1879: Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ

*Ο Διονύσιος, θύμα του φανατισμού των Βουλγάρων 

*Βουλγαρική επίθεση και κατά

του Μητροπολίτη Διδυμοτείχου 
Μεθόδιου Αρώνη

Γράφει ο Παντελής Στεφ Αθανασιάδης

          Η λήξη της περιπέτειας του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1878 υπήρξε άκρως δραματική για τους Έλληνες της Θράκης.

          Η νίκη του «ξανθού γένους» των Ρώσων στον πόλεμο αυτό, είχε αναπτερώσει τις ελπίδες των Ελλήνων για πολιτική απελευθέρωση και απόκτηση δικαιωμάτων. Οι ελπίδες τους σύντομα διαψεύσθηκαν γιατί οι Ρώσοι εφαρμόζοντας την πολιτική του πρεσβευτή τους στην Κωνσταντινούπολη ναύαρχου Ιγνάτιεφ για επιβολή Πασλαβισμού, έδωσαν προβάδισμα στα αιτήματα των Βουλγάρων, οι οποίοι ήδη εκινούντο δραστήρια σε όλα τα επίπεδα, θρησκευτικά και κοινωνικά, εκτοπίζοντας τους Έλληνες. Είχε επέλθει ήδη από το 1872 και το εκκλησιαστικό βουλγαρικό σχίσμα, γεγονός που φανάτιζε τα πλήθη.

          Οι αποφάσεις του συνεδρίου του Βερολίνου για αποχώρηση των Ρώσων από τα κατακτημένα Οθωμανικά εδάφη, προκάλεσε φόβους στους Βουλγάρους, ότι οι Τούρκοι επανερχόμενοι θα προέβαιναν σε πράξεις αντεκδίκησης εις βάρος τους, γιατί είχαν συνταχθεί με της Ρώσους κατακτητές.

          Τα πάθη είχαν εξαφθεί. Ο άκρατος εθνικός φανατισμός οδηγούσε σε πράξεις βίας.

          Στις 6 Φεβρουαρίου 1879 μια απαίσια είδηση διέτρεξε την Αδριανούπολη. Και έφτασε και στο Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη, κάνοντας τους πάντες να παγώσουν.

*Η υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, που άκριτα δημιουργούσε 
τη Μεγάλη Βουλγαρία, εις βάρος των άλλων εθνοτήτων. Δεύτερος από δεξιά ο Ιγνάτιεφ

          Πολυπληθής ομάδα Βουλγάρων επιτέθηκε εναντίον του Μητροπολίτη Διονυσίου, τον λίντσαρε και επιχείρησε να τον σκοτώσει.

          Τι είχε συμβεί;

          Σύμφωνα  με μια φήμη που είχε κυκλοφορήσει στην Αδριανούπολη, ο Μητροπολίτης Διονύσιος είχε υπογράψει αναφορά υπέρ της επιστροφής των μουσουλμάνων προσφύγων στις εστίες τους, που τις είχαν εγκαταλείψει φοβούμενοι την κάθοδο των Ρώσων. Οι Βούλγαροι που είχαν καταλάβει τα σπίτια των Μουσουλμάνων δεν ήθελαν να ακούσουν για επιστροφή των προσφύγων. Επιπλέον απέβλεπαν και στην εθνογραφική αλλοίωση της πόλης. Με αλλεπάλληλες αναφορές τους προς τους Ρώσους απειλούσαν μάλιστα πως αν φύγουν οι Ρώσοι και επιστρέψουν οι πρόσφυγες, αυτοί θα πάρουν τα όπλα.

*Ο ιερός ναός Αγίων Θεοδώρων Κάραγατς (Αρχείο Γρ. Αζορίδη)

Το Βουλγαρικό συλλαλητήριο

          Κατά τον «Νεολόγο» της Κωνσταντινουπόλεως 2-3 μέρες νωρίτερα, Βούλγαροι χωρικοί είχαν αρχίσει να συγκεντρώνονται στην Αδριανούπολη. Την ημέρα εκείνη περίπου 2.000 άτομα είχαν συγκεντρωθεί πέριξ του Διοικητηρίου προβάλλοντας το αίτημα να μην επιστρέψουν οι πρόσφυγες αν φύγουν οι Ρώσοι. Ανάμεσά τους κατά την ίδια εφημερίδα υπήρχαν και μερικοί απλοϊκοί  Έλληνες, που είχαν παραπεισθεί από της Βουλγάρους.

          Ο στρατηγός Μολοστώφ άφησε τους διαδηλωτές να διαμαρτύρονται και πήγε να συναντήσει τον στρατηγό Τοτλέβεν για να συσκεφθούν περί του πρακτέου.

*Το "τακρίριον" του Πατριάρχη

          Όταν επανήλθε ανήγγειλε στα πλήθη ότι τα ρωσικά στρατεύματα οφείλουν να αποχωρήσουν και τους διαβεβαίωσε πως δεν κινδυνεύει η ζωή τους όταν εγκατασταθούν οι Οθωμανικές αρχές.  Τους πρότεινε μάλιστα να εκλέξουν μια επιτροπή 20-30 προσώπων, η οποία την επομένη να παραστεί στη γενική συνέλευση στο διοικητήριο, όπου θα παραστούν οι τοπικές αρχές και ο νέος διοικητής της πόλης Ρεούφ Πασάς, για να πάρουν διαβεβαιώσεις πως δεν πρόκειται να κινδυνεύσουν. Οι συγκεντρωμένοι ζητωκραύγασαν υπέρ του Ρώσου αυτοκράτορα και άρχισαν να διαλύονται.

          Τότε όμιλος περίπου 150 ατόμων πορεύθηκε προς την Μητρόπολη, όπου πρώτες μπήκαν γυναίκες που ζήτησαν να δουν τον Μητροπολίτη Διονύσιο, κραυγάζοντας ότι είχε συνεννοηθεί με της Τούρκους.

          Ο Διονύσιος που δεν πτοήθηκε από την ορμή του πλήθους και τις κραυγές, κατέβηκε στην αυλή και άρχισε να νουθετεί τους Βουλγάρους και να τους διαβεβαιώνει πως δεν κινδυνεύουν.   Οι γυναίκες που ήταν μπροστά φάνηκε ότι είχαν αρχίσει να πείθονται να αποχωρήσουν, όταν από πίσω τους πρόβαλε ένας  όμιλος ανδρών, που ευθέως άρχισε να απειλεί το Μητροπολίτη. Μπήκε στην αυλή και τρίτος όμιλος Βουλγάρων, που  έβριζαν και απειλούσαν ευθέως πλέον τη ζωή του. Εκείνος οπισθοχώρησε, μπήκε μέσα και έκλεισε την πόρτα πίσω του.

*Αδριανούπολη 1878. Ρώσοι στρατιωτικοί ψωνίζουν στην Σκεπαστή Αγορά

Η απόπειρα δολοφονίας του Μητροπολίτη Διονύσιου

          Τότε οι μαινόμενοι διαδηλωτές έσπασαν την πόρτα μπήκαν μέσα, τον άρπαξαν από τον τράχηλο και άρχισαν να τον χτυπούν ανελέητα, να του σχίζουν τα ράσα και να του τραβούν τα μαλλιά και τα γένια. Έσπασαν τα τζάμια και έπιπλα της Μητρόπολης. Στην συνέχεια, τον έσυραν στο δρόμο επιχειρώντας να τον μεταφέρουν στο Διοικητήριο. Περίπου τριακόσια βήματα πιο πέρα, είδε τη σκηνή αυτή, Ρώσος στρατηγός και κατόρθωσε να τον αποσπάσει από τα χέρια του εξαγριωμένου όχλου. Τον έβαλε σε παρακείμενη ελληνική οικία προσωρινά, όπου κατέφθασαν ο Ρώσος διοικητής και ο αστυνόμος με έφιππους κοζάκους, που παρέλαβαν τον τραυματισμένο Μητροπολίτη και τον μετέφεραν στη Μητρόπολη.

          Ο Έλληνας πρόξενος συνέταξε αναφορά προς τις αρχές για την επίθεση εναντίον του Μητροπολίτη και την εθνική προσβολή. Ανάλογη αναφορά συνέταξαν την επομένη και τα εσνάφια (οι συντεχνίες) της Αδριανούπολης που την υπέβαλαν στις αρχές και τους προξένους.

            Επιτροπή δημογερόντων επισκέφθηκε τον στρατηγό Τοτλέβεν και του επέδωσε κείμενο διαμαρτυρίας. Στο κείμενο αυτό ανέφεραν μεταξύ άλλων ότι  οι Βούλγαροι διαδηλωτές «έσυραν τον αρχιερέα  εκ των ποδών δια της κλίμακος  και εκείθεν εις τας οδούς έχοντες πρόθεσιν να αποτελειώσωσιν αυτόν βεβαίως…». Ο στρατηγός εξέφρασε τη λύπη του για το τραγικό συμβάν και τους διαβεβαίωσε πως οι ένοχοι θα τιμωρηθούν.

          Οι Αδριανουπολίτες γιατροί  Γ. Λιούμας, Ηρ. Αργυριάδης, Κων. Ζουπαί, Κων. Παράσχος, Α. Κρήτης και Γ. Καραπαναγιώτης που εξέτασαν τον Διονύσιο, συνέταξαν ιατροδικαστική έκθεση στην οποία μεταξύ άλλων τόνιζαν:

          «Τα ενδύματα της Α. Παναγ. ήσαν κατασχισμένα και καταλασπωμένα, περί δε τον θώρακα και καθημαγμένα, την κεφαλήν αυτού ασκεπή και την κόμην εν αταξία δια την ενεχθείσαν βίαν, το πρόσωπον ωχρόν και μεμωλωπισμένον ενιαχού δε και τετραυματισμένον, τον πώγωνα και τον μύστακα εν γένει αίματος πεπηγότι συμπεφυρμένους, σφυγμόν αδύνατον και συχνόν, εκατόν σφύξεις κατά πρώτον λεπτόν».

          Περιέγραφαν τον μώλωπα στο μέτωπό του «διαμέτρου ενός πενταφράγκου αργυρού» σπασμένα δόντια, χείλια πρησμένα, αιμορραγία από το στόμα και τη μύτη, μώλωπες στους αγκώνες, εκδορές κ.λπ. Οι γιατροί διαπίστωναν ότι «ο Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Διονύσιος σπουδαίως εκακώθη» και συνιστούσαν θεραπεία 2-3 εβδομάδων.

*Βουλγαρόπαιδες στο Καραγάτς Αδριανούπολης

          Το λυπηρό αυτό περιστατικό, μόλις έγινε γνωστό στην Κωνσταντινούπολη προκάλεσε το άμεσο ενδιαφέρον της Υψηλής Πύλης και των πρέσβεων των Μεγάλων Δυνάμεων.

          Ο Πατριάρχης Ιωακείμ επέδωσε στον αρμόδιο υπουργό «τακρίριον» (διακοίνωση) για το λυπηρό γεγονός, ζητώντας την άμεση τιμωρία των ενόχων. Επίσης έστειλε στην Αδριανούπολη τον Πρωτοσύγκελο των Πατριαρχείων Δανέζη να εποπτεύσει τις ανακρίσεις και να συμπαρασταθεί στον Διονύσιο.

          Ο Ρώσος πρέσβης πρίγκιπας Λαβάνωφ μάλιστα, όπως έγραψε η εφημερίδα «Βυζαντίς» διέταξε τηλεγραφικά τις ρωσικές αρχές της Αδριανούπολης να συλλάβουν τους ταραξίες και να τους παραπέμψουν σε δίκη.      

          Πράγματι συνελήφθησαν περί τα 20 άτομα, κλείσθηκαν στις φυλακές του Διοικητηρίου και άρχισαν αμέσως υποτίθεται, διεξοδικές έρευνες.

          Και ενώ αυτά συνέβαιναν, την επομένη περί το μεσημέρι οι Βούλγαροι συγκεντρώθηκαν ξανά και άρχισαν πάλι τις διαμαρτυρίες και τις απειλές, απαιτώντας να μεταφερθεί εκεί έστω και επί φορείου ο τραυματισμένος Μητροπολίτης και να αφεθούν ελεύθεροι οι συλληφθέντες Βούλγαροι.  Η έκπληξη της ημέρας ήταν ότι οι Ρώσοι απέλυσαν τους συλληφθέντες οι οποίοι βγήκαν έξω βρίζοντας και απειλώντας, αφού οι συγκεντρωμένοι τους σήκωναν στα χέρια και τους επευφημούσαν. Οι Βούλγαροι άρχισαν πλέον να απειλούν ευθέως τη ζωή και δημογερόντων αλλά και του Έλληνα προξένου.

          Τελικά όπως έγραψε η «Βυζαντίς» της Κωνσταντινουπόλεως στις 20 Φεβρουαρίου 1879 επιβάτες που ήρθαν με τρένο από την Αδριανούπολη ανέφεραν ότι δέκα Βούλγαροι που είχαν πάρει μέρος στην επίθεση κατά του Μητροπολίτη, καταδικάσθηκαν στον διά της αγχόνης θάνατο. Η ποινή εκτελέσθηκε μπροστά στο Σελημιέ τζαμί, όπου στήθηκαν οι αγχόνες.

*Ο τάφος του Διονυσίου Ε΄ στην Κωνσταντινούπολη. Δίπλα στον τάφο ο εκλεκτός φωτογράφος της Νέας Ορεστιάδας Γρηγόρης Αζορίδης, 

μακρινός συγγενής του εκλιπόντος Οικουμενικού Πατριάρχη

Ποιος ήταν ο Διονύσιος κατά κόσμον Χαριτωνίδης

          Ο Διονύσιος Ε΄ (κατά κόσμον Διονύσιος Χαριτωνίδης) διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το έτος 1887 ως το 1891.

          Γεννήθηκε της 22 Μαρτίου 1820 στην Αδριανούπολη, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του. Εργάστηκε ως δάσκαλος, αρχικά στις Σαράντα Εκκλησιές και κατόπιν στο Διδυμότειχο.

          Χειροτονήθηκε διάκονος το 1851  και πήγε στο Πατριαρχείο όπου αναδείχθηκε μέγας αρχιδιάκονος και το 1856 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και έγινε μέγας πρωτοσύγκελος. Το 1858 εξελέγη μητροπολίτης Κρήτης, το 1868 μητροπολίτης Διδυμοτείχου και το 1873 μητροπολίτης Αδριανουπόλεως. Από το 1880 ως το 1886 ήταν μητροπολίτης Νικαίας και στις 22 Ιανουαρίου 1886 επανήλθε στη Μητρόπολη Αδριανουπόλεως.

          Στις 23 Ιανουαρίου 1887, μετά την παραίτηση του Ιωακείμ Δ΄, εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης.

*Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Διονύσιος Ε΄. Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

          Τον θεωρούσαν συνετό, αλλά και συγκεντρωτικό στη διοίκηση της Εκκλησίας. Επέδειξε- κατά την Βικιπαίδεια- μεγάλη αποφασιστικότητα στο λεγόμενο «προνομιακό ζήτημα», το οποίο δεν είχε ανακινηθεί κατά την Πατριαρχία του προκατόχου του. «Προνομιακό ζήτημα» ονομάστηκε η αμφισβήτηση των προνομίων του Πατριαρχείου από την Οθωμανική εξουσία, η οποία συνεχίστηκε επί των ημερών του. Συγκεκριμένα, παύθηκαν οι Μητροπολίτες Σερρών και Καστοριάς χωρίς να λάβει γνώση ο Πατριάρχης, και απαιτήθηκε να πάψουν τα εκκλησιαστικά δικαστήρια να δικάζουν κληρονομικές υποθέσεις. Έτσι, το 1890 υπέβαλε δύο φορές παραίτηση, της 23 Ιουλίου και της 2 Αυγούστου, οι οποίες δεν έγιναν δεκτές. Ο Διονύσιος τότε κήρυξε την Εκκλησία «εν διωγμώ» και στις 4 Οκτωβρίου 1890, έκλεισε τις εκκλησίες που ανήκαν στο Πατριαρχείο και σταμάτησε κάθε ιεροπραξία από τις 3 Οκτωβρίου έως τις 24 Δεκεμβρίου 1890. Με τον τρόπο αυτό προκλήθηκε όξυνση της σχέσεις του Πατριαρχείου με την Υψηλή Πύλη, αλλά και η παρέμβαση του Τσάρου της Ρωσίας, ο οποίος απείλησε με πόλεμο σε περίπτωση που δε διατηρούνταν τα πατριαρχικά προνόμια. Έτσι η Πύλη υποχώρησε και στις 24 Δεκεμβρίου 1890 εξήγγειλε ότι τα προνόμια του Πατριαρχείου παρέμεναν σεβαστά.

          Ο Διονύσιος πέθανε από αποπληξία τη νύχτα της 12^ης προς 13 Αυγούστου 1891 και ετάφη στον περίβολο της Ιεράς Μονής Μπαλουκλή.

*Ο Μητροπολίτης Διδυμοτείχου Μεθόδιος Αρώνης

Επίθεση και κατά του Μητροπολίτη Διδυμοτείχου

`        Ταυτόχρονα σχεδόν με την επίθεση κατά του Μητροπολίτη Διονυσίου στην Αδριανούπολη, διαδηλώσεις Βουλγάρων έγιναν και στο Διδυμότειχο, εναντίον της εκεί Μητρόπολης. Αφορμή υπήρξε η  άφιξη του νέου διοικητή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ομογενούς Τζώρτζη Πασά.

          Κατά την εφημερίδα «Βυζαντίς» της 16^ης Φεβρουαρίου 1879 σύμφωνα με τηλεγραφήματα που είχα ληφθεί στα Πατριαρχεία έγινε επίθεση εναντίον του Μητροπολίτη Διδυμοτείχου Μεθόδιου, ο οποίος κατόρθωσε να αποδράσει και να αποφύγει τη μανία του βουλγαρικού όχλου. Οι αντιδρώντες μπήκαν βιαίως μέσα στη Μητρόπολη όπου προκάλεσαν καταστροφές σε έπιπλα και προχώρησαν σε διάφορες αρπαγές.

*Το υστερόγραφο του "τακριρίου" που αναφέρεται στην επίθεση εναντίον του Μεθοδίου

          Σε υστερόγραφο της διακοίνωσης του Πατριάρχη Ιωακείμ προς τον Ρώσο πρεσβευτή πρίγκιπα Λαβάνωφ είχε επισημανθεί, ότι κατά τις ειδήσεις της τελευταίας στιγμής, οι Βούλγαροι έσπασαν τα τζάμια της Μητρόπολης Διδυμοτείχου  και ότι αναμένονται λεπτομερέστερες πληροφορίες για τα γεγονότα εκείνα.

*Το Διδυμότειχο περί το 1829, σε γκραβούρα από λεύκωμα των C. Sayger και A. Desarnod 

          Ο Μεθόδιος Αρώνης καταγόμενος από την Σμύρνη, έγινε Μητροπολίτης Διδυμοτείχου από το 1878 έως τις 30 Απριλίου 1893. Επέδειξε σημαντικό έργο στον τομέα της Παιδείας. Ειδικότερα   στη σελίδα 411 του Κώδικα της Μητροπόλεως Διδυμοτείχου, των ετών 1880-1892, είναι καταχωρημένο, ότι ο Μεθόδιος «ανήγειρε εκ του μηδενός και εν μέσω απεριγράπτου απαιδευσίας τα εξής Διδακτήρια και ισάριθμα Σχολεία, όπου δεν υπήρχαν ποτέ: 1) Νέο διδακτήριο στην αυλή της Παναγίας  (Διδυμότειχο) κατόπιν πυρπολήσεως του προϋπάρχοντος επί Βησσαρίωνος, 2) το διδακτήριον Τοκμάκ (Μεταξάδων) το 1880, 3) τα σχολεία και διδακτήρια του Ιμπλεδίν (Λάδης) 1880, 4) Καρλή (Χιονάδων) 1880, 5) Κιουπλή (έναντι Σουφλίου) 1881, 6) Ασβεστάδων 1883, 7) Πετράδων 1884, 8) Σαλτίκ (Λαβάρων) 1887, 9) Σκουρτοχωρίου 1888, 10) Παλιουρίου 1889».

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης