59) ΠΡΟΕΔΡΟΙ ΒΟΥΛΗΣ: ΣΟΦΟΥΛΗΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ

*Πορτρέτο του Θεμιστοκλή Σοφούλη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, εξέχουσα πολιτική προσωπικότητα, με τρεις πρωθυπουργικές θητείες στο ενεργητικό του και διάδοχος του Ελευθερίου Βενιζέλου στην αρχηγία του Κόμματος των Φιλελευθέρων, αναδείχθηκε πρόεδρος της Βουλής εννέα φορές και πρωταγωνίστησε στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδος επί σχεδόν πενήντα χρόνια.

O Θεμιστοκλής Σοφούλης γεννήθηκε στο Βαθύ Σάμου το 1860. Σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και κατόπιν στη Γερμανία οπότε και ειδικεύθηκε στην Αρχαιολογία. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, αναγορεύθηκε υφηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ως αρχαιολόγος, συμμετείχε σε πολλές ανασκαφές. Η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία του διεκόπη, επειδή αρρώστησε από πνευμονία. Έτσι, το 1899, ο Σοφούλης επέστρεψε στην γενέτειρά του, την Σάμο.

*Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, ως επανατάτης στη Σάμο

Στη Σάμο αναμίχθηκε στην πολιτική και εξελέγη αρχικά, πληρεξούσιος της Εθνοσυνέλευσης στις εκλογές του 1900. Η Σάμος, εκείνη την εποχή ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και διέθετε από το 1832 ημιαυτόνομο καθεστώς με ηγεμόνα ορθόδοξο, τον οποίο διόριζε η Υψηλή Πύλη.

Ως πληρεξούσιος ο Σοφούλης, υποστηρικτής ριζοσπαστικών απόψεων, της διεύρυνσης των σαμιακών ελευθεριών και της ενίσχυσης του αυτόνομου καθεστώτος, ήρθε σε αντίθεση με την αυταρχική οθωμανική διοίκηση της νήσου, η οποία μεθόδευσε την αποστολή τουρκικού στρατού στη Σάμο. Αυτό οδήγησε στην σαμιακή επανάσταση του 1908, υπό την ηγεσία του Σοφούλη, ο οποίος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη γενέτειρά του και να καταφύγει στην Αθήνα.

*Η Σαμιακή σημαία

Τον Σεπτέμβριο του 1912, ο Σοφούλης, με οπαδούς του, αποβιβάσθηκε στην Σάμο και κήρυξε την επανάσταση κατά του καθεστώτος της Ηγεμονίας. Ο τουρκικός στρατός συνθηκολόγησε και αποχώρησε. Η τοπική εξουσία πέρασε στην Εθνοσυνέλευση των Σαμίων και σε προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη. Στις 11 Νοεμβρίου 1912, η Σάμος κήρυξε επισήμως την ένωσή της με την Ελλάδα, η οποία ολοκληρώθηκε στις 2 Μαρτίου 1913 με την άφιξη του ελληνικού στόλου. Μέχρι την επίσημη ενσωμάτωση της νήσου στην ελληνική επικράτεια, εκδόθηκαν μάλιστα και γραμματόσημα μερικά από τα οποία, φέρουν τη μονογραφή του Σοφούλη.

Μετά την ενσωμάτωση της νήσου στην Ελλάδα, ο Σοφούλης υπηρέτησε ως γενικός διοικητής Μακεδονίας, το 1914- 1915. Διακεκριμένος υποστηρικτής του Ελευθερίου Βενιζέλου, διετέλεσε βουλευτής Σάμου το 1915, και υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση της Εθνικής Αμύνης, στο λεγόμενο «κράτος της Θεσσαλονίκης» το 1916-7, ενώ μετά την επανένωση της χώρας υπό τον Βενιζέλο, αναδείχθηκε πρόεδρος της Βουλής κατά τα έτη 1917-1920.

*Σκίτσο του Θεμιστοκλή Σοφούλη την εποχή που ήταν υπουργός Εσωτερικών

Υπήρξε μέλος της Δ΄ Εθνοσυνέλευσης στο διάστημα 1923- 1925, υπουργός Εσωτερικών το 1924 σε κυβερνήσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Γεωργίου Καφαντάρη και σχημάτισε κυβέρνηση, που διατηρήθηκε στην εξουσία από τον Ιούλιο ως τον Οκτώβριο του 1924.

Το 1926 ανέλαβε την προεδρία της Συντακτικής Συνέλευσης, η οποία ψήφισε το Σύνταγμα του 1927.

Υπηρέτησε ως υπουργός των Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου το 1928- 1930 και ως πρόεδρος της Βουλής το διάστημα 1930-1933. Διετέλεσε γερουσιαστής από τις 31 Μαρτίου 1933 έως την  1^η Απριλίου 1935. Εξελέγη επίσης πρόεδρος της Γ΄ Αναθεωρητικής Βουλής το 1936, μετά από σχετική συμφωνία με το Κομμουνιστικό Κόμμα, γνωστή ως «σύμφωνο Σοφούλη- Σκλάβαινα». Ανέλαβε και επίσημα την αρχηγία του κόμματος των Φιλελευθέρων μετά τον θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου, το 1936. Το 1944, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, συνελήφθη από τους Γερμανούς και κρατήθηκε στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου επί έξι μήνες περίπου. 

*Σκίτσο του Θεμιστοκλή Σοφούλη

Τον Νοέμβριο του 1945 σχημάτισε τη δεύτερη κυβέρνησή του, η οποία διενήργησε τις εκλογές του Μαρτίου 1946. Ανέλαβε για τελευταία φορά την πρωθυπουργία στα χρόνια 1947-49, οπότε και ηγήθηκε του μεγάλου συνασπισμού των φιλοδυτικών πολιτικών δυνάμεων κατά τον εμφύλιο πόλεμο.

Πρόεδρος της Βουλής εξελέγη για πρώτη φορά στις 19 Ιουλίου 1917, με 180 ψήφους έναντι 194 ψηφισάντων. Επρόκειτο για την ανασυσταθείσα Βουλή των Λαζάρων. Τη δεύτερη φορά αναδείχθηκε Πρόεδρος της Βουλής στις 26 Φεβρουαρίου 1918 και για τρίτη φορά στις 21 Νοεμβρίου 1919, ενώ στις 25 Αυγούστου 1920 εισήγαγε στη Βουλή ψήφισμα, με το οποίο ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανακηρύχθηκε «άξιος της Ελλάδος, ευεργέτης και σωτήρ της πατρίδος» μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών. Επανεξελέγη Πρόεδρος της Βουλής το 1926, το 1927, το 1930, το 1931, το 1932 και το 1936.

*Η βασίλισσα Φρειδερίκη επισκέπτεται τον Θεμιστοκλή Σοφούλη στο Πολιτικό Γραφείο

Πέθανε στην Κηφισιά, πρωθυπουργός εν ενεργεία, μετά από μακρά ασθένεια στις 24 Ιουνίου 1949. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, είχε τοποθετηθεί κρεβάτι στο Πολιτικό Γραφείο και ο Σοφούλης νοσηλεύονταν εκεί, ασκώντας τα καθήκοντά του.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης σε νεώτερη ηλικία

*Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης

*Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης στη Βουλή, ως αρχηγός των Φιλελευθέρων

*Σαμιακό γραμματόσημο με την μονογραφή του Θεμιστοκλή Σοφούλη

*Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης καταθέτει στεφάνι στα αποκαλυπτήρια 

του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη

*Ο θάνατος του Θεμιστοκλή Σοφούλη

*Πορεία ανταρτών στο βουνό, την εποχή που πρωθυπουργός ήταν 
ο Θεμιστοκλής Σοφούλης