Ο βίος του Θρακός Αγίου Κυρίλλου ΣΤ΄

*Το βιβλίο του πατρός Ναυκράτιου Τσουλκανάκη

*Μια σημαντική έκδοση

του αρχιμανδρίτη

Ναυκράτιου Τσουλκανάκη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης 

Την Κυριακή του Θωμά, στις εκκλησίες της Θράκης θα αναπεμφθεί επιμνημόσυνη δέηση για την ανάπαυση της ψυχής του Πατριάρχη Κύριλλου ΣΤ’ τον οποίο απαγχόνισαν οι Τούρκοι το 1821 στην γενέτειρά του Αδριανούπολη.  Η μνήμη του έχει ορισθεί να τιμάται στις 18 Απριλίου, ημέρα του μαρτυρίου του. Απλά, αν το Πάσχα έρχεται μετά την ημερομηνία αυτή, τότε η εορτή αυτή μετατίθεται για την Κυριακή του Θωμά (όπως συμβαίνει εφέτος).

Αφορμή για το άρθρο αυτό, δεν είναι μόνο ο επικείμενος εορτασμός της μνήμης του Αγίου Κυρίλλου ΣΤ΄, αλλά και η σημαντική έκδοση βιβλίου με το βίο του εθνομάρτυρα Πατριάρχη. Συγγραφέας είναι ο πολυγραφότατος αρχιμανδρίτης Ναυκράτιος Τσουλκανάκης, με καταγωγή από το Διδυμότειχο. Τίτλος του βιβλίου «Ο Άγιος Κύριλλος ΣΤ’ (1775- 1821) ο Εθνο-Ιερομάρτυς Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως» Θεσσαλονίκη 2018. Είναι μια σημαντική προσπάθεια για να γνωρίσουμε σε λεπτομέρειες όχι μόνο το μέγεθος της θυσίας του Αγίου, αλλά και το μέγεθος της προσφοράς του προς το Έθνος.

Ο Κύριλλος, γεννήθηκε το 1775 στην Αδριανούπολη, από φτωχή οικογένεια. Το όνομα του ήταν Βασίλειος  Σερμπετζόγλου ή κατά ελληνοπρεπέστερη εκδοχή Βασίλειος Μελικρατίδης. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στην σχολή της πατρίδας του, αλλά έδειξε από πολύ μικρός μεγάλη έφεση προς τα γράμματα και τη μάθηση προχωρώντας ανοδικά. Σε ηλικία 20 ετών χειροτονήθηκε διάκονος από το μητροπολίτη Αδριανούπολης Καλλίνικο, ο οποίος του άλλαξε το όνομα σε Κύριλλος. Διετέλεσε γραμματέας της Μητρόπολης Εφέσου. Αργότερα, όταν ο Καλλίνικος έγινε Πατριάρχης κάλεσε στην Κωνσταντινούπολη τον Κύριλλο και τον έκανε αρχιδιάκονο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Σε ηλικία 28 ετών εξελέγη μητροπολίτης Ικονίου το 1803 και υπηρέτησε εκεί επί επτά χρόνια. Στη συνέχεια, τον Οκτώβριο του 1810 εξελέγη από την Σύνοδο του Πατριαρχείου μητροπολίτης της πατρίδας του Αδριανούπολης.

*Εικόνα του Εθνο-ιερομάρτυρος Πατριάρχου Κυρίλλου ΣΤ΄. Δωρεά της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων. Έργο του αγιογράφου Βάϊου Τσουλκανάκη

Το 1813 στον Πατριαρχικό θρόνο

Το 1813 μετά την παραίτηση του Πατριάρχη Ιερεμία Δ΄ ο Κύριλλος εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης  σε ηλικία μόλις 38 ετών. Το έργο του στο νέο αξίωμά του υπήρξε σπουδαίο. Μεταξύ άλλων, φρόντισε να τακτοποιήσει τα οικονομικά της Εκκλησίας, να συμπαρασταθεί το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, τον οποία ταλάνιζαν οι προσπάθειες ετεροδόξων να το υποβαθμίσουν, φρόντισε για τη διοργάνωση και την πρόοδο της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ίδρυσε σχολή Βυζαντινής μουσικής, συγκέντρωσε αρχαιολογικά ευρήματα από τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας και επάνδρωσε πολλές μητροπόλεις με αξιόλογους ιεράρχες ενώ άνοιξε και πολλά ελληνικά σχολεία. Η Πατριαρχεία του διήρκεσε μόλις 5 χρόνια. Το 1818 υποχρεώθηκε να παραιτηθεί και να αποσυρθεί στην Αδριανούπολη εφησυχάζων . «Απηλάθη του θρόνου εκπεσών υψηλώ βασιλικώ κελεύσματι» αναφέρεται στους Πατριαρχικούς καταλόγους.

Ο Κύριλλος, ανέπτυξε και σημαντικό συγγραφικό έργο με βιβλία όπως τα έργα του «Ιερογραφική Αρμονία», «Πίναξ χωρογραφικός της μεγάλης αρχισατραπείας του Ικονίου» Βιέννη 1812 (σε δύο μεγάλα φύλλα), «Ιστορική περιγραφή του εν Βιέννη προεκδοθέντος πίακος της μεγάλης αρχισατραπείας του Ικονίου, νυν πρώτον εκδοθείσα εν των Πατριαρχικώ Τυπογραφείω εν έτει 1815» σελ. 73. Εξέδωσε επίσης ομιλίες και επιστολές του. Οι ομιλίες του είναι 108 στην ελληνική γλώσσα και 50 στην τουρκική κλπ.  

Γενικά, όπως σημειώνει ο πατήρ Ναυκράτιος ο Κύριλλος ΣΤ’ ανταποκρίθηκε στο αίτημα του υπόδουλου Ελληνισμού για μόρφωση. Είναι γνωστό ότι στα χρόνια της δουλείας η Εκκλησία που είχε τη δυνατότητα να ανταποκριθεί στις ζωτικές ανάγκες του Έθνους, επιτέλεσε το καθήκον της.

*Οι Άγιοι της Θράκης. Φορητή εικόνα στην Παναγία Ελευθερώτρια του Διδυμοτείχου. Έργο του αγιογράφου Ιωάννη Σαρσάκη.

Το μαρτύριο του Κυρίλλου ΣΤ’

Οι Τούρκοι ενοχλήθηκαν από την δραστηριότητά του και τον υποχρέωσαν σε παραίτηση. Έτσι κάλεσαν από τον Άθω τον προκάτοχό του Γρηγόριο Ε’ ξανά στον Πατριαρχικό θρόνο (13 Δεκεμβρίου 1818).

‘Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 ο σουλτάνο ς Μαχμούτ Β΄ διέταξε την Κυριακή των Βαΐων τον απαγχονισμό του Γρηγορίου Ε’ και των συνοδικών αρχιερέων που βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη.

Στη συνέχεια διέταξε τον απαγχονισμό του Κυρίλλου ΣΤ’ στην Αδριανούπολη, μαζί με πρόκριτους και δημογέροντες. Με διαταγή του νομάρχη Ντερβίς Μπέη απαγχονίσθηκαν μπροστά στα σπίτια τους οι πρόκριτοι και δημογέροντες. Το σχετικό φιρμάνι έφτασε στην Αδριανούπολη στις 17 Απριλίου 1821, Κυριακή του Θωμά.

Στο διασωθέν φιρμάνι του Μαχμούτ Β΄ μεταξύ άλλων αναφέρεται:

«Επειδή εξηκριβώθη ότι και ο εκ της Κωνσταντινουπόλεως Πατριαρχείας των Ρωμαίων απολυθείς και εν Αδριανουπόλει εξορισθείς Κύριλλος, ο προκάτοχος του φονευθέντος Πατριάρχου, ενέχεται επίσης εις το κίνημα το παρασκευαζόμενον μεταξύ του Ρωμαϊκού Έθνους και εδέησε να εξαλειφθή και ούτος από προσώπου της γης προς παραδειγματισμός των άλλων, εξέδωκα μυστικώς το υψηλόν τούτο φιρμάνιον δι’ ού διατάσσω τον απαγχονισμόν του ειρημένου Κυρίλλου εντός της Αδριανουπόλεως, μετά της ήν περιβάλλεται ενδυμασία….».

Τελικά ο συλληφθείς Κύριλλος διαπομπεύθηκε από τους Γενίτσαρους στους δρόμους της πόλης και οδηγήθηκε στη Μητρόπολη, όπου είχε προπαρασκευασθεί ο βρόγχος του απαγχονισμού. Εκεί ο Πατριάρχης γονάτισε, προσευχήθηκε και αφέθηκε στα χέρια των δημίων του.

Ο απαγχονισμός, που έγινε στις 18 Απριλίου 1821 δηλαδή της Δευτέρας του Θωμά, υπήρξε φοβερός. Μόλις το σώμα του Κυρίλλου βρέθηκε μετέωρο, έσπασε το σχοινί και το σώμα του βρέθηκε στο έδαφος! Έβαλαν και άλλο σχοινί αλλά και εκείνο έσπασε. Λέγεται ότι έσπασε και το τρίτο σχοινί. Οι Τούρκοι όπως συνήθιζαν διέταξαν να παραμείνει αιωρούμενος επί τρείς μέρες ο απαγχονισμένος Πατριάρχης και μετά να ριφθεί το σώμα του στον ποταμό Έβρο, απαγορεύοντας να το περισυλλέξουν οι Χριστιανοί και να το ενταφιάσουν με τιμές.

Τα ρεύματα του ποταμού το παρέσυραν νότια και το έφεραν στον ύψος του χωριού Κούλελι Μπουργκάζ (σήμερα Πύθιο) και το σφήνωσαν σε ένα δέντρο κοντά στο νερόμυλο του Χρήστου Αργυρίου. Εκεί το βρήκε ο Αργυρίου, που το φόρτωσε κρυφά στο βοϊδάμαξό του και το μετέφερε στο σπίτι στο χωριό, όπου το ενταφίασε σε ένα μικρό δωμάτιο δίπλα στο φούρνο του σπιτιού του.

Όταν το 1920 απελευθερώθηκε η Ανατολική Θράκη, έγινε εκταφή, τα οστά του Κυρίλλου τοποθετήθηκαν σε χρυσή λάρνακα και μεταφέρθηκαν στη Μητρόπολη της Αδριανούπολης. Μετά την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης και την παράδοσή της στους Τούρκους τα οστά το Κυρίλλου ΣΤ΄ και άλλα εκκλησιαστικά κειμήλια μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και έκτοτε αγνοείται η τύχη των οστών, ενώ κάποια άλλα τεμάχια από το σύνολο των κειμηλίων εμφανίσθηκαν στις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη. Εδώ σημειώθηκε  η μεγάλη ύβρις του ελληνικού κράτους προς τη Θράκη, που δεν έχει ξεπλυθεί ποτέ. Γιατί τα κειμήλια της Αδριανούπολης είχαν παραδοθεί στη φύλαξη του κράτους!!! (Βλέπετε σχετικά με το ζήτημα αυτό στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2015/10/blog-post_16.html)

Αυτή είναι η σύντομη περιγραφή του βίου του Αγίου Κυρίλλου ΣΤ΄ που αναπτύσσεται με ιστορικές λεπτομέρειες στο βιβλίο του αρχιμανδρίτη Ναυκράτιου Τσουλκανάκη και αξιολογείται η προσφορά του προς το Έθνος. Η Πατριαρχεία του διήρκεσε 5 έτη και 10 μήνες.

Η κατάταξή του στο Αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησία της Ελλάδος, έγινε με Συνοδική Πράξη του 1993, επί Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σεραφείμ, με ενέργειες του μακαριστού Μητροπολίτη Διδυμοτείχου, Ορεστιάδας και Σουφλίου Νικηφόρου και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων (ΠΟΘΣ). 

Είναι γεγονός, ότι η θυσία του Κυρίλλου ΣΤ΄ είναι σχετικά άγνωστη στο ευρύ κοινό παρά τις προσπάθειες της τοπικής εκκλησίας και των Θρακικών σωματείων. Αυτό οφείλεται στο ότι υπήρξε ταυτόχρονο μείζον γεγονός, ο απαγχονισμός του Γρηγορίου Ε΄ Πατριάρχη εν ενεργεία τότε, το οποίο συντάραξε τον Ορθόδοξο κόσμο αλλά και όλους τους Ευρωπαίους. Επίσης η θυσία του σκιάσθηκε από τις κατοπινές περιπέτειες της Θράκης. Επιπλέον όλοι γνωρίζουμε ότι η εθνική ιστοριογραφία επικεντρώθηκε σε άλλες περιοχές της χώρας και ελάχιστα ενδιαφέρθηκε για τη Θράκη.  Αποτελεί λοιπόν καθήκον όλων των Θρακών εις το διηνεκές μάλιστα, να μην λησμονηθεί ποτέ η θυσία του Κυρίλλου ΣΤ΄. Προς την κατεύθυνση αυτή πολύτιμο βοήθημα, αποτελεί το νέο βιβλίο του αρχιμανδρίτη Ναυκράτιου Τσουλκανάκη.

Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι με το βιβλίο αυτό εγκαινιάζεται εκδοτικά η σειρά «Άγιοι της Θράκης». Θα αναφέρεται στους βίους των Αγίων, οι οποίοι αγίασαν με την παρουσία τους στη γη της Θράκης. Ήδη η πρωτοβουλία αυτή, έχει ευλογηθεί από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Οι Θράκες αλλά και οι άλλοι πιστοί, οφείλουν να στηρίξουν την προσπάθεια αυτή.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης