσε όσο διαρκούσε η Κατοχή, η Βουλγαρική Αγροτική Τράπεζα. Όσον αφορά την εταιρεία GLENN TOBACCO Co INC, αυτή είχε ενοικιασθεί σε άλλη εταιρεία, αλλά από τους ενοικιαστές την αφαίρεσε δια της βίας ο Βουλγαρικός Οργανισμός Καπνού. Οι εταιρείες αυτές προπολεμικά εργάζονταν με ηλεκτροκίνητα κόσκινα και απορροφητήρες οι οποίοι εκλάπησαν και συνέχισαν να εργάζονται κατά τη διάρκεια της Κατοχής με χειροκίνητα κόσκινα.

                Οι Βούλγαροι κατακτητές συνήθιζαν τα μεσάνυχτα να αιφνιδιάζουν τους κατοίκους. Τους ξυπνούσαν και όπως ήταν με τα νυχτικά, τους έβγαζαν έξω από τα σπίτια και τους απομάκρυναν. Τότε έμπαιναν μέσα στα σπίτια και άρπαζαν ό,τι πολύτιμο εύρισκαν, όπως ρουχισμό, κοσμήματα, χρήματα κ.λπ. Με τον τρόπο αυτό ληστεύθηκαν πάνω από 140 οικογένειες ανάμεσα στις οποίες οι οικογένειες των Δημητρίου Μυκονιάτη, Γεωργίου Κραχτόπουλου, Σωτηρίου Γούναρη, Ιωάννη Ψαριανού, καθώς και η οικογένεια του αδελφού του, Γεωργίου Ντόλα, Αριστείδη Φωκίωνος, Σάββα Σαββίδη, Αργύριου Αργυριάδη και πολλών άλλων.

Το μηχάνημα του αφροδισιολόγου

                Η αναφορά αυτή, η οποία συνετάγη το Δεκαπενταύγουστο του 1944 και εστάλη με ημερομηνία 9 Σεπτεμβρίου, κλείνει με μια αξιοσημείωτη αναφορά, η οποία αφορά τον Ιβάν Δελιακώφ, που βρήκε φρικτό θάνατο κατά την απελευθέρωση από Λαϊκό Δικαστήριο:               

«Ο αρχηγός των Μπράνικ, φασίστας Ιβάν Δελιακώφ έκλεψε από αφροδισιολόγο ιατρόν ηλεκτροθεραπευτικόν μηχάνημα αξίας. Ο εν λόγω φασίστας είναι αρχηγός της βουλγαρικής νεολαίας Μακεδονίας- Θράκης».

*Η εκτέλεση των Φώτεφ και Δελιακώφ (Αρχείο Νίκου Ιωσηφίδη)

                Έχει σημασία θα υπενθυμίσουμε εδώ ότι έχει διασωθεί η φωτογραφία της εκτέλεσης κατά την απελευθέρωση των δύο μισητών δοσίλογων των Φώτεφ (ονομάζονταν Κοσμάς Φωτιάδης) και Δελιακώφ (ονομάζονταν Κωνσταντίνος Δελιάκος). Οι δύο δοσίλογοι ήταν Βουλγαρογραμμένοι, δηλαδή εγγράφηκαν αν και Έλληνες ως Βούλγαροι. Τους δίκασε και τους καταδίκασε Λαϊκό Δικαστήριο, αμέσως μετά την απελευθέρωση. Ο Ξανθιώτης συγγραφέας Θωμάς Εξάρχου στο βιβλίο του «Θ. Παπαδόπουλος του Ανέστη- Ο «ξεχασμένος» αιρετός Δήμαρχος Ξάνθης 12/9/1944 – 5/4/1945», έγραψε, αλλά είναι γνωστό και από μαρτυρίες Ξανθιωτών, ότι τη στιγμή της καταδίκης τους εις θάνατον, ο ένας δοσίλογος φώναξε πως ήταν αθώος και ο άλλος ανέκραξε «Ζήτω ο φασισμός».  Όπως έγραψε σε σημείωμά του ο τότε Δήμαρχος Θεόφιλος Παπαδόπουλος, το εξοργισμένο πλήθος μετά την εκτέλεση της καταδικαστικής απόφασης, έσπασε τον κλοιό της φρουράς, άρπαξε και  έδεσε τα πτώματα πίσω από κάρα, και τα έσερνε έως την έξοδο της πόλης, γεγονός που κατά τον ίδιο “προσέβαλε τον πολιτισμό μας”. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δύο δοσίλογοι καταδικάστηκαν μετά από εξαντλητική αποδεικτική διαδικασία, ενώ τα μέλη του Λαϊκού Δικαστηρίου είχαν εκλεγεί μαζί με το ψηφοδέλτιο των Δημοτικών Εκλογών, που είχε κηρύξει το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ.

                Σε άλλο έγγραφο των αμερικανικών αρχείων, αναφέρεται ότι στις 24 Ιουλίου 1944 οι Βούλγαροι απήγαγαν 300 Έλληνες, που τους βρήκαν στους δρόμους της Ξάνθης και τους έστειλαν να εργασθούν υποχρεωτικά σε καταναγκαστικά έργα στη Βουλγαρία, μαζί με περίπου 5.000 άλλους από ολόκληρο το νομό της Ξάνθης.

                Τα περιστατικά αυτά, είναι ένα μόνο μικρό μέρος των όσων υπέστησαν οι Έλληνες κατά τη διάρκεια της Κατοχής, από τους Βουλγάρους συμμάχους των Ναζί.   

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αμερικανικά αρχεία O.S.S.

*Ιστοσελίδα XANTHI PRESS

*Ιστοσελίδα "Παλιές φωτογραφίες της Ξάνθης - old photographs of xanthi"

* Θωμάς Εξάρχου «Θ. Παπαδόπουλος του Ανέστη- Ο «ξεχασμένος» αιρετός Δήμαρχος Ξάνθης 12/9/1944 – 5/4/1945»